ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΜΔ ΘΔΜΑ: «Παξάγνληεο θαηαλάισζεο βηνινγηθψλ πξντφλησλ» Δπνπηεχσλ θαζεγεηήο: ΛΑΕΑΡΟ ΑΡΖΓΗΑΝΝΗΓΖ Ολνκαηεπψλπκν Φνηηεηή: ΑΝΣΩΝΗΟ ΠΑΣΔΡΑΚΖ ΑΔΜ:5050 ΚΑΒΑΛΑ ΑΠΡΗΛΗΟ 2012

ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Αξρηθά ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ θαζεγεηή κνπ θχξην Λάδαξν αξεγηαλλίδε γηα ηελ ακέξηζηε βνήζεηά ηνπ θαη ηελ ππνκνλή πνπ έδεημε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπφλεζεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Θα ήζεια επίζεο λα επραξηζηήζσ πνιχ ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηελ ζηήξημε πνπ κνπ πξνζέθεξε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φζνπο ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα γηα ηνλ πνιχηηκν ρξφλν πνπ δηέζεζαλ θαη ηελ πξνζπκία ηνπο λα ζπκπιεξψζνπλ ην εξσηεκαηνιφγην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. 2

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ ΔΗΑΓΩΓΖ... 4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η... 6 Βηνινγηθά πξντφληα θαη γεσξγηθή παξαγσγή... 6 1.1 Οξηζκφο βηνινγηθψλ πξντφλησλ... 6 1.2 Βηνινγηθή Καιιηέξγεηα... 7 1.2.1 Πξαθηηθέο ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο... 8 1.2.2 Μνξθέο ηεο γεσξγίαο... 9 1.3 Έιεγρνη βηνινγηθψλ πξντφλησλ... 10 1.4 πζηήκαηα Πηζηνπνίεζεο θαη Διέγρνπ βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζηελ Διιάδα... 11 1.5 ήκαλζε Βηνινγηθψλ Πξντφλησλ... 11 1.6 Ηζρχνπζα λνκνζεζία... 12 1.7 Ζ Βηνινγηθή Γεσξγία ζηελ Διιάδα... 17 1.8 Ζ Βηνινγηθή Γεσξγία ζηελ Δπξψπε θαη ζην εμσηεξηθφ... 23 1.9 Ζ αγνξά ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ... 27 1.10 Πξνυπνζέζεηο Δμάπισζεο ηεο Βηνινγηθήο Γεσξγίαο... 28 1.11 Πξννπηηθέο... 29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗ... 30 Βηβιηνγξαθηθή Αλαζθφπεζε... 30 2.1 Δηζαγσγή... 30 2.2 Αλαζθφπεζε δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο... 30 2.3 Αλαζθφπεζε εγρψξηαο βηβιηνγξαθίαο... 35 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗΗ... 42 Δξεπλεηηθφ κνληέιν θαη ππνζέζεηο... 42 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗV... 46 Δξεπλεηηθή Μεζνδνινγία... 46 4.1 Δηζαγσγή... 46 4.2 Πεξηγξαθή δείγκαηνο... 47 4.3 Μέζνδνο ζπιινγήο δεδνκέλσλ... 47 4.4 Σξφπνο κέηξεζεο ησλ κεηαβιεηψλ... 48 4.5 Αλάπηπμε κεηαβιεηψλ... 49 ΚΔΦΑΛΑΗΟ V... 50 Αλάιπζε δεδνκέλσλ-απνηειέζκαηα... 50 5.1 Δηζαγσγή... 50 5.2 Πξνθίι εξσηψκελσλ... 50 5.3 Πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή δεδνκέλσλ... 52 5.4 Έιεγρνο ηεο εγθπξφηεηαο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ... 54 5.4.1Έιεγρνο ηεο εγθπξφηεηαο ηνπ πεξηερνκέλνπ (content validity)... 55 5.4.2 Έιεγρνο ηεο εγθπξφηεηαο ηεο δνκήο (construct validity)... 55 5.4.2.1 Γηεξεπλεηηθή παξαγνληηθή αλάιπζε... 55 5.4.2.2 Αλάιπζε αμηνπηζηίαο (Cronbach s Alpha)... 56 5.5 Έιεγρνο εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ... 58 5.6 Πνιιαπιή Γξακκηθή Παιηλδξφκεζε... 61 ΚΔΦΑΛΑΗΟ VI... 64 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ-ΠΡΟΣΑΔΗ... 64 6.1 Δηζαγσγή... 64 6.2 πκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο... 64 6.3 Πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα... 67 6.4 Πεξηνξηζκνί έξεπλαο... 68 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 69 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ: Δξσηεκαηνιφγην... 73 3

ΔΗΑΓΩΓΖ Πέξαζαλ ζρεδφλ ζαξάληα ρξφληα απφ ηφηε πνπ αξρίζακε λα ζπδεηάκε γηα ηα βηνινγηθά πξντφληα. Πξσηνεκθαλίζηεθαλ ζηηο αξρέο ηνπ 1970 ζηηο Ζ.Π.Α. ηελ αξρή ζεσξνχζακε φηη αθνξνχλ θάπνηνπο ππεξεπαίζζεηνπο αλζξψπνπο ή απεπζχλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλν θνηλφ, θαζψο ην θφζηνο ηνπο ηα θαζηζηνχζε είδνο πνιπηειείαο θαη φρη επξείαο θαηαλάισζεο πξντφληα. Απφ ηφηε κέρξη ζήκεξα έρνπλ αιιάμεη πνιιά. Δπαηζζεηνπνηεζήθακε φινη θαη ηδηαίηεξα ηα ίδηα ηα θξάηε πνπ ζεζκνζέηεζαλ κεραληζκνχο ειέγρνπ απηψλ ησλ πνιχηηκσλ γηα ηελ πγεία ηξνθίκσλ. Ήξζε ε επνρή πνπ δελ αλαδεηάκε ζε πνηά γεηηνληά ππάξρνπλ εηδηθά θαηαζηήκαηα κε βηνινγηθά πξντφληα, αιιά ηα βξίζθνπκε ζπζθεπαζκέλα ζηα εηδηθά ξάθηα ησλ κεγάισλ θαηαζηεκάησλ αγνξάο ηξνθίκσλ θαη ζηα δηθά ηνπο θαθάζηα δίπια απφ ηα ππφινηπα θξέζθα ιαραληθά θαη θξνχηα. Πξηλ πξνβνχκε ζε πεξαηηέξσ αλάιπζε, ζα κπνξνχζακε λα νξίζνπκε ηελ έλλνηα ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ. Με ηνλ φξν βηνινγηθά πξντφληα ραξαθηεξίδνπκε ηα πξντφληα πνπ γηα ηελ παξαγσγή ηνπο δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ρεκηθά ιηπάζκαηα θαη ρεκηθά θπηνθάξκαθα, νχηε δηάθνξεο ζπλζεηηθέο ή θπηηθέο νξκφλεο, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπκε κεγαιχηεξν φγθν, θαιχηεξν ρξψκα θαη ηαπηφρξνλε σξίκαλζε (Dionet, 2008). Ο άλζξσπνο γηα λα δήζεη πξέπεη λα ηξέθεηαη θαη λα αλαπλέεη. ηελ επνρή καο δπζηπρψο νη δπν απηέο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο κπνξνχλ λα δηαζθαιίζνπλ ηε δηαβίσζε καο, αιιά φρη απαξαίηεηα θαη ηελ πγεία καο. Ζ επηκφιπλζε θαη ε λνζεία ησλ ηξνθίκσλ, ηνπ λεξνχ θαη ηνπ αέξα έρνπλ θπξηνιεθηηθά θαηαζηξέςεη θαη δηαηαξάμεη ηελ ηξνθηθή αιπζίδα κε άγλσζηεο πξνο ην παξφλ ζπλέπεηεο γηα ηελ πγεία καο θαη ην πεξηβάιινλ (Dionet, 2008). Σα βηνινγηθά πξντφληα είλαη έλα ζέκα ην νπνίν ηα ηειεπηαία ρξφληα βξίζθεηαη ζηελ επηθαηξφηεηα θαζψο ζήκεξα ιεηηνπξγνχλ ζε θάζε πφιε φιν θαη πεξηζζφηεξα θαηαζηήκαηα κε βηνινγηθά πξντφληα. Πεξά απφ απηφ φκσο ζηηο κεγάιεο πφιεηο ππάξρνπλ θαη ιατθέο αγνξέο βηνινγηθψλ πξντφλησλ. Οη ππνζηεξηθηέο ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζεσξνχλ φηη ηα πξντφληα απηά 4

δηαζθαιίδνπλ ηελ επάξθεηα ηξνθίκσλ ζηνλ πιαλήηε ρσξίο λα επηβαξχλεηαη πεξαηηέξσ ην πεξηβάιινλ ή ε πγεία ηνπ θαηαλαισηή (Dionet, 2008). ζνλ αθνξά ηελ δήηεζε θαη ηελ θαηαλάισζε βηνινγηθψλ ηξνθίκσλ θαίλεηαη πσο ε αλζξψπηλε θπιή έρεη «ζρεδφλ θάλεη έλα νιφθιεξν θχθιν» (Fiddes, 1995). Σελ πεξίνδν ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο ε πιεηνςεθία ησλ ρακειφηεξσλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ θαηαλάισλε άιεπξα νιηθήο άιεζεο, ελψ ην ιεπθφ αιεχξη ζεσξνχληαλ ε ηξνθή ησλ πςειφηεξσλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ (Todhunter, 1973). ηηο εκέξεο καο φκσο ηα ιηγφηεξν κεηαπνηεκέλα ηξφθηκα είλαη απηά πνπ αλαδεηνχληαη πιένλ απφ ηνπο θαηαλαισηέο (Squires et al. 2001:392). Ζ βηνινγηθή γεσξγία ζε φιεο ηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. δηέπεηαη απφ ην ίδην ζεζκηθφ πιαίζην, ζχκθσλα κε ηνπο θαλνληζκνχο 834/2007 θαη 889/2008. ιεο νη επηρεηξήζεηο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ παξαγσγή ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζπκκνξθψλνληαη κε ηνπο θαλφλεο παξαγσγήο θαη παξαζθεπήο πνπ απαηηεί ε ζπγθεθξηκέλε λνκνζεζία. Σν απζηεξφ ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ππάξρεη εγγπάηαη ζηνπο θαηαλαισηέο φηη φιεο νη επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ βηνινγηθά πξντφληα επηζεσξνχληαη ηαθηηθά απφ ηνπο νξγαληζκνχο ειέγρνπ θαη πηζηνπνίεζεο, θαζψο θαη απφ ηνπο αξκφδηνπο θξαηηθνχο θνξείο (Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ, ΟΠΔΓΔΠ, ΔΦΔΣ, ΔΤΓ). Ωο θαηαλαισηέο βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζα πξέπεη λα είκαζηε πνιχ πξνζεθηηθνί ζρεηηθά κε ηελ επηζήκαλζε ησλ πξντφλησλ απηψλ θαη λα αλαδεηάκε πάληα ην ηζρχνλ πηζηνπνηεηηθφ ή ηελ εηδηθή ζήκαλζε ζηελ εηηθέηα. Ζ πηζηνπνίεζε θαη ε ζήκαλζε ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ δηαζθαιίδεη φηη ηα πξντφληα πνπ θαηαλαιψλνπκε παξάγνληαη βάζεη ησλ πξνβιεπφκελσλ πξνδηαγξαθψλ (ηαπξίδε, 2011:24). 5

ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η Βηνινγηθά πξνϊόληα θαη γεωξγηθή παξαγωγή 1.1 Οξηζκόο βηνινγηθώλ πξνϊόληωλ Σα βηνινγηθά πξντφληα ζεσξνχληαη ην απνηέιεζκα εθείλεο ηεο θαιιηέξγεηαο ηεο γεο ρσξίο θαζφινπ ρεκηθά ιηπάζκαηα, παξαζηηνθηφλα ή θαη ηνμηθά θπηνθάξκαθα. Ζ φπνηα θαηαπνιέκεζε ησλ αζζελεηψλ ησλ θπηψλ αιιά θαη ε ιίπαλζε ηνπ εδάθνπο γίλνληαη ζπλήζσο κε θπζηθέο κεζφδνπο θαη ζπγθεθξηκέλα νξγαληθά εθφδηα. Ζ θαιιηέξγεηα ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ ζηεξίδεηαη νπζηαζηηθά ζηηο γλψζεηο ηνπ θάζε παξαδνζηαθνχ αγξφηε αιιά θαη ζηελ αλαδήηεζε ηεο επηζηήκεο κε ζθνπφ ηηο πγηεηλέο ιχζεηο. Θα πξέπεη λα αλαθεξζεί πσο ζηελ βηνινγηθή θηελνηξνθία δελ ρξεζηκνπνηνχληαη θαζφινπ αληηβηνηηθά θαη νξκφλεο (Βηναγξφο, 2009). Ζ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα είλαη ε κέζνδνο θαιιηέξγεηαο πνπ ζέβεηαη ηνλ θπζηθφ θφζκν (θπηά, δψα, κηθξννξγαληζκνί), πξνζηαηεχεη ην πεξηβάιινλ θαη θξνληίδεη γηα ηελ απνθαηάζηαζε θαη δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο ηνπ, παξάγεη πξντφληα ρσξίο ηελ ρξήζε ρεκηθψλ ιηπαζκάησλ θαη αμηνπνηεί ηηο ζχγρξνλεο θαηαθηήζεηο ηεο επηζηήκεο, ηεο εκπεηξίαο θαη ηεο παξάδνζεο (Καξαηαξάθε, 2004). Σα βηνινγηθά πξντφληα νθείινπλ ηελ νλνκαζία ηνπο ζηελ βηνινγηθή κέζνδν παξαγσγήο ηνπο. Δίλαη κηα ήπηα κέζνδνο παξαγσγήο, θαηά ηελ νπνία απαγνξεχεηαη ε ρξήζε ζπλζεηηθψλ, ρεκηθψλ ιηπαζκάησλ, εληνκνθηφλσλ, νξκνλψλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα ησλ θπηψλ, ελψ ρξεζηκνπνηνχληαη πιηθά πνπ απαληψληαη ζηε θχζε φπσο νξπθηά, θπηηθά ππνιείκκαηα θαη θνπξηά. Δίλαη ιηγφηεξν επεμεξγαζκέλα θαη ζπλεπψο πην αγλά. Ζ αθηηλνβφιεζε θαζψο θαη άιιεο δηεξγαζίεο δελ επηηξέπνληαη. Πεξηέρνπλ ιηγφηεξα πξφζζεηα θαζψο πνιιά πξφζζεηα πνπ είλαη επηθίλδπλα γηα ηελ πγεία δελ επηηξέπεηαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα (Καξακαλίδνπ, 2009). 6

1.2 Βηνινγηθή Καιιηέξγεηα Ζ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα παξαηεξείηαη απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1920 αξρηθά σο απάληεζε ζηελ εθβηνκεράληζε ηεο γεσξγίαο. Ζ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα έρεη εμειηρζεί απφ έλα «ελαιιαθηηθφ θίλεκα» ζε κηα θχξηα πξσηνβνπιία γηα ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε, θαη είλαη ηψξα λνκνζεηηθά θαηνρπξσκέλε ηφζν ζε εζληθφ επίπεδν φζν ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο. Μεξηθνί απφ ηνπο γεληθφηεξνπο ζηφρνπο ηεο βηνινγηθήο θαιιηέξγεηα ζπκπεξηιακβάλνπλ: 1. ηελ παξαγσγή πςειήο πνηφηεηαο ηξνθίκσλ ζε επαξθείο πνζφηεηεο 2. ηελ αιιειεπίδξαζε κε επνηθνδνκεηηθφ θαη βηψζηκν ηξφπν κε θπζηθά ζπζηήκαηα θαη θχθινπο 3. ηε δηαηήξεζε γελεηηθήο πνηθηιφηεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο παξαγσγήο θαη ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο γηα ηα θπηά θαη ηα άγξηα δψα 4. ηε ρξήζε, φζν ην δπλαηφλ, αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζε ηνπηθά νξγαλσκέλα ζπζηήκαηα παξαγσγήο 5. ηε δεκηνπξγία αξκνληθήο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ηεο θπηηθήο παξαγσγήο θαη ηεο θηελνηξνθίαο 6. ηελ εμαζθάιηζε φισλ ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ δψσλ, κε δένπζα πξνζνρή ζηηο βαζηθέο πηπρέο ηεο έκθπηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο 7. ηε ζεκείσζε πξνφδνπ σο πξνο ηελ ζπλνιηθή αιπζίδα παξαγσγήο, επεμεξγαζίαο θαη δηαλνκήο, ε νπνία είλαη ηφζν θνηλσληθά δίθαηε φζν θαη νηθνινγηθά ππεχζπλε (Torjusen et. al., 2001:208). Οη ζηφρνη ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο απνθαιχπηνπλ κηα θπξίαξρε πξννπηηθή σο πξνο ηελ γεσξγία θαη ηελ παξαγσγή. Ωζηφζν, νη επηπηψζεηο είλαη κεγαιχηεξεο απφ φ,ηη ε θαιιηέξγεηα. Οη πξαθηηθέο ζρεηηθά κε ηνπο θαηαλαισηέο δελ πεξηιακβάλνπλ ηε ρξήζε ζπλζεηηθψλ θπηνθαξκάθσλ θαη βηνκεραληθψλ ιηπαζκάησλ, νχηε ηε ρξήζε γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλσλ νξγαληζκψλ (ΓΣΟ) ζηελ παξαγσγή ηξνθίκσλ. Γελ ζπκπεξηιακβάλνπλ επίζεο ζπλζεηηθά εληζρπηηθά αλάπηπμεο ή πξνζζεηηθά ρξσκάησλ ζε δσνηξνθέο, αιιά πεξηιακβάλνπλ κφλν ηε θαξκαθεπηηθή ρξήζε αληηβηνηηθψλ, δσλψλ αζθάιεηαο γηα ην δηαρσξηζκφ απφ ηηο ζπκβαηηθέο γεσξγηθέο εθηάζεηο θαη ηνπο δξφκνπο, θαη ηελ πεξηνξηζκέλε ρξήζε πξνζζεηηθψλ ζε επεμεξγαζκέλα 7

ηξφθηκα (Debio, 1998, 1999). Οη πξαθηηθέο ζρεηηθά κε πεξηβαιινληηθήο θχζεσο αλεζπρίεο πεξηιακβάλνπλ ηελ κέγηζηε ρξήζε ηνπηθψλ πφξσλ θαη ηελ αλαθχθισζε νξγαληθψλ πιψλ, απνθεχγνληαο ηηο δηαξξνέο αδψηνπ, θαη ηελ πεξηνξηζκέλε ρξήζε νξπθηψλ πφξσλ θαηά ηελ κεηαθνξά. Γενληνινγηθήο θχζεσο δεηήκαηα πεξηιακβάλνπλ ηελ ελίζρπζε ηεο βηνινγηθήο πνηθηιίαο, ηε δηαηήξεζε πςειψλ δενληνινγηθψλ πξνηχπσλ ζηνλ θηελνηξνθηθφ ηνκέα, ηελ αλαγλψξηζε ησλ εκθχησλ αλαγθψλ ησλ δψσλ θαη ηεο θχζεο ηνπο, θαη ηελ πξνζπάζεηα επίηεπμεο ελφο θνηλσληθά δίθαηνπ δηαηξνθηθνχ ζπζηήκαηνο. Δπνκέλσο, απηά ηα δεηήκαηα αληηθαηνπηξίδνπλ κηα επξχηεξε θνηλσληθή θαη νηθνινγηθή επζχλε ζηελ ζπλνιηθή αιπζίδα παξαγσγήο, επεμεξγαζίαο θαη δηαλνκήο (Torjusen, et. al., 2001:208). 1.2.1 Πξαθηηθέο ηεο βηνινγηθήο γεωξγίαο χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηεο Γεληθήο Γηεχζπλζεο Γεσξγίαο θαη Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ε βηνινγηθή γεσξγία είλαη «έλα αγξνηηθφ ζχζηεκα δηαρείξηζεο ην νπνίν παξέρεη ζηνλ θαηαλαισηή θξέζθα, γεπζηηθά, απζεληηθά ηξφθηκα, ελψ ηαπηφρξνλα ζέβεηαη ηελ ηζνξξνπία ησλ νηθνζπζηεκάησλ. Οη πξαθηηθέο ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο ζρεδηάζηεθαλ κε ζθνπφ ηελ εμαζθάιηζε ηεο ειάρηζηεο αλζξψπηλεο παξέκβαζεο θαη ησλ επηπηψζεψλ ηεο ζην πεξηβάιινλ, δηαζθαιίδνληαο παξάιιεια φηη απηφ ην ζχζηεκα ιεηηνπξγεί φζν πην θπζηθά γίλεηαη. Πεξηιακβάλνπλ κεηαμχ άιισλ: o Ακεηςηζπνξά σο βαζηθή πξνυπφζεζε γηα νξζνινγηθή ρξήζε ησλ δηαζέζηκσλ θπζηθψλ πφξσλ. o Πνιχ απζηεξά φξηα ζηε ρξήζε πξντφλησλ θπηνπξνζηαζίαο θαη ζπλζεηηθψλ ιηπαζκάησλ, δσηθψλ αληηβηνηηθψλ, ζπληεξεηηθψλ θαη πξνζζεηηθψλ ζηελ επεμεξγαζία ησλ ηξνθίκσλ, θαζψο θαη άιιεο εηζξνέο. o Πιήξε απαγφξεπζε ηεο ρξήζεο γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλσλ νξγαληζκψλ. o Δθηξνθή δψσλ ειεπζέξαο βνζθήο θαη φρη ελζηαβιηζκέλσλ κε ηε ρξήζε βηνινγηθψλ δσνηξφθσλ» (Torjusen, et. al., 2001:208). 8

1.2.2 Μνξθέο ηεο γεωξγίαο α) Σπκβαηηθή Γεωξγία Απνηειεί ηελ παξαγσγή γεσξγηθψλ πξντφλησλ κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε γεσξγηθψλ θαξκάθσλ θαη ιηπαζκάησλ θαη δέρεηαη ηηο εμσηεξηθέο εηζξνέο. Σα πιενλεθηήκαηά ηεο είλαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγήο θαη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ, ελψ ηα κεηνλεθηήκαηα είλαη ε ξχπαλζε ππφγεησλ θαη επηθαλεηαθψλ λεξψλ, ε κφιπλζε ηνπ εδάθνπο, ηνπ αέξα, ηεο ρισξίδαο, ηεο παλίδαο αιιά θαη επηπηψζεηο ζηνλ άλζξσπν είηε άκεζα είηε έκκεζα (Παληέιεο, 2011). β) Οινθιεξωκέλε Παξαγωγή πξνϊόληωλ Απνηειεί ηελ ζπλδπαζκέλε ρξεζηκνπνίεζε βηνινγηθψλ, θαιιηεξγεηηθψλ θαη ρεκηθψλ κεζφδσλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα ησλ θπηψλ αιιά θαη γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ αζζελεηψλ θαη ησλ ερζξψλ ησλ θπηψλ. ηφρνο ηεο νινθιεξσκέλεο παξαγσγήο είλαη θπξίσο ε παξαγσγή πξντφλησλ ρσξίο ππνιείκκαηα ηνμηθψλ νπζηψλ θαη κε ηελ ειάρηζηε δπλαηή ξχπαλζε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο απφ ιηπάζκαηα, γεσξγηθά θάξκαθα θαη άιιεο αλεπηζχκεηεο νπζίεο ή πξντφληα. Γειαδή, ν ζηφρνο ηεο νινθιεξσκέλεο θπηηθήο παξαγσγήο δελ δηαθέξεη απφ ην ζηφρν ηεο νινθιεξσκέλεο θπηνπξνζηαζίαο θαη ε νινθιεξσκέλε θπηνπξνζηαζία απνηειεί ηνλ θνξκφ ηεο νινθιεξσκέλεο παξαγσγήο (Παληέιεο, 2011). γ) Βηνινγηθή Γεωξγία Τη είλαη Βηνινγηθή ή Οξγαληθή ή Οηθνινγηθή Γεωξγία; Δίλαη ζχζηεκα δηαρείξηζεο θαη παξαγσγήο αγξνηηθψλ πξντφλησλ πνπ ζηεξίδεηαη ζε θπζηθέο δηεξγαζίεο, ζηε κε ρξεζηκνπνίεζε ρεκηθψλ ζπλζεηηθψλ ιηπαζκάησλ θαη θπηνθαξκάθσλ θαη ζηε ρξεζηκνπνίεζε κε ρεκηθψλ κεζφδσλ ζηελ αληηκεηψπηζε ερζξψλ, αζζελεηψλ θαη δηδαλίσλ, θαζψο θαη ζηε ρξεζηκνπνίεζε ηερληθψλ παξαγσγήο φπσο ακεηςηζπνξάο θαη αλαθχθισζεο θπηηθψλ θαη δσηθψλ ππνιεηκκάησλ πνπ δηαηεξνχλ ηε θπζηθή ηζνξξνπία θαη ηε γνληκφηεηα ηνπ εδάθνπο. 9

Ζ βηνινγηθή γεσξγία είλαη έλα ζχζηεκα θαιιηέξγεηαο πνπ βαζίδεηαη ζηελ ακεηςηζπνξά, αλαθχθισζε νξγαληθψλ πιηθψλ θπηηθήο θαη δσηθήο πξνέιεπζεο θαη ζηε κε ρξεζηκνπνίεζε ρεκηθψλ κεζφδσλ αληηκεηψπηζεο ερζξψλ, αζζελεηψλ θαη δηδαλίσλ. Απηφ ην ζχζηεκα ζπκβάιιεη ζηε θπζηθή ηζνξξνπία θαη ζηε γνληκφηεηα ηνπ εδάθνπο (Παληέιεο, 2011). Γηα λα ην πεηχρεη απηφ βαζίδεηαη θπξίσο: ηελ ρξεζηκνπνίεζε θαηά ην δπλαηφλ αλαλεψζηκσλ θπηηθψλ πφξσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν θαη ζηελ απηάξθεηα ηνπ εδάθνπο ζε νξγαληθή νπζία θαη ζξεπηηθά ζηνηρεία. ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηζαγελψλ αλζεθηηθψλ θπηψλ θαη θπιψλ δψσλ θαζψο θαη ζηελ θαηάιιειε επηινγή θαιιηεξγεηηθψλ ηερληθψλ θαη ελαιιαγή θαιιηεξγεηψλ, κε πξνηίκεζε ζηα κεηθηά ζπζηήκαηα γεσξγίαο (Παληέιεο, 2011). Βαζηθνί ζηφρνη ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο είλαη ε αλάπηπμε θαη πξναγσγή νινθιεξσκέλσλ ζρέζεσλ κεηαμχ εδάθνπο, θπηψλ, δψσλ θαη βηφζθαηξαο, έηζη ψζηε ηειηθά λα ιακβάλνληαη γεσξγηθά πξντφληα θαη εηδή δηαηξνθήο ρσξίο ρεκηθά ππνιείκκαηα θαη ηαπηφρξνλα ην πεξηβάιινλ λα αλαβαζκίδεηαη θαη λα πξνζηαηεχεηαη (Παληέιεο, 2011). 1.3 Έιεγρνη βηνινγηθώλ πξνϊόληωλ Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηνπ φξνπ «βηνινγηθφ» γηα ηε ζήκαλζε θαη ηε δηαθήκηζε ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαη εηδψλ δηαηξνθήο επί ηνπ παξφληνο πεξηνξίδεηαη ζε απηά ηα πξντφληα πνπ έρνπλ παξαρζεί ζχκθσλα κε ηηο αξρέο παξαγσγήο θαη ηνπο θαλφλεο κεηαπνίεζεο νη νπνίνη θαζνξίδνληαη ζην ζρεηηθφ θνηλνηηθφ θαλνληζκφ (2092/91). Βηνινγηθφ πξντφλ κπνξεί λα είλαη έλα κε κεηαπνηεκέλν γεσξγηθφ πξντφλ θπηηθήο πξνέιεπζεο, γηα παξάδεηγκα θξνχηα, ιαραληθά, παηάηεο, ληνκάηεο, ζηηάξη, βακβάθη, θηι., θαζψο επίζεο θαη έλα είδνο ηξνθίκσλ πνπ θπξίσο απνηειείηαη απφ έλα ή πεξηζζφηεξα ζπζηαηηθά θπηηθήο πξνέιεπζεο, π.ρ. ιάδη, αιεχξη, καξκειάδα, ηνκαηνπνιηφο, δπκαξηθά, εηδή αξηνπνηίαο, θπι. (Παληέιεο, 2011). 10

Καλέλα πξντφλ δελ δηαηίζεηαη ζην εκπφξην σο «βηνινγηθφ» ρσξίο λα ειεγρζεί θαη λα πηζηνπνηεζεί θαη θάζε ρψξα ππνδεηθλχεη κηα ή πεξηζζφηεξεο αξκφδηεο αξρέο ή εγθξίλεη ηδησηηθνχο νξγαληζκνχο κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ πηζηνπνίεζε ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ, ελψ ηαπηφρξνλα νξίδεη κηα αξρή ππεχζπλε γηα ηελ έγθξηζε θαη ηελ επίβιεςε ηνπο (Παληέιεο, 2011). 1.4 πζηήκαηα Πηζηνπνίεζεο θαη Διέγρνπ βηνινγηθώλ πξνϊόληωλ ζηελ Διιάδα Ο αξκφδηνο θνξέαο γηα ηελ πηζηνπνίεζε θαη ηνλ έιεγρν ηνπ βηνινγηθνχ πξντφληνο είλαη ην Γξαθείν Βηνινγηθψλ Πξντφλησλ Φπηηθήο Πξνέιεπζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο ην νπνίν έρεη αλαγλσξίζεη ηξεηο ηδησηηθνχο νξγαληζκνχο πνπ ειέγρνπλ ηνπο παξαγσγνχο, κεηαπνηεηέο θαη έκπνξνπο θαη ρνξεγνχλ ηελ έλδεημε «βηνινγηθφ» κφλν ζε απηά ηα πξντφληα πνπ έρνπλ παξαρζεί ή παξαζθεπαζηεί ζχκθσλα κε ηα φζα αλαθέξνληαη ζηνλ θαλνληζκφ 2092/91. Πξφθεηηαη γηα 1) ην χιινγν Οηθνινγηθήο Γεσξγίαο Διιάδνο (ΟΓΔ) κε έδξα ηελ Αζήλα 2) ηνλ Οξγαληζκφ Πηζηνπνίεζεο θαη Διέγρνπ Βηνινγηθψλ Πξντφλησλ ΓΖΩ κε έδξα επίζεο ηελ Αζήλα θαη 3) ηνλ Οξγαληζκφ Πηζηνπνίεζεο θαη Διέγρνπ Βηνινγηθψλ Πξντφλησλ "ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΖ Δ.Π.Δ." κε έδξα ηελ Αιεμάλδξεηα Ζκαζίαο (Παληέιεο, 2011). 1.5 ήκαλζε Βηνινγηθώλ Πξνϊόληωλ Οη θνηλσληθνί θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηελ ζήκαλζε θαη ηελ δηαθήκηζε ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ είλαη πνιχ απζηεξνί. Πξηλ απφ ηελ ςήθηζε ηνπ θαλνληζκνχ πξάγκαηη ε θαηάζηαζε δελ ήηαλ πάληνηε θαζαξή θαη νη θαηαλαισηέο ακθέβαιιαλ γηα ηα βηνινγηθά πξντφληα. Σα βηνινγηθά πξντφληα δηαθξίλνληαη ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο πνπ δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο αλάινγα κε ηελ πεξηεθηηθφηεηα ηνπο ζε βηνινγηθά ζπζηαηηθά γεσξγηθήο πξνέιεπζεο. 1) Με κεηαπνηεκέλα πξντφληα βηνινγηθήο γεσξγίαο θαζψο θαη κεηαπνηεκέλα πξντφληα πνπ ηνπιάρηζηνλ ην 95% ησλ ζπζηαηηθψλ ηνπ έρνπλ παξαρζεί ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο βηνινγηθήο παξαγσγήο. Απηά είλαη ηα κνλαδηθά πξντφληα πνπ ζηελ εκπνξηθή ηνπο νλνκαζία κπνξεί λα γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ βηνινγηθφ ηξφπν παξαγσγήο. Σν ππφινηπν θαηά αλψηαην φξην 11

5% ησλ ζπζηαηηθψλ γεσξγηθήο πξνέιεπζεο, κπνξεί λα είλαη ζπκβαηηθήο παξαγσγήο εάλ ηέηνηα ζπζηαηηθά δελ ππάξρνπλ δηαζέζηκα παξαρζέληα κε βηνινγηθφ ηξφπν π.ρ. εμσηηθά θξνχηα ή δελ παξάγνληαη εληφο ηεο Δ.Δ. ζε επαξθείο πνζφηεηεο. Απηά ηα πξντφληα κπνξνχλ λα θέξνπλ θαη ην θνηλνηηθφ ινγφηππν «ΒΗΟΛΟΓΗΚΖ ΓΔΩΡΓΗΑ - ΤΣΖΜΑ ΔΛΔΓΥΟΤ ΔΟΚ» πνπ επί ηνπ παξφληνο είλαη πξναηξεηηθή ζήκαλζε (Παληέιεο, 2011). 2) Μεηαπνηεκέλα πνπ πεξηέρνπλ 50%-95% ζπζηαηηθά πνπ έρνπλ παξαρζεί κε βηνινγηθφ ηξφπν. Ζ αλαθνξά ζηνλ βηνινγηθφ ηξφπν επηηξέπεηαη κφλν ζηνλ θαηάινγν ζπζηαηηθψλ θαη κφλν γηα απηά ηα ζπζηαηηθά πνπ είλαη βηνινγηθήο πξνέιεπζεο. Απηά εκθαλίδνληαη κε θζίλνπζα ζεηξά βάξνπο θαη κε ην ίδην κέγεζνο, ρξψκα θαη ηχπν γξακκάησλ. 3) Γηα κεηαπνηεκέλα πξντφληα κε ιηγφηεξν απφ 50% ζπζηαηηθά βηνινγηθήο πξνέιεπζεο απαγνξεχεηαη θάζε αλαθνξά ζηνλ βηνινγηθφ ηξφπν παξαγσγήο. 4) Πξντφληα απφ γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο πνπ βξίζθνληαη ζην ζηάδην ηεο κεηαβαηηθήο πεξηφδνπ. Γηα κηα κεηαβαηηθή πεξίνδν πνπ έιεμε ηελ 1 Ηνπιίνπ 1995. Πξντφληα πνπ παξάγνληαη θαηά ηελ κεηαβαηηθή πεξίνδν θαη έρνληαο δηαλχζεη ηνπιάρηζηνλ 12 κήλεο θαιιηέξγεηαο κε ηελ βηνινγηθή κέζνδν κπνξνχλ λα θέξνπλ εηδηθή ζήκαλζε πνπ δελ ζα παξαπιάλα ηνλ αγνξαζηή π.ρ. βηνινγηθά κήια ζηε δηαδηθαζία κεηαηξνπήο. Απηή ε δηάηαμε έρεη κπεη πξνθεηκέλνπ λα βνεζεζνχλ νη παξαγσγνί ζην λα επηηπγράλνπλ θάπνηα θαιχηεξε ηηκή ιφγσ ηεο απψιεηαο ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο απφ ην πέξαζκα απφ ηελ κηα κέζνδν παξαγσγήο ζε άιιε θαζψο θαη ησλ κηθξφηεξσλ εζνδεηψλ (Παληέιεο, 2011). 1.6 Ηζρύνπζα λνκνζεζία Οη εμειίμεηο θαη νη πξνζαξκνγέο ηεο θνηλήο αγξνηηθήο πνιηηηθήο ηα ηειεπηαία ρξφληα, ν γεληθφηεξνο πξνβιεκαηηζκφο ηνπ αγξνηηθνχ θφζκνπ, ε αλαγλψξηζε ζε επίπεδν πνιηηηθήο ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ζπλέβαιαλ ζηε δεκηνπξγία ελφο επλντθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ αλαγλψξηζε θαη αλάπηπμε ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο. 12

Έηζη νδεγεζήθακε ζηελ ςήθηζε απφ ην ζπκβνχιην ησλ επξσπατθψλ θνηλνηήησλ ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΟΚ) ππ αξηζκ. 2092/91 πεξί βηνινγηθνχ ηξφπνπ παξαγσγήο γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαη ζρεηηθψλ ελδείμεσλ ζηα γεσξγηθά πξντφληα θαη ζηα είδε δηαηξνθήο (Ννκνζεζία γηα ηε Βηνινγηθή Γεσξγία, 1999:14-25). χκθσλα κε ην άξζξν 1 ηνπ θαλνληζκνχ 2092/91 πξνβιέπνληαη ηα εμήο: 1. Ο παξψλ θαλνληζκφο εθαξκφδεηαη ζηα αθφινπζα πξντφληα εθφζνλ θέξνπλ ή πξννξίδνληαη λα θέξνπλ ελδείμεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηνλ βηνινγηθφ ηξφπν παξαγσγήο: α) Με κεηαπνηεκέλα θπηηθά γεσξγηθά πξντφληα. Δπίζεο δψα θαη κε κεηαπνηεκέλα θηελνηξνθηθά πξντφληα. β) Μεηαπνηεκέλα γεσξγηθά θπηηθά θαη θηελνηξνθηθά πξντφληα πνπ πξννξίδνληαη γηα αλζξψπηλε θαηαλάισζε θαη έρνπλ παξαζθεπαζηεί θπξίσο απφ έλα ή πεξηζζφηεξα ζπζηαηηθά θπηηθήο ή/θαη δσηθήο πξνέιεπζεο. γ) Εσνηξνθέο, ζχλζεηεο δσνηξνθέο θαη πξψηεο χιεο δσνηξνθψλ (Ννκνζεζία γηα ηε Βηνινγηθή Γεσξγία, 1999:14-25). χκθσλα κε ην άξζξν 2 πξνβιέπνληαη ηα αθφινπζα: Γηα ηνπο ζθνπνχο ηνπ παξφληνο θαλνληζκνχ, έλα πξντφλ ζεσξείηαη φηη θέξεη ελδείμεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηνλ βηνινγηθφ ηξφπν παξαγσγήο φηαλ ζηελ ζήκαλζε, ζηε δηαθήκηζε ή ζηα εκπνξηθά έγγξαθα, ην πξντφλ, ηα ζπζηαηηθά ηνπ ή νη πξψηεο χιεο δσνηξνθψλ πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηηο ελδείμεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε θάζε θξάηνο - κέινο θαη επηηξέπνπλ ζηνλ αγνξαζηή λα ζπκπεξάλεη φηη ην πξντφλ, ηα ζπζηαηηθά ηνπ ή νη πξψηεο χιεο παξήρζεζαλ ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο παξαγσγήο πνπ αλαθέξνληαη ζην άξζξν 6, θαη εηδηθφηεξα κε ηνπο εμήο φξνπο ή κε ηα ζπλήζσο ρξεζηκνπνηνχκελα παξάγσγά ηνπο, ή ζπληκήζεηο απηψλ, κφλν ή ζε ζπλδπαζκφ εθφζνλ νη ελ ιφγσ φξνη δελ εθαξκφδνληαη ζε γεσξγηθά πξντφληα πνπ πεξηέρνληαη ζε ηξφθηκα ή πξψηεο χιεο δσνηξνθψλ ή πξνθαλψο δελ έρνπλ θακία ζρέζε κε ηνλ ηξφπν παξαγσγήο (Ννκνζεζία γηα ηε Βηνινγηθή Γεσξγία, 1999:14-25). 13

χκθσλα κε ην άξζξν 3 πξνβιέπνληαη ηα εμήο: Ο παξψλ θαλνληζκφο εθαξκφδεηαη κε ηελ επηθχιαμε άιισλ θνηλνηηθψλ ή εζληθψλ δηαηάμεσλ ζχκθσλα κε ην θνηλνηηθφ δίθαην, πνπ αθνξνχλ πξντφληα ηα νπνία νξίδνληαη ζην άξζξν 1, φπσο δηαηάμεηο πεξί παξαγσγήο, παξαζθεπήο, εκπνξίαο, επηζήκαλζεο θαη επηζεψξεζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο λνκνζεζίαο πεξί ηξνθίκσλ θαη δηαηξνθήο δσψλ (Ννκνζεζία γηα ηε Βηνινγηθή Γεσξγία, 1999:14-25). Έηζη ζχκθσλα κε ην άξζξν 4 ηνπ θαλνληζκνχ 2092/91 νξίδνπκε ηα εμήο: 1. "Δπηζήκαλζε": νη αλαθνξέο, ελδείμεηο, ζήκαηα θαηαζθεπαζηή ή εκπνξηθά ζήκαηα, εηθφλεο ή ζήκαηα πνπ θέξεη θάζε ζπζθεπαζία, έγγξαθν, επηγξαθή εηηθέηα, δαθηχιηνο ή ηαηλία πνπ ζπλνδεχνπλ έλα πξντφλ πνπ αλαθέξεηαη ζην άξζξν 1 ή αλαθέξνληαη ζε απηφ. 2. "Παξαγωγή": νη πξαγκαηνπνηνχκελεο ζηε γεσξγηθή εθκεηάιιεπζε εξγαζίεο παξαγσγήο, ζπζθεπαζίαο θαη πξψηεο επηζήκαλζεο σο πξντφληα βηνινγηθήο παξαγσγήο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ ηεο εθκεηάιιεπζεο απηήο. 3. "Παξαζθεπή": νη εξγαζίεο ζπληήξεζεο ή/θαη κεηαπνίεζεο γεσξγηθψλ πξντφλησλ, θαζψο θαη ζπζθεπαζίαο ή/θαη κεηαβνιψλ ζηε ζήκαλζε ζρεηηθά κε ηελ παξνπζίαζε ηνπ βηνινγηθνχ ηξφπνπ παξαγσγήο ησλ λσπψλ, ζπληεξεκέλσλ ή/θαη κεηαπνηεκέλσλ πξντφλησλ. 4. "Δκπνξία": ε θαηνρή ή έθζεζε πξνο πψιεζε, ε δηάζεζε πξνο πψιεζε, ε πψιεζε, ε παξάδνζε ή θάζε άιινο ηξφπνο δηάζεζεο ζην εκπφξην. 5. "Δπηρεηξεκαηίαο": θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν πνπ παξάγεη, παξαζθεπάδεη ή εηζάγεη απφ ηξίηεο ρψξεο πξντφληα πνπ αλαθέξνληαη ζην άξζξν 1, κε ζθνπφ ηελ εκπνξία ηνπο, ή πνπ εκπνξεχεηαη ηα πξντφληα απηά. 6. "πζηαηηθά": νη νπζίεο, ζπκπεξηιακβαλφκελσλ ησλ πξφζζεησλ, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαζθεπή ησλ πξντφλησλ πνπ αλαθέξνληαη ζην άξζξν 1. 7. "Φπηνθαξκαθεπηηθά πξνϊόληα": ηα πξντφληα φπσο νξίδνληαη ζην άξζξν 2 ζεκείν 1 ηεο Οδεγίαο 79/117/ΔΟΚ πεξί απαγφξεπζεο ηεο ζέζεσο ζε θπθινθνξία θαη ηεο ρξεζηκνπνηήζεσο θαξκαθεπηηθψλ 14

πξντφλησλ, πνπ πεξηέρνπλ νξηζκέλεο δξαζηηθέο νπζίεο, φπσο ηξνπνπνηήζεθε ηειεπηαία απφ ηελ Οδεγία 89/365/ΔΟΚ. 8. "Απνξξππαληηθά": νη νπζίεο θαη ηα παξαζθεπάζκαηα θαηά ηελ έλλνηα ηεο Οδεγίαο 73/404/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22αο Ννεκβξίνπ 1973 πεξί πξνζεγγίζεσο ησλ λνκνζεζηψλ θξαηψλ κειψλ ησλ αλαθεξφκελσλ ζηα απνξξππαληηθά, φπσο ηξνπνπνηήζεθε ηειεπηαία απφ ηελ Οδεγία 86/94/ΔΟΚ, πνπ πξννξίδνληαη γηα ηνλ θαζνξηζκφ νξηζκέλσλ πξντφλησλ πνπ αλαθέξνληαη ζην άξζξν 1 παξάγξαθνο 1 ζηνηρείν α). 9. "Πξνζπζθεπαζκέλν ηξόθηκν": ε κνλάδα πψιεζεο φπσο νξίδεηαη ζην άξζξν 1 παξάγξαθνο 3 ζηνηρείν β) ηεο Οδεγίαο 79/112/ ΔΟΚ. 10. "Καηάινγνο ζπζηαηηθώλ": ν θαηάινγνο ζπζηαηηθψλ πνπ αλαθέξεηαη ζην άξζξν 6 ηεο Οδεγίαο 79/112/ΔΟΚ. 11. "Κηελνηξνθηθά πξνϊόληα": ε παξαγσγή ήκεξσλ ή εμεκεξσκέλσλ ρεξζαίσλ δψσλ θαη πδξφβησλ δψσλ εθηξεθφκελσλ ζε γιπθφ, ζαιάζζην ή πθάικπξν λεξφ. Σα πξντφληα ηεο ζήξαο θαη αιηείαο άγξησλ δψσλ δελ ζεσξνχληαη πξντφληα βηνινγηθήο παξαγσγήο. 12. "Γελεηηθώο ηξνπνπνηεκέλνη νξγαληζκνί (ΓΣΟ)": νη νξγαληζκνί πνπ νξίδνληαη ζην άξζξν 2 ηεο Οδεγίαο 220/90/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 23εο Απξηιίνπ 1990, γηα ζθφπηκε ειεπζέξσζε γελεηηθψο ηξνπνπνηεκέλσλ νξγαληζκψλ ζην πεξηβάιινλ. 13. "Παξάγωγν γελεηηθώο ηξνπνπνηεκέλνπ νξγαληζκνύ": ε νπζία πνπ παξάγεηαη απφ γελεηηθνχο ηξνπνπνηεκέλνπο νξγαληζκνχο ή ππ' απηψλ, αιιά δελ πεξηέρεη ηέηνηνπο νξγαληζκνχο. 14. "Υξήζε ΓΣΟ θαη παξαγώγωλ ΓΣΟ": Ζ ρξήζε ηνπο σο ηξφθηκα, ζπζηαηηθά, βνεζεηηθέο νπζίεο παξαζθεπήο, δσνηξνθέο, ζχλζεηεο δσνηξνθέο, πξψηεο χιεο δσνηξνθψλ, πξφζζεηα, ηερλνινγηθά βνεζεηηθά κέζα, νξηζκέλα πξντφληα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε δηαηξνθή ηνλ δψσλ, θπηνπξνζηαηεπηηθά πξντφληα, θηεληαηξηθά θάξκαθα, ιηπάζκαηα, βειηησηηθά εδάθνπο, ζπφξνη, αγελή πνιιαπιαζηαζηηθά πιηθά θαη δψα. 15. "Κηεληαηξηθά θάξκαθα": ηα πξντφληα πνπ νξίδνληαη ζην άξζξν 1 παξάγξαθνο 2 ηεο Οδεγίαο 65/65/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26εο Ηαλνπαξίνπ 1965 πεξί ηεο πξνζεγγίζεσο ησλ λνκνζεηηθψλ, 15

θαλνληζηηθψλ θαη δηνηθεηηθψλ δηαηάμεσλ ζρεηηθά κε ηα θπηνθάξκαθα ηδηνζθεπάζκαηα. 16. "Οκνηνπαζεηηθά θηεληαηξηθά θάξκαθα": ηα πξντφληα πνπ νξίδνληαη ζην άξζξν 1 παξάγξαθνο 1 ηεο Οδεγίαο 92/74/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22αο επηεκβξίνπ 1992, γηα ηε δηεχξπλζε ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο 81/851/ΔΟΚ πεξί πξνζεγγίζεσο ησλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ ζρεηηθά κε ηα θηεληαηξηθά θαξκαθεπηηθά πξντφληα θαη ηε ζέζπηζε ζπκπιεξσκαηηθψλ δηαηάμεσλ γηα ηα νκνηνπαζεηηθά θηεληαηξηθά θάξκαθα. 17. Εωνηξνθέο : ηα πξντφληα πνπ νξίδνληαη ζην άξζξν 2 ζηνηρείν α) ηεο Οδεγίαο 79/373/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 2αο Απξηιίνπ 1979, πεξί εκπνξίαο ησλ ζχλζεησλ δσνηξνθψλ. 18. "Πξώηεο ύιεο δωνηξνθώλ": ηα πξντφληα πνπ νξίδνληαη ζην άξζξν 2 ζηνηρείν α) ηεο Οδεγίαο 96/25/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29εο Απξηιίνπ 1996 γηα ηελ θπθινθνξία ησλ πξψησλ πιψλ δσνηξνθψλ, ηελ ηξνπνπνίεζε ησλ Οδεγηψλ 70/524/ΔΟΚ, 74/63/ΔΟΚ, 82/471/ΔΟΚ θαη 93/74/ΔΟΚ θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο Οδεγίαο 77/101/ΔΟΚ. 19. "ύλζεηεο δωνηξνθέο": ηα πξντφληα πνπ νξίδνληαη ζην άξζξν 2 ζηνηρείν β) ηεο Οδεγίαο 79/373/ΔΟΚ. 20. "Πξόζζεηα δωνηξνθώλ": ηα πξντφληα πνπ νξίδνληαη ζην άξζξν 2 ζηνηρείν α) ηεο Οδεγίαο 70/524/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 23εο Ννεκβξίνπ 1970 πεξί ησλ πξφζζεησλ πιψλ ζηε δηαηξνθή δψσλ. 21. "Οξηζκέλα πξνϊόληα πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ζηε δηαηξνθή ηωλ δωώλ": ηα ζξεπηηθά πξντφληα πνπ εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο 82/471/ΔΟΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 30εο Ηνπλίνπ 1982 ζρεηηθά κε νξηζκέλα πξντφληα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε δηαηξνθή ησλ δψσλ. 22. "Βηνινγηθή κνλάδα/εθκεηάιιεπζε/θηελνηξνθηθή εθκεηάιιεπζε ": ε κνλάδα, εθκεηάιιεπζε ή θηελνηξνθηθή εθκεηάιιεπζε πνπ ζπκκνξθψλνληαη κε ηνπο θαλφλεο ηνπ παξφληνο θαλνληζκνχ. 23. "Βηνινγηθήο παξαγωγήο δωνηξνθέο/πξώηεο ύιεο δωνηξνθώλ": νη δσνηξνθέο/πξψηεο χιεο δσνηξνθψλ πνπ παξάγνληαη ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο παξαγσγήο ηνπ άξζξνπ 6. 16

24. "Εωνηξνθέο/πξώηεο ύιεο δωνηξνθώλ κεηαβαηηθνύ ζηαδίνπ": νη δσνηξνθέο/πξψηεο χιεο δσνηξνθψλ πνπ ζπκκνξθψλνληαη πξνο ηνπο θαλφλεο παξαγσγήο ηνπ άξζξνπ 6, πιελ ηεο πεξηφδνπ κεηαηξνπήο θαηά ηελ νπνία νη θαλφλεο απηνί εθαξκφδνληαη επί έλα ηνπιάρηζηνλ έηνο πξηλ απφ ηε ζπγθνκηδή. 25."Εωνηξνθέο ζπκβαηηθήο παξαγωγήο/πξώηεο ύιεο δωνηξνθώλ": νη δσνηξνθέο/πξψηεο χιεο δσνηξνθψλ πνπ δελ εκπίπηνπλ ζηηο θαηεγνξίεο ησλ παξαγξάθσλ 23 θαη 24 (Ννκνζεζία γηα ηε Βηνινγηθή Γεσξγία, 1999:14-25). 1.7 Ζ Βηνινγηθή Γεωξγία ζηελ Διιάδα Ζ βηνινγηθή γεσξγία, κε ηε ζχγρξνλε αληίιεςε εκθαλίδεηαη ζηε ρψξα καο απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 κε ηελ παξαγσγή ζηαθίδαο ζην Αίγην, ελψ ζηα κέζα ηεο ίδηαο δεθαεηίαο μεθηλάεη θαη ε παξαγσγή ειαηφιαδνπ ζηελ πεξηνρή ηεο Μάλεο. ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ε βηνινγηθή γεσξγία επεθηείλεηαη ηφζν ζε πξντφληα φζν ζε πεξηνρέο. Έηζη, έρνπκε παξαγσγή εζπεξηδνεηδψλ ζηε Λαθσλία, ακπεινθαιιηέξγεηα ζηε Νάνπζα, αθηηλίδηα ζηελ Κξχα Βξχζε. Σν ελδηαθέξνλ νινέλα θαη κεγαιψλεη, θαζψο ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά ηα πξντφληα, ηα νπνία ειέγρνληαη θαη πηζηνπνηνχληαη απφ επξσπατθνχο νξγαληζκνχο, βξίζθνπλ πνιχ θαιή εκπνξηθή δηέμνδν, θαηά θχξην ιφγν ζε ρψξεο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο (Αλαζηαζηάδεο θ.α.,1999:21-24). ηε ζπλέρεηα, νξφζεκν ζηελ αλάπηπμε θαη επέθηαζε ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο απνηειεί ην 1993, ρξνληά πνπ άξρηζε ε εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ θαλνληζκνχ 2092/91 γηα ηε βηνινγηθή γεσξγία. Απφ ηφηε, ινηπφλ, αξρίδεη θαη ε επίζεκε θαηαγξαθή ηεο πνξείαο ηεο βηνθαιιηέξγεηαο ζηελ ρψξα καο (Πίλαθαο 1) πνπ παξνπζηάδεη ξαγδαία εμέιημε (Αλαζηαζηάδεο θ.α., 1999:21-24). 17

Πίλαθαο 1: Δμέιημε ηεο βηνθαιιηέξγεηαο ζηελ Διιάδα (1993-1998) Έηνο Έθηαζε (ζηξ.) Δηήζηα αύμεζε (%) 1993 7.000 1994 11.882 70% 1995 24.009 102% 1996 52.694 119% 1997 102.215 94% 1998 146.237 52% Πηγή: Υποσργείο Γεωργίας Γραφείο Βιολογικών Προϊόντων Ζ κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ ζηξεκκάησλ ησλ βηνθαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ (119%) παξαηεξείηαη ην 1996, φηαλ άξρηζε λα εθαξκφδεηαη ζηε ρψξα καο ν θαλνληζκφο 2078/92 ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σν 1998 ν ξπζκφο αχμεζεο ησλ εθηάζεσλ ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο ήηαλ 52%. Έλα πνζνζηφ ην νπνίν είλαη αξθεηά ζεκαληηθφ, εάλ ιάβνπκε ππφςε φηη απμήζεθε ζεκαληηθά ν απφιπηνο αξηζκφο ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο, ε νπνία εληάζζεηαη ζηε βηνινγηθή γεσξγία (Αλαζηαζηάδεο θ.α., 1999:21-24). Ζ ζπλνιηθή έθηαζε ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο ζην ηέινο ηνπ 1998 αληηζηνηρεί ζην 0,44% ηεο ζπλνιηθά θαιιηεξγνχκελεο έθηαζεο ζηελ Διιάδα. ην δηάζηεκα πνπ πέξαζε ην πνζνζηφ απηφ έρεη βειηησζεί βέβαηα, αιιά ζε πνιχ κηθξφ βαζκφ. Απηφ ην πνζνζηφ, ζπγθξηλφκελν κε ην αληίζηνηρν πνπ ηζρχεη ζηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, είλαη απφ ηα ρακειφηεξα. Αληηζέησο φκσο, ν εηήζηνο ξπζκφο αλάπηπμεο πνπ παξαηεξείηαη ζηε ρψξα καο είλαη απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο ζηελ Κνηλφηεηα. 18

Πίλαθαο 3: Οη ειεγρόκελεο εθηάζεηο από ηε ΓΖΩ αλά θαιιηέξγεηα θαη αλά βηνινγηθό ζηάδην γηα ην 1999 Δίδνο Β.Π. Μ..2 Μ..1 Κ.Δ. Γεληθό Άζξνηζκα Αβνθάλην 0 23 30 0 53 Αγξαλάπαπζε 98 65 316 54 533 Αθηηλίδηα 102 30 25 49 206 Ακπέιη 45 20 62 66 193 επηηξαπέδην Ακπέιη 2.738 3.425 1.737 2.627 10.527 νηλνπνηήζηκν Ακπγδαιηά 275 37 14 80 406 Αξαβφζηηνο 89 23 48 493 653 Αξαθάο 0 0 0 9 9 Αξσκαηηθά 9 4 9 16 38 θπηά Αριαδηά 41 8 31 32 112 Βακβάθη 994 119 171 37 1.321 Βαηφκνπξα 0 2 0 0 2 Βεξπθνθηά 1 250 8 79 338 Βίθνο 31 0 274 46 351 Βηνκεραληθή 1 0 0 0 1 ηνκάηα Βνζθφηνπνο 46 0 0 10.130 10.176 Βξψκε 24 133 62 20 239 Βπζζηληά 2 10 0 0 12 Γθξέτπ-Φξνπη 22 6 2 16 45 19

Γακαζθεληά 57 0 1 7 65 Γηάθνξα 0 0 6 0 6 Αθξφδξπα Γηάθνξα 1.247 774 540 245 2.806 Δζπεξηδνεηδή Γηάθνξα 73 25 131 129 358 Οπσξνθφξα Γηάθνξα 0 0 1 102 103 Ππξελφθαξπα Γηάθνξεο 29 23 224 1.821 2.096 Δηήζηεο Διηά 22.158 11.505 23.570 7.589 64.821 Ζιίαλζνο 13 0 48 34 95 Καξπδηά 85 286 205 23 600 Καζηαληά 216 443 268 306 1.232 Κεξαζηά 38 62 8 68 175 Κεπεπηηθά 16 21 7 55 98 ζεξκνθεπίνπ Κεπεπη. 483 146 206 321 1.156 ππαίζξνπ Κνξνκειηά 0 0 0 2 2 Κνπθηά 0 0 3 0 3 Κνπθνπλαξηά 0 0 0 1 1 Κξηζάξη 103 13 51 0 167 πσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, νπζηαζηηθφ ξνιφ εηδηθά ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμεο ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο, έπαημε ν εμαγσγηθφο ραξαθηήξαο πνπ είρε ζε έληνλν βαζκφ. Σα πξντφληα πνπ θαηά πξνηίκεζε θαιιηεξγήζεθαλ είλαη απηά πνπ εχθνια κπνξνχλ λα απνζεθεπηνχλ θαη λα κεηαθεξζνχλ ζε κεγάιεο απνζηάζεηο, αιιά θαη πξντφληα ηα νπνία είραλ θάπνηα θήκε ζηε ζπκβαηηθή αγνξά ηνπ εμσηεξηθνχ (Αλαζηαζηάδεο θ.α., 1999:21-24). ηε ζπλέρεηα, ηα πξάγκαηα αξρίδνπλ λα δηαθνξνπνηνχληαη θαη ζεκαληηθφ ξφιν αξρίδνπλ λα παίδνπλ θαη άιινη παξάγνληεο. Απφ ηηο κέρξη ηψξα δηαπηζηψζεηο καο κπνξνχκε λα ηζρπξηζηνχκε φηη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο παίδνπλ ηα εμήο ζηνηρεία: ε ηερλνγλωζία παξαγωγήο ηα πξνγξάκκαηα νηθνλνκηθήο ελίζρπζεο ηωλ βηνθαιιηεξγεηώλ 20

ε αγνξά ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ θαη ε δπλαηφηεηα πψιεζεο ζε ηθαλνπνηεηηθέο ηηκέο. Σα ηξία απηά ζηνηρεία είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλα θαη αιιεινεμαξηψκελα κεηαμχ ηνπο. Αλάινγα κε ην πξντφλ, ηε ρξνληθή πεξίνδν, αθφκε θαη ηελ πεξηθέξεηα ππεξηζρχεη θαηά πεξίπησζε θάπνην ζηνηρείν, αιιά πάληνηε παξακέλεη ζεκαληηθφο ν ξφινο φισλ (Αλαζηαζηάδεο θ.α., 1999:21-24). Πίλαθαο 4: ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΩΝ ΒΗΟΚΑΛΛΗΔΡΓΟΤΜΔΝΩΝ ΔΚΣΑΔΩΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ (1993-2001) ΔΣΟ 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 ΔΚΣΑΖ (ζηξεκ.) 7.000 11.882 24.009 52.964 99.995 154.019 214.512 267.070 311.182 ΔΣΖΗΑ ΑΤΞΖΖ (%) - 69,7 102,0 120,6 88,8 54,03 39,3 24,5 16,5 χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο κέρξη θαη ην 1996 ν αξηζκφο ησλ βηνθαιιηεξγεηψλ ζηε ρψξα καο ππνινγίδεηαη ζηνπο 600-700, νη νπνίνη θαιιηεξγνχλ κε βηνινγηθφ ηξφπν 25.000 ζηξέκκαηα. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο έθηαζεο απηήο 52,62% εληνπίδεηαη ζηελ Πεινπφλλεζν. Δμεηάδνληαο ηελ έθηαζε πνπ θαηαιακβάλνπλ νη βηνθαιιηέξγεηεο ζε ζρέζε κε ηελ ζπλνιηθά θαιιηεξγνχκελε έθηαζε ηεο ρψξαο καο θαίλεηαη φηη απηέο θαιχπηνπλ κφιηο ην 0,02%. ζνλ αθνξά ηα είδε ησλ θαιιηεξγεηψλ φπνπ εθαξκφδεηαη ε βηνινγηθή γεσξγία αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη εηδηθά ε θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο θαιχπηεη ην 65% πεξίπνπ ησλ ζπλνιηθψλ εθηάζεσλ ησλ βηνθαιιηεξγεηψλ, ελψ αθνινπζνχλ ην βακβάθη κε πνζνζηφ 13%, ηα ζηηεξά κε 10% θαη ην ακπέιη κε 5% (Παληέιεο, 2011). 21

Πίλαθαο 5: Δθηάζεηο αλά είδνο θαιιηέξγεηαο Αμίδεη λα αλαθεξζνχλ νη αθφινπζεο ζπιινγηθέο πξνζπάζεηεο πνπ ζεκεηψζεθαλ: α) ην πξφγξακκα βηνινγηθήο γεσξγίαο ηεο θνξηλζηαθήο ζηαθίδαο ζηελ επαξρία Αηγηαιείαο ηνπ λνκνχ Αραΐαο, β) ην πξφγξακκα βηνθαιιηέξγεηαο ηεο ειηάο ζηελ Μεζζεληαθή Μάλε, β) ν Αγξνηηθφο πλεηαηξηζκφο Οξγαληθψλ Καιιηεξγεηψλ, ΒΗΟΣΟΠ, ζηελ Αιεμάλδξεηα Ζκαζίαο, κε θεξαζηέο, δακαζθεληέο, ξνδαθηληέο, θαη αθηηλίδηα, δ) ε πξσηνβνπιία νηθνινγηθήο θαιιηέξγεηαο θαη επεμεξγαζίαο αξσκαηηθψλ ή θαξκαθεπηηθψλ θπηψλ ζην ρσξηφ Λαχθν Πειίνπ, κε ηελ έκπνξν-βηνηερληθή κνλάδα κεηαπνίεζεο ησλ πξντφλησλ, κε ηελ επσλπκία ΒΗΟΛΔΣΑ, εηαηξεία πνπ ζηεξίδεη ηελ αλάπηπμε ηνπ δεπηεξνγελή ηνκέα ζηνλ ίδην ρψξν ηεο παξαγσγήο (Παληέιεο, 2011). 22

1.8 Ζ Βηνινγηθή Γεωξγία ζηελ Δπξώπε θαη ζην εμωηεξηθό ήκεξα ε νξγαληθή βηνινγηθή θαιιηέξγεηα έρεη αλαπηπρζεί ζηε Γεξκαλία κε 850 νξγαληθά-βηνινγηθά αγξνθηήκαηα, ζηελ Διβεηία κε 700 νξγαληθάβηνινγηθά αγξνθηήκαηα, ζηελ Οιιαλδία, ζηε Γαιιία, ζηελ Ηηαιία, ζηε θαλδηλαβία, ζηηο Ζ.Π.Α., ζηελ Αγγιία, ζηε Ν. Αθξηθή, ζηελ Απζηξαιία, ή ζηελ Ν. Εειαλδία. χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο ησλ Ζ.Π.Α. ππνινγίδεηαη φηη ππάξρνπλ εθεί 20.000 εθκεηαιιεχζεηο πνπ παξάγνπλ βηνινγηθά-νηθνινγηθά πξντφληα (Παληέιεο, 2011). Ζ αλάπηπμή ηεο βξίζθεηαη ζε άλνδν ζηε Γπηηθή Δπξψπε θαη ζηε Βφξεηα Ακεξηθή εμαηηίαο ηνπ αδηεμφδνπ ζην νπνίν έρεη νδεγήζεη ε απμαλφκελε ρξήζε θαη ε θαηάρξεζε ησλ γεσξγηθψλ θαξκάθσλ θαη ρεκηθψλ ιηπαζκάησλ θαη ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ θνηλνχ ζηελ αλάγθε πγηεηλήο δηαηξνθήο θαη πξνζηαζίαο ηνπ γεσξγηθνχ θαη θπζηθνχ πεξηβάιινληνο (Παληέιεο, 2011). Σν 1999, νη Ökowelt GmbH, νη δηνξγαλσηέο ηεο BIO FACH, αλέζεζαλ ζε έλα γεξκαληθφ εξεπλεηηθφ νξγαληζκφ, ηνλ Siftung Ökologie & Landbau (SÖL), λα ζπγθεληξψζεη ζηαηηζηηθά ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο γηα ηε βηνινγηθή γεσξγία ζε παγθφζκην επίπεδν. ε απηή ηελ πξνζπάζεηα ζπλεξγάζηεθε θαη ε IFOAM, ε Γηεζλήο Οκνζπνλδία Κηλεκάησλ Βηνινγηθήο Γεσξγίαο. Ζ αξρηθή κειέηε έρεη νινθιεξσζεί, αιιά ην πξφγξακκα κέλεη αλνηρηφ θαζψο ηα ζηνηρεία ηνπ ελεκεξψλνληαη ζπλερψο (γνπξφο θαη Λάζθαξε, 2000:39-41). χκθσλα κε ηα ζηνηρεία απηά, ε βηνινγηθή γεσξγία ζηελ Δπξψπε έρεη παξνπζηάζεη πνιχ γξήγνξε αλάπηπμε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 κέρξη θαη ζήκεξα (Πίλαθαο 1) (γνπξφο θαη Λάζθαξε, 2000:39-41). 23

ηηο αξρέο ηνπ 2000, ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε καδί κε ηηο 6 ππφ έληαμε ρψξεο (Δζζνλία, Πνισλία, ινβελία, Σζερία, Οπγγαξία θαη Κχπξνο) θαη ηηο ρψξεο EFTA (Ηζιαλδία, Ληρηελζηάηλ, Ννξβεγία θαη Διβεηία), θαηαγξάθεθαλ πεξηζζφηεξεο απφ 100.000 γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο βηνινγηθήο γεσξγίαο πνπ θαηέρνπλ θαη θαιιηεξγνχλ κε ηνλ βηνινγηθφ ηξφπν πεξηζζφηεξα απφ 30.000.000 ζηξέκκαηα, αξηζκνί πνπ αληηζηνηρνχλ ζην 2% ζρεδφλ ηεο αγξνηηθήο έθηαζεο θαη πεξίπνπ ην 1,5% ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ (γνπξφο θαη Λάζθαξε, 2000:39-41). ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηελ πεξίνδν 1986-1996, ε βηνθαιιηεξγνχκελε έθηαζε απμαλφηαλ εηεζίσο θαηά 30% (Πίλαθαο 1). Με φιν θαη πεξηζζφηεξεο εθκεηαιιεχζεηο λα εληάζζνληαη ζηε βηνινγηθή γεσξγία, ηα πνζνζηά απηά είλαη πηζαλφ λα απμεζνχλ θαη ζηε ζπλέρεηα. Ήδε ζε κεξηθέο πεξηνρέο ην πνζνζηφ ησλ βηνθαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ είλαη δηςήθην θαη ζε κεξηθέο νξεηλέο πεξηνρέο ηεο Απζηξίαο θηάλεη θαη ην 50% (γνπξφο θαη Λάζθαξε, 2000:39-41). Ζ κεγαιχηεξε αλάπηπμε παξαηεξήζεθε ζηηο ζθαλδηλαβηθέο θαη ηηο κεζνγεηαθέο ρψξεο. Ζ Ηηαιία θαηέρεη απηή ηε ζηηγκή ηηο κεγαιχηεξεο εθηάζεηο βηνινγηθήο γεσξγίαο ζε απφιπηνπο αξηζκνχο, ελψ γηα ηε ρψξα καο παξαηεξήζεθε έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο αξηζκνχο αχμεζεο, φκσο ηα 24

κεγέζε παξακέλνπλ αθφκε αξθεηά ρακειά. ηελ Κεληξηθή θαη Αλαηνιηθή Δπξψπε ζεκεηψζεθε επίζεο κηα ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ βηνινγηθψλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ. Τπάξρνπλ, παξφια απηά, νπζηψδεηο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ρσξψλ. ηελ Απζηξία πεξίπνπ ην 10% ηεο θαιιηεξγήζηκεο έθηαζεο είλαη βηνινγηθφ θαη ζην Ληρηελζηάηλ ην 17%. ηε Γεξκαλία ε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα θαιχπηεη ην 2,5% ηεο έθηαζεο ηεο ρψξαο (Πίλαθαο 2). Γπν είλαη νη βαζηθνί ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζηελ κεγάιε απηή αλάπηπμε ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο, ην λνκνζεηηθό πιαίζην θαη νη νηθνλνκηθέο εληζρύζεηο (γνπξφο θαη Λάζθαξε, 2000:39-41). 25

Πίλαθαο 3:Πνζνζηό βηνθαιιηεξγεηώλ επί ηεο ζπλνιηθά θαιιηεξγνύκελεο έθηαζεο αλά θξάηνο κέινο γηα ην 2008 Πίλαθαο 4: Δμέιημε θαιιηεξγνύκελωλ εθηάζεωλ (2003-2009) 26