ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΚ ΟΣΗ... 17 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΕΥΤΕΡΗ ΕΚ ΟΣΗ... 19 ΜΕΡΟΣ Ι ΟΙ ΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Κεφάλαιο 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ, ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ 1. Η Έννοια του ιεθνούς Οργανισμού... 23 2. Η «Καταγωγή» των ιεθνών Οργανισμών και Ειδικότερα των ιεθνών Οικονομικών Οργανισμών... 26 3. Η Ιστορική Εξέλιξη των ιεθνών Οργανισμών... 28 4. Η Ταξινόμηση των ιεθνών Οργανισμών... 33 5. Η Οργανωτική ιάρθρωση των ιεθνών Οργανισμών... 35 6. Το Ζήτημα της Ταξινόμησης των ιεθνών Οικονομικών Οργανισμών... 37 Κεφάλαιο 2 ΤΟ ΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 1. Η Εξειδίκευση και ο Καταμερισμός στο ιεθνές Εμπόριο... 39 2. Το Απόλυτο και τo Συγκριτικό Πλεονέκτημα... 42 3. Ο Νόμος του Συγκριτικού Πλεονεκτήματος και οι Ευνοϊκές Επιπτώσεις του ιεθνούς Εμπορίου... 43
8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 4. Οι Περιορισμοί στην Ελεύθερη ιεξαγωγή του ιεθνούς Εμπορίου... 48 5. Η Επιχειρηματολογία για την Επιβολή Περιορισμών στο ιεθνές Εμπόριο... 51 6. Το Φαινόμενο των Εμπορικών και Οικονομικών Ενώσεων... 53 ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΟΙ ( ΥΝΗΤΙΚΑ) ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ ΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Κεφάλαιο 3 Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ (WORLD TRADE ORGANIZATION, WTO) 1. Ιστορική Εξέλιξη: από την GATT στον WTO... 59 2. Οι Κατευθυντήριες Αρχές της GATT και του WTO... 61 3. Οι «Εξαιρέσεις» από τις Κατευθυντήριες Αρχές και η Σκοπιμότητά τους... 64 4. Οι «Γύροι» των ιαπραγματεύσεων της GATT και του WTO... 66 5. Ο «Γύρος της Ουρουγουάης» (1986-1994)... 67 6. Τα Βασικά Θέματα του «Γύρου της Ουρουγουάης» και η ημιουργία του WTO... 69 7. Τα Τρία Καταστατικά Κείμενα του WTO... 70 8. Η ομή και τα Όργανα του WTO... 73 9. Πρόσφατες Εξελίξεις στον WTO: Η «Agenda της Doha» (2001) και η Αποτυχία της 5ης Υπουργικής ιάσκεψης του WTO στο Cancun (2003)... 75 Κεφάλαιο 4 Η ΣΥΝ ΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (UNITED NATIONS CONFERENCE ON TRADE AND DEVELOPMENT, UNCTAD) 1. Η ημιουργία και Εξέλιξη της UNCTAD ως Αντίδραση στην GATT και στον WTO... 77
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 9 2. Τα Όργανα της UNCTAD... 79 3. Αξιολόγηση της UNCTAD... 80 Κεφάλαιο 5 Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑΣ (FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION, FAO) 1. Η Ίδρυση και ο Σκοπός του FAO... 83 2. Οι Αρμοδιότητες του FAO... 84 3. Τα Όργανα του FAO... 84 4. Οι ραστηριότητες του FAO... 85 Κεφάλαιο 6 ΤO ΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ( ΝΤ) (INTERNATIONAL MONETARY FUND, IMF) 1. Ιστορική Εξέλιξη του ΝΤ... 87 2. Η Κρίση του 1929, η Κατάρρευση του ιεθνούς Νομισματικού Συστήματος και το Σύστημα Ισοτιμιών του Bretton Woods... 88 3. Οι Σκοποί του ΝΤ... 92 4. Οι Βασικές Λειτουργίες του ΝΤ... 93 5. Η Ποικιλία των Χρηματοδοτικών Εργαλείων του ΝΤ... 95 6. Οι Προϋποθέσεις της Χρηματοδοτικής Βοήθειας του ΝΤ και η Conditionality.... 98 7. Τα Εργαλεία της Conditionality... 100 8. Η Πραγματικότητα και οι Προκαταλήψεις για το ΝΤ... 102 9. Τα Όργανα του ΝΤ... 103 Κεφάλαιο 7 Η ΙΕΘΝΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΚΟ ΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (INTERNATIONAL BANK FOR RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT, IBRD) 1. Το Ιστορικό Ίδρυσης και οι Σκοποί της ιεθνούς Τράπεζας... 105 2. Οι Χρηματικοί Πόροι της ιεθνούς Τράπεζας... 106 3. Τα Όργανα της ιεθνούς Τράπεζας... 106 4. Η Γεωγραφική Κατεύθυνση των ανείων της ιεθνούς Τράπεζας... 107
10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 5. Οι Τομείς Χρηματοδοτικών Παρεμβάσεων της ιεθνούς Τράπεζας... 108 ΜΕΡΟΣ ΙIΙ ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Κεφάλαιο 8 ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΙ 1. Η Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) (European Free Trade Association, EFTA)... 114 2. Η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου (North American Free Trade Agreement, NAFTA)... 116 3. Οι Χώρες ΑΚΕ... 119 4. Οι Χώρες MAGHREB και MASHREQ... 119 5. Η Ένωση των Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) και η Ασιατική Τράπεζα για την Ανάπτυξη (Asian Development Bank, ADB)... 120 6. Η Οικονομική Συνεργασία του Εύξεινου Πόντου (Black Sea Economic Cooperation, BSEC)... 122 7. Το Σύμφωνο των Άνδεων (Andean Pact)... 125 8. Οι Θετικές και οι Αρνητικές Επιπτώσεις των Περιφερειακών Blocks... 129 Κεφάλαιο 9 Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΟΟΣΑ) (ORGANISATION FOR ECONOMIC COOPERATION AND DEVELOPMENT, OECD) 1. Η Ιστορική Αφετηρία του ΟΟΣΑ... 135 2. Οι Σκοποί του ΟΟΣΑ... 137 3. Τα Όργανα του ΟΟΣΑ... 198 4. Οι Επιτροπές του ΟΟΣΑ... 139 5. Αξιολόγηση του Έργου του ΟΟΣΑ... 141
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 11 Κεφάλαιο 10 Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΞΑΓΩΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ (ORGANIZATION OF PETROLEUM EXPORTING COUNTRIES, OPEC) 1. Ιστορικό και Μέλη του OPEC... 143 2. Στόχοι του OPEC... 144 3. Τα Όργανα του OPEC... 144 4. Το Έργο του OPEC... 145 Κεφάλαιο 11 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΚΟ ΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (EUROPEAN BANK FOR RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT, EBRD) 1. Ιστορικό, Μέλη και Βασικές Επιδιώξεις της ΕΒRD... 149 2. Τα Κράτη για τα Οποία Ιδρύθηκε η EBRD... 150 3. Οι Πόροι της EBRD και η Κατεύθυνση των Χρηματοδοτήσεών της... 150 4. Τα Όργανα της EBRD... 151 5. Το Έργο της EBRD Μέχρι Σήμερα... 151 Κεφάλαιο 12 Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΙΕΘΝΩΝ ΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ (BANK FOR INTERNATIONAL SETTLEMENTS, BIS) 1. Ιστορικό Ίδρυσης και Αποστολή της BIS... 153 2. Οι Κεντρικές Τράπεζες-Μέλη της BIS... 154 3. Οι ραστηριότητες της BIS Σήμερα... 154 4. Τα Όργανα της BIS... 154 Κεφάλαιο 13 Η ΟΜΑ Α ΤΩΝ ΟΚΤΩ (THE GROUP EIGHT, G-8)... 157
12 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 14 ΜΕΡΟΣ ΙV ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ 1. Από την Αντιπαλότητα στη Συνεργασία... 163 2. Ιστορική Επισκόπηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 164 3. Οι Στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 169 4. Η Οργανωτική ιάρθρωση της Ε.Ε Συνοπτικά... 170 5. Το «ημοκρατικό Έλλειμμα» μέσα στην Ε.Ε.... 172 6. Η Agenda 2000... 173 7. Τα Θεσμικά Κείμενα («Συνθήκες») της Ε.Ε.... 174 8. Οι ιαδικασίες για το Σύνταγμα της Ε.Ε.... 175 Κεφάλαιο 15 ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 1. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο... 179 2. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο... 183 3. Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Συμβούλιο Υπουργών της Ε.Ε)... 184 4. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή... 186 5. Το Ευρωπαϊκό ικαστήριο... 190 6. Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο... 192 7. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ε.Ε.... 193 8. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων... 194
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 13 ΜΕΡΟΣ V Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Κεφάλαιο 16 Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 1. Ο Προϋπολογισμός στις «Σωστές» του ιαστάσεις... 199 2. Η Μορφή και το Περιεχόμενο του Προϋπολογισμού... 200 3. Τα Έσοδα του Προϋπολογισμού... 203 4. Οι απάνες του Προϋπολογισμού... 204 5. Ο Προϋπολογισμός ως Πεδίο Σύγκρουσης Συμφερόντων... 204 6. Η ιαδικασία Κατάρτισης του Προϋπολογισμού της Ε.Ε... 206 7. Οι Γενικές Αρχές Κατάρτισης του Προϋπολογισμού... 207 8. Ο Προϋπολογισμός στα Πλαίσια της Agenda 2000.... 208 Κεφάλαιο 17 ΟΙ ΚΟΙΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 1. Η Σημασία των Κοινών Πολιτικών... 211 2. Η Αρχή της Επικουρικότητας... 213 3. Η Κοινή Εμπορική Πολιτική... 213 4. Η Κοινή Πολιτική για τον Ανταγωνισμό... 217 5. Η Κοινή Περιφερειακή Πολιτική... 219 Κεφάλαιο 18 Η ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 1. Η Πορεία του Γεωργικού Τομέα στη ιαδικασία της Οικονομικής Ανάπτυξης... 225 2. Οι Εθνικές Αγροτικές Πολιτικές... 228 3. Ιστορικοί και Πολιτικοί Λόγοι ημιουργίας της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ)... 230 4. Η «Κ.Α.Π.-Εγγυήσεων» και η «Κ.Α.Π.- ιαρθρώσεων»... 232 5. Ο Μηχανισμός της «Κ.Α.Π.-Εγγυήσεων» και οι Κοινές Οργανώσεις Αγορών (ΚΟΑ)... 233
14 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6. Επιτεύγματα, Προβλήματα και Προοπτικές της ΚΑΠ... 236 7. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική στην Agenda 2000... 238 Κεφάλαιο 19 Η ΚΟΙΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ Ε.Ε 1. Ο Ρόλος της Ε.Ε στο Παγκόσμιο Εμπόριο... 241 2. Οι Σχέσεις της Ε.Ε με τις Χώρες Α.Κ.Ε. και οι Συμβάσεις Lomé... 242 3. Η ΕΖΕΣ και ο Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος... 244 4. Οι Σχέσεις της Ε.Ε με τις Χώρες του Πρώην «Σοσιαλιστικού» Block... 247 5. Οι Σχέσεις της Ε.Ε με τις χώρες Maghreb και Mashreq... 248 6. Οι Σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις ΗΠΑ... 249 7. Οι Σχέσεις της Ε.Ε με την Ιαπωνία... 251 ΜΕΡΟΣ VΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΕ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Κεφάλαιο 20 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΤΟΥ MAASTRICHT 1. Το Bretton Woods και το «Φίδι μέσα στο Τούνελ»... 255 2. Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα της περιόδου1978-1999... 257 3. Οι Νομισματικές Κρίσεις και η Πορεία προς την ΟΝΕ... 262 4. Οι Αποφάσεις του Maastricht και τα Τρία Στάδια της ΟΝΕ... 264 5. Τα «Κριτήρια Σύγκλισης»... 266 6. Η ημιουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας... 267 7. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης... 267 8. Η Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή... 268
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 15 Κεφάλαιο 21 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΑΙ Η ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ Ε.Ε 1. Το «Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών των 25» και η «Ευρωζώνη ή Ευρωσύστημα των 12»... 271 2. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και η Ανεξαρτησία της... 272 3. Οι Λειτουργίες του Ευρωσυστήματος... 274 4. Η Σταθερότητα των Τιμών ως Στόχος της ΕΚΤ... 275 5. Ο Ορισμός της Σταθερότητας των Τιμών από την ΕΚΤ... 276 6. Η «Οιονεί» Μονεταριστική Αντίληψη της ΕΚΤ για το Μηχανισμό Μετάδοσης των Νομισματικών Επιδράσεων... 277 7. Οι Ορισμοί της Ποσότητας του Χρήματος (Μ) που Xρησιμοποιεί η ΕΚΤ... 278 8. Η Στρατηγική της Νομισματικής Πολιτικής της ΕΚΤ: Οι υο «Πυλώνες»... 279 9. Η Ποσοτική Θεωρία του Χρήματος και ο Πρώτος Πυλώνας... 280 10. Ο εύτερος Πυλώνας: Άλλοι Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Σταθερότητα των Τιμών Βραχυχρονίως... 283 11. Τα Μέσα Νομισματικής Πολιτικής της ΕΚΤ... 284 ΜΕΡΟΣ VΙΙ Η ΠΕΜΠΤΗ ΙΕΥΡΥΝΣΗ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Κεφάλαιο 22 Η ΠΕΜΠΤΗ ΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΪΟΥ 2004 1. Μία Γενική Θεώρηση της Πέμπτης ιεύρυνσης... 289 2. Η Οργανωτική Αναδιάρθρωση της Ε.Ε και ο Ρόλος του Ευρωπαϊκού Συντάγματος... 290 3. Τα ημοσιονομικά Ελλείμματα των 10 Νέων Κρατών-Μελών και η Ένταξή τους στην Ευρωζώνη... 291
16 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 4. Τα Κονδύλια του Κοινοτικού Προϋπολογισμού και η Πέμπτη ιεύρυνση... 292 5. Μακροοικονομικές Συγκρίσεις των 10 «Νέων» με τους 15 «Παλαιούς» της Ε.Ε... 293 6. Η Μεταφορά Κεφαλαίων και ραστηριοτήτων από τους «15» στους «10»... 294 7. Η 6η ιεύρυνση που «Έρχεται»... 295 Κεφάλαιο 23 ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ... 297 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 301