Σηφάκη Ευαγγελία, «Διδάσκοντας μυθιστόρημα στη Β Τάξη Γυμνασίου»

Transcript

1 4Η ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ (ΑΛΛΗΛΟ-)ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΜΕ ΛΟΓΙΣΜΟ ΚΑΙ Μ ΟΝΕΙΡΟ. ΈΜΠΝΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ. Μοιραζόμαστε ιδέες και προτάσεις στο ξεκίνημα της νέας χρονιάς Σηφάκη Ευαγγελία, «Διδάσκοντας μυθιστόρημα στη Β Τάξη Γυμνασίου» 1.ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ Η παρούσα εισήγηση αφορά σε διδακτική πρόταση στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας που υλοποιήθηκε σε τρία τμήματα της Β τάξης του 3 ου Γυμνασίου Ηρακλείου κατά το σχολικό έτος Μπορεί επίσης να αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου εκπαιδευτικού σεναρίου-project. Η συγκεκριμένη πρόταση έχει ως αφόρμηση το ανθολογημένο στο σχολικό εγχειρίδιο της Β τάξης απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή «Ε.Π.» με τίτλο «Και πάλι στο σχολείο...». Μετά τη διδασκαλία του συγκεκριμένου αποσπάσματος επιχειρείται η διδασκαλία ολόκληρου του μυθιστορήματος. Η επιλογή του μυθιστορήματος γίνεται από τους μαθητές με την καθοδήγηση της διδάσκουσας. Το θέμα αλλά και η γραφή του ανταποκρίνονται στις αναγνωστικές προσλαμβάνουσες εφήβων χρονών. Η υπόθεση εκτυλίσσεται σε ένα Γυμνάσιο Θηλέων στην προκατοχική Αθήνα. Το μυθιστόρημα θίγει το θέμα της φιλίας ανάμεσα σε κορίτσια 12 έως 15 ετών, ενώ παράλληλα δίνει στοιχεία για το εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής και διεισδύει στο ιστορικό γίγνεσθαι, φωτογραφίζοντας πολιτικές στάσεις και νοοτροπίες μιας εποχής. Οργανώνεται σε τρία μέρη, τα οποία αντιστοιχούν στις τρεις πρώτες τάξεις του τότε Γυμνασίου. 2.ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Σκοπός διδακτικής πρότασης: Να αγαπήσουν οι μαθητές το λογοτεχνικό βιβλίο και να βιώσουν την ανάγνωση ως ψυχαγωγία, αναπτύσσοντας παράλληλα κριτική στάση απέναντι στα κείμενα. Στόχοι: Να γνωρίσουν οι μαθητές τη συγγραφέα και το έργο της μέσα από βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία.

2 Να διεισδύσουν στην ψυχολογία και τα συναισθήματα των ηρωίδων. Να διακρίνουν όψεις της σχολικής ζωής μιας παλιότερης εποχής και να τη συγκρίνουν με δικά τους βιώματα και εμπειρίες. Να εξοικειωθούν με το κείμενο ως λογοτεχνικό έργο, να αναγνωρίζουν και να εκτιμούν τις αφηγηματικές τεχνικές και τα εκφραστικά στοιχεία σε σχέση πάντα με την ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου, τη θέση του αφηγητή και την οπτική γωνία του. Να ασκηθούν στον προφορικό και στο γραπτό λόγο μέσα από τη σύνθεση σύντομων κειμένων αφηγηματικού χαρακτήρα και την έκφραση αξιολογικών κρίσεων. Να συνειδητοποιήσουν τη σχετικότητα και την πολλαπλότητα των ερμηνειών των λογοτεχνικών κειμένων και να μάθουν να αποδέχονται διαφορετικές ερμηνείες και απόψεις και, κατ επέκταση, το διαφορετικό. Να εντοπίσουν τα ιστορικά στοιχεία του μυθιστορήματος και να έρθουν σε επαφή με ιδέες, αξίες, πεποιθήσεις, στάσεις ζωής μιας συγκεκριμένης εποχής, συνειδητοποιώντας την πολυσύνθετη αλληλεπίδραση των κειμένων με το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκαν. (ανάπτυξη δεξιοτήτων πολιτισμικού γραμματισμού) Να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας με τους συμμαθητές τους, να καλλιεργήσουν τη συνεργασία και την υπευθυνότητα, αρετές απαραίτητες στη σχολική και εξωσχολική ζωή τους. Μέθοδος: 1.Εξερευνητική-ανακαλυπτική: 2. Ομαδοσυνεργατική. Εκπαιδευτικές τεχνικές: Υιοθετούνται τεχνικές του θεατρικού παιχνιδιού μέσω των οποίων επιδιώκεται η δημιουργική έκφραση των παιδιών με παιγνιώδη και ευχάριστο τρόπο: δραματοποίηση σκηνών παγωμένη εικόνα ανακριτική καρέκλα διάδρομος συνείδησης

3 Υλοποίηση πρότασης Φάσεις αναγνωστικής διαδικασίας: Α. Πριν από την ανάγνωση (3 ώρες) 1η ώρα : στην αίθουσα Η/Υ Αφόρμηση: η διδασκαλία μέσα στην τάξη του αποσπάσματος «Και πάλι στο σχολείο...» που συμπεριλαμβάνεται στο μυθιστόρημα της Ζ. Σαρή «Ε.Π.». Με την τεχνική του καταιγισμού ιδεών ζητείται από τους μαθητές αυθόρμητα να καταγράψουν στον πίνακα μια σκέψη, ένα συναίσθημα, που βίωσαν από το κείμενο και στη συνέχεια τίθενται ερωτήματα του τύπου: -Εσείς διαβάζετε λογοτεχνία; -Ποιο έργο διαβάσατε πρόσφατα που σας άρεσε; -Θα ήταν ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη σας, να διαβάσουμε ένα ολόκληρο μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή και να ξεφύγουμε λίγο από το σχολικό εγχειρίδιο; Εξασφαλίζεται έτσι η θετική ανταπόκριση των μαθητών στην πρόκληση για διδασκαλία ολόκληρου μυθιστορήματος. Στη συνέχεια επιδιώκεται η γνωριμία με τη συγγραφέα. Ακολουθεί προβολή αποσπασμάτων από συνεντεύξεις της συγγραφέως ενώ παράλληλα δίνονται πολύ συνοπτικά βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία από τη διδάσκουσα. Καταρτίζεται ένας κατάλογος με τα βιβλία της και ζητείται βιβλιοπαρουσίαση από κάποιους μαθητές. Παράλληλα, ανατίθεται σε άλλους μαθητές να ψάξουν στη σχολική βιβλιοθήκη και να φέρουν στην τάξη βιβλία της 2η -3 η ώρα. Διαμορφώνεται η γωνιά με το εποπτικό υλικό, για το οποίο ορίζονται υπεύθυνοι κάποιοι μαθητές. Έπειτα από ένα χρονικό διάστημα (8-10 ημερών), ακολουθούν σύντομες βιβλιοπαρουσιάσεις από τους μαθητές, οι οποίοι στη συνέχεια επιλέγουν το βιβλίο που θα ήθελαν να διαβάσουν. (Επιλογή αρχικά ανά ομάδα και στη συνέχεια επιλογή από την ολομέλεια). Τα παιδιά επέλεξαν το βιβλίο «Ε.Π.», επηρεασμένα από το απόσπασμα του σχολικού εγχειριδίου το οποίο είχαμε ήδη αναλύσει στην τάξηαλλά και από το θέμα του που το χαρακτήρισαν ενδιαφέρον.

4 Β. Ανάγνωση (6 ώρες): στην τάξη και στην αίθουσα Η/Υ, εάν αυτό είναι εφικτό. Αφού δοθεί ένα εύλογο χρονικό περιθώριο στους μαθητές, περνάμε στη φάση της ανάγνωσης του βιβλίου. Επιδιώκεται η ανάγνωση κατ οίκον, με στόχο ο μαθητής να αναπτύξει μια προσωπική και όσο γίνεται βιωματική σχέση με το κείμενο. Παράλληλα όμως διαβάζονται και στην ολομέλεια αποσπάσματα από το μυθιστόρημα, κατ επιλογήν των μαθητών, έπειτα από συνεννόηση με τους συντονιστές των ομάδων. Η ανάγνωση επεξεργασία του κειμένου οργανώνεται σε τρία δίωρα. Σε κάθε δίωρο οι μαθητές εστιάζουν σε μία θεματική ενότητα που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις τρεις πρώτες τάξεις του τότε Γυμνασίου. Προηγείται η δραματοποιημένη ανάγνωση αποσπασμάτων και στη συνέχεια υιοθετούνται τεχνικές του θεατρικού παιχνιδιού μέσω των οποίων επιδιώκεται η δημιουργική έκφραση των παιδιών με παιγνιώδη και ευχάριστο τρόπο. Ο συντονιστής κάθε ομάδας ανακοινώνει από πριν στη διδάσκουσα ποια τεχνική επέλεξε η ομάδα του. Έχει βέβαια προηγηθεί μια σύντομη παρουσίαση αυτών των τεχνικών. 1. Δραματοποίηση σκηνών κατ επιλογήν των παιδιών. Προσφιλείς σκηνές για δραματοποίηση ήταν το δώρο των μαθητριών στην αγαπημένη τους καθηγήτρια Αλεξάνδρα Κλάρα και η σκηνή κατά την οποία η αυταρχική διευθύντρια, κυρία Ερασμία, επιχειρεί να κουρέψει τα μπουκλάκια μιας οικότροφου, της Μαριάννας Κωββαίου. 2. Παγωμένη εικόνα : Τα παιδιά με τα σώματά τους δημιούργησαν την εικόνα ενός δένδρου κι έτσι αποτύπωσαν το στενό δεσμό φιλίας ανάμεσα στα τέσσερα κορίτσια. Η ίδια τεχνική επιλέχθηκε και για την παρουσίαση της διευθύντριας και κάποιων καθηγητών. 3. Ανακριτική καρέκλα :. Η Άλκη, η Ζωρζ και η Μαριάννα συναντούν έπειτα από χρόνια την κυρία Ερασμία. Είναι αρκετά γερασμένη. Οι μαθήτριες ευγενικά βέβαια αλλά και με κάποιο παράπονο τη βομβαρδίζουν με ερωτήσεις. Μέσα από τις απαντήσεις οι μαθητές επέλεξαν να παρουσιάσουν τη διευθύντρια αγέρωχη και αμετανόητη να υπερασπίζεται ακόμη με πάθος τις επιλογές της. 4. Διάδρομος συνείδησης : Οι μαθητές/τριες φτιάχνουν δυο παράλληλες σειρές και δημιουργούν ένα διάδρομο. Μια μαθήτρια που υποδύεται την Άλκη, η οποία

5 αντιμετωπίζει το δίλημμα να εγγραφεί ή όχι στην ΕΟΝ, περπατά ανάμεσά τους. Οι δυο ομάδες συμμετεχόντων/ουσών εκφράζουν αντικρουόμενες απόψεις για να κορυφώσουν την ένταση. Επίσης η τεχνική αυτή υιοθετήθηκε για να εκφραστεί η αγωνία της Ζωρζ για τα πραγματικά αισθήματα που έτρφε γι αυτήν η Άλκη, όταν εγκατέλειψε τη σχολή θηλέων και μετεγγράφη στη σχολή Γαλανοπούλου. Παράλληλα, οι μαθητές συμπληρώνουν φύλλα εργασίας που έχουν δοθεί από τη διδάσκουσα σχετικά με την κατανόηση του κειμένου, τον τόπο, το χρόνο, τα πρόσωπα, τον αφηγητή και τη σχέση του με τη δράση,τους αφηγηματικούς τρόπους (σε συνάρτηση με τους χαρακτήρες). Ανιχνεύουν επίσης στοιχεία για την ομαδική εργασία τους, τα οποία θα επεξεργαστούν στη συνέχεια στο σπίτι σε μια συνάντηση. Εάν η συνάντηση αυτή δεν είναι εφικτή, κάθε μέλος της ομάδας αναλαμβάνει ένα επιμέρους θέμα και στο τέλος γίνεται η σύνθεση της εργασίας. Η διδάσκουσα είναι σε συνεχή επαφή με τον εκπρόσωπο-συντονιστή των ομάδων αναλαμβάνοντας ένα ρόλο καθοδηγητικό. Επίσης είναι στη διάθεση όλων των μαθητών, τους οποίους ενθαρρύνει. Την τελική διαμόρφωση -σύνθεση της εργασίας αναλαμβάνει ο χειριστής του Η/Υ. Γ. Μετά την ανάγνωση (4 ώρες) Παρουσιάζονται στην ολομέλεια οι εργασίες των ομάδων και ακολουθεί συζήτηση, συσχέτιση και επεξεργασία τους. Σε αυτή τη φάση οι μαθητές μετατρέπονται σε αφηγητές και ασκούνται σε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής. (π.χ. επιχειρούν να δώσουν ένα διαφορετικό τέλος στο μυθιστόρημα, αφηγούνται την ιστορία από την πλευρά κάποιας ηρωίδας...) Δυνατότητες επέκτασης του σεναρίου Α. Δημοσίευση των εργασιών στην ιστοσελίδα του σχολείου. Β. Δημιουργία blog κάθε τμήματος με ανάρτηση εργασιών και ανταλλαγή απόψεων. Γ. Το σενάριο ως μέρος ενός project με θέμα τη φιλία ή το σχολείο (σύνδεση με Νεοελληνική Γλώσσα). Εποπτικά μέσα: σχολικά εγχειρίδια (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων), λογοτεχνικά βιβλία, πίνακας, Η/Υ, διαδίκτυο.

6 Αξιολόγηση Α. Από τους ίδιους τους μαθητές. Β. Από τον εκπαιδευτικό κατά τη διάρκεια εφαρμογής των δραστηριοτήτων και στο τέλος της διδακτικής πρακτικής με κριτήρια την πρόκληση ενδιαφέροντος των μαθητών, την ενεργό συμμετοχή και το πνεύμα συνεργασίας, την κατανόηση και ερμηνεία του κειμένου, την κριτική προσέγγισή του, την αρτιότητα των ατομικών και συλλογικών εργασιών, Συνολική θεώρηση Η πλειονότητα των μαθητών αντιμετώπισε θετικά το εγχείρημα διδασκαλίας ολόκληρου λογοτεχνικού έργου και συμμετείχε με ενθουσιασμό και ενδιαφέρον. Η διαφορετική μεθοδολογία στην προσέγγιση του κειμένου, η απομάκρυνση από το σχολικό βιβλίο, η συνεργασία, η αναζήτηση πληροφοριών από το διαδίκτυο κινητοποίησαν ακόμα και μαθητές με μειωμένο ενδιαφέρον ή με μαθησιακές δυσκολίες. Επίσης ενδυναμώθηκε το πνεύμα της συνεργασίας μεταξύ των μαθητών και αναπτύχθηκαν ουσιαστικότερες σχέσεις συνεργασίας με τη διδάσκουσα.

7