1 Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης Β Λυκείου Δημοσθένης, Υπέρ της Ροδίων Ελευθερίας (Γενική θεώρηση του λόγου) Συνεδρίαση στην Εκκλησία του Δήμου με θέμα την «ελευθερία» των Ροδίων (351π.Χ.) Σενάριο διδασκαλίας Ομαδοσυνεργατική Μέθοδος Δραματοποίηση Δημιουργός: Δημήτρης Βασιλείου Φιλόλογος - Ιστορικός
2 Στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο Να καταστούν οι μαθητές ικανοί να αξιολογήσουν το περιεχόμενο του ρητορικού λόγου, τη βαρύτητα των επιχειρημάτων και την αποτελεσματικότητα της τεκμηρίωσης. Να συνειδητοποιήσουν την πολιτική διάσταση του λόγου. Να εκτιμήσουν τις πολιτικές θέσεις του Δημοσθένη για το «συμφέρον» και τη «δόξα» της Αθήνας.
3 Στόχοι ως προς τη μαθησιακή διαδικασία Η δραματοποίηση του κειμένου προϋποθέτει συνεργασία στο επίπεδο της ομάδας, αλλά και στο επίπεδο της τάξης. Ενθαρρύνεται η ανακαλυπτικήδιερευνητική μάθηση. Κινητοποιείται η φαντασία και η δημιουργικότητα.
4 Προεργασία Δραματοποίησης Κατά τη διάρκεια της μελέτης του λόγου διαπιστώθηκε ότι ο Δημοσθένης επιχειρεί να ανασκευάσει τα επιχειρήματα των πολιτικών του αντιπάλων. Με βάση και τα όσα συζητήθηκαν στην Εισαγωγή (σελ. 123-125) ζητήθηκε από τους μαθητές να ανασυνθέσουν την εικόνα της συνεδρίασης, στη διάρκεια της οποίας εκφωνείται ο λόγος του Δημοσθένη, και να επισημάνουν τις ομάδες των Αθηναίων πολιτών που την παρακολουθούν.
Συζήτηση στην Εκκλησία του Δήμου Πρώτη διδακτική ώρα Α Φάση: Αφόρμηση Ερώτηση 2 (σελ. 200 σχολ. Βιβλίου): Άν το 351 π.χ. παρακολουθούσατε και εσείς ως Αθηναίοι πολίτες τη συνεδρίαση της Εκκλησίας του Δήμου, θα είχατε πεισθεί ή όχι από τα επιχειρήματα του Δημοσθένη; Να εξηγήσετε τους λόγους. Για την απάντηση της ερώτησης απαιτείται συνολική θεώρηση του λόγου και για την εξοικονόμηση διδακτικού χρόνου και την κινητοποίηση των μαθητών προτείνεται ως αποστολή της τάξης η συμμετοχή στη συνεδρίαση. Παιχνίδι Ρόλων: Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες αναλαμβάνουν ρόλους Αθηναίων πολιτών (διαφόρων πολιτικών και κοινωνικών αποχρώσεων) και επεμβαίνουν στη συζήτηση ενισχύοντας ή ανασκευάζοντας την επιχειρηματολογία του Δημοσθένη. 5
6 Β Φάση: Προετοιμασία δραματοποίησης Γίνεται η ανάθεση της αποστολής και η ομάδα της τάξης μεταφέρεται με τη μηχανή του χρόνου στην Αρχαία Ελλάδα. Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει ένα συγκεκριμένο ρόλο, προκειμένου να συμβάλει στη διεκπεραίωση της αποστολής. Στο φάκελο κάθε ομάδας, εκτός από την αποστολή της περιλαμβάνονται και τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει για την υλοποίησή της.
7 Γ Φάση: Ανάθεση ρόλων Με στόχο τη δραματοποίηση ανατίθεται σε κάθε ομάδα συγκεκριμένος ρόλος, προκειμένου να διευκολυνθεί η επεξεργασία του κειμένου και η διαδικασία της συζήτησης ως απαραίτητες προϋποθέσεις για τη δραματοποίηση. Σε κάθε ομάδα δίνεται φύλλο εργασίας με συγκεκριμένες οδηγίες για τη δράση της.
8 Δ Φάση: Ομαδική εργασία Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει δράση στο πλαίσιο του έργου που της έχει ανατεθεί. Αναζητά υλικό αξιοποιεί τα δεδομένα του κειμένου ανταλλάσσει απόψεις προβληματίζεται προτείνει. Συμβάλλει ανάλογα με το ρόλο της στη διεξαγωγή της συνεδρίασης και στη λήψη της απόφασης για την τύχη της Ρόδου.
9 Ε Φάση: Παρουσίαση αποτελεσμάτων Στην ολομέλεια η πρώτη ομάδα, οι πρυτάνεις, αναλαμβάνει το συντονισμό της συζήτησης και δίνει τη δυνατότητα στους εκπροσώπους των υπολοίπων ομάδων να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της δράσης τους.
10 Φύλλα Εργασίας Τα φύλλα εργασίας αποτελούν οδηγό για την υλοποίηση της αποστολής: τη διεξαγωγή της συνεδρίασης για την τύχη της Ρόδου. Οι μαθητές κάθε ομάδας αναλαμβάνουν ένα συγκεκριμένο ρόλο και καλούνται με σαφείς οδηγίες που τους δίνονται να ανταποκριθούν στην αποστολή της ομάδας τους.
Α Ομάδα Πρυτάνεις Συντονιστές της συζήτησης 11 Αποστολή της ομάδας σας είναι ο συντονισμός της συνεδρίασης. Να καταγράψετε τα συναισθήματα που δημιουργήθηκαν σε σας από την ανάγνωση του λόγου και τον προβληματισμό σας για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. Να διατυπώσετε ένα ή δύο ερωτήματα για κάθε ομάδα, προκειμένου να πληροφορηθείτε τα αποτελέσματα της δράσης της. Οι απόψεις σας διΐστανται. Αναζητείστε δύο επιχειρήματα, ένα που σας έπεισε και ένα που σας δημιούργησε αμφιβολίες.
12 Β Ομάδα Σκηνοθέτες Αποστολή σας είναι το δύσκολο έργο της σκηνοθεσίας της συνεδρίασης που διεξάγεται για την τύχη της Ρόδου. Να λάβετε υπόψη σας ότι πρόκειται για συνεδρίαση της Εκκλησίας του Δήμου, το χώρο διεξαγωγής της και το ετερόκλητο κοινό που παρευρίσκεται. Αναζητήστε τα πρόσωπα: Πρυτάνεις, Δημοσθένης, Υποστηρικτές Δημοσθένη, Πολιτικοί Αντίπαλοι, Ολιγαρχικοί/Συκοφάντες, Συγγενείς νεκρών/αργόσχολοι. Τοποθετείστε τους στο χώρο του δικαστηρίου. Να χρησιμοποιήσετε τις τεχνικές της «δυναμικής εικόνας» και της «ανίχνευσης σκέψης» για να μας παρουσιάσετε ένα στιγμιότυπο της δίκης.
Γ Ομάδα Υποστηρικτές Δημοσθένη 13 Ανήκετε στην ίδια πολιτική παράταξη με το Δημοσθένη. Ποιες είναι οι απόψεις σας; Αναζητήστε τα ισχυρότερα επιχειρήματα του ρήτορα. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το ισχυρότερό σας επιχείρημα για το συμφέρον της Αθήνας και ποιο για την ανάκτηση της φήμης της;
14 Δ Ομάδα Πολιτικοί Αντίπαλοι Υποστηρικτές του Εύβουλου Ανήκετε στην πολιτική παράταξη του Εύβουλου. Ποιες είναι οι απόψεις σας; Αναζητήστε τα ασθενή επιχειρήματα του λόγου του Δημοσθένη. Προσπαθήστε να ανασκευάσετε ένα ισχυρό του επιχείρημα. Κατηγορείστε τον για δημαγωγία.
15 Ε Ομάδα Ολιγαρχικοί/Συκοφάντες Είστε εχθροί του δημοκρατικού πολιτεύματος. Προσπαθήστε να ανασκευάσετε τις κατηγορίες του Δημοσθένη για το ολιγαρχικό πολίτευμα. Υποστηρίξτε την αναγκαιότητα επιβολής του ολιγαρχικού καθεστώτος στη Ρόδο.
16 Στ Ομάδα Συγγενείς νεκρών-αργόσχολοι Έχετε χάσει αγαπημένα σας πρόσωπα στο Συμμαχικό πόλεμο (357-355 π.χ.), εξαιτίας των Ροδίων. Πώς αντιδράτε στη θέση του Δημοσθένη για την αποστολή βοήθειας στη Ρόδο; ή Αναγκαστήκατε να παρακολουθήσετε τη συνεδρίαση και να απομακρυνθείτε από τις αγαπημένες σας συνήθειες στην αγορά. Ποια αισθήματα σας διακατέχουν στη διάρκειά της και πώς αντιδράτε στην πρόταση του Δημοσθένη για την αποστολή βοήθειας στη Ρόδο;
17 Η διεξαγωγή της Δίκης Δεύτερη διδακτική ώρα Α Φάση: Παρουσίαση αποτελεσμάτων Στην ολομέλεια η πρώτη ομάδα αναλαμβάνει το συντονισμό της συζήτησης και δίνει τη δυνατότητα στους εκπροσώπους κάθε ομάδας να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της δράσης τους.
18 Β Φάση: Δραματοποίηση Η δεύτερη ομάδα, οι σκηνοθέτες επιχειρούν τη δραματοποίηση της συνεδρίασης. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν τεχνικές δράματος, όπως η «δυναμική εικόνα», η «ανίχνευση της σκέψης», η «δημιουργία εικόνων». Η «δυναμική εικόνα» είναι μια καλή τεχνική, προκειμένου να πλησιάσουν οι μαθητές στην ουσία ενός θέματος, μιας σημαντικής στιγμής, μιας διάθεσης, ενός συμβολισμού. Η δράση είναι «παγωμένη», γεγονός που βοηθά στην αποτύπωση μιας σημαντικής σκηνής από τη διεξαγωγή της δίκης. Με την «ανίχνευση της σκέψης» έχουν τη δυνατότητα και οι μαθητές των υπολοίπων ομάδων να συμμετάσχουν, καθώς μπορούν να ζητήσουν από ένα πρόσωπο της «δυναμικής εικόνας» να «ξεπαγώσει» και να μιλήσει, χωρίς να βγει από το ρόλο του. Με την τεχνική της «δημιουργίας εικόνων» η καθεμιά από τις υπόλοιπες ομάδες έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει μια δική της εικόνα, η οποία να αντανακλά πως νιώθουν τα μέλη της κατά τη διεξαγωγή της δίκης.