ΠΕ1 /Παραδοτέο Π1.3 RF-CORRUG_ Σενάρια για τις προοπτικές του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στη χώρα μας σε σχέση με Ευρωπαϊκά και παγκόσμια δεδομένα

Transcript

1 ΠΕ1 /Παραδοτέο Π1.3 RF-CORRUG_ Σενάρια για τις προοπτικές του κλάδου κυματοειδούς χαρτονιού στη χώρα μας σε σχέση με Ευρωπαϊκά και παγκόσμια δεδομένα Δρ. Στέργιος Αδαμόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΙΔΡΥΜΑ / ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΝΤΕΣ ΠΑΣΙΑΛΗΣ Κ., ΜΑΜΑΛΗ X. ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ / ΤΜΗΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΥΜΑΤΟΕΙΔΟΥΣ ΧΑΡΤΟΝΙΟΥ, ΑΝΤΩΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΡΧΕΙΟ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ 24/01/2014 RF-CORRUG_PE 1_PARADOTEO 1.3.DOC

2 Περίληψη Στο παραδοτέο περιγράφονται 7 ρεαλιστικά σενάρια με την ακόλουθη σειρά σπουδαιότητας για τον κλάδο κυματοειδούς χαρτονιού στη χώρα μας: Νομοθεσία, Διαθεσιμότητα πρώτων υλών, Τιμές, Ανταγωνιστικοί τομείς και οι προοπτικές τους, Περιφερειακές διαφορές στην Ευρώπη και η θέση της Ελλάδας, Καινοτομίες σε διαδικασίες παραγωγής, Επιμόλυνση των υλικών συσκευασίας. Τα παραπάνω σενάρια περιγράφηκαν μετά από επαφές με τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Παραγωγών Κυματοειδούς Χαρτονιού για Συσκευασία (FEFCO, Βρυξέλες), με τον Οργανισμό Εξωτερικού Εμπορίου - Ελληνικό Ινστιτούτο Συσκευασίας (HEPI, Αθήνα), αλλά και με τη βοήθεια της βιομηχανίας μετά από επισκέψεις σε εταιρίες. Εργαλεία, όπως το RF-Corrug, αποκτούν μεγάλη σημασία για τις ελληνικές εταιρίες του κλάδου σε ένα ολοένα αυξανόμενο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 2 από 13

3 Περιεχόμενα 1. Μελλοντικές προοπτικές του κλάδου του κυματοειδούς χαρτονιού στην Ελλάδα Νομοθεσία Διαθεσιμότητα πρώτων υλών Τιμές Ανταγωνιστικοί τομείς και οι προοπτικές τους Περιφερειακές διαφορές στην Ευρώπη και η θέση της Ελλάδας Καινοτομία στην παραγωγή Επιμόλυνση των υλικών συσκευασίας Βιβλιογραφία Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 3 από 13

4 1. Μελλοντικές προοπτικές του κλάδου του κυματοειδούς χαρτονιού στην Ελλάδα Προκειμένου να παρουσιαστούν και να περιγραφούν οι μελλοντικές προοπτικές του κλάδου του κυματοειδούς χαρτονιού στη χώρα μας αναπτύχθηκαν διάφορα σενάρια. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν διάφορες επαφές με τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Παραγωγών Κυματοειδούς Χαρτονιού για Συσκευασία (FEFCO, Βρυξέλες), με τον Οργανισμό Εξωτερικού Εμπορίου - Ελληνικό Ινστιτούτο Συσκευασίας (HEPI, Αθήνα), αλλά και με τη βιομηχανία μετά από επισκέψεις σε εταιρίες. Από τις επαφές αυτές και τις συζητήσεις προέκυψαν 7 ρεαλιστικά σενάρια με την ακόλουθη σειρά σπουδαιότητας: - Νομοθεσία (π.χ. σχετική με επαφή με τρόφιμα) - Διαθεσιμότητα πρώτων υλών (π.χ. ο ρόλος της Κίνας) - Τιμές (π.χ. φόροι που σχετίζονται με τη χρήση ανακτημένων πρώτων υλών) - Ανταγωνιστικοί τομείς και οι προοπτικές τους (π.χ. πλαστικά) - Οι περιφερειακές διαφορές στην Ευρώπη και η θέση της Ελλάδας - Καινοτομίες σε διαδικασίες παραγωγής - Επιμόλυνση των υλικών συσκευασίας (π.χ. πρώτες ύλες που προέρχονται εκτός Ευρώπης) Τα παραπάνω σενάρια περιγράφηκαν σύμφωνα με τις τελευταίες αναφορές, έγγραφα, εκδόσεις, δημοσιεύσεις, νομοθεσία και δεδομένα σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο Νομοθεσία Η σχετική νομοθεσία αφορά κυρίως την επαφή του χαρτιού συσκευασίας με τα τρόφιμα. Οι ακόλουθες κατηγορίες χαρτιού αποκλείονται από τις πρώτες ύλες για την παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα μετά από σχετικό ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης [1]: Τα απορρίμματα χαρτιού και χαρτονιού από τα νοσοκομεία Ανακτημένο χαρτί και χαρτόνι που έχει αναμειχθεί με σκουπίδια και στη συνέχεια έχει υποστεί διαλογή Μεταχειρισμένοι λερωμένοι σάκοι που περιείχαν για παράδειγμα χημικές ουσίες και τρόφιμα Υλικά επικαλύψεων, όπως χαρτί που χρησιμοποιείται για επικαλύψεις επίπλων κατά τη διάρκεια επισκευών ή βαφών Παρτίδες που αποτελούνται κυρίως από αυτογραφικό χαρτί αντιγραφής Απορρίμματα χαρτιού από νοικοκυριά που περιέχουν χαρτί υγείας, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για χαρτί κουζίνας, χαρτομάντιλα και χαρτιά προσώπου Παλιά απορρίμματα χαρτιού από βιβλιοθήκες, γραφεία κ.λπ., εάν περιέχουν PCB Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 4 από 13

5 Το ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι μια σύσταση προς τις χώρες μέλη της και δεν είναι νομικά δεσμευτική. Στην παραγωγή χαρτιού εφαρμόζονται διάφορες ευρωπαϊκές και εθνικές κανονιστικές ρυθμίσεις. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομηχανίας Χαρτιού CEPI [2] για υπεύθυνη προμήθεια ανακυκλωμένου χαρτιού, στην αλυσίδα του ανακτημένου χαρτιού θα πρέπει να ακολουθούνται επιπλέον βήματα στην περίπτωση που οι βιομηχανίες παράγουν χαρτί και χαρτόνι που πρόκειται να έρθει σε επαφή με τρόφιμα: Ανακτημένο χαρτί και χαρτόνι από τα νοικοκυριά θα πρέπει να συλλέγονται χωριστά από τα άλλα υλικά, αν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή κατηγοριών χαρτιών που πρόκειται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα, και επίσης θα πρέπει να ελέγχονται και εάν είναι απαραίτητο να ταξινομούνται (Συλλογή) Όλα τα εργοστάσια χαρτοποιίας που παράγουν χαρτί και χαρτόνι που έρχεται σε άμεση επαφή με τα τρόφιμα θα πρέπει να γίνονται γνωστά στους προμηθευτές ανακυκλωμένου χαρτιού (Διαλογή - σταθμοί) Ανακτημένο χαρτί που θα χρησιμοποιηθεί για παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού από τη βιομηχανία το οποίο πρόκειται να έρθει σε επαφή με τα τρόφιμα θα πρέπει να προσδιορίζεται σαφώς στα έγγραφα μεταφοράς (Μεταφορές) Κάθε βιομηχανία παραγωγής χαρτιού το οποίο θα χρησιμοποιηθεί σε επαφή με τρόφιμα θα πρέπει να ενημερώνει τους προμηθευτές της ανακτημένου χαρτιού για το γεγονός αυτό (Αγορά ανακτημένου χαρτιού) Ανακτημένο χαρτί από τα νοικοκυριά που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή κατηγοριών χαρτιού και χαρτονιού σε επαφή με τρόφιμα συνιστάται έντονα να συλλέγεται χωριστά από τα άλλα ξηρά ανακυκλώσιμα υλικά. Πρόθεση του κλάδου είναι να καταργηθεί η χρήση χαρτιού που συλλέγεται με άλλα ξηρά ανακυκλώσιμα υλικά όσο το δυνατόν συντομότερα (Αγορά ανακυκλωμένου χαρτιού) Βιομηχανίες χαρτιού που παράγουν κατηγορίες χαρτιού που άλλες πρόκειται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα και άλλες όχι, θα πρέπει να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα που να διασφαλίζουν ότι μόνο οι κατάλληλες ποιότητες ανακτημένου χαρτιού θα χρησιμοποιηθούν για παραγωγή χαρτιού που θα έρθει σε επαφή με τρόφιμα (Αποθήκευση σε χαρτοβιομηχανίες) Βιομηχανίες χαρτιού που παράγουν κατηγορίες χαρτιού που πρόκειται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα πρέπει να χρησιμοποιούν καλές πρακτικές παραγωγής - Good Manufacturing Practice (GMP) (Διαχείριση ποιότητας σε χαρτοβιομηχανίες) Η παραγωγή υλικών που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα καλύπτονται από τον κανονισμό της ΕΕ 1935/2004 [3]. Στόχος του κανονισμού είναι να διασφαλίσει ότι τα υλικά που χρησιμοποιούνται σε άμεση ή έμμεση επαφή με τα τρόφιμα δεν πρέπει να μεταβιβάζουν τα συστατικά τους στα τρόφιμα σε ποσότητες που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία ή να αλλάξουν τη σύσταση ή τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των τροφίμων. Ο κανονισμός της ΕΕ για επαφή με τα τρόφιμα έχει μεγάλο αντίκτυπο στη βιομηχανία χαρτιού. Σε γενικές γραμμές όλες οι κατηγορίες χαρτιού και χαρτονιού συσκευασίας είναι παράγονται μετά από τήρηση του παρόντος κανονισμού. Ο κανονισμός έχει γενικές απαιτήσεις που ισχύουν για όλα τα υλικά συσκευασίας, π.χ. γυαλί, χαρτί και χαρτόνι, πλαστικά, κλπ. Και ενώ άλλα υλικά (π.χ. πλαστικά) καλύπτονται με Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 5 από 13

6 λεπτομέρεια από τον κανονισμό με ειδικά άρθρα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει για το χαρτί και το χαρτόνι. Σε διάφορες χώρες όμως ισχύουν εθνικά πρότυπα, με διατάξεις ενίοτε περιοριστικές ή απαγορευτικές για τη χρήση ανακτημένου χαρτιού. Ο Σύνδεσμος CEPI είναι στη διαδικασία προετοιμασίας κατευθυντήριων γραμμών για τη βιομηχανία για χαρτί και χαρτόνι σε επαφή με τρόφιμα προκειμένου στο μέλλον να ισχύει γενικά και να εφαρμόζεται ευρωπαϊκό επίπεδο [ 4 ]. Ήδη από το 2008, εφαρμόζονται καλές πρακτικές παραγωγής - Good Manufacturing Practice (GMP) στη βιομηχανία [5]. Σκοπός είναι οι πρακτικές αυτές να προλάβουν διατροφικά σκάνδαλα που σχετίζονται με τη συσκευασία χαρτιού, όπως το σκάνδαλο ITX με το γάλα το Σύμφωνα με τον CEPI, οι παραγωγοί χαρτιού και χαρτονιού στην Ευρώπη συμμορφώνονται με τις πρακτικές αυτές. Στην Ελλάδα εφαρμόζονται και οι ισχύουν οι κανονισμοί της ΕΕ για συσκευασία που έρχεται σε επαφή με τα τρόφιμα. Οι ελληνικές βιομηχανίες χαρτιού δεν ανήκουν στο δίκτυο CEPI προς το παρόν χωρίς να αποκλείεται κάτι τέτοιο στο μέλλον. Η χρησιμοποίηση ανακτημένου χαρτιού θα συνεχίζει να ελέγχεται και μάλιστα σε εντονότερο βαθμό στο μέλλον με σχετική νομοθεσία και οι ελληνικές επιχειρήσεις απαιτείται να ενημερώνονται και να εναρμονίζουν αναλόγως τις διαδικασίες παραγωγής και την προμήθεια χρησιμοποίηση ανακτημένου χαρτιού Διαθεσιμότητα πρώτων υλών Οι τάσεις στην Κίνα σχετικά με ανάγκες σε ανακτημένες θα επηρεάζουν ήδη και θα συνεχίζουν να επηρεάζουν την παγκόσμια αγορά χάρτινης συσκευασίας για πολλά χρόνια στο μέλλον. Ο αντίκτυπος που έχει η Κίνα στις παγκόσμιες αγορές ανάκτησης χαρτιού συνοψίζεται ως εξής [6]: Η Ευρώπη αποτελεί διαχρονικά ένα σημαντικό χρήστη ανακτημένου χαρτιού, αλλά οι ανάγκες του σταθεροποιηθεί. Το έτος 2012, η Κίνα παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση στην κατανάλωση ανακτημένου χαρτιού (Σχήμα 1) Σχήμα 1. Διαχρονική εξέλιξη κατανάλωσης χαρτιού παγκοσμίως, Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 6 από 13

7 Το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων της βιομηχανίας χαρτιού σχετικά με την ικανότητα ανακύκλωσης σε παγκόσμιο επίπεδο για το χρονικό διάστημα συνέβη στην Κίνα. Η Ευρώπη προσέθεσε επίσης σημαντική δυναμικότητα ανακύκλωσης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αλλά οι περισσότερες επενδύσεις είχαν ήδη πραγματοποιηθεί προηγούμενα Η αύξηση στην ικανότητα ανακύκλωσης για την παραγωγή κατηγοριών χαρτιού για συσκευασία που πραγματοποιήθηκε στην Κίνα ήταν η μεγαλύτερη παγκοσμίως την περίοδο Σχετικά με τις διαφορές στην κατανάλωση ανακτημένου χαρτιού τις περιόδους και , στη Βόρεια Αμερική η κατανάλωση πέρασε από θετικό σε αρνητικό πρόσημο, στη Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία έχει επιβραδυνθεί κάπως η αύξηση της κατανάλωσης, ενώ στην Κίνα και άλλες περιοχές παγκοσμίως παρουσιάζονται αρκετά σημαντικές αυξήσεις στην κατανάλωση Παγκοσμίως παρατηρείται μια σημαντική ανισορροπία στις καθαρές εισαγωγές και εξαγωγές ανακτημένου χαρτιού. Οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες της Κίνας για ανακτημένες ίνες είναι αισθητή Σχήμα 2. Καθαροί εισαγωγείς και εξαγωγείς ανακτημένου χαρτιού παγκοσμίως (εκατομμύρια τόνοι; Καθαρές εισαγωγές -; καθαρές εξαγωγές +) Οι ποσότητες ανακτημένου χαρτιού που προμηθεύεται η Κίνα από την Ευρώπη παρουσιάζουν ραγδαία αύξηση. Πολλές κινεζικές βιομηχανίες χαρτιού έχουν δημιουργήσει δίκτυα αγοράς στην Ευρώπη. Πολλές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία και η Ιταλία για παράδειγμα, έχουν αυξήσει τα ποσοστά Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 7 από 13

8 ανακύκλωσης χαρτιού. Μεγάλο μέρος αυτού του υλικού εξάγεται εκτός Ευρώπης. Μια άλλη σημαντική πηγή νέων ινών από την Ευρώπη οφείλεται στο κλείσιμο παλιών και λιγότερο αποτελεσματικών βιομηχανιών χαρτιού Τα επίπεδα ανακύκλωσης χαρτιού στην Ευρώπη έχουν φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα, αλλά αναμένεται να κλείσουν πολλές μικρές βιομηχανίες παραγωγής χαρτιού Σε επικοινωνία με τον CEPI σχετικά με τη διαθεσιμότητα των ανακτημένων πρώτων υλών στο μέλλον αναφέρθηκαν τα εξής: Η Κίνα αποτελεί την κινητήρια δύναμη για την παγκόσμια ζήτηση ανακτημένου χαρτιού και οι εξελίξεις στην κινεζική αγορά γίνονται άμεσα αντιληπτές στη διεθνή αγορά. Η Κίνα έχει συμβάλει τα μέγιστα στην αύξηση της κατανάλωσης ανακτημένου χαρτιού τα τελευταία χρόνια, σε ποσοστό περισσότερο από το 60% της παγκόσμιας αύξησης του όγκου πωλήσεων Η παγκόσμια ζήτηση ανακτημένου χαρτιού αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό για τα επόμενα έτη και θα είναι περίπου + 4,5%. Ενδεικτικά ναφέρεται ότι η κατανάλωση ανακτημένου χαρτιού στην Κίνα αυξήθηκε από 42 εκατ. τόνους το 2006 σε περισσότερους από 70 εκατομμύρια τόνους το 2011 Η επενδυτική δραστηριότητα της Κίνας σε μηχανολογικό εξοπλισμό που χρησιμοποιεί ανακτημένο χαρτί για παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού είναι πάντοτε μεγάλη Η Κίνα θα συνεχίσει να χρειάζεται να εισάγει σχεδόν το ήμισυ των αναγκών της σε ανακτημένο χαρτί. Οι εισαγωγές της ήταν περίπου 30 εκατομμύρια τόνους το Το ποσοστό ανάκτησης χαρτιού στην Κίνα αναμένεται επίσης να αυξηθεί στο μέλλον Η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη είναι οι δύο κύριες πηγές της Κίνας για εισαγωγές ανακτημένου χαρτιού, ακολουθούμενες από την Ιαπωνία. Σχεδόν το ένα τρίτο των κινεζικών εισαγωγών ανακτημένου χαρτιού προέρχονται από την Ευρώπη Η Ευρώπη θα πρέπει να συνεχίσει να αυξάνει τη συλλογή ανακυκλωμένου χαρτιού για την κάλυψη τόσο της αυξανόμενη εγχώριας ζήτησης όσο και αυτή της Κίνας Οι καθαρές εξαγωγές ανακτημένου χαρτιού στις ευρωπαϊκές χώρες που καλύπτονται από τον CEPI ήταν περίπου 11 εκατομμύρια τόνοι το 2011 Η διαθεσιμότητα των ανακτημένων πρώτων υλών αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των Ελληνικών βιομηχανιών παραγωγής χαρτιού και συσκευασία. Ενώ οι ποσότητες ανακτημένου χαρτιού που προέρχονται από ανακύκλωση είναι επαρκείς, αυτές καταλήγουν στο μεγαλύτερο μέρος τους σε Κινεζικές εταιρίες που διαθέτουν μεγάλη ρευστότητα. Αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα στην προμήθεια πρώτων υλών που μάλιστα είναι και οι χειρότερες από ποιοτική άποψη αυτές που τελικά κατορθώνουν να προμηθευτούν οι ελληνικές εταιρίες. Το γεγονός αυτό δημιουργεί επιπλέον κόστος για τη βελτίωση των ιδιοτήτων των ινών (χημικά) αλλά και προβλήματα ποιότητας (αντοχής) της παραγόμενης συσκευασίας. Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 8 από 13

9 1.3. Τιμές Οι ευρωπαϊκοί φορολογικοί συντελεστές προσφέρουν πλεονεκτήματα, αλλά η συμπληρωματική εθνική και τοπική φορολογία έχει σημαντικές επιπτώσεις. Το μέσο ευρωπαϊκό ποσοστό εταιρικού φόρου είναι περίπου 27%. Ωστόσο, όταν σταθμίζεται ο συντελεστής αυτός με την παραγωγική ικανότητα χαρτιού και χαρτονιού τότε ο μέσος φορολογικός συντελεστής ανέρχεται σχεδόν 32%. Αυτό εξακολουθεί να αποτελεί ένα μικρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τους ευρωπαίους παραγωγούς χαρτιού, σε σύγκριση με αρκετούς από τους κύριους ανταγωνιστές τους. Ωστόσο, υπάρχει επίσης το σωρευτικό αποτέλεσμα των εθνικών και τοπικών φορολογιών εκτός από την φορολόγηση των εταιρειών. Η πραγματική φορολογική επιβάρυνση εξαρτάται από το πώς οι αρχές αντιμετωπίζουν το χρέος, αποσβέσεις κλπ. Δυστυχώς, ο κεφαλαιακός χαρακτήρας της βιομηχανίας χαρτιού συχνά τιμωρείται με βαρύτερη φορολογία και έχει υπερβολική γραφειοκρατία [7, 8]. Η οικονομία που προκύπτει από τη χρησιμοποίηση ανακυκλωμένου πολτού σε σχέση με παρθένες ίνες είναι επίσης σημαντική. Αυτό αποτελεί ζήτημα τιμής του ανακτημένου χαρτιού, η οποία είναι συνάρτηση της [9] (Σχήμα 3): διαθεσιμότητας (εξαρτάται από τη συλλογή) της ποιότητας (εξαρτάται από τη συλλογή) σχέση μεταξύ ζήτησης και προσφοράς στις διεθνείς αγορές (εξαρτάται από το κόστος μεταφοράς και τη νομοθεσία) τη διαθεσιμότητα και αποτελεσματικότητα οικονομικά βιώσιμων τεχνολογιών για την κατεργασία του (εξαρτάται από την ανάπτυξη κατάλληλης τεχνολογίας από τους προμηθευτές μηχανημάτων) τις δυνατότητες και τους κανονισμούς που διέπουν τη διαχείριση των αποβλήτων που παράγονται κατά την παραγωγή ανακυκλωμένου πολτού Σχήμα 3. Σχέση κόστους παραγωγής σε σχέση με το ποσοστό χρησιμοποίησης ανακτημένου χαρτιού Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 9 από 13

10 Το καθεστώς της φορολογίας στο μέλλον αναμένεται να παίξει σημαντικό ρόλο στην ανταγωνιστικότητα των ελληνικών βιομηχανιών παραγωγής χαρτιού για συσκευασία Ανταγωνιστικοί τομείς και οι προοπτικές τους - Πλαστικά Η συσκευασία από κυματοειδές χαρτόνι παρουσιάζει καλύτερες επιδόσεις από επαναχρησιμοποιήσιμα πλαστικά κιβώτια τόσο από περιβαλλοντική όσο και από οικονομική άποψη. Αυτό είναι το συμπέρασμα σχετικής μελέτης που αφορούσε στη μεταφορά από λαχανικών από την Ισπανία προς τη Γερμανία [10]. Η διαφορά είναι ιδιαίτερα σημαντική από την άποψη της αλλαγής του κλίματος, όπου ο αντίκτυπος της συσκευασίας από κυματοειδές χαρτόνι δεν είναι μόνο κατώτερη από εκείνη των πλαστικών κιβωτίων, αλλά στην πραγματικότητα μειώνει την υπερθέρμανση του πλανήτη. Επίσης, η δυνατότητα ανακύκλωσης των παλαιών κιβωτίων από κυματοειδές χαρτόνι παρέχει ένα σημαντικό περιβαλλοντικό όφελος. Τέλος, οι δαπάνες που συνδέονται με τα πλαστικά κιβώτια είναι υψηλότερες από ότι για κυματοειδές χαρτόνι σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής τους. Οι ευρωπαϊκές αγορές για τις μεταφορές συσκευασίας έχουν επηρεαστεί από τον ισχυρό ανταγωνισμό μεταξύ των διαφόρων υλικών, τα οποία είναι κυματοειδές χαρτόνι, πλαστικά κιβώτια, αναδιπλούμενα κιβώτια και ξύλο. Η αντικατάσταση μιας παραδοσιακής συσκευασίας ενός συγκεκριμένου υλικού δεν είναι συνηθισμένη. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει όμως για συγκεκριμένες κατηγορίες κατηγορίες προϊόντων όπως φρούτα και λαχανικά, καθώς και για ορισμένα άλλα νωπά καταναλωτικά αγαθά (ψωμί, γαλακτοκομικά, κρέας, ψάρια ). Οι προϋποθέσεις που καθορίζουν το συγκεκριμένο τμήμα της αγοράς σχετίζονται με τις μεταφορές, τι δομές της λιανικής πώλησης και την ολιγοπωλιακή οργάνωση των προμηθευτών πλαστικών κιβωτίων (λίγες μεγάλες εταιρίες μόνο στην Ευρώπη) σε σχέση με τον κατακερματισμό που παρατηρείται στους προμηθευτές συσκευασίας από κυματοειδές χαρτόνι. Οι έμποροι λιανικής πώλησης καθορίζουν σήμερα τον τύπο της συσκευασίας που επιθυμούν, αν και δεν είναι ο άμεσος πελάτης στη βιομηχανία συσκευασίας. Σήμερα, οι έμποροι λιανικής πώλησης χρησιμοποιούν και τους δυο τύπους συσκευασίας (χαρτόνι, πλαστικό), μερικές φορές παράλληλα μεταξύ τους, δεδομένου ότι η διαθεσιμότητα και η απόσταση βάζει ένα όριο στη χρήση των πλαστικών κιβωτίων. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν διαθέσιμα αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία που να αποτυπώνουν την παρούσα κατάσταση. Γενικότερα, η συσκευασία από κυματοειδές χαρτόνι παρουσιάζει κάμψη σε σχέση με τα πλαστικά για λόγους που έχουν να κάνουν με τιη συμπεριφορά της κατά τη μεταφορά (υγροσκοπικότητα, σταθερότητα στη μεταφορά, στοίβαση, κλπ). Μελλοντικά η σχέση αυτή μπορεί να ανατραπεί λόγω τιμών και περιβαλλοντικών πλεονεκτημάτων της συσκευασίας κυματοειδούς χαρτονιού. Οι Ευρωπαϊκοί Σύνδεσμοι συσκευασίας (κυματοειδές χαρτόνι, πλαστικά) επίσης εμπλέκονται με τον ένα ή άλλο τρόπο (καμπάνιες, κλαδικές μελέτες, κλπ.) προκειμένου να επηρεάσουν την αγορά. Στο μέλλον αναμένεται να αντικατασταθούν όλο και περισσότερο οι ανακυκλωμένες ίνες πολτού kraft από ίνες που προέρχονται από χαρτιά εκυπώσεων. Το πρόβλημα είναι κοινωνικο- οικονομικής φύσης, δεδομένου ότι οι ΜΜΕ που παράγουν κιβώτια από χαρτόνι για τη συσκευασία φρούτων και λαχανικών βρίσκονται κυρίως στον ευρωπαϊκό νότο. Πάνω από το 50 % του κυματοειδούς χαρτονιού στον τομέα αυτό παράγεται στην Ισπανία Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 10 από 13

11 και τη Γαλλία. Στην Ισπανία περίπου 25% της παραγωγής προορίζεται για τα φρούτα και τα λαχανικά. Σε αντίθεση με τη Γερμανία, η οποία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός κυματοειδούς χαρτονιού στην Ευρώπη, όπου το ποσοστό αυτό είναι περίπου 5%. Εκτός από τα οικονομικά της πλεονεκτήματα, η συσκευασία από κυματοειδές χαρτόνι παρουσιάζει ασύγκριτα περιβαλλοντικά οφέλη. Το μήνυμα αυτό χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο τελευταία σε σχέση με τις ακριβές και μη ανανεώσιμες πρώτες ύλες από πετρέλαιο για την παραγωγή πλαστικών κιβωτίων. - Ανταγωνιστικές χρήσεις του ανακτημένου χαρτιού Ο ανταγωνισμός για το ανακυκλωμένο χαρτί ως πρώτη ύλη είναι πιθανό να αυξηθεί στο μέλλον [ 9 ]: Ο πιο προφανής ανταγωνιστής για το ανακτημένο χαρτί είναι η βιομηχανία παραγωγής ενέργειας. Η θερμαντική αξία του είναι πολύ κοντά σε εκείνη του ξύλου. Έχει υπολογισθεί ότι η θερμαντική αξία 1 τόνου πετρελαίου ισούται με εκείνη 2,2 τόνων ξύλου και 2,5 τόνων χαρτιού. Ως εκ τούτου, αύξηση των τιμών του πετρελαίου θα αυξήσει την πίεση για προμήθεια ξύλου και ανακυκλωμένου χαρτιού για παραγωγή ενέργειας. Ίσως ακόμη πιο σημαντική είναι η αύξηση της γενικής ανησυχίας για την κλιματική αλλαγή καθώς το ενδιαφέρον για ανακυκλωμένο χαρτί σίγουρα θα αυξηθεί (ανανεώσιμη ύλη, ουδέτερο CO 2 ). Σήμερα, περίπου 10% του χρησιμοποιημένου χαρτιού καίγεται και εν μέρει δεν έχει υποστεί διαλογή σε σχέση με άλλα απόβλητα Ένας άλλος ανταγωνιστής για το ανακυκλωμένο χαρτί είναι ο κατασκευαστικός κλάδος. Γενικά στατιστικά στοιχεία για το θέμα αυτό δεν είναι διαθέσιμα, αλλά ως παράδειγμα θα μπορούσε να αναφερθεί ότι στη Φινλανδία περίπου 5% του ανακτημένου χαρτιού χρησιμοποιείται ως μονωτικό υλικό σε κτίρια Μια τρίτη επιλογή για τη χρήση ανακυκλωμένου χαρτιού είναι τα υγρά βιοκαύσιμα. Αυτό είναι ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο, αλλά θα μπορούσε να εξελιχθεί μακροπρόθεσμα Συμπερασματικά, οι συνθήκες ανταγωνισμού με άλλους κλάδους (πλαστικά, ενέργεια) είναι σκληρές, και φυσικά στη χώρα μας ισχύει ότι και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ο ανταγωνισμός θα συνεχιστεί με την ίδια ένταση στο μέλλον και τα πλεονεκτήματα της συσκευασίας από κυματοειδές χαρτόνι θα πρέπει να διαφημιστούν κατάλληλα στην αγορά και από τις ίδιες τις επιχειρήσεις Περιφερειακές διαφορές στην Ευρώπη και η θέση της Ελλάδας Για την πρόβλεψη της μελλοντικής ανάπτυξης του κλάδου της συσκευασίας κυματοειδούς χαρτονιού θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η θέση της χώρας στην Ευρωπαϊκή αγορά και οι ιδιαιτερότητές της, όπως: Η πρόσβαση σε πρώτες ύλες. Στην Ελλάδα όπως και στην υπόλοιπη νότια Ευρώπη οι εταιρείες στη βασίζονται κυρίως σε ανακτημένες πρώτες ύλες Διαφορετικά πρότυπα παραγωγής. Στην Ελλάδα όπως και στην υπόλοιπη νότια Ευρώπη η παραγωγή κυματοειδούς χαρτονιού αφορά συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 11 από 13

12 Σημασία του ανακτημένου χαρτιού. Για ορισμένες χώρες το ανακτημένο χαρτί δεν είναι ένα σημαντικό υλικό (π.χ. στη Μεγάλη Βρετανία δεν υπάρχουν πολλές εταιρείες ή κάποιες έχουν κλείσει). Στη χώρα μας φυσικά συμβαίνει το αντίθετο Η ενίσχυση των ελληνικών εταιριών στο μέλλον περνά μέσα από τη διασφάλιση του ανακτημένου χαρτιού ως της σημαντικότερης πρώτης ύλης αλλά και την ανάπτυξη ισχυρότερων δεσμών με τον αγροτικό τομέα Καινοτομία στην παραγωγή Η ικανότητα για καινοτομία είναι ένας σημαντικός ανταγωνιστικός παράγοντας για τη βιομηχανία χάρτινων συσκευασιών. Η Ευρώπη κατέχει τεχνολογικό προβάδισμα έναντι άλλων περιοχών παγκοσμίως, όπως επίσης διαθέτει εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό που είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον. Ωστόσο, τα επίπεδα της καινοτομίας στον τομέα της παραγωγής χαρτιού είναι κάπως χαμηλότερα από ότι σε άλλους τομείς. Συνεισφορά στην καινοτομία του κλάδου προσφέρει και η Τεχνολογική Πλατφόρμα που δραστηριοποιείται στον τομέα των δασικών και προσπαθεί να συντονίσει σχετική έρευνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκειμένου να βοηθήσει τη βιομηχανία να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες σε τομείς όπως η βιοτεχνολογία, η νανοτεχνολογία, κλπ. [8]. Πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνολογία έχουν ενισχύσει σημαντικά τις δυνατότητες παραγωγής της βιομηχανίας χάρτινης συσκευασίας, σε βαθμό μάλιστα που οι τεχνολογικές εξελίξεις θα πρέπει πλέον να θεωρούνται ως η βασική κινητήρια δύναμη. Μερικά παραδείγματα είναι η διαδραστική συσκευασία, εφαρμογές νανοτεχνολογίας, έρευνες σε νέους τύπους μελανιών-χαρτιών, γενετική μηχανική, χρησιμοποίηση ενζύμων, κλπ. Οι Ελληνικές βιομηχανίες υστερούν σημαντικά σε τεχνολογική πρόοδο και οι όποιες επενδύσεις σχετίζονται αποκλειστικά με τη γραμμή παραγωγής. Θα πρέπει στο μέλλον όχι μόνο να ανανεωθεί ο όποιος παλαιωμένος εξοπλισμός αλλά να αποκτήσουν πρόσβαση σε τεχνολογίες που θα επιτρέψουν την παραγωγή νέων καινοτόμων και οικονομικών προϊόντων καθώς και την αξιοποίηση των πρώτων υλών με ολοένα χαμηλότερη ποιότητα Επιμόλυνση των υλικών συσκευασίας Η σημερινή κατάσταση σχετικά με την επιμόλυνση του κυματοειδούς χαρτονιού που χρησιμοποιείται στη συσκευασία τροφίμων είναι πολύ καλό τόσο στην Ευρώπη όσο και στη χώρα μας καθώς τηρούνται επακριβώς οι καλές πρακτικές παραγωγής σύμφωνα με τον κανονισμό ΕΕ 2023/2006. Δυνητικός κίνδυνος όμως πάντοτε υπάρχει και μπορεί να παρουσιαστούν ανάλογα προβλήματα μελλοντικά. Το μέλλον του κυματοειδούς χαρτονιού ως υλικό συσκευασίας σε επαφή με τρόφιμα εξαρτάται από την ανάπτυξη ανταγωνιστικών πλην όμως ακίνδυνων πρόσθετων (συγκολλητικές ουσίες, μελάνια, βελτιωτικά πρόσθετα του πολτού, κλπ.). Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 12 από 13

13 Βιβλιογραφία [1] COUNCIL OF EUROPE RESOLUTION AP (2002) on paper and board materials and articles intended to come into contact with foodstuffs, Technical Annex 3. [2] CEPI Guidelines for Responsible Sourcing and Supply of Recovered Paper. Confederation of European Paper Industries, Brussels, Belgium [3] REGULATION (EC) No 1935/2004 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 27 October 2004 on materials and articles intended to come into contact with food and repealing Directives 80/590/EECand 89/109/EEC. Official Journal of the European Union, L 338/4, [4] RINGMAN, J Current and upcoming European legislation impacting paper recycling. COST E48 MC Meeting, May 15-17, Budapest [5] COMMISSION REGULATION (EC) No 2023/2006 of 22 December 2006 on good manufacturing practice for materials and articles intended to come into contact with food. Official Journal of the European Union, L 384/75, [6] MOORE, B The Impact of China on Global Recovered Paper Markets. In Proceedings of the 5th CTP/PTS Packaging Paper and Board Recycling International Symposium, March 18-19, Grenoble, France. Paper No.3, 16 p. [7] KAPPEN, J., BIENERT, C., HAMANN, L., MANOIU, A., MEINL, G., MEYER, S., OFENBOCK, W., STRUNZ, A., WISCHEROPP, T A holistic approach to cost optimisation in packaging paper production - development and application examples. In Proceedings of the 5th CTP/PTS Packaging Paper and Board Recycling International Symposium, March 18-19, Grenoble, France. Paper No.16, 15 p. [8] CEPI Competitiveness and Europe s Pulp & Paper Industry: The State of Play. Confederation of European Paper Industries, Brussels, Belgium Αρχιμήδης ΙΙΙ, RF-CORRUG Σελίδα 13 από 13