ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η τεχνική αυτή έκθεση παρουσιάζονται αναλυτικά στοιχεία και πληροφορίες σχετικά: µε τα χαρακτηριστικά των Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισµού ΑΗΗΕ (σύσταση, επικίνδυνα συστατικά, πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις) το νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείρισή τους (Ευρωπαϊκό και Κυπριακό) τα διαχειριστικά συστήµατα που εφαρµόζονται για τη διαχείριση των ΑΗΗΕ σε Ευρωπαϊκές χώρες την υφιστάµενη κατάσταση αναφορικά µε τη διαχείρισή τους στην Κύπρο τους φορείς και Αρχές που εµπλέκονται στην παραγωγή και διαχείριση των ΑΗΗΕ στην Κύπρο, όπως και τις αρµοδιότητες που αυτοί έχουν. Συνοπτικά: Σύσταση των ΑΗΗΕ Ο όρος απόβλητα από ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισµό (ΑΗΗΕ), αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσµα υλικών και πρόκειται ουσιαστικά για το πιο πολύπλοκο ρεύµα στερεών αποβλήτων. Η πολυπλοκότητα του οφείλεται στην µεγάλη ποικιλία υλικών που χρησιµοποιούνται ως πρώτες ύλες για την παραγωγή ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού (ΗΗΕ), καθώς και στο µεγάλο αριθµό ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών προϊόντων. Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί απεικονίζονται οι κατηγορίες στις οποίες ταξινοµείται ο ΗΗΕ. Πίνακας 1: Κατηγορίες ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού 1 Μεγάλες οικιακές συσκευές 2 Μικρές οικιακές συσκευές 3 Εξοπλισµός πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών 4 Καταναλωτικά είδη 5 Φωτιστικά είδη i
6 Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία (εξαιρουµένων των µεγάλης κλίµακας σταθερών βιοµηχανικών εργαλείων) 7 Παιχνίδια, εξοπλισµός ψυχαγωγίας και αθλητισµού 8 Ιατροτεχνολογικές συσκευές (εξαιρουµένων όλων των εµφυτεύσιµων και µολυσµένων προϊόντων) 9 Όργανα παρακολούθησης και ελέγχου 10 Συσκευές αυτόµατης διανοµής Κάθε υποκατηγορία του Πίνακα 1 περιλαµβάνει ποικίλα προϊόντα τα οποία στο τέλος του κύκλου ζωής τους, αποτελούν ΑΗΗΕ. Πολλές µελέτες έχουν διεξαχθεί µε στόχο την ταυτοποίηση της σύστασης των ΑΗΗΕ. Στο ιάγραµµα 1 που ακολουθεί απεικονίζεται οι πηγές προέλευσης των ΑΗΗΕ µε βάση την µελέτη του ICER (Industry Council of Electronic Equipment Recycling, USA). lamps 1% telecoms 1% toys 1% radio, TV, audio 8% monitoring and control 1% tools 3% large household appliances 43% IT equipment 39% small household appliances 3% ιάγραµµα 1: Πηγές προέλευσης των ΑΗΗΕ ii
Επίσης, στον Πίνακα 2 απεικονίζεται η εκτιµώµενη σύσταση των ΑΗΗΕ. Πίνακας 2. Ποσοστιαία σύσταση των ΑΗΗΕ (%) Κατηγορία εξοπλισµού Σιδηρού χα µέταλλα Μη σιδηρούχα µέταλλα Γυαλί Πλαστικά Άλλα Μεγάλες οικιακές συσκευές Μικρές οικιακές συσκευές Εξοπλισµός πληροφορικής τηλεπικοινωνιών Εξοπλισµός τηλεπικοινωνιών Εξοπλισµός ψυχαγωγίας (τηλεοράσεις, ραδιόφωνα κ.λπ) Φωτιστικά είδη Λαµπτήρες εκκένωσης αερίου 61% 7% 3% 9% 20% 19% 1% 0% 48% 32% 43% 0% 4% 30% 20% 13% 7% 0% 74% 6% 11% 2% 35% 31% 22% 2% 2% 89% 3% 3% iii
Επικίνδυνα υλικά στα ΑΗΗΕ Πολλά από τα υλικά τα οποία χρησιµοποιούνται στη παραγωγή των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών παρουσιάζουν δυνητική επικινδυνότητα. Τα πιο σηµαντικά συστατικά/τµήµατα του ΑΗΗΕ από άποψη επικινδυνότητας, είναι τα εξής: Πυκνωτές που περιέχουν πολυχλωριωµένα διφαινύλια Κατασκευαστικά στοιχεία που περιέχουν υδράργυρο, όπως διακόπτες και οπισθοφωτιστικές λυχνίες Μπαταρίες που περιέχουν Pb, Cd, Hg Πλακέτες τυπωµένων κυκλωµάτων που περιέχουν BFRs, Be Κολλώδη µελάνια και οι περιέκτες τους Πλαστικά υλικά που περιέχουν βρωµιούχους φλογοεπιβραδυντές (BFRs) Κατασκευαστικά στοιχεία που περιέχουν αµίαντο Καθοδικές λυχνίες που περιέχουν Pb, φώσφορος Λαµπτήρες εκκένωσης αερίων και οθόνες υγρών κρυστάλλων που περιέχουν υδράργυρο Κατασκευαστικά στοιχεία µε πυρίµαχες κεραµικές ίνες Κατασκευαστικά στοιχεία µε ραδιενεργές ουσίες Ηλεκτρολυτικοί πυκνωτές που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Τα ΑΗΗΕ αφορούν σε ένα ευρύ φάσµα επιµέρους ρευµάτων αποβλήτων (λόγω του µεγάλου αριθµού διαφορετικών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών προϊόντων που κατασκευάζονται και προωθούνται στην αγορά) τα οποία παρουσιάζουν διακριτές διαφορές στη σύστασή τους. Κοινή παράµετρος σε όλες τις περιπτώσεις είναι η ύπαρξη υλικών/συστατικών τα οποία χρησιµοποιούνται για την κατασκευή των ΗΕΕ και που χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα, µε αποτέλεσµα να παρουσιάζεται δυνητική επικινδυνότητα από την παρουσία τους όταν τα ΗΕΕ ολοκληρώσουν τον κύκλο ζωής τους και µετατραπούν σε ΑΗΗΕ. Η επικινδυνότητα αυτή είναι υψηλή στις περιπτώσεις που δεν λαµβάνει χώρα ορθολογική διαχείρισή τους και τα οχήµατα ι. εγκαταλείπονται ανεξέλεγκτα ιι. οδηγούνται ως έχουν προς τελική διάθεση σε χώρους ταφής ιιι. δεν εφαρµόζονται ορθολογικές πρακτικές κατά τη διαχείρισή τους (απορρύπανση, iv
αποσυναρµολόγηση, τεµαχισµός, διαχωρισµός µετάλλων, ταφή υπολείµµατος) iv. εφαρµόζονται πρακτικές οι οποίες παρουσιάζουν υψηλό δυναµικό πρόκλησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπως η αποτέφρωση. Πιο αναλυτικά: Στις περιπτώσεις που δεν λαµβάνει χώρα ανάκτηση τµηµάτων/υλικών από τα ΑΗΗΕ αλλά απορρίπτονται σε χώρους δηµιουργούν σηµαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπως: προβλήµατα στη λειτουργία των χώρων παρεµπόδιση των βιοχηµικών δράσεων αποδόµησης που αναπτύσσονται στους χώρους (αναστολή της δράσης ή και θανάτωση των µικροβιακών και βακτηριακών πληθυσµών) παρεµπόδιση της φυσικής κυκλοφορίας του νερού στους χώρους δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένουν ως έχουν στο χώρο ρύπανση του εδάφους µέσω διαδικασιών διάβρωσης (µέταλλα) ή/και εκχύλισης δυνητική µεταφορά στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα, µε αποτέλεσµα τη ρύπανσή τους και διατάραξη της ισορροπίας των οικοσυστηµάτων της απειλή για τα ενδιαιτήµατα (habitats) της Στις περιπτώσεις που τα ΑΗΗΕ υπόκεινται σε διαδικασία καύσης (αποτέφρωσης), λαµβάνει χώρα παραγωγή αερίων, στερεών αποβλήτων (τέφρα) και υγρών αποβλήτων (κατά τις διαδικασίες σβέσης της τέφρας και καθαρισµού των αερίων) τα οποία χαρακτηρίζονται από υψηλή επικινδυνότητα λόγω της παρουσίας επικινδύνων συστατικών στα ΑΗΗΕ. Τονίζεται ακόµη ότι σηµαντικά προβλήµατα δηµιουργεί και η εγκατάλειψη ΑΗΗΕ δεδοµένου ότι: ι. αποτελούν σοβαρή πηγή ρύπανσης ιι. προκαλούν αισθητική όχληση ιιι. αποτελούν εµπόδια στους δρόµους v
Μια δεύτερη συνιστώσα που αφορά σε αρνητικές επιπτώσεις σχετικά µε τα ΑΗΗΕ είναι η απώλεια πρώτων υλών από τη µη εφαρµογή πρακτικών ανάκτησης, ανακύκλωσης και επαναχρησιµοποίησης υλικών (µέταλλα, γυαλί, πλαστικό). Στον Πίνακα 3 που ακολουθεί παρουσιάζονται συνοπτικά οι κυριότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που µπορούν να παρουσιασθούν από τη µη ορθολογική διαχείριση των ΑΗΗΕ. Πίνακας 3: Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την παραγωγή ΑΗΗΕ Υλικό/συστατικό Πλακέτες κυκλωµάτων που περιέχουν βρωµιούχους επιβραδυντές φλόγας BFRs (DBPE, OBPE, TBBPA), µέταλλα όπως χαλκός, νικέλιο, µόλυβδος, κασσίτερος, παλλάδιο όπως επίσης και εποξειδικές ίνες Επίπτωση Εγκατάλειψη τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά ενώσεων του βρωµίου στην ατµόσφαιρα µέσω διαδικασιών εξάτµισης δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένουν ως έχουν στο χώρο διάβρωσης µετάλλων και εκχύλισης της vi
Μονώσεις που περιέχουν αµίαντο και πυρίµαχες κεραµικές ίνες. αέριες εκποµπές που περιέχουν HBr και ενώσεις του βρωµίου τέφρα που περιέχει ενώσεις βρωµίου αέριες εκποµπές που περιέχουν αιωρούµενα σωµατίδια βαρέων µετάλλων τέφρα που περιέχει βαρέα µέταλλα υγρά απόβλητα από τις διαδικασίες σβέσης της τέφρας και καθαρισµού των αερίων που περιέχουν βαρέα µέταλλα το νικέλιο δρα ως καταλύτης για το σχηµατισµό διοξινών κατά την καύση Απόρριψή τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά ινών αµιάντου ατµόσφαιρα µε πιθανότητα εισπνοής από τον άνθρωπο δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένει ως έχει στο χώρο εκχύλισης vii
Συστατικά οθονών υγρών κρυστάλλων (π.χ. MBBA και 5CB) της εν υφίστανται διαδικασία αποτέφρωσης αλλά παραµένουν στην παραγόµενη τέφρα ως έχουν Απόρριψή τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά οργανικών στην ατµόσφαιρα µε πιθανότητα εισπνοής από τον άνθρωπο δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένει ως έχει στο χώρο εκχύλισης της viii
Σταθεροποιητές (µόλυβδος) πλαστικοποιητές (φθαλικοί εστέρες) και Απόρριψη τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά οργανικών στην ατµόσφαιρα µέσω διαδικασιών εξάτµισης των εστέρων δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένουν ως έχουν στο χώρο διάβρωσης µετάλλων και εκχύλισης οργανικών της αέριες εκποµπές που περιέχουν οργανικές ενώσεις (από τους εστέρες) τέφρα που περιέχει µόλυβδο αέριες εκποµπές που περιέχουν αιωρούµενα σωµατίδια µολύβδου τέφρα που περιέχει βαρέα µέταλλα υγρά απόβλητα από τις διαδικασίες σβέσης της τέφρας και καθαρισµού των αερίων που περιέχουν µόλυβδο ix
ιακόπτες, θερµοστάτες, πλακέτες κυκλωµάτων, όργανα µέτρησης, κινητά τηλέφωνα, µπαταρίες και ιατρικός εξοπλισµός που περιέχουν υδράργυρο όπως και µεταλλικά τµήµατα που έχουν επιµολυνθεί µε υδράργυρο ιεργασίες απορρύπανσης και αποσυναρµολόγησης των ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά υδραργύρου στην ατµόσφαιρα παρεµπόδιση της φυσικής κυκλοφορίας του νερού στους χώρους ρύπανση του εδάφους µέσω εκχύλισης αποδέσµευσης του υδραργύρου της αέριες εκποµπές που περιέχουν αιωρούµενα σωµατίδια µολύβδου τέφρα που περιέχει ενώσεις υδραργύρου υγρά απόβλητα από τις διαδικασίες σβέσης της τέφρας και καθαρισµού των αερίων που περιέχουν υδράργυρο ιεργασίες τήξης scrap σε φούρνο ηλεκτρικού τόξου εκποµπές υδραργύρου στην ατµόσφαιρα x
Ηλεκτρονικές συνδέσεις που περιέχουν βηρύλλιο (κράµατα και οξείδιο του βηρυλλίου) Μεταλλικά τµήµατα Απόρριψη τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά βηρυλίου στην ατµόσφαιρα διάβρωσης και εκχύλισης της τέφρα που περιέχει βηρύλλιο αέριες εκποµπές που περιέχουν αιωρούµενα σωµατίδια βηρυλλίου υγρά απόβλητα από τις διαδικασίες σβέσης της τέφρας και καθαρισµού των αερίων που περιέχουν βηρύλλιο Εγκατάλειψή τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης και τεµαχισµού ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά σωµατιδίων που περιέχουν βαρέα µέταλλα στην ατµόσφαιρα xi
Ηλεκτρολυτικοί πυκνωτές που περιέχουν γλυκόλες και αµίνες. προβλήµατα στη λειτουργία των χώρων παρεµπόδιση της φυσικής κυκλοφορίας του νερού στους χώρους διάβρωσης της αέριες εκποµπές που περιέχουν αιωρούµενα σωµατίδια βαρέων µετάλλων τέφρα που περιέχει βαρέα µέταλλα υγρά απόβλητα από τις διαδικασίες σβέσης της τέφρας και καθαρισµού των αερίων που περιέχουν βαρέα µέταλλα το νικέλιο και ο χαλκός δρουν ως καταλύτες για το σχηµατισµό διοξινών κατά την καύση Εγκατάλειψη τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά οργανικών (από τις γλυκόλες) και ενώσεων του αζώτου (από τις αµίνες) στην xii
Τµήµατα που περιέχουν χρώµιο (χρησιµοποιείται ως ανασταλτικός παράγοντας διάβρωσης στο σύστηµα ψύξης) ατµόσφαιρα µέσω διαδικασιών εξάτµισης δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένουν ως έχουν στο χώρο ή αντιδρούν µε άλλα συστατικά δίδοντας επικίνδυνα παράγωγα π.χ. χλωραµίνες εκχύλισης της αέριες εκποµπές που περιέχουν οργανικές ενώσεις και ενώσεις του αζώτου Απόρριψη τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά χρωµίου στην ατµόσφαιρα εκχύλισης xiii
Χλωροπαραφίνες καλώδια σε της τέφρα που περιέχει χρώµιο αέριες εκποµπές που περιέχουν αιωρούµενα σωµατίδια χρωµίου υγρά απόβλητα από τις διαδικασίες σβέσης της τέφρας και καθαρισµού των αερίων που περιέχουν χρώµιο λόγω αποδέσµευσης των µετάλλων που περιέχονται σε αυτούς εκχύλισης της αέριες εκποµπές που περιέχουν χλωριωµένες οργανικές ενώσεις και άλλες ενώσεις του χλωρίου xiv
Πλαστικά και γυαλί Πυκνωτές περιέχουν PCBs που προβλήµατα στη λειτουργία των χώρων παρεµπόδιση της φυσικής κυκλοφορίας του νερού στους χώρους δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένουν ως έχουν στο χώρο εκχύλισης συστατικών της Αέριες εκποµπές που περιέχουν οργανικές ενώσεις Εγκατάλειψη τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά οργανοχλωριωµένων συστατικών στην ατµόσφαιρα µέσω διαδικασιών εξάτµισης δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένουν ως έχουν στο χώρο xv
Υγρά ή κολλώδη µελάνια, κόλλες και βαφές και οι περιέκτες τους εκχύλισης της αέριες εκποµπές που περιέχουν οργανικές και ανόργανες ενώσεις του χλωρίου Απόρριψή τους σε χώρους αποσυναρµολόγησης - τεµαχισµού ΑΗΗΕ: ρύπανση εδάφους δυνητική ρύπανση υδάτων µέσω επιφανειακής απορροής µεταφορά οργανικών συστατικών στην ατµόσφαιρα µέσω διαδικασιών εξάτµισης δεν υπόκεινται σε διαδικασίες αποδόµησης, µε αποτέλεσµα να παραµένουν ως έχουν στο χώρο εκχύλισης xvi
της Αέριες εκποµπές που περιέχουν οργανικές ενώσεις Νοµοθετικό πλαίσιο αναφορικά µε τη διαχείριση των ΑΗΗΕ Η διαχείριση των ΑΗΗΕ εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της διαχείρισης των αποβλήτων, όµως έχουν υιοθετηθεί νοµοθετικές ρυθµίσεις που αφορούν αποκλειστικά στα ΑΗΗΕ. Οι βασικοί στόχοι που απορρέουν από το υφιστάµενο νοµοθετικό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο περιλαµβάνουν: Τη µέγιστη αξιοποίηση των υλικών που περιέχονται στα ΑΗΗΕ, µέσω της ανάκτησης, της επαναχρησιµοποίησης ή ανακύκλωσης και τέλος της ενεργειακής αξιοποίησης τους. Τη ελαχιστοποίηση της ποσότητας των επικινδύνων συστατικών τα οποία περιέχονται στα νέα οχήµατα και εποµένως στα ΑΗΗΕ. Τη πρόληψη / µείωση των υλικών τα οποία περιέχονται στα ΑΗΗΕ και δεν µπορούν να αξιοποιηθούν. Την ασφαλή επεξεργασία των αποβλήτων / υπολειµµάτων για τα οποία δεν είναι δυνατή η αξιοποίηση προκειµένου να οδηγηθούν προς τελική διάθεση σε κατάλληλους χώρους. Στην παρούσα έκθεση αναλύεται το υφιστάµενο Κοινοτικό και Κυπριακό νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση των ΟΤΚΖ. Συνοπτικά αναφέρονται τα εξής: Κοινοτικό νοµοθετικό πλαίσιο Οδηγία 2002/96/ΕΚ Σκοπός της Οδηγίας είναι η ανάπτυξη κατευθύνσεων έτσι ώστε να προωθηθεί η πρόληψη και µείωση της παραγωγής αποβλήτων, η αξιοποίηση υλικών που περιέχονται σε αυτά καθώς επίσης και η µείωση της ποσότητας που οδηγείται σε χώρους. xvii
Επιπροσθέτως επιδιώκεται η βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων όλων των φορέων (παραγωγοί, διανοµείς, καταναλωτές) που συµµετέχουν στον κύκλο ζωής του ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού. Επίσης καθορίζονται οι ποσοτικοί στόχοι αξιοποίησης για κάθε τύπο απόβλητου ΗΗΕ που θα πρέπει να προσεγγίσουν τα κράτη µέλη µέχρι τις 31 εκεµβρίου 2006 και εισάγεται η αρχή της ευθύνης του παραγωγού. Οδηγία 2003/108/ΕΚ Η Οδηγία αυτή αποτελεί τροποποίηση της Οδηγίας 2002/96/ΕΚ και ειδικότερα αφορά στη διαχείριση των ΑΗΗΕ µη οικιακής προέλευσης, στοχεύοντας στη µείωση του κινδύνου που πιθανώς να εγκυµονούσαν για την οικονοµική βιωσιµότητα των µικρών επιχειρήσεων ορισµένες διατάξεις τις Οδηγίας 2002/96. Οδηγία 2002/95/ΕΚ Η Οδηγία αυτή στοχεύει στον έλεγχο και εξάλειψη ορισµένων επικινδύνων ουσιών που περιέχονται στον ΗΗΕ, µέσω απαγόρευσης της χρήσης υλικών όπως µόλυβδος, υδράργυρος, κάδµιο, εξασθενές χρώµιο, πολυβρωµοδιφαινύλια (PBB) και πολυβρωµοδιφαινυλαιθέρες (PBDE) στα νέα είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού που εισέρχονται στην αγορά. Επίσης αναλύονται άλλα νοµοθετήµατα όπως η Απόφαση της Επιτροπής της 11 ης Μαρτίου 2004 µε αντικείµενο το ερωτηµατολόγιο όσον αφορά τις εκθέσεις των κρατών µελών για την εφαρµογή της οδηγίας 2002/96/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου σχετικά µε τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού (ΑΗΗΕ) και η πρόταση οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασµό των προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια (ΠΚΕ) Κυπριακό Νοµοθετικό Πλαίσιο Όσον αφορά στην ΑΗΗΕ, η Κύπρος έχει θεσπίσει τον Κανονισµό 68/2004 περί Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισµού, όπου ενσωµατώνονται τα προβλεπόµενα από τις αντίστοιχες Κοινοτικές διατάξεις. xviii
Υφιστάµενη κατάσταση αναφορικά µε τη διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού ιαχείριση ΑΗΗΕ σε χώρες της Ε.Ε. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις πρακτικές που εφαρµόζονται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά µε τη διαχείριση των ΑΗΗΕ. Σκοπός της ανάλυσης αυτής είναι να εξαχθεί πλήρης εικόνα σχετικά τα εναλλακτικά συστήµατα που µπορούν να εφαρµοσθούν και να αξιοποιηθεί η εµπειρία που έχει αποκτηθεί για τις ανάγκες του συγκεκριµένου έργου. Πιο ειδικά, παρουσιάζονται στοιχεία και πληροφορίες από τις εξής χώρες: Αγγλία, Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερµανία, ανία, Ιρλανδία, Λουξεµβούργο, Ισπανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σουηδία, Φινλανδία, Ουγγαρία και Πολωνία. Υφιστάµενη κατάσταση σχετικά µε τη διαχείριση των ΑΗΗΕ στην Κύπρο Περιγράφεται αναλυτικά η υφιστάµενη κατάσταση στην Κύπρο σχετικά µε τα διάφορα στάδια του κύκλου ζωής των ΗΗΕ και ΑΗΗΕ που εφαρµόζονται στην Κύπρο. Πιο αναλυτικά, δίδονται πληροφορίες σχετικά µε τα εξής: Εγχώρια παραγωγή ΗΕΕ Εισαγωγή ΗΕΕ Συντήρηση Επιδιόρθωση ΗΕΕ ιαχείριση ΑΗΗΕ Χωριστή Συλλογή ΑΗΗΕ Αξιοποίηση υλικών που περιέχονται στα ΑΗΗΕ Τελική ιάθεση ΑΗΗΕ (Ελεγχόµενη απόρριψη) Ανεξέλεγκτη Απόρριψη ΑΗΗΕ Σύµφωνα µε την ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης συνοψίζονται τα εξής: εν υφίσταται ολοκληρωµένο σύστηµα για τη διαχείριση των ΑΗΗΕ εν έχουν δηµιουργηθεί ακόµη αδειοδοτηµένοι χώροι αξιοποίησης, παραλαβής, ανάκτησης και αξιοποίησης των αποβλήτων αυτών Πραγµατοποιείται σε περιορισµένο βαθµό, αποµάκρυνσή τους από το µικτό ρεύµα των οικιακών απορριµµάτων και προσωρινή αποθήκευσή τους σε χώρους οι οποίοι δεν διαθέτουν άδεια λειτουργίας. xix
Αρνητικό είναι το γεγονός ότι πραγµατοποιείται ακόµη ανεξέλεγκτη απόρριψη των ΑΗΗΕ σε πολλούς µη αδειοδοτηµένους χώρους σε όλη την Κύπρο (χαράδρες, χωράφια κ.λ.π), όπως και σε κάποιο βαθµό απόρριψή τους ως έχουν σε εγκεκριµένους και µη χώρους τελικής. Σηµαντικά κενά παρατηρούνται στον τοµέα ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών. Η συµµετοχή των πολιτών στην προσπάθεια για ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, είναι πάρα πολύ σηµαντική. Ιδιαίτερη βαρύτητα λοιπόν, θα πρέπει να δοθεί προς την κατεύθυνση αυτή. Εµπλεκόµενοι φορείς Ακόµη, στην έκθεση καταγράφονται όλοι οι Κυπριακοί φορείς που εµπλέκονται άµεσα ή έµµεσα στην παραγωγή και διαχείριση των ΟΤΚΖ όπως επίσης και οι αρµοδιότητες που αυτοί έχουν. Συνοπτικά: α. Φορείς Ελέγχου και Ευθύνης ιαχείρισης Υπηρεσία Περιβάλλοντος (Υπουργείο Γεωργίας, Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων): Είναι υπεύθυνη για την εναρµόνιση της Κυπριακής Νοµοθεσίας µε την Ευρωπαϊκή όσον αφορά στα απόβλητα ηλεκτρικού - ηλεκτρονικού εξοπλισµού. Αποτελεί την αρµόδια κρατική αρχή ελέγχου εφαρµογής των προνοιών του περί Στερεών και Επικινδύνων Αποβλήτων Νόµου του 2002, σχετικά µε τα απόβλητα ηλεκτρικού ηλεκτρονικού εξοπλισµού. Επίσης είναι υπεύθυνη για την αδειοδότηση εγκαταστάσεων ή επιχειρήσεων που ασχολούνται µε τη διαχείριση αποβλήτων έχοντας προεδρεύον ρόλο στη Συµβουλευτική Επιτροπή ιαχείρισης Αποβλήτων (ΣΕ Α). Συµβουλευτική Επιτροπή ιαχείρισης Αποβλήτων (ΣΕ Α): Η επιτροπή αυτή γνωµοδοτεί προς την αρµόδια αρχή (Υπηρεσία Περιβάλλοντος) για τη χορήγηση της άδειας διαχείρισης αποβλήτων. Επίσης, αποτελεί τον αρµόδιο γνωµοδοτικό φορέα για τον καθορισµό Πλαισίου Τεχνικών Προδιαγραφών για τη ιαχείριση των Αποβλήτων η τήρηση του οποίου λαµβάνεται υπόψη στην αδειοδότηση µιας διαχειριστικής µονάδας. xx
Εισαγωγείς, Πωλητές, Κάτοχοι ηλεκτρικών - ηλεκτρονικών συσκευών στο τέλος του Κύκλου Ζωής τους: Οι φορείς αυτοί είναι οι άµεσα υπεύθυνοι για τη διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικού/ ηλεκτρονικού εξοπλισµού οι οποίοι θα πρέπει να δηµιουργήσουν τα κατάλληλα διαχειριστικά συστήµατα µε δική τους χρηµατοδότηση. β. Άλλοι Φορείς που Εµπλέκονται στον Κύκλο Ζωής των Ηλεκτρικών - Ηλεκτρονικών Συσκευών Ανακυκλωτές: Οι ανακυκλωτές αποτελούν φορείς οι οποίοι στο παρόν στάδιο ανακυκλώνουν µικρές ποσότητες ηλεκτρικών/ ηλεκτρονικών αποβλήτων και οι οποίοι, δυνητικά, θα µπορούσαν να παρέχουν υπηρεσίες στους παραγωγούς (εισαγωγείς - πωλητές) και τους κάτοχους των αποβλήτων αυτών για την καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων αυτών. Τµήµα Πολεοδοµίας και Οικήσεως (Υπουργείο Εσωτερικών): Εµπλέκεται γενικά σε οποιαδήποτε δραστηριότητα σχετίζεται µε κάποιου είδους ανάπτυξη εντός καθορισµένων χωροθετηµένων ζωνών. Αποτελεί την υπεύθυνη αρχή για την έκδοση αδειών πολεοδοµίας. Οι πρόνοιες των διάφορων νοµοθεσιών του τµήµατος αυτού θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη στην αδειοδότηση εγκαταστάσεων και επιχειρήσεων διαχείρισης αποβλήτων. ηµοτικά/ Κοινοτικά Συµβούλια (Τοπικές Αρχές): Εκφράζουν την άποψή τους στις συνεδρίες της Συµβουλευτικής Επιτροπής ιαχείρισης Αποβλήτων, δεν έχουν όµως δικαίωµα ψήφου. Αποτελούν όµως συνεργάτες των αρµόδιων φορέων για την εφαρµογή των προνοιών του περί Στερεών και Επικινδύνων Αποβλήτων Νόµου του 2002, σχετικά µε τα απόβλητα ηλεκτρικού - ηλεκτρονικού εξοπλισµού. Επιστηµονικό Τεχνικό Επιµελητήριο Κύπρου (Ε.Τ.Ε.Κ): Αποτελεί το νοµικό σύµβουλο του κράτους σε τεχνικά θέµατα. Συνεπώς έχει τη δυνατότητα να διαδραµατίσει συµβουλευτικό ρόλο όσον αφορά στη διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικού/ ηλεκτρονικού εξοπλισµού. xxi
Κυπριακό Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο (Κ.Ε.Β.Ε): Το Επιµελητήριο αυτό εµπλέκεται µε στην προσπάθεια δηµιουργίας ενός οργανισµού ο οποίος θα αναλάβει τη διαχείριση των αποβλήτων που αποτελούν πρώτη προτεραιότητα. Σύνδεσµος Εισαγωγέων Ηλεκτρικών - Ηλεκτρολογικών: Σύνδεσµος κάτω από την οµπρέλα του Κ.Ε.Β.Ε ο οποίος συντονίζει τις ενέργειες των εισαγωγέων ηλεκτρικών / ηλεκτρονικών συσκευών που εµπλέκονται σε αυτόν. Σύνδεσµος Ανακυκλωτών: Σύνδεσµος κάτω από την αιγίδα του K.E.B.E ο οποίος συντονίζει τις ενέργειες των ανακυκλωτών που εµπλέκονται σε αυτόν. Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου (Υπουργείο Οικονοµικών): Η Υπηρεσία αυτή συλλέγει κάποια στοιχεία που σχετίζονται µε το ρεύµα των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών (εισαγωγές - εξαγωγές, αξίες εισαγωγής και πώλησης, ποσότητες και αξίες συσκευών που παράγονται από την εγχώρια βιοµηχανία). Τελωνείο (Υπουργείο Οικονοµικών): Το τελωνείο καταγράφει τις ποσότητες των ηλεκτρικών/ ηλεκτρονικών συσκευών που εισέρχονται και εξέρχονται από την Κύπρο. xxii