ΠΕ2 /Παραδοτέο Π2.1 RF-CORRUG_Πρακτικές / προβλήματα στις επιχειρήσεις του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού της χώρας μας

Transcript

1 ΠΕ2 /Παραδοτέο Π2.1 RF-CORRUG_Πρακτικές / προβλήματα στις επιχειρήσεις του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού της χώρας μας Δρ. Στέργιος Αδαμόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΙΔΡΥΜΑ / ΤΜΗΜΑ ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ / ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΝΤΕΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΔΗΣ H., MARTINEZ E., ΜΑΜΑΛΗ X. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ΑΡΧΕΙΟ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ 31/03/2013 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΧΑΡΤΙΟΥ, ΑΝΑΚΤΩΜΕΝΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ, ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ RF-CORRUG_PE 2_PARADOTEO 2.1.DOC

2 Περίληψη Το παραδοτέο περιγράφει τις εμπειρίες και πρακτικές από την χρησιμοποίηση ανακτώμενων πρώτων υλών στις Ελληνικές επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού (με βάση και την εμπειρία από την υπόλοιπη Ευρώπη) μετά και από επισκέψεις στις εγκαταστάσεις τους. Τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν είναι μεταξύ άλλων: τύποι χαρτιού που παράγονται - χρησιμοποιούνται, ποσότητες ανά τύπο χαρτιού, ποιότητα - τιμές, διαθεσιμότητα πρώτων υλών, τεχνικά προβλήματα στη χρησιμοποίηση ανακτώμενων ινών, αγορές - ζήτηση προϊόντων, προβλέψεις σχετικά με τη χρησιμοποίηση ανακτώμενων ινών στο μέλλον, ανταγωνισμός, προτάσεις για βελτίωση παραγωγής, κλπ. Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 2 από 22

3 Περιεχόμενα 1. Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού Παραγωγή χαρτιού για κυματοειδές χαρτόνι Επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού Εγχώρια παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού Η αγορά κυματοειδούς χαρτονιού συσκευασίας Ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων κυματοειδούς χαρτονιού Πρώτες ύλες και προϊόντα του κλάδου Ο ρόλος της ανακύκλωσης χαρτοκιβωτίων από κυματοειδές χαρτόνι Το πρόβλημα της τυποποίησης στην χρησιμοποίηση ανακτώμενων πρώτων υλών στις επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού Παράγοντες της αγοράς και πρακτικές στη βιομηχανία Η αγορά συσκευασίας και κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη Νομοθεσία Διαθεσιμότητα πρώτων υλών Τιμές Ανταγωνιστικοί τομείς και οι προοπτικές τους Διαφορές ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή Καινοτομία στην παραγωγή Πρακτικές στη βιομηχανία Μονάδες παραγωγής χαρτιού για κυματοειδές χαρτόνι Μονάδες παραγωγής κυματοειδές χαρτονιού Βιβλιογραφία ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 3 από 22

4 1. Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού 1.1. Παραγωγή χαρτιού για κυματοειδές χαρτόνι Η παραγωγή χαρτιού (medium, testliner, kraftliner) που χρησιμοποιείται για παραγωγή χαρτοκιβωτίων-χάρτινων τελάρων ανήλθε στους τόνους το 2010 (ΣΥΒΙΠΥΣ 2011). Τέτοιο χαρτί παράγεται από κάποιες εταιρίες κυματοειδούς χαρτονιού και χαρτοκιβωτίων που αναφέρονται στο παρακάτω κεφάλαιο 1.2, αλλά και από 3 βιομηχανίες παραγωγής ενδιάμεσων υλικών συσκευασίας (Πίνακας 1). Πίνακας 1. Επιχειρήσεις παραγωγής χαρτιού και συμπαγούς χαρτονιού (ΣΥΒΙΠΥΣ 2011) Επιχειρήσεις Πωλήσεις 2010 (εκατ ) Καθαρά κέρδη 2010 (εκατ ) Εξαγωγές 2010 (εκατ ) ΜΕΛ ΑΒΕΕ 52,00 0,70 23,40 ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ ΑΕ 11,60 0,62 - ΤΕΧΝΟΧΑΡΤ ΑΡΚΑΔΙΚΗ ΑΒΕΕ ΧΑΡΤΟΥ 9,20-0,01 - ΣΥΝΟΛΟ 72,80 1,31 23,40 Οι 3 εταιρίες μαζί με τις εταιρίες παραγωγής χαρτιού αμιγώς για κυματοειδές χαρτόνι αποτελούν την κύρια διέξοδο αξιοποίησης του ανακυκλωμένου χαρτιού από έντυπα και συσκευασίες. Η ποσότητα αυτή πλησιάζει τις τόνους Επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού Η παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού και χαρτοκιβωτίων στην Ελλάδα είναι συγκεντρωμένη στις 4 μεγαλύτερες βιομηχανίες του κλάδου (βλέπε Πίνακα 2) που καλύπτουν το 80% της παραγωγής (ΣΥΒΙΠΥΣ 2011). Και οι 4 μονάδες διαθέτουν σύγχρονο παραγωγικό εξοπλισμό όπως και τις απαραίτητες πιστοποιήσεις (ή βρίσκονται στη διαδικασία απόκτησης) για τα πρότυπα που εξασφαλίζουν την ποιότητα των διαδικασιών (πχ ISO 9001, 14001, 2200). Η παραγωγική διαδικασία των μονάδων του κλάδου ξεκινάει από την παραγωγή χαρτιού και κυματοειδούς χαρτονιού διαφόρων τύπων και καταλήγει στην παραγωγή των τελικών προϊόντων: χαρτοκιβώτια, χαρτοτελάρα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι βιομηχανίες κυματοειδούς χαρτονιού και χαρτοκιβωτίων μαζί με τις βιομηχανίες παραγωγής χαρτιού και συμπαγούς χαρτονιού (βλέπε Πίνακα 2) αποτελούν σημαντικούς συντελεστές της υλοποίησης των στόχων ανακύκλωσης χαρτιού στη χώρα μας. Οι βιομηχανίες παραγωγής κυματοειδούς χαρτονιού και χαρτοκιβωτίων έχουν ελάχιστη εξαγωγική δραστηριότητα η οποία περιορίζεται σε κάποιες γειτονικές μας χώρες. Αυτό είναι αναμενόμενο λόγω της φύσης των προϊόντων που είναι κατά κανόνα ογκώδη και έχουν μεγάλο κόστος μεταφοράς. Βέβαια, εξάγονται εμμέσως ως συστατικά των προϊόντων της βιομηχανίας τροφίμων και της αγροτικής παραγωγής. Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 4 από 22

5 Πίνακας 2. Επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού και χαρτοκιβωτίων στην Ελλάδα (ΣΥΒΙΠΥΣ 2011) Επιχειρήσεις Πωλήσεις 2010 (σε 10 6 ) Καθαρά κέρδη 2010 (σε 10 6 ) Εξαγωγές 2010 (σε 10 6 ) SCA PACKAGING HELLAS A.E. 50,10 2,00 1,00 ΧΑΙΤΟΓΛΟΥ- ΧΑΡΤΕΛ Α.Β.Ε.Ε. 44,20 0,80 - EL PACK Α.Ε. 33,50 0,31 1,00 ΒΙΣ Α.Ε. 27,60 0,25 - Π.Α.ΚΟ ΚΟΛΙΟΠΟΤΛΟΣ Α.Ε. 17,80-1,60 - ΒΙΟΚΥΤ 11,50-0,49 - ΚΡΗΤΙΚΗ ΧΑΡΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Α.Β.Ε.Ε. 10,40 0,45 - ΜΩΡΑΤΗΣ Α.Ε. 5,20 0,04 - ΣΙΓΜΑ ΠΑΚ Α.Ε. ΕΙΔΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ 5,10-0,46 - ΒΑΚΩ Α.Ε. 2,70 0,02 - ΕΒΙΧΑ Α.Ε. ΧΑΡΤΟΚΙΒΩΤΙΑ 1,94-0,54 - M-PACK AE 1,70 0,04 - ΜΠΙΛΙΟΥΡΗΣ Α.Β.Ε.Ε. 1,70 0,01 - ΜΑΝΤΑΛΟΒΑΣ Σ. ΑΛΦΑ ΚΥΤ Α.Ε.Β.Ε. 0,86 0,03 - ΠΑΥΛΑΤΟΣ PACK Α.Ε.Β.Ε. 0,40 0,01 - ΣΥΝΟΛΟ 214,70 0,87 2,00 Στον Πίνακα 2 αναφέρονται λεπτομέρειες των βιομηχανιών, οι πωλήσεις, τα κέρδη και οι εξαγωγές στις 2 από τις 4 πρώτες μεγάλες βιομηχανίες γιατί συγκροτούν μεγάλο χρηματικό ποσό. Εκτός από τις πρώτες 4 βιομηχανίες, που όπως ειπώθηκε συγκεντρώνουν το 80% της συνολικής παραγωγής, αξίζει να αναφέρουμε και την 5η κατά σειρά, την Π.Α.ΚΟ ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε., γιατί έχει δώσει προτεραιότητα στην ανακύκλωση χαρτιού με την παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού και την τροφοδότηση των βιοτεχνιών παραγωγής χαρτοκιβωτίων Εγχώρια παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού Σύμφωνα με κλαδική μελέτη της IPAC πάνω στη χάρτινη συσκευασία (IPAC 2008) η συνολική εγχώρια παραγωγή χαρτιού χαρτονιού (σε ποσότητα) ακολούθησε σε γενικές γραμμές ανοδική πορεία την περίοδο , με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,7%. Η ποσότητα παραγωγής χαρτιού χαρτονιού το 2007 εκτιμάται ότι διαμορφώθηκε σε 283 χιλ. τόνους, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 7,8% έναντι του προηγούμενου έτους. Επισημαίνεται ότι η αύξηση που εμφανίστηκε στη συνολική παραγωγή τα δύο αυτά έτη προήλθε από το κυματοειδές χαρτί για χαρτοκιβώτια. Στοιχεία της ίδιας μελέτης αναφέρουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας παραγωγής καταλαμβάνει διαχρονικά το κυματοειδές χαρτί για χαρτοκιβώτια. Η ποσότητα παραγωγής του συγκεκριμένου προϊόντος ακολούθησε ανοδική πορεία κατά την περίοδο , με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,3%. Το 2007 σημείωσε αύξηση κατά 8,2% έναντι του Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 5 από 22

6 προηγούμενου έτους, διαμορφούμενη σε 145 χιλ. τόνους. Το κυματοειδές χαρτί χαρτοκιβωτίων κάλυψε το 51,2% της συνολικής παραγωγής το Το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας παραγωγής τελικών ειδών χάρτινης συσκευασίας αφορά χαρτοκιβώτια από κυματοειδές χαρτί χαρτόνι, το μερίδιο των οποίων το 2007 εκτιμάται σε 62,1%. Το χρονικό διάστημα η εν λόγω κατηγορία ακολούθησε ανοδική πορεία με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,8% και το 2007 υπολογίζεται ότι η παραγωγή χαρτοκιβωτίων από κυματοειδές χαρτί-χαρτόνι ανήλθε σε 288 χιλ. τόνους. Η εγχώρια φαινομενική κατανάλωση κυματοειδούς χαρτιού για χαρτοκιβώτια εμφάνισε άνοδο την εξεταζόμενη περίοδο ( ), με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,8%. Το 2007 η αγορά του κυματοειδούς χαρτιού για χαρτοκιβώτια εκτιμάται ότι ανήλθε σε 300,4 χιλ. τόνους, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 5,4% έναντι του προηγούμενου έτους. Η εν λόγω κατηγορία κατέχει διαχρονικά το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής στο σύνολο της αγοράς, το οποίο την τελευταία τριετία κυμάνθηκε μεταξύ του 60,6%-64,0% Η αγορά κυματοειδούς χαρτονιού συσκευασίας Η αγορά της χάρτινης συσκευασίας στην Ελλάδα αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, περιλαμβάνει παραδοσιακά δύο κύριες κατηγορίες (CEPI 2011): 1. τη συσκευασία τελικών καταναλωτικών προϊόντων που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της αγοράς (περί το 72%) και 2. τη συσκευασία που χρησιμοποιείται καθαρά για μεταφορικούς σκοπούς (περί το 22%) Ο διαχωρισμός όμως μεταξύ αυτών των δύο κατηγοριών γίνεται όλο και περισσότερο δυσδιάκριτος, κυρίως λόγω της αυξανόμενης ζήτησης που αναπτύσσεται στο λιανικό εμπόριο για σύνθετους και πιο ολοκληρωμένους τύπους συσκευασίας που να καλύπτουν και να εξυπηρετούν ταυτόχρονα όλες τις ανάγκες τις αγοράς. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα παρακάτω νούμερα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και στη χώρα μας: o Το κυματοειδές χαρτόνι είναι το υλικό που χρησιμοποιείται για περισσότερο από το 60% της συσκευασίας μεταφορών o Περίπου 40% του κυματοειδούς χαρτονιού χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων και περίπου 30% στη βιομηχανία κατασκευών o Όσον αφορά τις συσκευασίες κυματοειδούς χαρτονιού από τον τελικό καταναλωτή, οι συσκευασίες για τα τρόφιμα αποτελούν σχεδόν το 50% της αγοράς των συσκευασιών κυματοειδούς χαρτονιού o Εννέα από τους δέκα ευρωπαίους καταναλωτές προτιμούν την αμιγώς χάρτινη συσκευασία ή χάρτινα καλύμματα πάνω σε άλλου τύπου υποστρώματα. Οι καταναλωτές αποκτώντας όλο και περισσότερο (και μέσα από τις πολιτικές που προωθούνται παγκοσμίως) οικολογική συνείδηση, βλέπουν με πολύ θετικό μάτι την ευνοϊκή για το περιβάλλον μεταχείριση του χαρτονιού καθώς ξέρουν ότι παράγεται από μια ανανεώσιμη και βιοδιασπώμενη φυσική πρώτη ύλη (το ξύλο ή καλύτερα τις ίνες του ξύλου) και ότι ανακυκλώνεται σε μεγάλο βαθμό μετά από τη χρήση του Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 6 από 22

7 Γίνεται λοιπόν εύκολα αντιληπτό από τα παραπάνω ότι υπάρχει ανάγκη για περισσότερη δράση στην ελληνική επικράτεια στον τομέα της ανακύκλωσης και της παραγωγής συσκευασιών από χαρτόνι είναι επιτακτική. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση σπατάλης σημαντικών κεφαλαίων στο μέλλον για εισαγωγή τέτοιου είδους συσκευασιών. Παράλληλα όμως, είναι επιτακτική και η ανάπτυξη της τεχνογνωσίας ώστε να μπορέσει η εγχώρια αγορά να καλύψει τις ανάγκες προμηθευτών και καταναλωτών για πολυσύνθετους, βελτιωμένους και περισσότερο ανθεκτικούς τύπους χάρτινης συσκευασίας Ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων κυματοειδούς χαρτονιού Σύμφωνα με μελέτες της Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Χαρτιού (CEPI) διαπιστώθηκαν 10 κρίσιμοι παράγοντες που επηρεάζουν και θα επηρεάσουν και στο μέλλον την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένου και της Ελλάδας, στον τομέα της χαρτοβιομηχανίας (CEPI 2011): 1. Ενέργεια (ζήτημα που απασχολεί όλο τον πλανήτη και φυσικά την Ελλάδα) 2. Ξυλαπόθεμα (δάση υπολείμματα υποπροϊόντα ξύλου) 3. Ανακυκλωμένο χαρτί (δυνατότητα αξιοποίηση της ανακύκλωσης) 4. Εργατικό δυναμικό 5. Χημικά (πρόσθετα ή μέσα για την παραγωγή χαρτοπολτού) 6. Μεταφορικά μέσα 7. Κεφαλαιακές δαπάνες 8. Φορολογία 9. Εργασιακό πλαίσιο 10. Δυνατότητες καινοτομίας (για ευελιξία στις ιδιαίτερες συνθήκες και στα προβλήματα που ανακύπτουν σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας) Στον Πίνακα 3 που ακολουθεί, παρατίθενται σε πιο εξειδικευμένη μορφή τα πλεονεκτήματα, οι αδυναμίες, οι προοπτικές αλλά και τα εμπόδια που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν στο άμεσο μέλλον οι επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού: Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 7 από 22

8 Πίνακας 3. Πλεονεκτήματα, αδυναμίες, και προοπτικές των επιχειρήσεων κυματοειδούς χαρτονιού (CEPI 2011) Πλεονεκτήματα Ευρεία περιφερειακή (Κοινοτική) αγορά Ποιότητα προϊόντων και εξυπηρέτηση πελατών Διαθεσιμότητα ανακυκλώσιμου χαρτιού Διευκολύνσεις στις μονάδες παραγωγής Επίτευξη περιβαλλοντικής οικολογικής διαχείρισης χρησιμοποιημένων προϊόντων Εξειδικευμένο προσωπικό Πληρούν πρότυπα ασφάλειας και υγιεινής Συνεργασία αλληλοϋποστήριξη κοινές δράσεις, σε ευρωπαϊκό επίπεδο Προοπτικές Πρόοδος και διάχυση τεχνογνωσίας Επέκταση της αγοράς στην Ανατολική Ευρώπη, τη Ρωσία και την Ασία Αυξημένη, ταχύτερη και βελτιωμένη προώθηση του ξύλου Περεταίρω εξειδίκευση Ενίσχυση συνένωση επιχειρηματικών δράσεων Βελτίωση των υποδομών μεταφοράς Καλύτερη βελτιωμένη χρήση συστημάτων πληροφορικής Δημιουργία νέων αξιόλογων προϊόντων με τη χρήση της βιοτεχνολογίας Αδυναμίες - Εμπόδια Υψηλές και αυξανόμενες ενεργειακές δαπάνες και δαπάνες μεταφοράς Υψηλό κόστος ξύλου, απαιτήσεις σε ξυλαπόθεμα και ανταγωνισμός από άλλες χρήσεις του ξύλου που προωθούνται διεθνώς (εδώ μπορεί να βοηθήσει σημαντικά η ανακύκλωση) Σχετικά υψηλές δαπάνες εργασίας και ανελαστικότητα στην αγορά εργασίας Γραφειοκρατία και αυστηρά πλαίσια κανονισμών και λειτουργίας των επιχειρήσεων Νέες περιβαλλοντικές απαιτήσεις Παγκοσμιοποίηση, που σημαίνει στροφή των επενδύσεων σε νέες περιοχές με ευνοϊκότερα πλαίσια ενώ στις ήδη υφιστάμενες ανακύπτουν εμπόδια όπως αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω Διαχείριση των αποθεμάτων και συντονισμός των μονάδων παραγωγής Αυξημένο κόστος ανακυκλωμένου ξύλου και αρνητικό ισοζύγιο εισαγωγών εξαγωγών Ανταγωνισμός από άλλα υλικά όπως το πλαστικό αλλά και από την εξάπλωση των ηλεκτρονικών μέσων Μειωμένη ανάπτυξη-διάχυση σύγχρονης τεχνογνωσίας Μειωμένη διαθεσιμότητα κατάλληλα εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού 1.6. Πρώτες ύλες και προϊόντα του κλάδου Ως πρώτη ύλη για την παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού χρησιμοποιείται χημικός πολτός, μηχανικός πολτός, και πολτός από ανακυκλωμένο χαρτί. Ο χημικός πολτός είναι ακριβότερος από τον μηχανικό, αλλά έχει καλύτερες ιδιότητες συγκριτικά με τα άλλα δύο είδη που αναφέρθηκαν. Το παλαιόχαρτο χρησιμοποιείται για την παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού, με τη διαδικασία της ανακύκλωσης. Τα ενδιάμεσα προϊόντα που προκύπτουν είναι το κυματοειδές χαρτί για χαρτοκιβώτια, το χαρτόνι για συμπαγή κουτιά και το χαρτί περιτύλιξης και συσκευασίας (ΣΥΒΙΠΥΣ 2011). Η χάρτινη συσκευασία αναπτύσσεται στις υποκατηγορίες: Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 8 από 22

9 α) Κιβώτια και άλλα προϊόντα από κυματοειδές χαρτόνι: οι μεγάλοι παραγωγοί χαρτοκιβωτίων την πρώτη ύλη τους που είναι το κυματοειδές χαρτόνι, ενώ οι μικρότεροι ξεκινούν από χαρτί ή ήδη διαμορφωμένο χαρτόνι β) Συσκευασίες από χαρτί και συμπαγές χαρτόνι: κουτιά, ετικέτες, σάκοι, τσάντες καταστημάτων, χαρτοσακούλες, χαρτοβάρελα, και άλλες κατασκευές από συμπαγές χαρτόνι Το χαρτί χαρτοκιβωτίων διακρίνεται σε απλό (liner) και σε κυματοειδές (fluting). Οι βασικές ποιότητες του χαρτονιού είναι τρεις: 1. συμπαγές χαρτόνι (solidboard) α) λευκασμένο συμπαγές χαρτόνι (solidbleachedsulphate) β) αλεύκαστο συμπαγές χαρτόνι (solidunbleachedsulphate) γ) συμπαγές γκρι χαρτόνι (greysolidboard) 2. πρωτογενές χαρτόνι (foldingboxboard) 3. ανακυκλωμένο χαρτόνι (chipboard) α) duplex β) triplex Στα χαρτιά περιτύλιξης και συσκευασίας (αρχικό προϊόν) περιλαμβάνονται όσα προορίζονται για την κατασκευή χαρτοσακουλών, χάρτινων τσαντών, χαρτόσακων, τελικών χαρτιών περιτύλιξης και συσκευασίας κλπ. Τα τελικά προϊόντα χάρτινης συσκευασίας αναφέρθηκαν προηγουμένως (χαρτοκιβώτια, χάρτινα κουτιά, χάρτινες σακούλες και τσάντες, χαρτόσακοι, χαρτιά περιτύλιξης και συσκευασίας, κλπ.) Από τα παραπάνω τελικά προϊόντα, ιδιαίτερη σημασία για τις επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού έχει η κατηγορία των χαρτοκιβωτίων γιατί αυτά είναι τα προϊόντα που κατ εξοχήν κατασκευάζονται από κυματοειδές χαρτόνι (ondule). Χρησιμοποιούνται για τη συσκευασία και μεταφορά προϊόντων τα οποία έχουν κατά κύριο λόγο μεγάλο βάρος. Η ονομασία τους οφείλεται στην προσθήκη ανάμεσα σε δύο επίπεδα φύλλα χαρτιού, ενός πρόσθετου φύλλου, το οποίο όμως δεν είναι επίπεδο, αλλά «κυματοειδές». Η αντοχή των χαρτοκιβωτίων αυξάνεται με την προσθήκη περισσότερων φύλλων χαρτονιού. Η πλειοψηφία τους αποτελείται από τρίφυλλο κυματοειδές χαρτόνι, ενώ σε περιπτώσεις που απαιτείται μεγαλύτερη αντοχή χρησιμοποιούνται χαρτοκιβώτια από πεντάφυλλο και επτάφυλλοκυματοειδές χαρτόνι. Τα τοιχώματα των χαρτοκιβωτίων επίσης, όταν είναι καλής ποιότητας, είναι αδιαπέραστα από το νερό, παρέχοντας μεγαλύτερη προστασία στα σκευαζόμενα προϊόντα. Οι βασικοί τύποι χαρτοκιβωτίων είναι: o χαρτοκιβώτια με εγκοπές (slottedtypeboxes) o χαρτοκιβώτια τηλεσκοπικού τύπου (telescopetypeboxes) o χαρτοκιβώτιαπρέσας (die-cut, folder-type boxes) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 9 από 22

10 Το μεγαλύτερο μέρος των χαρτοκιβωτίων χρησιμοποιείται για τη συσκευασία αγροτικών προϊόντων. Άλλες χρήσεις τους αφορούν τη συσκευασία ηλεκτρικών συσκευών και μηχανημάτων, τροφίμων και ποτών. Πέρα από τους τύπους που αναφέρθηκαν, στην κατηγορία των χαρτοκιβωτίων εντάσσονται και τα χάρτινα κουτιά microwelle (από μικροκυματοειδές χαρτόνι), τα οποία είναι μικρότερων διαστάσεων και χρησιμοποιούνται κυρίως για τη συσκευασία απορρυπαντικών, ποτών, κατεψυγμένων τροφίμων, κλπ. Τόσο τα χαρτοκιβώτια, όσο και τα κουτιά microwelle, δίνουν τη δυνατότητα πραγματοποίησης ποιοτικών εκτυπώσεων στην επιφάνειά τους και χρησιμοποιούνται ως μέσο προώθησης των τελικών προϊόντων Ο ρόλος της ανακύκλωσης χαρτοκιβωτίων από κυματοειδές χαρτόνι Αναφορικά με τη διαδικασία παραγωγής ανακυκλωμένου χαρτιού, επισημαίνεται ότι είναι παρόμοια με τη διαδικασία παραγωγής χαρτιού από πρωτογενείς ύλες. Η κύρια διαφορά τους έγκειται στο ότι το χρησιμοποιημένο χαρτί καθαρίζεται με ορισμένη επεξεργασία πριν χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη. Συγκεκριμένα, το χαρτί και το χρησιμοποιημένο χαρτί διαλύονται στο νερό και με μηχανικό τρόπο κόβονται σε μικρά κομμάτια. Το υλικό που συνδέει τις ίνες διαλύεται και μετά από καθαρισμό, αυτές οι ίνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή νέου χαρτιού. Ανάλογα με την καθαρότητα και τις χρήσεις για τις οποίες προορίζεται, διακρίνονται περισσότερες από 50 κατηγορίες ανακυκλωμένου χαρτιού. Για την επιτυχημένη ανακύκλωση χαρτιού, σημαντική είναι η συλλογή μεγάλων ποσοτήτων στεγνού, καθαρού χαρτιού, χωρίς προσμίξεις και διαχωρισμένο κατά κατηγορίες (CEPI 2011). Τα οφέλη από την παραγωγή χαρτιού από χρησιμοποιημένο χαρτί είναι πολλαπλά. Γίνεται εξοικονόμηση φυσικών πόρων (ξυλεία) και ενέργειας και μειώνεται σημαντικά η ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς και τα απορρίμματα που καταλήγουν στις χωματερές. Χαρτιά συσκευασίας, χαρτόνια και χαρτοκιβώτια παράγονται στη χώρα μας από τη συλλογή χρησιμοποιημένου χαρτιού για ανακύκλωση. Παρόλα αυτά, η ανακύκλωση χαρτιού δεν έχει φτάσει ακόμα τα υψηλά ποσοστά που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Για να επιτύχει η ανακύκλωση, χρειάζεται ένα σύνολο μέτρων και τη συνεργασία διαφόρων φορέων που εμπλέκονται στην συλλογή και ανακύκλωση παλαιού χαρτιού. Η σύνθετη χάρτινη συσκευασία που χρησιμοποιείται για τη συσκευασία γάλακτος, χυμών, αναψυκτικών κλπ. αποτελείται από πολλαπλά στρώματα πλαστικού, μετάλλου και χαρτιού. Για την ανακύκλωσή της χρησιμοποιούνται ειδικές μέθοδοι, οι οποίες όμως έχουν ιδιαίτερα υψηλό κόστος και απαιτούν πολύπλοκες διεργασίες. Στην Ελλάδα δεν πραγματοποιείται επί του παρόντος ανακύκλωση τέτοιων συσκευασιών (ICAP 2008). Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 10 από 22

11 1.8. Το πρόβλημα της τυποποίησης στην χρησιμοποίηση ανακτώμενων πρώτων υλών στις επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού Είναι γνωστό ότι στις συσκευασίες από κυματοειδές χαρτόνι, από τη στιγμή που κατασκευάζονται για να προωθηθούν στην αγορά, υπάρχει εξ αρχής η προοπτική να αποτελέσουν στο μέλλον ανακυκλώσιμη πρώτη ύλη. Από αυτή την άποψη, όσοι τις χρησιμοποιούν προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα σε αντικρουόμενες λογικές καθώς διάφορες επεξεργασίες όπως επιφανειακές επικαλύψεις και εμποτισμός βελτιώνουν αισθητά τον προστατευτικό χαρακτήρα των προϊόντων αλλά αποτελούν σημαντικό εμπόδιο στην προσπάθεια ανακύκλωσής τους. Στις περισσότερες βέβαια ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν εθνικά πρότυπα που περιέχουν οδηγίες για το σχεδιασμό των χαρτοκιβωτίων και την επιλογή των υλικών καθορίζοντας το βάρος, τις διαστάσεις, τον τρόπο κατασκευής και το πακετάρισμα των κιβωτίων. Επίσης, παρέχουν μια σειρά από προδιαγραφές που απαιτούνται για να εξασφαλίσουν τη διάρκεια στο χρόνο και την αντοχή των προϊόντων στις καταπονήσεις. Ακόμα όμως και σε τέτοιες χώρες, πολύ περισσότερο δε στην Ελλάδα που δεν υπάρχουν αντίστοιχα πρότυπα και πρέπει να δουλέψουμε στην επέκταση της εφαρμογής των αντίστοιχων ευρωπαϊκών προτύπων (ΕΝ), υπάρχουν αρκετές αποκλίσεις όπως αυτές που αναφέρονται ενδεικτικά παρακάτω. Διάφοροι κατασκευαστές, κυρίως όταν πρόκειται για συσκευασίες που προορίζονται για ειδικές χρήσεις, επιβάλλουν δικές τους προδιαγραφές που διατυπώνονται στα έγγραφα που συνοδεύουν αυτές τις συσκευασίες. Για παράδειγμα, υπάρχουν κατασκευαστές που για λόγους αισθητικής ή διαφήμισης, χρησιμοποιούν επίπεδες εξωτερικές στρώσεις πάνω σε κυματοειδές χαρτόνι από χαρτί που έχει υποστεί επεξεργασίες όπως, λεύκανση, επιφανειακή επίστρωση κ.ο.κ. Επίσης, για λόγους προστασίας των προϊόντων (π.χ. γυάλινα μπουκάλια) που θα μεταφερθούν με χαρτοκιβώτια, τοποθετούνται εσωτερικά ξένα προς το ανακυκλώσιμο χαρτί υλικά όπως πολυστυρένια (πλαστικά) κ.α. Για όλες αυτές τις περιπτώσεις πρόσθετων στρώσεων-υλικών, πρέπει να υπάρχει μέριμνα ώστε να προωθηθεί στην αγορά η χρήση κατά το δυνατόν τέτοιου τύπου συμπληρωματικών προϊόντων που να μπορούν να αποτελέσουν ανακυκλώσιμη πρώτη ύλη (FEFCO 2012). Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 11 από 22

12 2. Παράγοντες της αγοράς και πρακτικές στη βιομηχανία 2.1. Η αγορά συσκευασίας και κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη Η αγορά συσκευασίας διαιρείται παραδοσιακά σε καταναλωτική συσκευασία 72%, και συσκευασία μεταφορών 22%. Η διάκριση μεταξύ αυτών των δύο τμημάτων γίνεται όλο και περισσότερο ρευστή, κυρίως λόγω της αυξανόμενης ζήτησης μέσα στο λιανικό εμπόριο για τις πλήρεις λύσεις συσκευασίας. Στην Ευρώπη το κυματοειδές χαρτόνι είναι το υλικό που χρησιμοποιείται για περισσότερο από το 60% της συσκευασίας μεταφορών. Περίπου 40% του κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη χρησιμοποιείται από τους πελάτες στη βιομηχανία τροφίμων και περίπου 30% στη βιομηχανία κατασκευών. Το επίπεδο σταθεροποίησης μέσα στην αγορά του κυματοειδούς χαρτονιού παραμένει χαμηλό και η παραγωγή από τα πέντε μεγαλύτερα ποσά κατασκευαστών βρίσκεται ακριβώς κάτω από το 45% της συνολικής αγοράς. Όσον αφορά τις συσκευασίες κυματοειδούς χαρτονιού από τον τελικό χρήστη, οι συσκευασίες για τα τρόφιμα αποτελούν σχεδόν το 50% της αγοράς των συσκευασιών κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη. Μια πρόσφατη έρευνα αποκαλύπτει ότι εννέα από τους δέκα ευρωπαίους καταναλωτές προτιμούν τη συσκευασία χαρτιού ή τις ετικέτες πέρα από άλλα υποστρώματα. Οι καταναλωτές αντέδρασαν πολύ θετικά στις φιλικές προς το περιβάλλον πτυχές του χαρτονιού. Ξέρουν ότι το χαρτί γίνεται από έναν ανανεώσιμο πόρο και ότι είναι βιοδιασπώμενο και ανακυκλώνεται σε μεγάλο βαθμό μετά από τη χρήση. Η έρευνα σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε από την Ipsos Mori, η οποία πήρε συνέντευξη από σχεδόν άτομα σε σημαντικές ευρωπαϊκές χώρες: Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία, Ισπανία, Σουηδία και Βέλγιο Νομοθεσία Συγκεκριμένα ήδη χαρτιού είναι απαγορευμένα ως πρώτες ύλες για την παραγωγή του χαρτιού και χαρτονιού που προορίζονται για συσκευασίες τροφίμων μετά και από ένα σχετικό ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το ψήφισμα του Συμβουλίου αποτελεί μια σύσταση στις χώρες μέλη του και δεν είναι δεσμευτικό νομικά. Διάφοροι ευρωπαϊκοί εθνικοί κανονισμοί εφαρμόζονται στην παραγωγή χαρτιού. Η κατασκευή υλικών που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τα τρόφιμα καλύπτεται από τον κανονισμό 1935/2004 της ΕΕ. Ο στόχος του κανονισμού είναι ότι τα υλικά για την άμεση ή έμμεση επαφή τροφίμων δεν πρέπει να μεταφέρουν τα συστατικά τους στα τρόφιμα σε ποσότητες που θα μπορούσαν να διακινδυνέψουν την ανθρώπινη υγεία ή να αλλάξουν τη σύνθεση ή τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των τροφίμων. Ο κανονισμός για την επαφή με τα τρόφιμα ασκεί επίδραση στη βιομηχανία. Γενικά τα υλικά για την κατασκευή κυματοειδούς χαρτονιού που προορίζεται για συσκευασίες τροφίμων πρέπει να συμμορφώνονται με τον παρόντα κανονισμό. Ο κανονισμός έχει γενικές απαιτήσεις εφαρμόσιμες σε όλο το φάσμα των υλικών συσκευασίας π.χ. χαρτί και χαρτόνι, πλαστικά, γυαλί κ.λπ. Μεμονωμένα υλικά καλύπτονται από τον κανονισμό, λεπτομερέστερα από "συγκεκριμένα μέτρα". Κανένα τέτοιο μέτρο δεν αφορά το κυματοειδές χαρτόνι. Παρόλα αυτά, ορισμένα εθνικά πρότυπα περιορίζουν ή απαγορεύοντας τη χρήση του ανακτημένου χαρτιού. Ο κανονισμός της GMP Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 12 από 22

13 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2006) ισχύει από τον Αύγουστο του Καθορίζει καλή κατασκευαστική πρακτική για να αποφευχθούν περιστατικά όπως το σκάνδαλο του 2006, με το χημικό Isopropylthioxanthone που χρησιμοποιείται στα χαρτοκιβώτια γάλακτος. Σύμφωνα με τις οδηγίες του βιομηχανικού συνδέσμου CEPI, το χαρτί πρέπει να υποστεί πρόσθετη επεξεργασία όταν παράγεται κυματοειδές χαρτόνι για την επαφή με τρόφιμα Διαθεσιμότητα πρώτων υλών Η Κίνα έχει γίνει η κατευθυντήρια δύναμη παγκοσμίως στην προμήθεια ανακτημένου χαρτιού. Σύμφωνα με μια πρόσφατη παρουσίαση για τον αντίκτυπο της Κίνας στην αγορά ανακτημένου χαρτιού, απορρέουν τα ακόλουθα συμπεράσματα : Η Ευρώπη είναι σημαντικός χρήστης ανακτημένου χαρτιού, αλλά οι ανάγκες της έχουν σταθεροποιηθεί. Το 2012 η Κίνα είχε τη μεγαλύτερη αύξηση κατανάλωσης ανακτημένου χαρτιού Το μεγαλύτερο μέρος επενδύσεων παγκοσμίως στην ανακύκλωση χαρτιού για το χρονικό διάστημα 2005 έως 2009 εμφανίζεται στην Κίνα. Η Ευρώπη παρουσιάζει επίσης σημαντική ικανότητα ανακύκλωσης κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης έχει εμφανιστεί ήδη το Σχετικά με την αύξηση κατανάλωσης ανακτημένου χαρτιού ( ) σε σύγκριση με το τρέχον/εγγύς μέλλον ( ), χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Βόρειας Αμερικής όπου παρατηρείται μειωμένη αύξηση, ακολουθούν η δυτική Ευρώπη με την Ιαπωνία αργές, με την Κίνα και άλλες περιοχές του κόσμου να έχουν αρκετά μεγάλες αυξήσεις Υπάρχει σημαντική δυσαναλογία εισαγωγών και εξαγωγών παγκοσμίως. Οι αυξανόμενες ανάγκες της Κίνας για την εισαγόμενη ανακυκλωμένες πρώτες ύλες είναι σημαντικές Ο ρυθμός ανάπτυξης της Κίνας στην αγορά του ευρωπαϊκού ανακτημένου χαρτιού έχει αυξηθεί γρήγορα. Μερικές χώρες, όπως η Μεγάλη Βρετανία, η Ισπανία και η Ιταλία, έχουν αυξήσει τα ποσοστά ανακύκλωσης με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος αυτού του νέου υλικού εξάγεται. Η δεύτερη σημαντική πηγή παρθένων ινών από την Ευρώπη οφείλεται στο κλείσιμο των παλαιότερων, λιγότερο αποδοτικών βιοτεχνιών χαρτιού Τα επίπεδα ανακύκλωσης χαρτιού στην Ευρώπη φθάνουν σε πολύ υψηλά επίπεδα, όμως οι περισσότερες μικρές επιχειρήσεις αναμένεται να κλείσουν 2.4. Τιμές Τα ευρωπαϊκά φορολογικά ποσοστά προσφέρουν πλεονεκτήματα αλλά η πρόσθετη εθνική και τοπική φορολογία ασκεί σημαντική επίδραση. Το μέσο ευρωπαϊκό εταιρικό φορολογικό ποσοστό είναι 26,8%. Εντούτοις, εάν το ευρωπαϊκό εταιρικό φορολογικό ποσοστό σταθμίζεται από την παραγωγική ικανότητα χαρτιού και κυματοειδούς χαρτονιού το μέσο φορολογικό ποσοστό ανέρχεται σε 31,5%. Αυτό αντιπροσωπεύει ακόμα ένα μικρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τους ευρωπαίους παραγωγούς χαρτιού έναντι αρκετών από τους κύριους ανταγωνιστές τους. Υπάρχει επίσης η αθροιστική επίδραση της εθνικής και τοπικής φορολογίας εκτός από την εταιρική φορολογία. Η πραγματική φορολογική Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 13 από 22

14 επιβάρυνση εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο οι αρχές μεταχειρίζονται το χρέος, την υποτίμηση και άλλα στοιχεία. Δυστυχώς, η υψηλής έντασης κεφαλαίου φύση της βιομηχανίας χαρτιού σημαίνει ότι τιμωρείται συχνά από τη βαρύτερη φορολογία. Η οικονομία από τη χρησιμοποίηση ανακυκλωμένου πολτού αντί παρθένου είναι επίσης σημαντική. Αυτό είναι βεβαίως ένα θέμα της αξίας του ανακτημένου χαρτιού που έχει να κάνει με τη λειτουργία της διαθεσιμότητας (ανάλογα με την αποκομιδή και τις στρατηγικές αποκομιδής), της ποιότητας (ανάλογα με τις στρατηγικές σύνθεσης και αποκομιδής), της αναλογίας μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης στις διεθνείς αγορές (που εξαρτώνται, μεταξύ των άλλων, από τα έξοδα αποστολής και τη νομοθεσία), της διαθεσιμότητας των αποτελεσματικών και οικονομικά βιώσιμων τεχνολογιών για την προετοιμασία του (ανάλογα με την έρευνα και την ανάπτυξη με τους προμηθευτές μηχανημάτων) και τις δυνατότητες και τους κανονισμούς που κυβερνούν τη διαχείριση των αποβλήτων που παράγονται κατά τη διάρκεια της παραγωγής πολτού Ανταγωνιστικοί τομείς και οι προοπτικές τους Οι ευρωπαϊκές αγορές για τις συσκευασίες μεταφορών έχουν επηρεαστεί από τον ισχυρό ανταγωνισμό μεταξύ των διάφορων υλικών, τα οποία είναι κιβώτια κυματοειδούς χαρτονιού, πλαστικά κουτιά, χαρτοκιβώτια και ξύλο. Ενώ οι περισσότερες από τις διαδικασίες της αντικατάστασης ενός υλικού για κάποιο άλλο είναι αργές, εξαίρεση υπάρχει στην αγορά φρούτων, καθώς επίσης και στις αγορές για μερικά άλλα φρέσκα καταναλωτικά αγαθά (ψωμί, γαλακτοκομείο, κρέας, ψάρια). Οι όροι που καθορίζουν το συγκεκριμένο τομέα αγοράς είναι διοικητικές μέριμνες, δομές του λιανοπωλητή και η ολιγοπωλιακή οργάνωση των προμηθευτών πλαστικών κουτιών (λίγοι μεγάλοι ευρωπαϊκοί φορείς) σε σύγκριση με μια τεμαχισμένη οργάνωση των προμηθευτών κυματοειδούς χαρτονιού (πολλές επιχειρήσεις διάφορων μεγεθών). Τα κιβώτια χαρτονιού λειτουργούν καλύτερα από τα επαναχρησιμοποιήσιμα πλαστικά κουτιά και στους περιβαλλοντικούς και οικονομικούς όρους. Όσον αφορά τις διάφορες χρήσεις του ανακτημένου χαρτιού, σύμφωνα με μια πρόσφατη παρουσίαση, ο ανταγωνισμός για το ανακτημένο χαρτί ως πρώτη ύλη είναι πιθανό να οδηγήσει σε μελλοντική αύξηση του. Οι σημαντικοί ανταγωνιστές είναι βιομηχανία ενέργειας και η βιομηχανία biorefinery (υγρά βιολογικά καύσιμα) Διαφορές ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή Οι διαφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών ίσως διαδραματίσουν έναν σημαντικό ρόλο στο μέλλον. Αυτές είναι μερικές πτυχές: Πρόσβαση στους πόρους. Παραδείγματος χάριν, οι επιχειρήσεις στη νότια Ευρώπη στηρίζονται κυρίως στις ανακτημένες πρώτες ύλες Διαφορετικά σχέδια παραγωγής. Οι νότιες ευρωπαϊκές χώρες βασίζουν την παραγωγή τους στους συγκεκριμένους τομείς αγοράς όπως τα φρούτα και τα λαχανικά Σημασία του ανακυκλωμένου χαρτιού. Για μερικές χώρες το ανακυκλωμένο χαρτί δεν είναι ένα σημαντικό υλικό (π.χ. στη Μεγάλη Βρετανία δεν υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις ή μερικές έχουν κλείσει πρόσφατα) Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 14 από 22

15 2.7. Καινοτομία στην παραγωγή Τα επίπεδα έρευνας και ανάπτυξης στη βιομηχανία χαρτιού είναι κάπως χαμηλότερα από άλλους τομείς. Πρόοδος φαίνεται να σημειώνεται από αυτή την άποψη με τη βασισμένη στη πλατφόρμα δασικής τεχνολογίας στην Ευρώπη (FTP). Το FTP προωθήθηκε από τις δασικές βιομηχανίες το Φεβρουάριο του 2005 και περιγράφει μια στρατηγική υψηλού επιπέδου για την καινοτομία και την έρευνα στον τομέα αυτό. Στόχος είναι να στραφεί και να συντονιστεί η έρευνα σε όλη την αλυσίδα του δάσους για να βοηθήσει τη βιομηχανία να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες σε περιοχές όπως η βιοτεχνολογία, η νανοτεχνολογία και η τεχνολογία πληροφοριών. Ωστόσο, πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνολογία έχουν ενισχύσει σημαντικά τις ικανότητες παραγωγής της βιομηχανίας συσκευασιών χαρτιού, μέχρι το σημείο που οι τεχνολογικές εξελίξεις πρέπει τώρα να θεωρηθούν βασικός οδηγός. Μερικά παραδείγματα είναι η ενεργός συσκευασία και η νανοτεχνολογία Πρακτικές στη βιομηχανία Προκειμένου να αποτυπωθούν οι εμπειρίες και πρακτικές των Ελληνικών επιχειρήσεων χαρτιού και κυματοειδούς χαρτονιού από την χρησιμοποίηση ανακτώμενων πρώτων υλών πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στις εγκαταστάσεις τους στη Θεσσαλονίκη, την Τρίπολη και τη Λαμία. Πέρα από τα θέματα που αντιμετωπίζουν οι εταιρίες αυτές στην παραγωγή λόγω της χαμηλής ποιότητας των πρώτων υλών και της δυσκολίας πρόβλεψης των ιδιοτήτων των προϊόντων που παράγουν, το σημαντικότερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή σχετίζεται με τη διαθεσιμότητα των πρώτων υλών. Το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον που επικρατεί και η περιορισμένη ρευστότητα που διαθέτουν οι ελληνικές επιχειρήσεις τις φέρνει σε μειονεκτική θέση έναντι των κινεζικών εταιριών στις οποίες και καταλήγει το μεγαλύτερο μέρος του χαρτιού πού προέρχεται από ανακύκλωση στη χώρα. Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και πολλές άλλες εταιρίες του κλάδου στην Ευρώπη με τη διαφορά όμως ότι η παραγωγή χαρτιού συσκευασίας στην Ελλάδα στηρίζεται αποκλειστικά στο χαρτί από ανακύκλωση. Παρακάτω συνοψίζονται οι εμπειρίες των ελληνικών μονάδων παραγωγής χαρτιού για κυματοειδές χαρτόνι και παραγωγής κυματοειδές χαρτονιού Μονάδες παραγωγής χαρτιού για κυματοειδές χαρτόνι Οι ελληνικές εταιρίες παραγωγής χαρτιού για κυματοειδές χαρτόνι: παράγουν ανακυκλωμένο χαρτί προβλέπουν αύξηση της χρησιμοποίησης ανακυκλωμένων πρώτων υλών στην παραγωγή έχουν επάρκεια στη διαθεσιμότητα πρώτων υλών. Παρότι όμως υπάρχει επάρκεια πρώτων υλών, αυτές καταλήγουν στα χέρια Κινέζων διότι έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν μετρητοίς. Ως αποτέλεσμα, δημιουργείται μεγάλο πρόβλημα τροφοδοσίας θεωρούν ότι η ποιότητα των ανακυκλωμένων πρώτων υλών είναι χαμηλή θεωρούν ότι οι τιμές των ανακυκλωμένων πρώτων υλών σε σχέση με την ποιότητά τους είναι υψηλές Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 15 από 22

16 θεωρούν ότι δεν υφίστανται περιορισμοί από τεχνική άποψη στη χρησιμοποίηση πρώτων υλών στην παραγωγή δείχνουν ενδιαφέρον για μια τεχνολογία που θα μπορούσε να προβλέψει τις ιδιότητες των χαρτιών από τα χαρακτηριστικά των ινών που χρησιμοποιήθηκαν. Θα τους ενδιάφερε ακόμη και τεχνολογία που θα μπορούσε να κάνει μέχρι και on line μετρήσεις θεωρούν ότι οι πιο σημαντικές ιδιότητες χαρτιού είναι η αντοχή σε συμπίεση (SCT) και η αντοχή σε διάρρηξη (bursting strength) ενδιαφέρονται για δυνατότητες πρόβλεψης των παραπάνω ιδιοτήτων αυτών σχετικά με την καλύτερη χρησιμοποίηση των ανακυκλωμένων πρώτων υλών από τη βιομηχανία, θεωρούν ότι μια καλύτερη διαλογή θα συνέβαλε θετικά Μονάδες παραγωγής κυματοειδές χαρτονιού Οι ελληνικές εταιρίες παραγωγής κυματοειδές χαρτονιού: παράγουν όλους τους δυνατούς τύπους κυματοειδούς χαρτονιού (κύματα Ε, Β, C, EB, CB) σε συνδυασμούς ανακυκλωμένων και πρωτογενών χαρτιών θεωρούν ότι τα χαρτιά που προμηθεύονται θα πρέπει να πληρούν τις εξής τρεις προϋποθέσεις: αντοχή, οικονομικότητα, διαθεσιμότητα δείχνουν ενδιαφέρον για μια τεχνολογία που θα μπορούσε να προβλέψει τις ιδιότητες των χαρτιών από τα χαρακτηριστικά των ινών που χρησιμοποιήθηκαν. Η τεχνολογία αυτή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν εργαλείο παραγωγής το οποίο συμβουλευτικά θα μπορέσει να καθοδηγήσει τις πωλήσεις σε ανταγωνιστικό επίπεδο χρησιμοποιούν τις ιδιότητες των χαρτιών που χρησιμοποιούν για να υπολογίσουν τη σύνθεση του κυματοειδούς χαρτονιού και συγκεκριμένα: βάρος (grammage), Cobb, αντοχή σε διάρρηξη (bursting strength) θεωρούν ότι οι παράμετροι που καθορίζουν την ποιότητα της συσκευασίας είναι: πρώτες ύλες, ποιότητα χαρτιών, μηχανολογικός εξοπλισμός, διαθεσιμότητα πρώτων υλών θεωρούν ότι οι παράμετροι που καθορίζουν την ποιότητα της συσκευασίας για τους πελάτες τους είναι: βάρος, ποιότητα παραγωγής, ταχύτητα παράδοσης τα συχνότερα παράπονα που λαμβάνετε σχετικά με την ποιότητα της συσκευασίας είναι: χρόνοι παράδοσης, αντοχή χαρτοκιβωτίων, βάρος, οδηγίες συσκευασίας ενημερώνονται από τους πελάτες λεπτομερώς για τη χρήση και συνθήκες χρησιμοποίησης της συσκευασίας, όπως: ειδικές οδηγίες, μηχανήματα εγκιβωτισμού, χρόνοι παράδοσης θεωρούν ότι για όλους τους τύπους χαρτοκιβώτιων θα ήταν χρήσιμη μια βελτίωση της ποιότητας τους Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 16 από 22

17 θεωρούν ότι για μια καλύτερη και οικονομικότερη συσκευασία θα πρέπει να ισχύει: οικονομικότερη συσκευασία με βελτιωμένες ιδιότητες σε ταχύτερους χρόνους παράδοσης Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 17 από 22

18 Βιβλιογραφία CEPI 2011.CEPI Sustainability Report. Confederation of European Paper Industries (CEPI), Brussels, Belgium. FEFCO 2012.European Database for Corrugated Board Life Cycle Studies. European Federation of Corrugated Board Manufacturers (FEFCO), Brussels, Belgium. IPAC Κλαδική μελέτη: χάρτινη συσκευασία. IPAC Group. ITENE A comparative study of the environmental and economic characteristics of corrugated board boxes and reusable plastic crates in the long-distance transport of fruit and vegetable. Executive Summary. University of Valencia, Spain. Kappen J., Bienert C., Hamann L., Manoiu A., Meinl G., Meyer S., Ofenbock W., Strunz A. and T. Wischeropp A holistic approach to cost optimisation in packaging paper production development and application examples. In Proceedings of the 5th CTP/PTS Packaging Paper and Board Recycling International Symposium, March 18-19, Grenoble, France. Paper No.16, 15 p. Levlin J-E The limits of paper recycling COST E48. In Proceedings of the 5th CTP/PTS Packaging Paper and Board Recycling International Symposium, March 18-19, Grenoble, France. Paper No.6, 15 p. Moore B The impact of China on global recovered paper markets. In Proceedings of the 5th CTP/PTS Packaging Paper and Board Recycling International Symposium, March 18-19, Grenoble, France. Paper No.3, 16 p. Paperplus European consumers prefer paper. Paperplus, Brussels, Belgium. Ringman, J Current and upcoming European legislation impacting paper recycling. COST E48 MC Meeting, May 15-17, Budapest, Hungary. ΣΥΒΙΠΥΣ Χαρτογράφηση του κλάδου της συσκευασίας στην Ελλάδα για το Έκδοση Συνδέσμου Βιομηχανιών Παραγωγής Υλικών & Συσκευασίας (ΣΥΒΙΠΥΣ). Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 18 από 22

19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Πρακτικές / προβλήματαστιςεπιχειρήσειςτουκλάδουκυματοειδούςχαρτονιούτηςχώραςμας (Ερωτήματα για τις επιχειρήσεις) Το έργο RF-CORRUG ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΑΠΟ ΑΝΑΚΤΩΜΕΝΕΣ ΙΝΕΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΥΜΑΤΟΕΙΔΟΥΣ ΧΑΡΤΟΝΙΟΥ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ( ) πραγματοποιείται στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος του ΕΣΠΑ «Αρχιμήδης ΙΙΙ». Η έρευνα αυτή στοχεύει στη δημιουργία μιας μεθοδολογίας που θα μπορεί να προβλέπει τις ιδιότητες των ανακυκλωμένων χαρτιών με βάση τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των ινών τους, κάτι που θα επιτρέψει την αποτελεσματικότερη και οικονομικότερη χρησιμοποίησή τους σε κατάλληλους τύπους συσκευασίας κυματοειδούς χαρτονιού. Σκοπός των επισκέψεων είναι να αποτυπωθούν οι εμπειρίες και οι πρακτικές από την χρησιμοποίηση ανακτώμενων πρώτων υλών στις Ελληνικές επιχειρήσεις κυματοειδούς χαρτονιού. Θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι τα αποτελέσματα της έρευνας θα σας κοινοποιηθούν. Με τιμή Δρ. Στέργιος Αδαμόπουλος Επιστημονικός Υπεύθυνος Αναπλ. Καθηγητής ΤΕΙ Λάρισας Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 19 από 22

20 Επιχειρήσεις παραγωγής χαρτιού 1. Ποιες κατηγορίες χαρτιών παράγετε? ΠΑΡΘΕΝΟ? ΑΝΑΚΥΚΛΩΜΕΝΟ? ΠΑΡΘΕΝΟ ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΚΛΩΜΕΝΟ? 2. Ποια είναι η πρόβλεψη για την μελλοντική τάση χρησιμοποίησης ανακυκλωμένων πρώτων υλών στην παραγωγή? INCREASE? DECREASE? STABLE? 3. Διαθεσιμότητα πρώτων υλών ΕΠΑΡΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ 4. Η γνώμη σας για την ποιότητα των ανακυκλωμένων πρώτων υλών ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΜΗΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΧΑΜΗΛΗ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ 5. Η γνώμη σας για τις τιμές των ανακυκλωμένων πρώτων υλών σε σχέση με την ποιότητά τους? ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΥΨΗΛΗ ΧΑΜΗΛΗ 6. Ποιοι είναι οι περιορισμοί από τεχνική άποψη στη χρησιμοποίηση πρώτων υλών στην παραγωγή? ΑΝΩΤΑΤΟ ΟΡΙΟ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΛΛΟ (..) 7. Θα σας ενδιέφερε μια τεχνολογία που θα μπορούσε να προβλέψει τις ιδιότητες των χαρτιών από τα χαρακτηριστικά των ινών που χρησιμοποιήθηκαν? ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΝΝΑΙ, ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΣΕ ΠΟΙΑ ΕΚΤΑΣΗ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ: Ποιες ιδιότητες χαρτιού είναι οι πιο σημαντικές? Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 20 από 22

21 9. Ενδιαφέρεστε στην πρόβλεψη των ιδιοτήτων που αναφέρατε στην ερώτηση 8? 10. Ελεύθερα σχόλια για την καλύτερη χρησιμοποίηση των ανακυκλωμένων πρώτων υλών από τη βιομηχανία Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 21 από 22

22 Επιχειρήσεις παραγωγής κυματοειδούς χαρτονιού και συσκευασίας 1. Ποιους τύπους κυματοειδούς χαρτονιού και συνδυασμούς τους παράγετε? 2. Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληρούν τα χαρτιά που προμηθεύεστε? 3. Θα σας ενδιέφερε μια τεχνολογία που θα μπορούσε να προβλέψει τις ιδιότητες των χαρτιών από τα χαρακτηριστικά των ινών που χρησιμοποιήθηκαν? ΝΑΙ ΟΧΙ ΑΝΝΑΙ, ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΣΕ ΠΟΙΑ ΕΚΤΑΣΗ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ: Χρησιμοποιείτε τις ιδιότητες των χαρτιών για να υπολογίσετε τη σύνθεση του κυματοειδούς χαρτονιού? 5. Ποιοι παράμετροι καθορίζουν την ποιότητα της συσκευασίας στην επιχείρησή σας? 6. Ποιοι παράμετροι καθορίζουν την ποιότητα της συσκευασίας για τους πελάτες σας? 7. Ποια είναι τα συχνότερα παράπονα που λαμβάνετε σχετικά με την ποιότητα της συσκευασίας? 8.Ενημερώνεστε από τον πελάτη λεπτομερώς για τη χρήση και συνθήκες χρησιμοποίησης της συσκευασίας? 9. Για ποιους τύπους χαρτοκιβώτιων θα ήταν χρήσιμη μια βελτίωση της ποιότητας τους? 10. Ελεύθερα σχόλια για μια καλύτερη και οικονομικότερη συσκευασία Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 22 από 22