Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο πλαίσιο του έργου LIFE AMMOS Δράσεις Β2 & D1 Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Οκτώβριος 2013 1
Το έργο LIFE AMMOS Ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης για τον περιορισμό των απορριμμάτων καπνιστών στις παραλίες (LIFE12 INF/GR/000985) συγχρηματοδοτείται από το Περιβαλλοντικό Χρηματοδοτικό Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης LIFE+ Information & Communication. Διάρκεια υλοποίησης έργου: 1.7.2013 έως 31.3.2015 Προϋπολογισμός έργου: Συνολικός προϋπολογισμός: 599.918 Συμμετοχή Ευρωπαϊκής Ένωσης: 299.709 Φορείς συγχρηματοδότησης υλοποίησης: Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS TERRA NOVA Ε.Π.Ε. Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Γεωλογίας Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας & Φυσικής Ωκεανογραφίας MARC Α.Ε. ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΡΕΥΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 2
Έργο LIFE AMMOS Κωδικός Έργου Τίτλος Εγγράφου Διαθέσιμη γλώσσα LIFE12 INF/GR/000985 Ολοκληρωμένο πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελληνικά Ημερομηνία Οκτώβριος 2013 Αριθμός σελίδων 10 Συντάκτης Στελλίνα Κουλουζάκη 3
Πίνακας περιεχομένων Στόχοι του προγράμματος... 5 Εταίροι και περιοχές υλοποίησης του Έργου... 6 Ειδικότεροι στόχοι των δράσεων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης... 7 Επιμέρους εργαλεία... 8 Εκπαιδευτική Παρουσίαση... 8 Ολοκληρωμένο Πακέτο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης... 8 Διαδραστικό παιχνίδι... 9 Υλοποίηση... 9 4
Στόχοι του προγράμματος Το έργο στοχεύει στην ανάπτυξη και εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης εκστρατείας ενημέρωσης για την πρόληψη / μείωση των απορριμμάτων καπνιστών στις ελληνικές ακτές. Με δεδομένη την εκτεταμένη ακτογραμμή (περίπου 16.000 χλμ) και τον αντίστοιχο αριθμό επισκεπτών, οι κύριες αιτίες του προβλήματος είναι ποιοτικές και αφορούν στη νοοτροπία περί καπνίσματος, στην άγνοια των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στην έλλειψη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την αντιμετώπιση του προβλήματος και για εφαρμογή τοπικών εκστρατειών μικρής κλίμακας και στην απουσία κατάλληλων, φιλικών προς το χρήστη και προσιτών υποδομών. Από όλα τα παραπάνω καθίσταται προφανές ότι οποιαδήποτε λύση θα πρέπει να επικεντρωθεί στο συνδυασμό και εφαρμογή των μέσων επικοινωνίας, στοχεύοντας στη ριζική αλλαγή της συμπεριφοράς και τον τρόπο λειτουργίας των εμπλεκόμενων φορέων, και όχι στην υιοθέτηση ελεγκτικών και κατασταλτικών μέσων (π.χ. απαγόρευση καπνίσματος στην παράλια), που δυνητικά θα συγκρούονταν σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο, με άλλα συνταγματικά δικαιώματα. Ως εκ τούτου, ο στόχος του έργου είναι να οδηγήσει σε μια πραγματική αλλαγή της συμπεριφοράς, μέσω της συνδυασμένης χρήσης της τεχνολογίας και πρακτικών ευαισθητοποίησης, προκειμένου να αποφευχθεί η ρύπανση των ακτών από αποτσίγαρα και κατ επέκταση να προστατευθεί το θαλάσσιο/παράκτιο περιβάλλον και η δημόσια υγεία και παράλληλα να προωθηθεί η εφαρμογή της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας. Σε ένα δεύτερο και πιο έμμεσο επίπεδο, το Έργο φιλοδοξεί να συμβάλει και στην εμπέδωση των βλαβερών συνεπειών του καπνίσματος, ως μιας συνήθειας που πλήττει καίρια την ανθρώπινη υγεία. 5
Εταίροι και περιοχές υλοποίησης του Έργου Στο πρόγραμμα συμμετέχουν: Η ΜΚΟ Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, η Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική εταιρεία TERRA NOVA ΕΠΕ, το Πανεπιστήμιο Πάτρας και η εταιρεία ερευνών MARC A.E. Η υλοποίηση του προγράμματος θα γίνει σε 15 παραλίες πανελλαδικά, οι οποίες επιλέχθηκαν βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων. Οι παραλίες είναι: Φανάρι (Δήμος Κομοτηνής), Επανομή (Δήμος Θερμαϊκού), Αϊ Γιάννης (Δήμος Ζαγορίου Μουρεσίου), Λούτσα (Δήμος Πάργας), Καλογριά (Δήμος Δυμαίων), Βοϊδοκοιλιά (Δήμος Πύλου- Νέστορος), Πλύτρα/Παχιά Άμμος (Δήμος Μονεμβάσιας), Βάι (Δήμος Σητείας), Γεωργιούπολης (Δήμος Αποκορώνου), Τσαμπίκα (Δήμος Ρόδου), Καρφάς (Δήμος Χίου), Αγ. Ισίδωρος (Δήμος Λέσβος), Αγ. Ιωάννης Μοναστήρι (Δήμος Πάρου), Περίσσα (Δήμος Θήρας), Σχινιάς (Δήμος Μαραθώνα). 6
Ειδικότεροι στόχοι των δράσεων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Στόχος της παρούσας δράσης είναι η διεύρυνση του κοινού απεύθυνσης της εκστρατείας ενημέρωσης μέσα από την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των μαθητών γύρω από το θέμα της ρύπανσης των ακτών και των επιπτώσεων των απορριμμάτων και των αποτσίγαρων, τόσο στο περιβάλλον, όσο και κατ επέκταση στην υγεία. Στο πλαίσιο του έργου θα δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πακέτο που θα μπορούν να το χρησιμοποιούν στην τάξη οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και ειδικοτήτων, ανεξάρτητα από την προϋπάρχουσα γνώση και κατάρτισή τους, αναφορικά με τα ζητήματα της ρύπανσης των ακτών και των συνεπειών που έχουν, δίνοντας έμφαση στις βλαπτικές επιπτώσεις των απορριμμάτων και πιο συγκεκριμένα των αποτσίγαρων. Παράλληλα θα αναπτυχθεί και μια εκπαιδευτική παρουσίαση. Όλα τα παραγόμενα θα απευθύνονται σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού, καθώς και του Γυμνασίου και Λυκείου (ηλικιακή ομάδα 10 18 ετών). Καθώς οι μαθητές μεταφέρουν την αποκτηθείσα γνώση στις οικογένειες τους, τις γειτονιές και την κοινωνία των πολιτών, η περιβαλλοντική εκπαίδευση αποτελεί το κύριο όχημα για την μεταλαμπάδευση αειφορικών πρακτικών, την αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών και την εμπέδωση μιας περιβαλλοντικά υπεύθυνης συμπεριφοράς των νοικοκυριών. Οι δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του προγράμματος εμπλέκουν τους μαθητές στην ανάληψη πρωτοβουλιών και ενισχύουν τη δραστηριοποίησή τους για την πρόληψη και καταπολέμηση της ρύπανσης των ακτών και θαλασσών από τα απορρίμματα καπνιστών. Επιπρόσθετα, θα αναπτυχθεί ένα διαδραστικό παιχνίδι που θα υλοποιείται σε ανοιχτό χώρο. Το ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πακέτο θα είναι διαθέσιμο και στην επίσημη ιστοσελίδα του προγράμματος για κάθε ενδιαφερόμενο. 7
Επιμέρους εργαλεία Στο πλαίσιο του έργου θα αναπτυχθούν τα κάτωθι εκπαιδευτικά εργαλεία: Εκπαιδευτική Παρουσίαση Η εκπαιδευτική παρουσίαση ξεκινάει με μία συνοπτική προβολή των θαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστημάτων. Στη συνέχεια προβάλει τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες αλλά και τις επιπτώσεις τους στα ευαίσθητα αυτά οικοσυστήματα. Ακολουθεί το κυρίως θέμα των απορριμμάτων στις ακτές και τις θάλασσες, αναδεικνύοντας τις κύριες οδούς μεταφοράς των απορριμμάτων στο παράκτιο και θαλάσσιο οικοσύστημα, αλλά και τις σημαντικές επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Οι μαθητές παρακινούνται να αναγνωρίσουν τις δικές τους δραστηριότητες που δημιουργούν απορρίμματα και να ανακαλύψουν τις δράσεις εκείνες που θα συμβάλουν καθοριστικά στον περιορισμό του προβλήματος αυτού. Αναφέρονται οι βασικές αρχές της διαχείρισης απορριμμάτων μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση - και δίνονται απλά παραδείγματα από την καθημερινότητα των μαθητών. Στο τελευταίο μέρος γίνεται ειδική αναφορά στα απορρίμματα καπνιστών. Αναφέρονται τα συστατικά του τσιγάρου και οι κίνδυνοι που προκαλούν στα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα κατά την αποδόμησή τους, ενώ αναδεικνύονται οι επιλογές όσων επιμένουν να είναι καπνιστές αλλά παράλληλα επιθυμούν να συμβάλουν στην επίλυση του προβλήματος. Διάρκεια υλοποίησης: 1/7/2013-30/11/2013 Αναμενόμενα αποτελέσματα: η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού πακέτου που θα περιλαμβάνει μια εκπαιδευτική παρουσίαση διάρκειας 45 Δείκτες προόδου: Εκπαιδευτική παρουσίαση διάρκειας 45 Ολοκληρωμένο Πακέτο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ανάλογη λογική και δομή με την εκπαιδευτική παρουσίαση έχει και το εκπαιδευτικό πακέτο του προγράμματος. Οι ενότητες του είναι: 1. Ακτές Τύποι ακτών 2. Ανθρώπινες δραστηριότητες στις ακτές- Υποβάθμιση των ακτών και των θαλασσών 3. Απορρίμματα στις ακτές 4. Αποτσίγαρα 5. Αλληλεπίδραση/ Επικοινωνία με την τοπική κοινωνία Τα Φύλλα Εργασίας και Πληροφοριών για κάθε μία από τις ενότητες που αναφέρθηκαν, αξιοποιούν τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους που ενδείκνυνται για τα προγράμματα 8
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Όλες οι δραστηριότητες ενθαρρύνουν την ενεργή συμμετοχή των μαθητών και τη μεταξύ τους συνεργασία, εμπλουτίζουν τις γνώσεις των συμμετεχόντων, ενισχύουν την ευαισθητοποίησή αλλά και τις δεξιότητές τους προκειμένου να αναλάβουν οι ίδιοι οι μαθητές δράσεις που μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των συγκεκριμένων περιβαλλοντικών προκλήσεων. Διάρκεια υλοποίησης: 1/7/2013-30/11/2013 Αναμενόμενα αποτελέσματα: εισαγωγικό κείμενο με διευκρινίσεις προς τους, εκπαιδευτικούς, Φύλλα Πληροφοριών (4) και Φύλλα Εργασίας (5) Δείκτες προόδου: Εισαγωγικό κείμενο με διευκρινίσεις προς τους εκπαιδευτικούς 4 Φύλλα Πληροφοριών 5 Φύλλα Εργασίας Διαδραστικό παιχνίδι Το διαδραστικό παιχνίδι θα έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση των μικρών πολιτών αναφορικά με το ζήτημα των θαλάσσιων απορριμμάτων. Θα συνδυάζει την ενημέρωση των συμμετεχόντων με την ψυχαγωγία, αξιοποιώντας τη σημαντικότητα του παιχνιδιού στον κόσμο των παιδιών και καθιστώντας το ένα ακόμα εργαλείο για εκπαίδευση, που υποδαυλίζει το ενδιαφέρον για μάθηση, εφαρμόζεται εύκολα και δίνει απεριόριστες δυνατότητες την εκπαιδευτική διαδικασία. Μέσω του παιχνιδιού θα αναδεικνύεται το πρόβλημα, ενώ παράλληλα οι συμμετέχοντες θα ενθαρρύνονται να αναλάβουν οι ίδιοι δράση προκειμένου να συμβάλλουν στην επίλυσή του. Τέλος, θα είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι εύκολη η υλοποίησή του σε διάφορες συνθήκες, είτε αυτό αφορά στην τοποθεσία, είτε στον αριθμό ατόμων που θα συμμετέχουν. Διάρκεια υλοποίησης: 1/7/2013-31/12/2013 Αναμενόμενα αποτελέσματα: ένα διαδραστικό παιχνίδι. Δείκτες προόδου: Διαδραστικό παιχνίδι Υλοποίηση Το ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πακέτο θα υλοποιηθεί σε τρία μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, από όπου προέρχεται ο μεγαλύτερος αριθμός των επισκεπτών/παραθεριστών (Αττική, Θεσσαλονίκη και Πάτρα). Τα παιδιά στις περιοχές υλοποίησης της εκστρατείας θα ενημερωθούν μέσα από την ενεργή συμμετοχή τους στον εθελοντικό καθαρισμό των ακτών και το διαδραστικό παιχνίδι, όπως επίσης και από την υλοποίηση του συνόλου των δράσεων του έργου, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, βάσει του ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού πακέτου. 9
Οι παρουσιάσεις θα πραγματοποιηθούν από εξειδικευμένους συνεργάτες του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και του Πανεπιστημίου Πατρών με τη χρήση σύγχρονων εποπτικών μέσων και θα συνοδεύονται από δημιουργική συζήτηση με τους συμμετέχοντες με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και τον προβληματισμό πάνω στο περιβαλλοντικό ζήτημα. Ιδιαίτερη έμφαση θα δίνεται στην ενθάρρυνση για ανάληψη δράσεων από τους ίδιους. Στο πλαίσιο της παρουσίασης που θα διαρκεί μια διδακτική ώρα (45 ) θα δίνεται στους εκπαιδευτικούς το ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πακέτο, ενημερωτικά φυλλάδια του έργου, καθώς και ενημερωτικό υλικό που έχει αναπτύξει το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS γύρω από το ζήτημα. Παράλληλα, το εξειδικευμένο προσωπικό θα παραμένει στη διάθεση των εκπαιδευτικών για τυχόν διευκρινίσεις ή επιπρόσθετες πληροφορίες, προκειμένου να αναπτύξουν σχολικά προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης χρησιμοποιώντας το διαθέσιμο υλικό. Για την επιτυχημένη υλοποίηση του συνόλου των δράσεων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο πλαίσιο του έργου, θα υπάρξει επικοινωνία με εκπαιδευτικούς και υπεύθυνους της Α θμιας και Β θμιας Διεύθυνσης Εκπαίδευσης των περιοχών υλοποίησης του προγράμματος, αλλά και πανελλαδικά, καθώς η δική τους διάθεση για ενεργή συμμετοχή και ευαισθητοποίηση θα καθορίσει και την επιτυχία του εκπαιδευτικού προγράμματος. Το υλικό του ολοκληρωμένου προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που θα σχεδιαστεί θα είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο για δωρεάν χρήση, ώστε να μπορεί να υλοποιηθεί από οποιονδήποτε εκπαιδευτικό και πέραν των χρονικών και χωρικών ορίων του προγράμματος. Διάρκεια υλοποίησης: 1/4/2014-30/6/2014 Αναμενόμενα αποτελέσματα: Υλοποίηση εκπαιδευτικών παρουσιάσεων σε 1500 μαθητές δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων στην Αττική και σε 750 στην Θεσσαλονίκη και την Πάτρα αντίστοιχα. Υλοποίηση του διαδραστικού παιχνιδιού κατά την έναρξη της εκστρατείας στις 15 επιλεγείσες παραλίες του έργου. Δείκτες προόδου: Εκπαιδευτικές παρουσιάσεις σε 3000 μαθητές Υλοποίηση του διαδραστικού παιχνιδιού στις 15 επιλεγείσες παραλίες του έργου 10