ΠΕ1 /Παραδοτέο Π1.2 RF-CORRUG_ Ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη και στη χώρα μας

ΠΕ1 /Παραδοτέο Π1.2 RF-CORRUG_ Ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη και στη χώρα μας Δρ. Στέργιος Αδαμόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΙΔΡΥΜΑ / ΤΜΗΜΑ ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ / ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΝΤΕΣ ΠΑΣΙΑΛΗΣ Κ., ΜΑΜΑΛΗ X. ΒΟΥΛΓΑΡΙΔΟΥ Ε. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ΑΡΧΕΙΟ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ 30/06/2013 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΥΜΑΤΟΕΙΔΟΥΣ ΧΑΡΤΟΝΙΟΥ, ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ RF-CORRUG_PE 1_PARADOTEO 1.2.DOC

Περίληψη Το παραδοτέο παρουσιάζει την υφιστάμενη κατάσταση του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη και στη χώρα μας με βάση ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία. Χρησιμοποιήθηκαν οι βάσεις δεδομένων των δυο κυριότερων Ευρωπαϊκών Βιομηχανικών Συνδέσμων, CEPI: Confederation of European Paper Industries και FEFCO: European Federation of Corrugated Board Manufacturers) καθώς και οι πρόσφατες μελέτες του Συνδέσμου Βιομηχανιών Παραγωγής Υλικών και Συσκευασίας Ελλάδας (ΣΥΒΙΠΥΣ). Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 2 από 39

Περιεχόμενα 1. Ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη.. 4 1.1. Ποσοτικά δεδομένα με βάση στατιστικά στοιχεία του CEPI και FEFCO... 4 1.1.1. Γενικά στοιχεία για την χαρτοβιομηχανία στην Ευρώπη... 4 1.1.2. Στοιχεία για την βιομηχανία κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη... 5 1.2. Ποιοτικά χαρακτηριστικά της βιομηχανίας χαρτιού... 32 1.2.1. CEPI 2050 Roadmap... 32 1.2.2. Γενικά στοιχεία για την χαρτοβιομηχανία στην Ευρώπη... 32 1.2.3. Αποδοτικότητα πόρων... 34 1.2.4. Βιο-ενέργεια και η βιομηχανία χαρτιού... 34 2. Ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στην Ελλάδα. 36 2.1. Ο κλάδος της συσκευασίας... 36 2.2. Συσκευασία από χαρτί/χαρτόνι... 36 Βιβλιογραφία... 39 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 3 από 39

1. Ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη 1.1. Ποσοτικά δεδομένα με βάση στατιστικά στοιχεία του CEPI και FEFCO 1.1.1. Γενικά στοιχεία για την χαρτοβιομηχανία στην Ευρώπη Η χαρτοβιομηχανία διαδραματίζει βασικό ρόλο βοηθώντας να προσθέσει προστιθέμενη αξία και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας μέσα σε μια μακρά αλυσίδα παραγωγής στην Ευρώπη. Ως αποτέλεσμα, ωφελούνται σημαντικά πάρα πολλοί τομείς που χρησιμοποιούν έντυπά προϊόντα ή αγαθά και υπηρεσίες της βιομηχανίας χαρτιού. Ορισμένα σημαντικά στατιστικά στοιχεία σύμφωνα με σχετική έκθεση του Ευρωπαϊκού βιομηχανικού συνδέσμου CEPI (Confederation of European Paper Industries) είναι (CEPI 2011): Κύκλος εργασιών: 80.600 εκατομμύρια (2009: 70.700 εκατομμύρια) Παραγωγή: Χαρτί και χαρτόνι 96,5 εκατ. τόνοi (2009: 89,3 εκατ. τόνοι), πολτός στην αγορά 12,7 εκατομμύρια τόνοι (2009: 11,6 εκατ. τόνοι), μερίδιο της παγκόσμιας παραγωγής: 24,5% (2009: 24,1%) Επιχειρήσεις: 683 (2009: 711) Εργοστάσια χαρτιού: 998 (2009: 1029) Εργαζόμενοι: 224.129 (2009: 229.569) Προστιθέμενη αξία: 16 δισεκατομμύρια (2009: 15 δισ.) Επενδύσεις: 3.600.000.000 (2009: 3.7) Ο CEPI παρέχει βασικά στατιστικά στοιχεία που δίνουν μια εικόνα των επιδόσεων της ευρωπαϊκής βιομηχανίας πολτού και χαρτιού το 2012. Οι χώρες μέλη του CEPI για το 2012 που περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία είναι: Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχική Δημοκρατία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ιταλία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακική Δημοκρατία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ολλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο. Η συνολική παραγωγή χαρτοπολτού και χαρτιού στις χώρες CEPI μειώθηκε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά μετά το 2011. Συγκεκριμένα, η παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού από τα κράτη μέλη CEPI μειώθηκε κατά 1,7% το 2012. Εκτιμάται ότι στις χώρες μέλη CEPI παράχθηκαν περίπου 92 εκατομμύρια τόνοι χαρτιού και χαρτονιού το 2012, κοντά στα αντίστοιχα νούμερα για το 2007 (Εικόνα 1). Η ευρωπαϊκή παραγωγή χαρτοπολτού και χαρτιού υπέστη μείωση λόγω της οικονομική επιβράδυνσης, αλλά η απόδοση της βιομηχανίας παραμένει πάνω από άλλους ενεργοβόρους κλάδους. Η παραγωγή χαρτιού συσκευασίας εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά περίπου 1% σε σύγκριση με το 2011. Ειδικότερα, η παραγωγή χαρτιών για κιβώτια σημείωσε αύξηση κατά 1% με 1,5%. Η παραγωγή χαρτονιού ήταν σχετικά σταθερή με μια μικρή αύξηση κατά 0,3%, ενώ η παραγωγή χαρτιού περιτυλίγματος αυξήθηκε κατά 3% περίπου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω ποσότητες επηρεάζονται από τη συνεχή τάση μείωσης του βάρους των συγκεκριμένων κατηγοριών χαρτιών. Η παραγωγή χαρτιών συσκευασίας ξεπέρασε την παραγωγή των Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 4 από 39

χαρτιών για εκτύπωση το 2012, για πρώτη φορά, αντιπροσωπεύοντας αντίστοιχα το 44,5% και το 43,4% της συνολικής παραγωγής χαρτιού και χαρτονιού. Σχήμα 1. Παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού στις χώρες CEPI, 1991-2012 (CEPI Statistics 2012) Η χρήση του χαρτιού για ανακύκλωση, επίσης, μειώθηκε το 2012. Εκτιμάται ότι η κατανάλωση χαρτιού για ανακύκλωση από τα μέλη CEPI μειώθηκε κατά 1%-1,5%. Οι πωλήσεις χαρτιού και χαρτονιού για το έτος 2012 μειώθηκαν κατά 2% περίπου σε σύγκριση με το 2011. Μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2012, οι πωλήσεις χαρτιών συσκευασίας είχαν μειωθεί κατά μόλις 1% περίπου. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν περίπου 4% το 2012, με τις κύριες αγορές για τις εξαγωγές να είναι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έλαβαν περίπου το 35% του συνόλου των εξαγωγών (37% το 2011), με τις εξαγωγές σε χώρες της Ασίας να είναι περίπου 28% (28% το 2011) και 10% προς τη Βόρεια Αμερική (10% και το 2011). Οι εισαγωγές χαρτιού και χαρτονιού στις χώρες CEPI μειώθηκαν περίπου 11% σε σχέση με το 2011. Οι εισαγωγές από άλλες ευρωπαϊκές χώρες αντιπροσωπεύουν το 41% του συνόλου των εισαγωγών κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2012 (41% 2011), και οι εισαγωγές από τη Βόρεια Αμερική είχαν μερίδιο 34% (33% το 2011), ενώ το υπόλοιπο 23% χωρίζεται σχεδόν εξ ίσου στις υπόλοιπες περιοχές (Λατινική Αμερική, Ασία και το υπόλοιπο του κόσμου). Η συνολική κατανάλωση χαρτιού και χαρτονιού στις χώρες CEPI το 2012 μειώθηκε κατά 4% έως 5% σε σύγκριση με το 2011. Αυτό οφείλεται στη δυσμενή οικονομική συγκυρία σε συνδυασμό με την επίδραση ορισμένων μακροπρόθεσμων τάσεων στην κατηγορία χαρτιού εκτύπωσης. 1.1.2. Στοιχεία για την βιομηχανία κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη Στην Ευρώπη το κυματοειδές χαρτόνι είναι το πιο διαδεδομένο υλικό για την βιομηχανία χάρτινης συσκευασίας η οποία βρίσκει εφαρμογή σε μια μεγάλη ομάδα προϊόντων όπως: φρέσκα φρούτα και λαχανικά, διάφορα καταναλωτικά βιομηχανικά προϊόντα, οικοσκευές, Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 5 από 39

εργοστασιακό εξοπλισμό και άλλα. Συγκεκριμένα το 60% της χάρτινης συσκευασίας γίνεται από το κυματοειδές χαρτόνι. Πίνακας 1. Στατιστικά στοιχεία της βιομηχανίας κυματοειδούς χαρτονιού (FEFCO, 2011) 2009 2010 % Διαφορά Συνολικό φορτίο (εκατομμύρια m²) (συμπεριλαμβάνονται και οι εταιρείες που δεν είναι μέλη) 39.239 42.114 7,30 Συνολικό φορτίο ('000 Τόνοι) (συμπεριλαμβάνονται και οι εταιρείες που δεν 20.724 22.182 7,00 είναι μέλη) Συνολικά φορτία των εταιρειών μελών (εκατομμύρια m²) 33.365 35.549 6,50 Συνολικά φορτία των εταιρειών μελών ('000 Τόνοι) 17.655 18.773 6,00 Συνολικός αριθμός εταιρειών (συμπεριλαμβάνονται και οι εταιρείες που δεν είναι μέλη) 426 419-1,70 Συνολικός αριθμός φυτών (συμπεριλαμβάνονται και οι εταιρείες που δεν είναι μέλη) 702 686-2,30 Μέσο βάρος χαρτονιού σε g/m² (συμπεριλαμβάνονται και οι εταιρείες που δεν 528 527-0,20 είναι μέλη) Die Cut Boxes (ως ποσοστό % του συνολικού φορτίου σε m²) (συμπεριλαμβάνονται και οι 41,6 42,5 9,00 εταιρείες που δεν είναι μέλη) Φορτία σε φύλλα χαρτονιού (ως % του συνολικού φορτίου σε m²) (συμπεριλαμβάνονται και οι εταιρείες που δεν είναι μέλη) 16,1 15,8 5,70 Συνολική κατανάλωση πρώτων υλών (κατηγορίες χαρτιού) ('000 Τόνοι) (συμπεριλαμβάνονται και οι εταιρείες που δεν 19.353 20.282 4,80 είναι μέλη) Κατανάλωση Kraftliner ως % ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλών 5,3 5,4 1,90 (κατηγορίες χαρτιού) Κατανάλωση Brown Kraftliner ως % ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλών 15,9 15,0-6,00 (κατηγορίες χαρτιού) Κατανάλωση Testliner ως % ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλών 31,0 32,1 3,40 (κατηγορίες χαρτιού) Κατανάλωση άλλων Recycled Liner ως % ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης πρώτων 7,1 6,7-6,00 υλών (κατηγορίες χαρτιού) Κατανάλωση Semi-chemical Fluting ως % ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης πρώτων 9,2 7,4-24,30 υλών (κατηγορίες χαρτιού) Κατανάλωση Recycled Fluting ως % ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλών 32,3 34,1 5,30 (κατηγορίες χαρτιού) Συνολικό προσωπικό 78.929 78.749-0,20 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 6 από 39

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Βιομηχανικό Σύνδεσμο FEFCO (European Federation of Corrugated Board Manufacturers), το 2010 για 42.114 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα φορτίου κυματοειδούς χαρτονιού δούλεψαν 419 εταιρείες και 686 βιομηχανικές μονάδες, απασχολώντας 78.749 εργαζομένους και καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες σε χαρτί, χαρτόνι και συσκευασίες. Για το έτος 2010 η συνολική κατανάλωση πρώτων υλών (κατηγορίες χαρτιών) ήταν περίπου 20.282.000 τόνοι, το 59,2% των οποίων αφορά πρώτες ύλες για τις επίπεδες στρώσεις των κυματοειδών χαρτονιών. Αναλυτικότερα τα στοιχεία φαίνονται παρακάτω (Πίνακας 1). Το φορτίο κυματοειδούς χαρτονιού σε όλες τις χώρες της Ευρώπης (μελών και μη της FEFCO) σε εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα και χιλιάδες τόνους φαίνεται στους παρακάτω πίνακες : Πίνακας 2. Συνολικό φορτίο σε εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη (FEFCO, 2011) 2009 2010 % Αλλαγή Μέλη 2009/2010 Υ = Ναι, Ν = Όχι Αυστρία 870 921 5,86 Y / Y Βέλγιο 938 1.015 8,21 N / N Κροατία 247 243-1,62 N / N Τσεχία 779 828 6,29 N / N Δανία 384 393 2,34 Y / Y Φινλανδία 273 278 1,83 Y / Y Γαλλία 5.014 5.405 7,80 N / N Γερμανία 8.388 9.095 8,43 N / N Ουγγαρία 467 479 2,57 N / N Ιταλία 6.054 6.419 6,03 N / N Ολλανδία 1.105 1.193 7,96 N / N Νορβηγία 194 198 2,06 Y / Y Πολωνία 2.559 2.808 9,73 N / N Ρουμανία 398 473 18,84 N / N Σλοβακία 119 123 3,36 Y / Y Ισπανία 4.022 4.207 4,60 N / N Σουηδία 619 656 5,98 Y / Y Ελβετία 448 474 5,80 Y / Y Τουρκία 2.550 2.954 15,84 N / N Ηνωμένο Βασίλειο 3.811 3.952 3,70 N / N Ευρώπη (Σύνολο) 39.239 42.114 7,30 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 7 από 39

Πίνακας 3. Συνολικό φορτίο σε χιλιάδες τόνους, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη (FEFCO, 2011) 2009 2010 % Αλλαγή 2009/2010 Αυστρία 424 450 6,13 Βέλγιο 499 540 8,22 Κροατία 120 119-0,83 Τσεχία 386 411 6,48 Δανία 203 208 2,46 Φινλανδία 137 137 0 Γαλλία 2.675 2.877 7,55 Γερμανία 4.386 4.776 8,89 Ουγγαρία 243 238-2,06 Ιταλία 3.484 3.677 5,54 Ολλανδία 613 661 7,83 Νορβηγία 94 97 3,19 Πολωνία 1.325 1.441 8,75 Ρουμανία 187 226 20,86 Σλοβακία 58 63 8,62 Ισπανία 2.215 2.302 3,93 Σουηδία 307 324 5,54 Ελβετία 229 252 10,04 Τουρκία 1.389 1.564 12,60 Ηνωμένο Βασίλειο 1.750 1.819 3,94 Ευρώπη (Σύνολο) 20.724 22.182 7,00 Πίνακας 4. Φορτία των εταιρειών μελών σε εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα (FEFCO, 2011) 2009 2010 % Αλλαγή 2009/2010 Αυστρία 870 921 5,86 Βέλγιο 798 811 1,63 Κροατία 202 198-1,98 Τσεχία 475 524 10,32 Δανία 384 393 2,34 Φινλανδία 273 278 1,83 Γαλλία 4.355 4.528 3,97 Γερμανία 6.601 7.067 7,06 Ουγγαρία 447 458 2,46 Ιταλία 5.305 5.721 7,84 Ολλανδία 1.017 1.085 6,69 Νορβηγία 194 198 2,06 Πολωνία 1.976 2.168 9,72 Ρουμανία 369 433 17,34 Σλοβακία 119 123 3,36 Ισπανία 3.702 3.915 5,75 Σουηδία 619 656 5,98 Ελβετία 448 474 5,80 Τουρκία 1.838 2.151 17,03 Ηνωμένο Βασίλειο 3.373 3.447 2,19 Εταιρείες Μέλη (Σύνολο) 33.365 33.549 6,50 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 8 από 39

Πίνακας 5. Φορτία των εταιρειών μελών σε χιλιάδες τόνους (FEFCO, 2011) Μέλη 2009 Μέλη 2010 Τόννοι % ποσοστό του συνολικού φορτίου Τόννοι % ποσοστό του συνολικού φορτίου Αυστρία 424 100,00 450 100,00 Βέλγιο 424 84,97 432 80,00 Κροατία 98 81,67 97 81,51 Τσεχία 236 61,14 261 63,50 Δανία 203 100,00 208 100,00 Φινλανδία 137 100,00 137 100,00 Γαλλία 2.323 86,84 2.410 83,77 Γερμανία 3.457 78,82 3.728 78,06 Ουγγαρία 232 95,47 227 95,38 Ιταλία 3.093 88,78 3.308 89,96 Ολλανδία 564 92,01 601 90,92 Νορβηγία 94 100,00 97 100,00 Πολωνία 1.019 76,91 1.108 76,89 Ρουμανία 172 91,98 205 90,71 Σλοβακία 58 100,00 63 100,00 Ισπανία 2.039 92,05 2.142 93,05 Σουηδία 307 100,00 324 100,00 Ελβετία 229 100,00 252 100,00 Τουρκία 1.001 72,07 1.140 72,89 Ηνωμένο Βασίλειο Εταιρείες Μέλη (Σύνολο) 1.545 88,29 1.583 87,03 17.655 85,20 18.773 84,60 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 9 από 39

Πίνακας 6. Φορτία σε στρώματα-φύλλα χαρτιού (sheets) ως % ποσοστό του ολικού φορτίου σε m 2, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 11,2 11,2 Βέλγιο 6,3 7,1 Κροατία 26,4 26,0 Τσεχία 15,0 17,8 Δανία - - Φινλανδία 7,6 8,2 Γαλλία - - Γερμανία 11,4 10,8 Ουγγαρία 31,4 32,0 Ιταλία - - Ολλανδία 9,0 8,4 Νορβηγία 4,7 5,9 Πολωνία 26,9 25,1 Ρουμανία 35,5 30,5 Σλοβακία 9,8 8,7 Ισπανία 16,3 16,2 Σουηδία 6,8 7,4 Ελβετία 6,6 6,9 Τουρκία 9,5 9,1 Ηνωμένο Βασίλειο 28,5 30,1 Ευρώπη 16,1 15,8 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 10 από 39

Πίνακας 7. Die Cut Boxes ως % ποσοστό του ολικού φορτίου σε m 2, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 57,4 56,9 Βέλγιο 44,9 43,1 Κροατία 43,6 45,7 Τσεχία 43,4 40,9 Δανία - - Φινλανδία 61,5 61,1 Γαλλία - - Γερμανία 46,0 46,6 Ουγγαρία 32,1 30,5 Ιταλία - - Ολλανδία 43,9 40,6 Νορβηγία 54,2 53,6 Πολωνία 42,5 44,7 Ρουμανία 30,2 30,5 Σλοβακία 46,0 49,2 Ισπανία 46,0 46,0 Σουηδία - - Ελβετία 52,2 54,0 Τουρκία 30,5 34,4 Ηνωμένο Βασίλειο 27,6 30,4 Ευρώπη 41,6 42,5 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 11 από 39

Ο αριθμός των εταιρειών που συμμετέχουν στην παραγωγή του κυματοειδούς χαρτονιού σε κάθε χώρα στην Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη), καθώς επίσης και ο αριθμός των εργοστασίων σε κάθε χώρα για την παραγωγή του δείχνονται στους παρακάτω πίνακες: Πίνακας 8. Συνολικός αριθμός εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 8 8 Βέλγιο 9 9 Κροατία 6 6 Τσεχία 7 7 Δανία - - Φινλανδία 3 3 Γαλλία 23 22 Γερμανία 39 39 Ουγγαρία 6 6 Ιταλία 59 59 Ολλανδία 9 9 Νορβηγία 3 3 Πολωνία 34 34 Ρουμανία 11 10 Σλοβακία 3 3 Ισπανία 81 77 Σουηδία 4 4 Ελβετία 6 6 Τουρκία 91 91 Ηνωμένο Βασίλειο 24 23 Ευρώπη 426 419 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 12 από 39

Πίνακας 9. Συνολικός αριθμός μονάδων παραγωγής κυματοειδούς χαρτονιού, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 11 11 Βέλγιο 12 12 Κροατία 6 6 Τσεχία 9 9 Δανία - - Φινλανδία 5 5 Γαλλία 75 63 Γερμανία 115 114 Ουγγαρία 11 10 Ιταλία 88 88 Ολλανδία 15 14 Νορβηγία 3 3 Πολωνία 47 47 Ρουμανία 12 11 Σλοβακία 3 3 Ισπανία 95 97 Σουηδία 12 11 Ελβετία 8 8 Τουρκία 113 114 Ηνωμένο Βασίλειο 62 60 Ευρώπη 702 686 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 13 από 39

Η Γερμανία φαίνεται να κατέχει την πρώτη θέση στον αριθμό των εργαζομένων που δουλεύουν στην παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη ενώ η Σλοβακία την τελευταία. Η παραγωγικότητα καθώς και η απόδοση του κάθε εργαζομένου φαίνεται να είναι μεγαλύτερη στην Ιταλίας και μικρότερη στη Ρουμανία. Αναλυτικότερα: Πίνακας 10. Συνολικός αριθμός προσωπικού (FEFCO, 2011) 2009 2010 Προσωπικό παραγωγής Συνολικό προσωπικό Προσωπικό παραγωγής Συνολικό προσωπικό Αυστρία 1. 387 1.877 1.389 1.895 Βέλγιο 734 2.234 1.658 2.177 Κροατία 569 860 551 781 Τσεχία 1.179 1.683 1.237 1.594 Δανία - - - - Φινλανδία 722 947 710 937 Γαλλία - - - - Γερμανία 12.783 17.829 12.919 17.918 Ουγγαρία 1.012 1.379 1.068 1.457 Ιταλία 5.981 13.292 5.800 13.000 Ολλανδία 1.428 2.128 1.431 2.129 Νορβηγία 434 610 399 574 Πολωνία 3.358 5.359 3.539 5.564 Ρουμανία 1.445 1.965 1.295 1.782 Σλοβακία 275 395 259 367 Ισπανία 7.597 10.042 7.564 10.042 Σουηδία 1.266 1.805 1.256 1.770 Ελβετία 903 1.320 905 1.316 Τουρκία 5.762 7.544 5.467 7.786 Ηνωμένο 5.040 7.660 5.040 7.660 Βασίλειο Ευρώπη 52.875 78.929 52.487 78.749 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 14 από 39

Πίνακας 11. Παραγωγή ανά άτομο σε 1000 m 2 (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 627 663 Βέλγιο 541 612 Κροατία 434 441 Τσεχία 661 669 Δανία - - Φινλανδία 378 392 Γαλλία - - Γερμανία 656 704 Ουγγαρία 461 449 Ιταλία 1.012 1.107 Ολλανδία 774 834 Νορβηγία 447 496 Πολωνία 762 793 Ρουμανία 275 365 Σλοβακία 433 475 Ισπανία 529 556 Σουηδία 489 522 Ελβετία 496 524 Τουρκία 443 540 Ηνωμένο Βασίλειο 756 784 Ευρώπη 742 802 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 15 από 39

Πίνακας 12. Νόμιμος χρόνος εργασίας και παραγωγικότητα ανά άτομο (FEFCO, 2011) Χρόνος εργασίας (ώρες/έτος) Παραγωγικότητα (m 2 /άτομο την ώρα) 2009 2010 2009 2010 Αυστρία 1.695 1.703 370 389 Βέλγιο 1.485 1.499 364 408 Κροατία 2.008 2.016 216 219 Τσεχία 1.818 1.830 364 366 Δανία 1.620 1.650 - - Φινλανδία 1.694 1.699 223 231 Γαλλία - - -. - Γερμανία 1.850 1.850 355 381 Ουγγαρία 1.805 1.930 255 233 Ιταλία 1.768 1.760 572 629 Ολλανδία -. - - - Νορβηγία 1.725 1.725 259 288 Πολωνία 2.024 2.024 376 392 Ρουμανία 1.795 1.856 153 197 Σλοβακία 1.875 1.875 231 253 Ισπανία 1.776 1.776 298 313 Σουηδία 1.500 1.500 326 348 Ελβετία 2.014 2.008 246 261 Τουρκία 2.040 2.040 217 265 Ηνωμένο 1.710 1.710 442 458 Βασίλειο Ευρώπη 1.789 1.803 310 331 Το κυματοειδές χαρτόνι αποτελείται από τις επίπεδες επιφάνειες (liners) και τις κυματοειδείς στρώσεις (flutings). Ανάλογα με τον αριθμό των κυματοειδών στρώσεων (sheets) (1, 2, 3, 4, 5 και 7) έχουμε διάφορες κατηγορίες κυματοειδούς χαρτονιού. Η ποιότητα του κυματοειδούς χαρτονιού συνδέεται άμεσα με τα υλικά τα οποία χρησιμοποιούνται για τις επίπεδες αλλά και για τις κυματοειδείς στρώσεις. Το κύριο υλικό από το οποίο κατασκευάζονται οι επίπεδες επιφάνειες των κυματοειδών χαρτονιών είναι φτιαγμένο από θειικό πολτό του τύπου kraft (Kraftliner) ενώ τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται και ανακυκλωμένες ίνες σε επίπεδα χαρτιά (Testliner). Το χαρτί που χρησιμοποιείται για τις κυματοειδείς στρώσεις είναι συνήθως φτιαγμένο από πολτό ινών κυτταρίνης που προέρχεται από ξύλο πλατυφύλλων, με προσθήκη πολτού από απορρίμματα χαρτιού (επαναχρησιμοποιούμενες ίνες από χαρτί που ανακυκλώνεται) για ένα καλύτερο τελικό προϊόν- από οικονομική και οικολογική άποψη. Η κατανάλωση των πρώτων υλών (κατηγορίες χαρτιού) αλλά και όλων των επίπεδων χαρτιών (liners) που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή του κυματοειδούς χαρτονιού φαίνεται για κάθε χώρα στους παρακάτω πίνακες: Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 16 από 39

Πίνακας 13. Συνολική κατανάλωση ακατέργαστων υλικών σε χιλιάδες τόνους, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη (FEFCO, 2011) 2009 2010 % Change 2009/2010 Αυστρία 491,0 519,0 5,70 Βέλγιο 459,0 425,0-7,41 Κροατία 107,0 105,0-1,87 Τσεχία 407,0 448,0 10,07 Δανία - - - Φινλανδία 148,0 141,0-4,73 Γαλλία - - - Γερμανία 4.627,0 5.025,0 8,60 Ουγγαρία 267,0 265,0-0,75 Ιταλία 3.589,0 3.787,0 5,52 Ολλανδία 675,0 724,0 7,26 Νορβηγία 102,0 105,0 2,94 Πολωνία 1.615,0 1.501,0-7,06 Ρουμανία 178,0 224,0 25,84 Σλοβακία 65,0 74,0 13,85 Ισπανία 2.457,0 2.554,0 3,95 Σουηδία 356,0 373,0 4,78 Ελβετία 206,0 230,0 11,65 Τουρκία 1.553,0 1.682,0 8,31 Ηνωμένο Βασίλειο 2.051,0 2.100,0 2,39 Ευρώπη 19.353,0 20.282,0 4,80 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 17 από 39

Πίνακας 14. Συνολική κατανάλωση Kraftliner ως % της συνολικής κατανάλωσης ακατέργαστων υλικών, συμπεριλαμβάνεται λευκό και έγχρωμο kraft (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 7,2 6,7 Βέλγιο 5,8 6,0 Κροατία 0,6 0,7 Τσεχία 3,1 3,9 Δανία - - Φινλανδία 13,5 12,8 Γαλλία - - Γερμανία 5,9 5,9 Ουγγαρία 3,3 2,3 Ιταλία 5,0 5,0 Ολλανδία 6,9 6,4 Νορβηγία 9,8 13,6 Πολωνία 0,9 1,1 Ρουμανία 1,0 1,2 Σλοβακία 1,8 0,9 Ισπανία 5,4 7,6 Σουηδία 13,6 12,9 Ελβετία 7,0 6,5 Τουρκία 1,4 0,4 Ηνωμένο Βασίλειο 8,6 7,9 Ευρώπη 5,3 5,4 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 18 από 39

Πίνακας 15. Συνολική κατανάλωση καφέ Kraftliner ως % της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλών (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 13,4 13,7 Βέλγιο 11,6 9,5 Κροατία 4,5 4,7 Τσεχία 9,4 10,3 Δανία - - Φινλανδία 14,0 12,4 Γαλλία - - Γερμανία 14,4 14,7 Ουγγαρία 15,6 16,3 Ιταλία 20,0 20,6 Ολλανδία 15,4 16,7 Νορβηγία 7,8 12,9 Πολωνία 9,5 6,7 Ρουμανία 11,5 8,5 Σλοβακία 10,7 8,1 Ισπανία 16,0 13,2 Σουηδία 13,6 12,9 Ελβετία 19,1 15,9 Τουρκία 25,8 20,2 Ηνωμένο Βασίλειο 14,6 13,2 Ευρώπη 15,9 15,0 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 19 από 39

Πίνακας 16. Συνολική κατανάλωση Testliner ως % της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλικών (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 35,1 35,4 Βέλγιο 38,0 40,2 Κροατία 46,1 46,6 Τσεχία 43,0 41,3 Δανία - - Φινλανδία 32,7 35,1 Γαλλία - - Γερμανία 38,4 38,5 Ουγγαρία 33,9 36,1 Ιταλία 19,0 18,3 Ολλανδία 38,5 39,1 Νορβηγία 43,9 33,5 Πολωνία 45,0 48,3 Ρουμανία 35,9 37,5 Σλοβακία 43,6 44,8 Ισπανία 15,7 16,0 Σουηδία 19,1 19,0 Ελβετία 36,2 35,6 Τουρκία 20,8 31,6 Ηνωμένο Βασίλειο 41,5 42,4 Ευρώπη 31.0 32.1 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 20 από 39

Πίνακας 17. Συνολική κατανάλωση άλλων ανακυκλωμένων Liner ως % της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλών (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 6,1 5,9 Βέλγιο 0,8 0,1 Κροατία 10,7 9,1 Τσεχία 3,7 3,0 Δανία - - Φινλανδία 2,0 1,8 Γαλλία - - Γερμανία 2,4 2,5 Ουγγαρία 9,5 7,4 Ιταλία 7,2 6,7 Ολλανδία 0,8 0,5 Νορβηγία 1,3 4,0 Πολωνία 5,8 3,7 Ρουμανία 24,5 13,6 Σλοβακία 0,2 0,1 Ισπανία 21,3 23,1 Σουηδία 19,1 19,0 Ελβετία 1,1 5,3 Τουρκία 2,3 0,1 Ηνωμένο Βασίλειο - - Ευρώπη 7,1 6,7 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 21 από 39

Πίνακας 18. Συνολική κατανάλωση ημιχημικού Fluting ως % της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλών (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 10,0 10,2 Βέλγιο 1,4 1,0 Κροατία 4,8 4,3 Τσεχία 3,6 4,9 Δανία - - Φινλανδία 27,4 24,5 Γαλλία - - Γερμανία 2,3 1,6 Ουγγαρία 4,4 3,0 Ιταλία 14,1 12,5 Ολλανδία 0,8 1,1 Νορβηγία 13,1 12,8 Πολωνία 1,9 1,3 Ρουμανία 7,3 6,1 Σλοβακία 3,1 - Ισπανία 27,5 25,4 Σουηδία 18,8 15,6 Ελβετία 1,2 0,9 Τουρκία 12,2 1,2 Ηνωμένο Βασίλειο 1,8 1,3 Ευρώπη 9.2 7.4 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 22 από 39

Πίνακας 19. Συνολική κατανάλωση ανακυκλωμένου Fluting ως % της συνολικής κατανάλωσης πρώτων υλών (FEFCO, 2011) 2009 2010 Αυστρία 28,2 28,1 Βέλγιο 42,4 43,2 Κροατία 33,3 34,6 Τσεχία 37,2 36,6 Δανία -. - Φινλανδία 10,4 13,4 Γαλλία - - Γερμανία 36,6 36,8 Ουγγαρία 33,3 34,9 Ιταλία 34,7 36,9 Ολλανδία 37,6 36,2 Νορβηγία 24,1 23,2 Πολωνία 36,9 38,9 Ρουμανία 19,8 33,1 Σλοβακία 40,6 46,1 Ισπανία 14,1 14,7 Σουηδία 15,8 20,6 Ελβετία 35,4 35,8 Τουρκία 37,5 46,5 Ηνωμένο Βασίλειο 33,5 35,2 Ευρώπη 32.3 34.1 Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 23 από 39

Πίνακας 20. Τύποι Fluting ως ποσοστό % του συνολικού φορτίου 2010 (FEFCO, 2011) B-flute C-flute BC-flute E-flute Micro-Fl Άλλα Συνολικό Αυστρία 37,60 16,50 12,70 20,90 0,80 11,50 100,00 Βέλγιο 46,80 24,80 13,50 6,00 0,20 8,70 100,00 Κροατία 44,50 20,20 17,50 15,70 0,10 2,00 100,00 Τσεχία - - - - - - - Δανία - - - - - - - Φινλανδία - - - - - - - Γαλλία - - - - - - - Γερμανία 40,40 15,00 17,90 12,30 1,10 13,30 100,00 Ουγγαρία 38,30 21,80 18,70 12,40 1,30 7,50 100,00 Ιταλία - - - - - - - Ολλανδία - - - - - - - Νορβηγία 45,10 31,00 6,10 16,60 0,50 0,70 100,00 Πολωνία 48,00 20,40 13,20 11,60 0,60 6,20 100,00 Ρουμανία 34,00 30,00 13,00 15,00 0,50 7,50 100,00 Σλοβακία 48,60 19,40 18,40 13,20 0 0,40 100,00 Ισπανία - - - - - - - Σουηδία - - - - - - - Ελβετία - - - - - - - Τουρκία 29,80 27,60 34,10 7,90 0 0,60 100,00 Ηνωμένο Βασίλειο - - - - - - - Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 24 από 39

Το χαρτί που προορίζεται για τις εσωτερικές κυματοειδείς στρώσεις στο κυματοειδές χαρτόνι κυματώνεται σε μηχανές μεγάλου μήκους που λέγονται κυματοποιητές και ο αριθμός τους ανά χώρα φαίνεται παρακάτω: Πίνακας 21. Συνολικός αριθμός Corrugators (κυματοποιητών), συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών που δεν είναι μέλη (FEFCO, 2011) 2010 <2 μέτρα >2 <2,5 μέτρα >2,5 μέτρα Σύνολο Αυστρία 1 8 2 11 Βέλγιο - 14 4 18 Κροατία 1 5-6 Τσεχία 1 8 1 10 Δανία - - - - Φινλανδία 1 3 1 5 Γαλλία - - - - Γερμανία 13 79 18 110 Ουγγαρία 2 8-10 Ιταλία 8 81 13 102 Ολλανδία - 13 1 14 Νορβηγία - 3-3 Πολωνία 3 16 6 25 Ρουμανία 1 10-11 Σλοβακία 2 2-4 Ισπανία 15 88 2 105 Σουηδία - 11 1 12 Ελβετία 2 6-8 Τουρκία 71 47 2 120 Ηνωμένο Βασίλειο 13 38 18 69 Ευρώπη 134 440 69 643 Στον Πίνακα 22 φαίνεται η κατάταξη των φορτίων σε κάθε χώρα της Ευρώπης (με βάση τον τζίρο της κάθε χώρας για το 2010). Κάποιες χώρες δεν έχουν στείλει τα στοιχεία τους (με παύλα στον Πίνακα 22) ενώ το φορτίο 22 αφορά το κυματοειδές χαρτόνι. Φαίνεται πως στην Ευρώπη το κυματοειδές χαρτόνι έρχεται δεύτερο σε τζίρο (με τα στοιχεία που ήδη υπάρχουν) μετά την κατηγορία των τροφίμων. Και αυτό είναι αναμενόμενο αφού ένα μεγάλο ποσοστό (πάνω από το 50%) των κυματοειδών χαρτονιών χρησιμοποιείται για τις απαιτήσεις της κατηγορίας των τροφίμων. Επίσης όλα τα στοιχεία που έχουν δοθεί στους παραπάνω πίνακες και αφορούν τα φορτία κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη καθώς και τους τύπους fluting που χρησιμοποιεί η κάθε χώρα για την κατασκευή κυματοειδούς χαρτονιού φαίνονται στα Σχήματα 2-6. Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 25 από 39

Πίνακας 22. Κατάταξη του φορτίου με βάση την τελευταία χρήση από τον τομέα, ως ποσοστό του τζίρου 2010 (FEFCO, 2011) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 26 από 39

Σχήμα 2. Φορτία σε εκατομμύρια m 2 (FEFCO 2011) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 27 από 39

Σχήμα 3. Φορτία σε χιλ. τόνους (FEFCO 2011) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 28 από 39

Σχήμα 4. Συγκριτικό μερίδιο του συνολικού φορτίου ανά χώρα σε m 2 (FEFCO 2011) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 29 από 39

Σχήμα 5. Μέσο βάρος κυματοειδών χαρτονιών ανά χώρα (FEFCO 2011) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 30 από 39

Σχήμα 6. Τύπος Fluting (FEFCO 2011) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 31 από 39

1.2. Ποιοτικά χαρακτηριστικά της βιομηχανίας χαρτιού 1.2.1. CEPI 2050 Roadmap Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση κατέδειξε με δραματικό τρόπο την ανάγκη να αναθερμανθεί η βιομηχανική ανάπτυξη στην Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία χαρτοπολτού και χαρτιού έχει εμπιστοσύνη στο μέλλον. Ο τομέας έχει ενεργό ρόλο στην αειφόρο επαναβιομηχάνιση της Ευρώπης. Οι φυσικές, ανανεώσιμες πρώτες ύλες που χρησιμοποιεί, τα συστήματα ανακύκλωσης χαρτιού, η τεχνογνωσία επεξεργασίας του ξύλου και της χημείας ινών ξύλου πληρούν τις προϋποθέσεις στο σύνολο του τομέα ώστε να γίνει ένας σημαντικός παίκτης στην βιο-οικονομία. Οι δράσεις για την ανάπτυξη του τομέα παρατίθενται στο CEPI Roadmap 2050για μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (βιο-οικονομία), για μείωση των εκπομπών CO 2 κατά 80%, και για αύξηση της προστιθέμενης αξίας κατά 50%το 2050. Το όραμα του CEPI 2050Roadmap αφορά το σύνολο της αλυσίδας παραγωγής χαρτοπολτού και χαρτιού και ενέπνευσε εταιρείες από όλο τον κλάδο, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, την τοποθεσία, ή τα προϊόντα που παράγουν. Ήδη, νέα επιχειρηματικά μοντέλα κάνουν την εμφάνισή τους, προσθέτοντας αξία καθώς και ανάπτυξη νέων προϊόντων που θα δημιουργήσουν τη βάση για νέες αγορές. Πιο συγκεκριμένα, μερικά παραδείγματα προς αυτή την κατεύθυνση είναι: βιομηχανίες πολτού σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες προχωρούν σε ανασχεδιασμό των εγκαταστάσεών τους προκειμένου να παράγουν πρώτες ύλες για χρήση στη φαρμακευτική βιομηχανία, σε καλλυντικά και σε προϊόντα διατροφής εκσυγχρονισμός των μηχανών παραγωγής χαρτιού για εξειδικευμένες χρήσεις, π.χ. έντυπα για ηλεκτρονικές εφαρμογές αξιοποίηση των υπολειμμάτων, ιδιαίτερα σε μονάδες που χρησιμοποιούν ανακυκλωμένο χαρτί, για παραγωγή πολλών προϊόντων προστιθέμενης αξίας 1.2.2. Γενικά στοιχεία για την χαρτοβιομηχανία στην Ευρώπη Η ποιοτική περιγραφή της ευρωπαϊκής βιομηχανίας χαρτιού δίνεται από τον CEPI παράλληλα με μια ανάλυση των κυριότερων παραγόντων που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα του (Πίνακας 23). Συνολικά εντοπίζονται 10 βασικοί παράγοντες ανταγωνιστικότητας προκειμένου να διατηρήσει ο κλάδος την ηγετική του θέση στην Ευρώπης: 1. Ενέργεια: αποφασιστικός παράγοντας για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας χαρτιού - δραματική αύξηση των τιμών της ενέργειας 2. Ξύλο: το υψηλό κόστος ξύλου, η χρήση του ξυλοπολτού για την παραγωγή βιοενέργειας, και οι δυσκολίες στην διακίνηση των πρώτων υλών θα μπορούσαν να επηρεάσουν ανταγωνιστικότητας των επιπτώσεων 3. Ανακυκλωμένο χαρτί: χρειάζονται συνεχείς προσπάθειες για την αύξηση των ποσοστών συλλογής, της ποιότητας του και της ανακυκλωσιμότητας 4. Εργασία: δεξιότητες και μεγαλύτερη παραγωγικότητα πρέπει να εξισορροπήσουν το υψηλό κόστος εργασίας σε ολόκληρη τη βιομηχανία χαρτιού Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 32 από 39

5. Χημικά προϊόντα: οφέλη για την ευρωπαϊκής βιομηχανίας χαρτοπολτού και χαρτιού μέσω μιας αποτελεσματικής χημικής αξιοποίησης που μπορεί να προσφέρει προϊόντα υψηλής τεχνολογίας 6. Μεταφορές: Καλές υποδομές συμβάλουν στην ανάπτυξη, αλλά τα έξοδα των οδικών αξόνων και η αύξηση της συμφόρησης σημαίνουν αύξηση του κόστους 7. Κεφαλαιουχικές δαπάνες: η ευρωπαϊκή βιομηχανία χαρτιού διαθέτει ένα μικρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα 8. Φορολογία: οι ευρωπαϊκοί φορολογικές συντελεστές προσφέρουν πλεονεκτήματα, αλλά η συμπληρωματική εθνική και τοπική φορολογία έχει σημαντικές επιπτώσεις 9. Κανονιστικό πλαίσιο: η γραφειοκρατία, η ασυνέπεια και ο τεράστιος όγκος των κανονισμών/ οδηγιών οδηγούν σε υψηλό κόστος για τη βιομηχανία 10. Ικανότητα καινοτομίας: η Ευρώπη κατέχει τεχνολογικό προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστικών περιοχών, αλλά η έρευνα και ανάπτυξη και το εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον Πίνακας 23. Ποιοτικά χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής βιομηχανίας χαρτιού (CEPI, 2011) ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Μεγάλη περιφερειακή αγορά Ποιότητα των προϊόντων και εξυπηρέτηση πελατών Διαθεσιμότητα ανακυκλωμένου χαρτιού Αποδοτικότητα των εγκαταστάσεων παραγωγής Περιβαλλοντικές επιδόσεις Εξειδικευμένο προσωπικό και διαχείριση Πρότυπα υγείας και ασφάλειας Ευρωπαϊκό cluster χαρτιού Δυνατότητα ανάπτυξης εξειδικευμένων προϊόντων ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Πρόοδος στον τομέας της έρευνας και ανάπτυξης και λοιπής τεχνογνωσίας Ανάπτυξη της αγοράς στην Ανατολική Ευρώπη, τη Ρωσία και την Ασία Αύξηση διακίνησης και καλύτερη αξιοποίηση του ξύλου Εξειδίκευση Ενοποίηση Βελτίωση των υποδομών μεταφορών Καλύτερη χρήση της τεχνολογίας των πληροφοριών Ανάπτυξη νέων προϊόντων προστιθέμενης αξίας με αξιοποίηση της βιοτεχνολογίας ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ Υψηλό και αυξανόμενο κόστος ενέργειας Υψηλό κόστος αγοράς ξύλου Αύξηση του ανταγωνισμού από το ξύλο - η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των σχετικών επιδοτήσεων Σχετικά υψηλό κόστος εργασίας και ακαμψίες στην αγορά εργασίας Τάσεις για υπερβολικό αριθμό οδηγιών/ κανονισμών και γραφειοκρατία Διαχείριση των δυνατοτήτων ΑΠΕΙΛΕΣ Αύξηση του κόστους ενέργειας και μεταφορών Αύξηση του κόστους ξύλου και μείωση της προσφοράς του λόγω της προαγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σχετικών επιδοτήσεων Αυξημένο κόστος του ανακτώμενου χαρτιού και αύξηση των εξαγωγών Αύξηση του ανταγωνισμού από τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και τα ανταγωνιστικά υλικά όπως το πλαστικό Επενδύσεις σε νέους τομείς Νέες περιβαλλοντικές απαιτήσεις και λιγότερα απαιτητικά πρότυπα σε ανταγωνιστικές περιοχές Μείωση επενδύσεων για έρευνας και ανάπτυξης Μείωση στη διαθεσιμότητα ειδικευμένου εργατικού δυναμικού Η υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών σημαίνει επιπλέον κόστος, όμως δίνει επίσης στις επιχειρήσεις ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η βιομηχανία χαρτιού αποτελεί παράδειγμα αποτελεσματικής χρησιμοποίησης των πρώτων υλών, χρησιμοποίησης ανακυκλωμένων υλικών και χαμηλής κατανάλωσης νερού. Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 33 από 39

κερδοφορίας είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή βιομηχανία χαρτοπολτού και χαρτιού καθώς θα πρέπει συνεχώς να προσαρμόζεται στις συνθήκες της αγοράς και σε αυστηρότερους περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Η βιομηχανία πρέπει να είναι σε θέση στο μέλλον να ανταγωνιστεί στην Ευρώπη τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών καθώς και άλλα υλικά συσκευασίας, όπως το πλαστικό. Επίσης, έχει να αντιμετωπίσει αυξημένο ανταγωνισμό από τη Βραζιλία σε πολτό και από την Κίνα σε χαρτί και χαρτόνι. 1.2.3. Αποδοτικότητα πόρων Το 91% του ευρωπαϊκών χαρτοπολτού και των πρώτων υλών της βιομηχανίας χαρτιού προέρχονται στην Ευρώπη, μέσω αειφόρου διαχείρισης των ευρωπαϊκών δασών που είναι πιο άφθονα και πιο υγιή σήμερα από ότι ήταν πριν από 40 χρόνια. 57 εκατ. τόνοι χαρτιού συλλέγονται ετησίως για ανακύκλωση, ώστε το ήμισυ των ινών που χρησιμοποιούνται σήμερα στην ευρωπαϊκή χαρτοποιία να προέρχονται από ανακύκλωση. Ο εξοπλισμός παραγωγής του κλάδου προέρχεται από τις μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες, όπως επίσης και τα χημικά. Η Ευρωπαϊκή βιομηχανία αντιπροσωπεύει το 25% του πολτού και της παραγωγής χαρτιού παγκοσμίως, με το 20% της παραγωγής να εξάγεται. Αυτό παράγει 18 δις προστιθέμενη αξία για την ευρωπαϊκή οικονομία και, το 2011, 4% του κύκλου εργασιών του κλάδου έχει επενδυθεί ξανά στην Ευρώπη. 50% του κλάδου αποτελείται από μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες παίζουν ζωτικό ρόλο στη βιομηχανία της Ευρώπης. Επιπλέον, το 63% των θέσεων εργασίας που προσφέρονται βρίσκονται σε αγροτικές περιοχές. Οι βιομηχανικές πρακτικές βασίζονται στην αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων, οι περισσότεροι των οποίων είναι ανακυκλωμένες ίνες. Περισσότερο από το ήμισυ της ενέργειας τροφοδοτείται από βιομάζα. Το 70% του συνόλου των απορριμμάτων χαρτιού στην Ευρώπη χρησιμοποιείται σε νέα προϊόντα, καθιστώντας τον κλάδο έναν από τους μεγαλύτερους παίκτες στην κυκλική οικονομία. Η βιομηχανία χαρτιού έχει μειώσει τις εκπομπές CO 2 ανά τόνο χαρτιού που παράγεται κατά 41% από το 1990. Με το 91% των πρώτων υλών (ίνες ξύλου) να προέρχονται από τοπικές πηγές, ο τομέας είναι απόλυτα ενσωματωμένος στην οικονομία της Ευρώπης, ενώ παράλληλα ανταγωνίζεται στις παγκόσμιες αγορές. 1.2.4. Βιο-ενέργεια και η βιομηχανία χαρτιού Σύμφωνα το Roadmap for Renewable Energy της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της παραγωγής του 20% της ενέργειας στην Ευρώπη από ανανεώσιμες πηγές έως το 2020, αναμένεται να υπάρξει έλλειμμα στην προμήθειας ξυλείας από τα δάση της Ευρώπης. Επιπλέον, η ζήτηση δασικής βιομάζας για παραγωγή ενέργειας θα προστεθεί στην τρέχουσα ζήτηση για βιομηχανική πρώτη ύλη. Με άλλα λόγια, είναι αρκετά πιθανό να μην υπάρχει επαρκής ποσότητα βιομάζας για την κάλυψη της ζήτησης το 2020. Ο CEPI συνέκρινε την απασχόληση και την προστιθέμενη αξία μεταξύ της Ευρωπαϊκής βιομηχανίας χαρτοπολτού και χαρτιού και της βιομηχανίας βιοενέργειας για το έτος 2008. Τα αποτελέσματα υποστηρίζουν την πολιτική του CEPI για προώθηση της χρήσης του ξύλου ως πρώτη ύλη, ενθάρρυνση της ανακύκλωσης των χρησιμοποιημένων προϊόντων, και την ανάκτηση ενέργειας μόνο όταν η ανακύκλωση δεν είναι πλέον εφικτή. Τα κύρια συμπεράσματα είναι τα εξής: Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 34 από 39

Η δημιουργία αξίας στη βιομηχανία χαρτοπολτού, χαρτιού και χαρτονιού ανήλθε σε 19.7 δισεκατομμύρια και βιοενέργειας 9.3 (διπλάσια σε σχέση με την εναλλακτική βιοενέργεια) Όταν περιλαμβάνονται ευρύτερα πλαίσια, η προστιθέμενη αξία στη βιομηχανία χαρτοπολτού, χαρτιού και χαρτονιού ανήλθε σε 97.1 δισεκατομμύρια και στη βιοενέργειας σε 20,1 δισ. (μια αναλογία 5 προς 1) Σε στενά πλαίσια, η βιομηχανία χαρτοπολτού, χαρτιού και χαρτονιού προσέφερε εργασία σε 208.200 εργαζόμενους, ενώ με την ίδια ποσότητα πρώτων υλών (ίνες ξύλου) θα δημιουργούνταν 40.300 θέσεις εργασίας στον τομέα της βιοενέργειας (μια αναλογία 5 προς 1) Σε ευρύτερο πλαίσιο, οι αντίστοιχοι αριθμοί είναι 1.597.200 εργαζόμενοι για τη βιομηχανία χαρτοπολτού, χαρτιού και χαρτονιού και 238.800 για τη βιοενέργειας (αναλογία σχεδόν 7 προς 1) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 35 από 39

2. Ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στην Ελλάδα 2.1. Ο κλάδος της συσκευασίας Στην Ελλάδα τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα και αφορούν στην παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού είναι πολύ λίγα και αναφέρονται στο έτος 2010. Το 2010 ο συνολικός κύκλος εργασιών του κλάδου παραγωγής υλικών συσκευασίας ήταν 1722 εκατομμύρια ευρώ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από τις 213 εταιρείες που είχαν δημοσιεύσει ισολογισμούς του έτους 2009, οι 59 ήταν απούσες στους ισολογισμούς του 2010. Επομένως ο συνολικός κύκλος εργασιών του κλάδου είναι αυτός των 156 εταιρειών με δημοσιευμένους ισολογισμούς. Στην επόμενη χαρτογράφηση του 2011 θα διαπιστωθεί το ποιες από τις 59 εταιρείες παραμένουν και ποιες διέκοψαν οριστικά τις εργασίες τους. Πίνακας 24. Η συνολική εικόνα της συσκευασίας στην Ελλάδα το 2010 (πηγή ΣΥΒΙΠΥΣ) Κατηγορία υλικων Αριθμός εταιρειών Πώληση 2010 σε εκατ. ευρώ Κέρδη 2010 εκατ. Εξαγωγές 2010 σε εκατ. Ευρώ Πλαστικό 104 660 5,3 184 Μέταλλο 24 533 18,6 235 Χαρτί/Χαρτόνι 73 465-0,2 42 Γυαλί 1 64 2,1 2 Σύνολο 202 1722 25,8 463 Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο αναφερόμενος κύκλος εργασιών σε κάθε εταιρεία αφορά μόνο την παραγωγική δραστηριότητα της στην Ελλάδα και όχι τη δραστηριότητα βιομηχανικών της μονάδων στο εξωτερικό. Όπως ήταν αναμενόμενο, το 2010, και ο κλάδος της συσκευασίας είχε περιορισμένη κερδοφορία (1,5%). Στην παρουσίαση όμως των κυριότερων εταιρειών της κάθε κατηγορίας κλάδου θα δει κανείς ότι υπήρξαν εταιρείες που είχαν ικανοποιητική κερδοφορία. Οι εξαγωγές του κλάδου ήταν το 27% του κύκλου εργασιών. Οι επιδόσεις όμως τόσο στην κερδοφορία όσο και στις εξαγωγές κατανέμονται άνετα. Είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να ερμηνευτεί ανάλογα με την οργάνωση κάθε εταιρείας, το μέγεθός της, και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων της. Αυτό διαπιστώνεται από την παρουσίαση των κατηγοριών και των εταιρειών της κάθε κατηγορίας. Η ερμηνεία των εξαγωγικών επιδόσεων ορισμένων βιομηχανιών του κλάδου της συσκευσίας και οι διαφαινόμενες μελλοντικές εξαγωγικές δυνατότητες του κλάδου αναλύονται σε μελέτη που θα δημοσιευθεί σύντομα. 2.2. Συσκευασία από χαρτί/χαρτόνι Στην κατηγορία Χαρτί/χαρτόνι περιλαμβάνονται 73 εταιρείες, αλλά μόνο 57 ανακοίνωσαν αποτελέσματα το 2010. Ο συνολικός κύκλος εργασιών των 57 εταιρειών ήταν 465 εκατομμύρια ευρώ. Η κατηγορία Χαρτί/Χαρτόνι έχει χωριστεί σε τρεις υποκατηγορίες με διαφορετικά χαρακτηριστικά η κάθε μια. Οι κατηγορίες είναι: Παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού και χαρτοκιβωτίων Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 36 από 39

Παραγωγή υλικών από χαρτί και συμπαγές χαρτόνι. Περιλαμβάνει κουτιά, ετικέτες, τσάντες/σάκους, σύνθετα και άλλα υλικά Παραγωγή ενδιάμεσων υλικών για την παραγωγή υλικών συσκευασίας. Παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού Οι πληροφορίες για την ποσοτική παραγωγή των ελληνικών βιομηχανιών παραγωγής χάρτινης συσκευασίας προέρχονται από μελέτη της εταιρείας AVRV AE και απεικονίζονται στον Πίνακα 25. Πίνακας 25. Όγκος παραγωγής προϊόντων από χαρτί/χαρτόνι (2010) Είδος χαρτιού Τόννοι/έτος Χρήση Χαρτί χαρτοκιβωτίων Παραγωγή χαρτοκιβωτίωνχάρτινων τελάρων 240.000 (medium, testliner, kraftliner) Χαρτόνι για συμπαγή κουτιάκιβώτια 120.000 Παραγωγή συμπαγών κουτιών-κιβωτίων Χαρτί για μαδρέν 25.000 Παραγωγή μαδρέν για συσκευασία χάρτου TISSUE και άλλων προϊόντων συσκευασίας σε ρόλους (μέταλλο, πλαστικό, χαρτί, νήμα) Χαρτί περιτυλίξεως και συσκευασίας 65.000 Λοιπές συσκευασίες Ο κλάδος του χάρτου συσκευασίας (ως συνολικός όγκος κατανάλωσης) παρουσιάζει μια στασιμότητα την τελευταία δεκαετία με μικρές διαφοροποιήσεις της τάξεως του 2-3%. Διαφοροποιήσεις υπάρχουν ως προς την ποσότητα και τα παραγόμενα είδη χάρτου συσκευασίας (χαρτόνι, χαρτί, και προϊόντα) και αναφέρονται ειδικότερα σε μεταβολές στην παραγωγικότητα και στα είδη χαρτιών συσκευασίας των μονάδων παραγωγής. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι οι καταναλισκόμενες ποσότητες τόσο για το χαρτί χαρτοκιβωτίων όσο και για το χαρτόνι ή και το χαρτί για μαδρέν, αφορά σε στοιχεία τα εσωτερικής παραγωγής για συσκευασία προϊόντων. Αυτό όμως δεν απεικονίζει ακριβώς και την καταναλισκόμενη ποσότητα στην εγχώρια αγορά γιατί αρκετά από τα συσκευασμένα προϊόντα εξάγονται και αντίστοιχα άλλες ποσότητες εισάγονται με την μορφή της συσκευασίας ετοίμων προϊόντων. Η παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού και χαρτοκιβωτίων είναι συγκεντρωμένη στις τέσσερις πρώτες βιομηχανίες του κλάδου που καλύπτουν το 80% της παραγωγής. Έχουν και οι τέσσερις σύγχρονο παραγωγικό εξοπλισμό και διαθέτουν τις απαραίτητες πιστοποιήσεις (ή βρίσκονται στη διαδικασία απόκτησης) για τα πρότυπα που εξασφαλίζουν την ποιότητα των διαδικασιών. Η παραγωγική τους διαδικασία ξεκινάει χαρτονιού και χαρτοκιβωτίων έχουν ελάχιστη εξαγωγική δραστηριότητα η οποία περιορίζεται σε κάποιες γειτονικές μας χώρες. Αυτό είναι αναμενόμενο από τη φύση των προϊόντων που είναι ογκώδη και έχουν μεγάλο κόστος μεταφοράς. Βέβαια εξάγονται εμμέσως ως συστατικά των προϊόντων της βιομηχανίας τροφίμων και της αγροτικής παραγωγής. Οι επιχειρήσεις μαζί με στοιχεία πωλήσεων, κερδοφορίας και εξαγωγών κατά το 2010 φαίνονται στον Πίνακα 26. Ένας τρόπος επέκτασης των δραστηριοτήτων των εταιρειών με σημαντική κεφαλαιουχική βάση (και υψηλό τεχνολογικό επίπεδο) θα ήταν η επέκταση της παραγωγικής δραστηριότητας τους και εκτός Ελλάδος. Με αυτό τον τρόπο θα Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 37 από 39

αξιοποιούσαν την τεχνογνωσία τους (εμπορική και τεχνολογική) και τα σημαντικά στελέχη που έχουν. Ένα τέτοιο βήμα είναι η εγκατάσταση της EL PACK στη Βουλγαρία. Πίνακας 26. Επιχειρήσεις παραγωγής προϊόντων από χαρτί/χαρτόνι (2010) Επιχειρήσεις Πωλήσεις 2010 εκατ. ευρώ Καθαρά κέρδη 2010 εκατ. ευρώ Εξαγωγές 2010 εκατ. Ευρώ SCA PACKAGING HELLAS A.E. 50,10 2,00 1,00 ΧΑΪΤΟΓΛΟΥ-ΧΑΡΤΕΛ Α.Β.Ε.Ε 44,20 0,80 - EL PACK Α.Ε. 33,50 0,31 1,00 ΒΙΣ Α.Ε. 27,60 0,25 - Π.Α.ΚΟ ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. 17,80-1,60 - ΒΙΟΚΥΤ 11,50-0,49 - ΚΡΗΤΙΚΗ ΧΑΡΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 10,40 0,45 - Α.Β.Ε.Ε. ΜΩΡΑΤΗΣ Α.Ε. 5,20 0,04 - ΣΙΓΜΑ ΠΑΚ Α.Ε. ΕΙΔΩΝ 5,10-0,46 - ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΒΑΚΩ Α.Ε. 2,70 0,02 - ΕΒΙΧΑ Α.Ε. ΧΑΡΤΟΚΙΒΩΤΙΑ 1,94-0,54 - M-PACK Α.Ε 1,70 0,04 - ΜΠΙΛΙΟΥΡΗΣ Α.Β.Ε.Ε. 1,70 0,01 - ΜΑΝΤΑΛΟΒΑΣ Σ. ΑΛΦΑ ΚΥΤ 0,86 0,03 - Α.Ε.Β.Ε. ΠΑΥΛΑΤΟΣ PACK Α.Ε.Β.Ε. 0,40 0,01 - ΣΥΝΟΛΟ 214,70 0,87 2,00 Οι τέσσερις μεγάλες εταιρείες της κατηγορίας είναι: Η SCA PACKAGING HELLAS A.E. είναι θυγατρική της SCA Packaging και έχει προέλθει από την εξαγορά της ελληνικής εταιρείας ΚΑΡΤΟΝΠΑΚ. Έχει δύο παραγωγικές μονάδες στην Κόρινθο και τη Θεσσαλονίκη. Η εταιρεία απέκτησε πρόσφατα το 97% των μετοχών της ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΧΑΡΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΑΒΕΕ, αποκτώντας έτσι μια τρίτη μονάδα, με στόχο την τροφοδοσία της περιοχής της Κρήτης. Η ΧΑΪΤΟΓΛΟΥ-ΧΑΡΤΕΛ Α.Β.Ε.Ε είναι μέλος του ομίλου Χαΐτογλου και παράγει σε δύο εργοστάσια στη Θεσσαλονίκη (Καλοχώρι και Σίνδο). Παράλληλα με την παραγωγή προϊόντων από κυματοειδές χαρτόνι, η εταιρεία διαθέτει και κλάδο γραφικών τεχνών. Η EL PACK Α.Ε. έχει δύο εργοστάσια παραγωγής κυματοειδούς χαρτιού και χαρτοκιβωτιών, στην Αττική, και στη ΒΙΠΕ Πατρών. Στον όμιλο της EL PACK ανήκει η ΣΙΓΜΑ ΠΑΚ Α.Ε. (κυματοειδές χαρτόνι), η ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ Α.Ε. (χαρτί/ συμπαγές χαρτόνι), και η εταιρεία χαρτοκιβωτίων Belpack Ltd. στη Βουλγαρία. Η ΒΙΣ ΑΕ είναι η αρχαιότερη βιομηχανία χαρτοκιβωτίων στην Ελλάδα. Σήμερα ανήκει στον όμιλο Φιλίππου. Έχει δύο παραγωγικές μονάδες στο Βόλο, μία για την παραγωγή χαρτιού και μία για την παραγωγή χαρτοκιβωτίων. Σ αυτές θα μπορούσαμε να προσθέσουμε δύο ακόμα: α) Την Π.Α.ΚΟ ΑΕ που έχει δώσει προτεραιότητα στην ανακύκλωση χαρτιού με την παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού και την τροφοδότηση των βιοτεχνιών παραγωγής χαρτοκιβωτίων, και β) Την ΒΙΟΚΥΤ ΑΕ που ειδικεύεται στην παραγωγή χαρτοκιβωτίων υψηλής εκτύπωσης και ειδικών εφαρμογών, όπως το self-ready packaging. Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 38 από 39

Βιβλιογραφία Αλέξης Στασινόπουλος. 2011. Χαρτογράφηση του κλάδου της συσκευασίας στην Ελλάδα για το 2010. Έκδοση ΣΥΒΙΠΥΣ. CEPI, 2012a. Preliminary Statistics 2012. Confederation of European Paper Industries (CEPI), Brussels, Belgium. CEPI, 2012b. Enabling the bio-economy. Confederation of European Paper Industries (CEPI), Brussels, Belgium. CEPI, 2011a. CEPI Sustainability Report 2011. Confederation of European Paper Industries (CEPI), Brussels, Belgium. CEPI, 2011b. The Forest Fibre Industry 2050 Roadmap to a low-carbon bio-economy. Confederation of European Paper Industries (CEPI), Brussels, Belgium. CEPI 2011c. Key Statistics 2011. European Pulp and Paper Industry,2011. Confederation of European Paper Industries (CEPI), Brussels, Belgium. FEFCO, 2012. European Database for Corrugated Board Life Cycle Studies. European Federation of Corrugated Board Manufacturers (FEFCO), Brussels, Belgium. FEFCO, 2011. Annual Statistics 2011. European Federation of Corrugated Board Manufacturers (FEFCO), Brussels, Belgium. Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 39 από 39