Πληροφοριακό Δελτίο τύπου οικοτόπου 92A0 Στοές με Salix alba και Populus alba - Salix alba and Populus alba galleries Περιγραφή Ο τύπος οικοτόπου περιλαμβάνει παραποτάμια δάση-στοές, στα οποία κυριαρχούν είδη ιτιάς και λεύκας. Δεν περιλαμβάνει άλλους τύπους παρόχθιων δασών όπως τα αλλουβιακά δάση με Alnus glutinosa, παραποτάμια δάση με κυριαρχία σκληρόξυλων ειδών Quercus, Ulmus, Fraxinus, δάση Platanus orientalis, θερμόφιλους παρόχθιους θαμνώνες με Tamarix spp. ή μη υγροτοπικά δάση με Populus tremula [2,5]. Εικόνα 1. Παρόχθια δάση-στοές του τύπου οικοτόπου 92A0 στον Νέστο. Φωτογραφικό αρχείο ΕΚΒΥ/Λ. Λογοθέτης. Άλλες ταξινομήσεις EUNIS G1.31 Mediterranean riparian Populus forests European forest types < 6.12.3 Mediterranean and Macaronesian riparian forest Palearctic Habitat Classification 44.141 Mediterranean white willow galleries, 44.162 Pontic willow galleries και 44.6 Mediterraneo-Turanian riverine forests Copernicus Riparian Zones 3.1.1.1 Riparian and fluvial broadleaved forest Ramsar Xf -- Freshwater, tree-dominated wetlands Εξάπλωση Τα δάση του τύπου οικοτόπου 92A0 εξαπλώνονται στη Μεσογειακή Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική, τη Μαύρη Θάλασσα, καθώς και την Κεντρική Ευρασία. Στην Ελλάδα, εμφανίζονται κατά μήκος ποταμών και στις δελταϊκές εκβολές τους σε Βόρεια, Κεντρική και Δυτική Ελλάδα, με μεμονωμένες εμφανίσεις στη Δυτική Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου.
Εμφανίζονται σε 40 περιοχές του Δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα, καταλαμβάνοντας έκταση 40.012 στρεμμάτων [1,2,3,8]. Χάρτης εξάπλωσης και εύρους εξάπλωσης του τύπου οικοτόπου 92A0 στην Ελλάδα [12]. Φυσιογνωμία Τα δάση εμφανίζουν μια πολυώροφη δομή, η οποία, σε συνδυασμό με την έντονη παρουσία αναρριχώμενων ειδών, τους προσδίδει μία χαρακτηριστική μορφή στοάς ή γαλαρίας. Τα είδη ιτιάς και λεύκης που συνήθως κυριαρχούν, φτάνουν σε ύψος τα 6-8 m και σπανιότερα τα 20 m. Είναι συνηθισμένη η στρωμάτωση του ορόφου των δέντρων σε δύο ύψη. Στο ανώτερο κυριαρχούν είδη λεύκης και στο κατώτερο είδη ιτιάς. Οι όροφοι των θάμνων και των ποωδών φυτών εμφανίζουν μεγάλο εύρος σε κάλυψη, ανάλογα με τις φωτιστικές συνθήκες εντός των συστάδων [2]. Χλωριδική σύνθεση Salix alba, S. fragilis, Populus. alba, S. eleagnos, S. purpurea, Ulmus spp., Fraxinus spp., Alnus glutinosa Clematis vitalba, Vitis vinifera, Cynanchum acutum, Periploca graeca, Hedera helix, Smilax aspera, Humulus lupulus, Solanum dulcamara, Urtica dioica, Agrostis stolonifera [2,11]. Οικολογία Παρόχθιος τύπος οικοτόπου που συνήθως εξαπλώνεται κατά μήκος των ποταμών και εντός των πλημμυρικών τους πεδίων. Η παρουσία του εξαρτάται από τη στάθμη του υπεδάφιου νερού, ενώ για τη διατήρησή του είναι σημαντική η περιοδική κατάκλυση από το νερό. Τα εδάφη που εμφανίζονται σε αυτές τις περιοχές είναι συνήθως αμμοαργιλλώδη και έχουν προκύψει από αλλουβιακές αποθέσεις φερτών υλικών, καθιστώντας τα πλούσια σε θρεπτικά
συστατικά. Η κλίση είναι από μηδενική έως πολύ μικρή και το υψόμετρο εμφάνισης ποικίλλει από 0-1.200 m, αλλά σπάνια εμφανίζεται πάνω από τα 600 m. Η χαρακτηριστική παρουσία πολλών ειδών αναρριχώμενων φυτών δημιουργεί ένα σύνθετο δομικά οικολογικό περιβάλλον [2,3,8,9]. Εικόνα 2. Πολυώροφη δομή του τύπου οικοτόπου 92A0. Φωτογραφικό αρχείο ΕΚΒΥ/Λ. Λογοθέτης. Οικονομική αξία Η υψηλή προστατευτική αξία των δασών του τύπου οικοτόπου 92A0, σε συνδυασμό με την ευαισθησία των παρόχθιων οικοσυστημάτων στα οποία εμφανίζονται, έχουν οδηγήσει στον παραγκωνισμό των υλοτομιών. Όμως, τα δάση αυτά προσφέρουν ποικίλλες οικοσυστημικές υπηρεσίες, σταθεροποιώντας τις όχθες, φιλτράροντας τους ρύπους προτού αυτοί εισέλθουν στο υδάτινο σώμα και δημιουργώντας, μέσω της σκίασης που προσφέρουν αλλά και των νεκρών υλικών που απορρίπτουν εντός των υδάτινων σωμάτων, κατάλληλα μικροενδιαιτήματα για την πανίδα των ποταμών και των ρεμάτων. Επίσης, συχνά αποτελούν «οικολογικούς διαδρόμους» για την άγρια ζωή, διασυνδέοντας φυσικές περιοχές στο συχνά κατακερματισμένο τοπίο των πεδιάδων στις οποίες εμφανίζονται. Προσδίδουν επίσης, μία υψηλή αισθητική αξία, αποτελώντας πόλο έλξης για αναψυχή [3,8]. Διαχείριση Η διαχείριση των παρόχθιων δασών του τύπου εστιάζει στην προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξή τους. Συχνά, είναι απαραίτητη η συνέργεια με άλλα επιστημονικά πεδία και αρμόδιες υπηρεσίες, όπως στις περιπτώσεις καθορισμού της οικολογικής ροής ενός ποταμού, ώστε να εξασφαλίζεται η απαραίτητη ροή νερού και θρεπτικών συστατικών για τη διατήρηση του δάσους [3,13]. Κατάσταση διατήρησης Η κατάσταση διατήρησης του τύπου οικοτόπου κρίνεται ανεπαρκής σύμφωνα με την 3η εξαετή έκθεση αναφοράς σε εφαρμογή του άρθρου 17 της Οδηγίας 92/43 για τους Οικοτόπους, με τάση για παραμονή σε σταθερότητα [11].
Πιέσεις και απειλές Στις κυριότερες υφιστάμενες πιέσεις που εντοπίστηκαν για τον τύπο οικοτόπου συγκαταλέγονται η καλλιέργεια, η κοπή του υπορόφου, η βόσκηση, η φύτευση δέντρων, η μη αειφορική διαχείριση, η ύπαρξη λατομείων, η παρουσία δρόμων, η γειτνίαση με οικισμούς, η απόρριψη λυμάτων, η ύπαρξη κτιρίων και άλλων κατασκευών, οι δραστηριότητες αναψυχής, η ρύπανση του εδάφους και η απόρριψη στερεών ρυπαντών, τα χωροκατακτητικά ξενικά είδη, η τροποποίηση των υδρολογικών συνθηκών, αλλά και γενικότερα ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον, ακραίες καταιγίδες και θύελλες, καθώς και η δασική διαχείριση. Στις απειλές που δυνητικά μπορεί να απειλήσουν τον τύπο οικοτόπου περιλαμβάνονται πέρα από τις υφιστάμενες και η δημιουργία κατασκευών για αναψυχή, καθώς και το ενδεχόμενο αυξημένης προσβασιμότητας στα δάση αυτά, με τις επιπτώσεις που αυτή επιφέρει [2,11]. Γενική βιβλιογραφία 1. Arvela, M., J. Bailly Maitre, D. Evans, B. Mac Sharry & M. Aronsson. 2013. Pre-scoping Document for the Natura 2000 Seminar at the Mediterranean Region.http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/platform/knowledge_base/135_mediterr anean_region_en.htm#nbp. 2. Ντάφης, Σπ., Εύα Παπαστεργιάδου, Ευθαλία Λαζαρίδου και Μαρία Τσιαφούλη (συντονιστές έκδοσης). 2001. Τεχνικός οδηγός αναγνώρισης, περιγραφής και χαρτογράφησης τύπων οικοτόπων της Ελλάδας. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ). Θέρμη. 393 σελ. 3. Ντάφης, Σπ. 2010. Τα δάση της Ελλάδας. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Θέρμη. 192 σελ. 4. Devillers, Pierre & Jean Devillers-Terschuren. A classification of Palearctic habitats. Council of Europe, Strasbourg: Nature and environment, No 78. 5. European Commission. 2013. Interpretation Manual of European Union Habitats -EUR28. 6. EEA. 2006. European forest types - Categories and types for sustainable forest management reporting and policy. EEA Technical report No 9/2006. European Environment Agency, Copenhagen, Denmark. 7. European Environmental Agency Habitat types search. http://eunis.eea.europa.eu/habitats.jsp. 8. San-Miguel-Ayanz, J., de Rigo, Daniele, Caudullo, Giovanni, Houston Durant, Tracy, Mauri, Achille. Eds. 2016. European Atlas of Forest Tree Species. (Eds.) Publication Office of the European Union, Luxembourg. ISBN: 978-92-79-36740-3. DOI: 10.2788/038466. Ειδική βιβλιογραφία 9. Ζόγκαρης, Σ., Β. Χατζηβαρσάνης, Α.Ν. Οικονόμου, Γ. Χατζηνικολάου, Σοφία Γιακουμή, και Π. Δημόπουλος. Παρόχθιες ζώνες στην Ελλάδα. Προστατεύοντας τις παραποτάμιες οάσεις ζωής. Ειδική έκδοση ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., Πρόγραμμα Interreg IIIC Sud, RIPIDURABLE. 95 σελ. 10. GAF AG. 2013. CS-3/17 Nomenclature Guideline, Issue 3.0 Copernicus Riparian Zones. 11. Report on the main results of the surveillance under article 17 for annex I habitat types (Annex D). Code 92A0. Name Salix alba and Populus alba galleries. http://biodiversityinfo.gr/images/docum/3rd_art17_report/habitat_types/terrestrial/92a0.pdf. 12. Χάρτης εξάπλωσης και εύρους εξάπλωσης τύπου οικοτόπου 92A0. http://www.biodiversityinfo.gr/images/docum/3rd_art17_report/habitat_types/terrestrial/maps/92a0_map.pdf. 13. Χατζηχαραλάμπους, Έλενα, Μαρία Δημάκη, Δ. Ζέρβας, Εμ. Κουτράκης, Γ. Πουλής, Α. Σαπουνίδης και Λένα Χατζηιορδάνου. 2015. Λεπτομερής αναγνώριση των οικολογικών απαιτήσεων σε νερό των τύπων οικοτόπων και των ειδών στόχων που εξαρτώνται από το νερό, στις περιοχές Δέλτα Αξιού, Δέλτα Αλιάκμονα και Λιμνοθάλασσα Κίτρους. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων (ΕΚΒΥ). Θέρμη. 71 σελ. + 7 Χάρτες & γεωγραφικά αρχεία.
Το παρόν πληροφοριακό δελτίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του έργου LIFE14/GIE/GR/000304 LIFE ForestLife - Οικοδόμηση συνεργασιών, ανάπτυξη δεξιοτήτων και ανταλλαγή γνώσεων για τα δάση του Δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα, με συντονιστή δικαιούχο το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας / Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων και συνδικαιούχο τη Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας. Με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προτεινόμενη βιβλιογραφική αναφορά: Πουλής, Γ. & Π. Κακούρος. 2017. Πληροφοριακό δελτίο τύπου οικοτόπου 92A0 στην Ελλάδα. Έργο ForestLife Οικοδόμηση συνεργασιών, ανάπτυξη δεξιοτήτων και ανταλλαγή γνώσεων για τα δάση του Δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα.