Ευάγγελος Καφετζόπουλος
Η λοίμωξη HVCστον παγκόσμιο χάρτη Οι χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών αποτελεί παγκοσμίως την κύρια αιτία της HCV λοίμωξης
Ηπατίτιδα C: Ασθένεια των περιθωριοποιημένων; Πηγή: Ward JW, Nelson PK, MathersBM et al., Global epidemiology of hepatitis B and hepatitis C in people who inject drugs: results of systematic reviews - Lancet (2011)378:571 583. Οι συστηματικές ανασκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου 10 εκατομ. ΧΕΝ σε όλον τον κόσμο (εύρος 6.0-15.2) είναι θετικοί σε HCV και 1,2 εκατομ. είναι θετικοί σε HBsAg.Η Κίνα (1,6 εκατ.), οι ΗΠΑ(1,5 εκατ.)και η Ρωσία (1,3 εκατ.) έχουν τους μεγαλύτερους πληθυσμούς. Υψηλά ποσοστά HCV λοίμωξης παρατηρούνται επίσης και σε φυλακισμένους ή άτομα με σοβαρά ψυχιατρικά νοσήματα. Επειδή γενικώς η HCVλοίμωξη επικρατεί σε παρόμοιους περιθωριοποιημένους πληθυσμούς, η αδυναμία παροχής αποτελεσματικών παρεμβάσεων οδηγεί σε φτωχά αποτελέσματα.
Θεραπεία στους ΧΕΝ Ανάμεσα σε αυτούς τους πληθυσμούς, οι ΧΕΝ αποτελούν εν δυνάμει πηγή μετάδοσης του HCV, ενώ γενικά έχουν φτωχή πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, παρουσιάζουν υψηλή ψυχιατρική συννοσηρότητα, ψυχοκοινωνική αστάθεια και γενικά φτωχή αναγνώριση των προβλημάτων υγείας. Έτσι η πλειονότητα των ενδοφλεβίων χρηστών ναρκωτικών θεωρείται ότι δεν έχει πρόσβαση σε HCV screening tests, σε εμβολιασμό για ηπατίτιδα Α και Β, σε βιοψία ήπατος και σε θεραπεία για την ηπατίτιδα C. Ωστόσο, μία συστηματική ανασκόπηση 20 εργασιών που αφορούσαν την έναρξη της θεραπείας και 26 εργασιών που αφορούσαν το θεραπευτικό αποτέλεσμα έδειξε ότι η HCV λοίμωξη στους ΧΕΝ μπορεί να θεραπευτεί αποτελεσματικά παρά τα διάφορα αυτά δυνητικά ψυχοκοινωνικά εμπόδια. Annals of General Psychiatry, 2008, 7(Suppl. I):5249
Αντισώµατα HCVσε θεραπευόµενους ΧΕΝ 100 Με αντιχνευμένα anti-hcv, % 80 60 40 20 62,0 40,8 67,2 35,8 61,2 61,7 66,0 44,2 43,3 42,6 55,5 64,3 44,9 43,5 69,3 69,3 48,7 62,4 73,4 74,4 73,3 60,0 55,6 Ατομικά στοιχεία ΟΚΑΝΑ, ΨΝΘ Συγκεντρωτικά στοιχεία ΚΕΘΕΑ 66,7 44% στην Ευρώπη 0 2002 (1317 260) 2003 (1377 681) 2004 (1373 743) 2005 (1011 743) 2006 (1289 761) 2007 ΜΔ 2008 (732 708) 2009 (971 837) 2010 (1184 743) 2011 (1481 595) 2012 (1896 535) 2013 (868 441) 2014 (662 390) Έτος (αριθμός εξετασθέντων) Πηγή: ΕΚΤΕΠΝ 2015
Σημαντικά υψηλότερα επίπεδα επιπολασμού της HCV λοίμωξης παρατηρήθηκαν στους ενέσιμους χρήστες που: ήταν άστεγοι τους τελευταίους 12 μήνες (84,5%, p=0,013) έχουν φυλακιστεί στο παρελθόν (83,9%, p<0,001) κάνουν την κύρια ουσία κυρίως με ένεση (86,0%, p<0,001) χρησιμοποιούν κοκαΐνη ή άλλα διεγερτικά (82,7%, p=0,021) έχουν ιστορικό ενέσιμης χρήσης λιγότερο από 2 χρόνια (88,4%, p<0,001) έχουν κάνει ενέσιμη χρήσης τις 30 τελευταίες ημέρες πριν από την είσοδό τους στο πρόγραμμα (82,4%, p=0,042) Σύμφωνα με τα διαθέσιμα ατομικά στοιχεία του ΔΕΜΑ για το 2013 (N=643, κυρίως ΟΚΑΝΑ, 78,5% επιπολασμός της HCV λοίμωξης)
Πρόληψη ηπατίτιδας C: Συστάσεις του WHOγια την πρωτογενή πρόληψη Υγιεινή των χεριών, περιλαμβανομένης της χρήσης γαντιών και της προληπτικής προετοιμασίας σε χειρουργικές επεμβάσεις. Ασφαλής διαχείριση και διάθεση ιατρικών αποβλήτων και αιχμηρών αντικειμένων και εργαλείων. Παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών μείωσης της βλάβης σε ΧΕΝ, περιλαμβανομένης της διάθεσης στείρου υλικού χρήσης. Έλεγχος του υλικού της αιμοδοσίας για ηπατίτιδα Β και C (καθώς και για HIV και σύφιλη). Εκπαίδευση του υγειονομικού προσωπικού. Προώθηση της ορθής και συνεχούς χρήσης προφυλακτικών.
Δευτερογενής και τριτογενής πρόληψη Εκπαίδευση και συμβουλευτική για τις εκδοχές φροντίδας και θεραπείας. Εμβολιασμός για ηπατίτιδα Α και Β για την προστασία από συλλοίμωξη και προστασία του ήπατος. Άμεση και κατάλληλη ιατρική αντιμετώπιση περιλαμβανομένης της αντιϊκήςθεραπείας εάν συνιστάται. Τακτικός έλεγχος για την πρώιμη διάγνωση χρονίας ηπατικής νόσου.
Παρεμβάσεις για την πρόληψη Προγράμματα διανομής συρίγγων, βελόνων και λοιπού εξοπλισμού Αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα Ο WHO συνιστά διανομή >100 (κατά προτίμηση >200) συρίγγων/άτομο/έτος Περισσότερο αποτελεσματικά σε συνδυασμό με θεραπεία υποτατάστασης Προγράμματα υποκατάστασης Μείωση της συχνότητας πρακτικών που αυξάνουν τον κίνδυνο (IV χρήση, κοινή χρήση σύριγγας-βελόνας) Περισσότερο αποτελεσματικά όταν συνδυάζονται με υπηρεσίες άμεσης πρόσβασης και θεραπείες συμπεριφοράς
Παρεμβάσεις για την πρόληψη Ενημέρωση και έλεγχος για την HCV λοίμωξη Έγκαιρη διάγνωση => αγωγή και τροποποίηση συμπεριφοράς => μείωση διασποράς Έλεγχος εμπιστευτικός, εθελοντικός Ταυτόχρονος έλεγχος για HIV, HCB, TB Θεραπεία Η ενεργή χρήση ουσιών δεν αποτελεί αντένδειξη για τη χορήγηση θεραπείας Καλύτερη ανταπόκριση σε συνδυασμό με θεραπεία απεξάρτησης
Παρεμβάσεις για την πρόληψη Συμβουλευτική για μείωση του κινδύνου με κινητά συνεργεία στο δρόμο και στα στέκια Τεχνικές ασφαλούς χρήσης Τροποποίηση σεξουαλικής συμπεριφοράς Διανομή προφυλακτικών σε ΧΕΝ και συντρόφους Πληροφόρηση, εκπαίδευση και επικοινωνία με ΧΕΝ και συντρόφους
Λοιπή φροντίδα Εμβολιασμοί Για άλές ιογενείς ηπατίτιδες, τέτανο, γρίπη, πνευμονιόκοκκο Διάγνωση και αντιμετώπιση συνυπαρχόντων νοσημάτων Διάγνωση και αντιμετώπιση συνοδού ψυχικής νόσου
Εφαρμογές και προτεραιότητες
ιανοµή συριγγών - συνέργων 500.000 Σύριγγες που διανεµήθηκαν / ανταλλάχθηκαν (Ν) 250 Σύρριγες που διανεµήθηκαν / ανταλλάχθηκαν, Ν 450.000 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 29782 2005 (9416) Σύριγγες ανά χρήστη µε πρόσφατη ενέσιµη χρήση οπιούχων (Ν) 34809 64958 55109 68579 61516 3 4 7 7 6 7 2006 (9729) 2007 (9916) 2008 (8148) 2009 (10658) 2010 (9439) 119397 406898 15 2011 (7847) 53 2012 (7651) 84 2013 (5284) 443037 368246 70 2014 (5284*) 200 150 100 50 0 Σύριγγες ανά χρήστη µε πρόσφατη ενέσιµη χρήση οπιούχων, Ν Έτος αναφοράς (Εκτιµώµενος αριθµός χρηστών µε πρόσφατη ενέσιµη χρήση οπιούχων ) *Δεν υπάρχει εκτίμηση χρηστών με πρόσφατη ενέσιμη χρήση για το 2014. Πηγή: ΕΚΤΕΠΝ, 2015 Πηγή: ΕΚΤΕΠΝ 2015
Ενημέρωση και εκπαίδευση Έντυπο ενημερωτικό υλικό σχετικά με την πρόληψη μολυσματικών ασθενειών από δεκατέσσερα (14) προγράμματα άμεσης πρόσβασης / μείωσης της βλάβης (ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις Γιατροί του Κόσμου, RRAKSIS και ACT UP, Κέντρα Πρόληψης ΑΘΗΝΑ ΥΓΕΙΑ του Δήμου Αθηναίων, ΚΕΕΛΠΝΟ). Διανομή φυλλαδίων σε χρήστες ναρκωτικών (66.060 το 2012και 24.966 φυλλάδιατο 2013). Εκπαίδευση για την πρόληψη των μολυσματικών ασθενειών και την ασφαλέστερη χρήση ναρκωτικών σε χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών, εκδιδόμενες γυναίκες, ομοφυλόφιλους και μετανάστες (ΚΕΘΕΑ και ΜΚΟ PRAKSIS).
Ενημέρωση
Προγράμματα ΕΣΠΑ Αγωγή και προαγωγή Υγείας των Ενεργών Χρηστών Εξαρτησιογόνων Ουσιών Επιχείρηση «Χιονοστιβάδα» Επιμόρφωση και εκπαίδευση 360 Jobistes. Προσέγγιση και ενημέρωση 2660 (Αθήνα) και 1660 (Θεσσαλονίκη) ενεργών χρηστών. Διανομή 4320 ΚΙΤ ασφαλούς χρήσης, 86.500 συρίγγων και 8650 προφυλακτικών. «Δουλειά στο Δρόμο» (Θεσσαλονίκη) Διανομή έντυπου υλικού ενημέρωσης ενεργών χρηστών. Εποπτευόμενος Σταθμός Ασφαλούς Χρήσης ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Προγράμματα ΕΣΠΑ (συν.) Προγράμματα στην Κοινότητα και στο Δρόμο Εκπαίδευση και εφαρμογή παρεμβάσεων σε ευπαθείς ομάδες (μετανάστες, παλιννοστούντες, τσιγγάνοι, φυλακισμένοι, αποφυλακισμένοι, εκδιδόμενες γυναίκες) Εκπαίδευση σε παρεμβάσεις πρόληψης και μείωσης της βλάβης σε ενεργούς χρήστες Εκπαίδευση για την εφαρμογή παρεμβάσεων πρόληψης σε φοιτητές των ΑΕΙ και ΤΕΙ Πρόγραμμα ΕυΜΕΛεια(κόμβος μεταξύ των ευπαθών κοινωνικά ομάδων, μεταξύ αυτών και του πληθυσμού των χρηστών εξαρτησιογόνωνουσιών, και τριών ΜΕΛ Νοσ/μείων της Αθήνας)
Αριθμός θεραπευομένων Π.Υ.
Λίστα αναμονής
Προοπτικές Δημιουργία τριών (3) Μονάδων Άμεσης Πρόσβασης με χορήγηση υποκαταστάτων Εξάλλειψη της λίστας αναμονής «Κράχτης» για παροχή συνοδών υπηρεσιών και φροντίδας Αύξηση της διανομής συρίγγων, αύξηση των σημείων διανομής (νομοθετική ρύθμιση για διανομή στις φυλακές) Κινητή Μονάδα παρέμβασης, διανομής υλικού και πληροφόρησης
Προοπτικές (συν.) Υπνωτήρια για άστεγους (ΕΣΠΑ, συνεργασία με Δήμο και Περιφέρεια) Δημιουργία κέντρου αποτοξίνωσης σε συνεργασία με Δήμο Αθηναίων