Πώς οι αντιλήψεις για την ανάπτυξη επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία

Πώς οι αντιλήψεις για την ανάπτυξη επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία

Σκεφτείτε Ποιες είναι οι παραδοχές μας σχετικά με τη μάθηση και την ανάπτυξη στην παιδική ηλικία; Πώς πιστεύετε ότι διευκολύνεται η ανάπτυξη και η μάθηση των μικρών παιδιών; τα παιδιά έχουν πολλές και διαφορετικές ικανότητες (πορεία/διαδικασία), έχουν ενεργό ρόλο στις διαδικασίες και είναι μέρος μιας ομάδας (έχουν ανάγκες και δικαιώματα) η παιδική ηλικία έχει αυτόνομη αξία και χρειάζεται χρόνο και χώρο για παιχνίδι

Παράδειγμα (Σφυρόερα & Τζεκάκη, 2016, σ. 23) Η νηπιαγωγός, με αφορμή τον ερχομό του νέου μήνα, μοιράζει στα παιδιά μια φωτοτυπία. Στην κορυφή της φωτοτυπίας ήταν γραμμένη η λέξη Φεβρουάριος και στη συνέχεια ως πρώτη δραστηριότητα υπάρχουν ανακατεμένα γράμματα και τα παιδιά πρέπει να κυκλώσουν αυτά που σχηματίζουν τη λέξη (στα προνήπια έχει δώσει φύλλο με λιγότερα γράμματα και ζητά να βρουν το πρώτο και το τελευταίο). Στη συνέχεια, τα παιδιά καλούνται να γράψουν την λέξη και στη συνέχεια να ζωγραφίσουν τον Φλεβάρη. Τα παιδιά έκατσαν στα τραπεζάκια για να κάνουν την εργασία τους ατομικά και η νηπιαγωγός βρισκόταν κοντά τους διότι τα παιδιά ζητούσαν την επιβεβαίωση της αν το έκαναν σωστά.

Παράδειγμα (Σφυρόερα & Τζεκάκη, 2016, σ. 22) Ποιος είναι ο ρόλος του παιδιού στην εκπαιδευτική διαδικασία; Με ποιες θεωρητικές παραδοχές για τη μάθηση συνδέεται; Στη διάρκεια της ελεύθερης ώρας η Μαρία θέλησε να ζωγραφίσει στο τετράδιό μου. Αφού τελείωσε τη ζωγραφιά της μου είπε: «Την έκανα για σένα» Ε: Σ ευχαριστώ πολύ Μαρία! Πώς θα θυμάμαι ότι εσύ το ζωγράφισες; Μ: Εγώ το έκανα! Ε: Έχω πολλές ζωγραφιές στο σπίτι μου. Πώς θα ξέρω ότι αυτή είναι δική σου; Μ: Θα σου γράψω το όνομά μου! Ε: Πολύ ωραία ιδέα. Μ: Δεν μπορώ να το γράψω. Ε: Σίγουρα μπορείς. Γράψε το όπως μπορείς. Η Μαρία έγραψε το όνομά της σε τρείς σειρές του τετραδίου χρησιμοποιώντας σύμβολα και λίγα γράμματα. Μόλις τελείωσε είπε: «Ορίστε!» Ε: Μου αρέσει πολύ όπως το έγραψες! Γιατί έβαλες τόσα πολλά γράμματα; Μ: Γιατί είναι πολύ μεγάλο όνομα!

Παράδειγμα (Σφυρόερα & Τζεκάκη, 2016, σ. 29) Έβαλα στο μπακάλικο μετά από μερικές μέρες ένα μπλοκ αποδείξεων και αμέσως σκέφτηκαν πώς θα μπορούσαν να το αξιοποιήσουν: θα κόβουν αποδείξεις στους πελάτες που έρχονται να ψωνίσουν. Ο Σπ. μου λέει με παράπονο: «αφού δεν ξέρουμε να γράφουμε». Ο Β. του λέει: «μπορείς να γράφεις την τιμή, πόσα χρήματα θα πληρώσουν δηλαδή». Και η Ν., που έχει παρατηρήσει τις επιγραφές πάνω στις συσκευασίες συμπληρώνει: «μπορούμε να γράφουμε τις λέξεις που έχουν πάνω στα κουτιά» κι έφερε ένα κουτί από καφέ κι ένα κουτί γάλα, δείχνοντας που λέει την λέξη. Αυτή η απάντηση ικανοποίησε τον Σπύρο που πήγε να παίξει στο μπακάλικο. Η επόμενη ερώτηση που έγινε ήταν σε ποιο σημείο της απόδειξης θα γράψουν το ποσό και τι θα γράφουν στα άλλα κουτάκια. Τους έδειξα πού λέει «ποσό» για να το γράφουν και συζητήσαμε τί άλλο θα μπορούσαν να γράφουν στα υπόλοιπα κουτάκια. Μια ιδέα ήταν να προσθέτουν το όνομά τους και το όνομα του πελάτη πάνω στην απόδειξη[ ]

Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (1) Οι McLachlan, Fleer & Edwards (2010) αναφέρουν δύο θεωρητικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη των παιδιών οι οποίες επηρεάζουν σημαντικά την εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και τη διαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών για την προσχολική εκπαίδευση.

Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (2) Αναπτυξιακά Κατάλληλες Πρακτικές (Developmentally Appropriate Practice) Επιρροή από πιαζετική θεωρία η ανάπτυξη ως βαθμιαία εξέλιξη. Η ηλικία παίζει σημαντικό ρόλο, η ανάπτυξη πραγματοποιείται σταδιακά και είναι σταθερή και «ίδια» για όλους τους ανθρώπους. Τα παιδιά ίδιας ηλικίας προβλέπεται να έχουν παρόμοιες ικανότητες (τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν). Η ανάπτυξη κυρίως ως ατομική διαδικασία που δεν επηρεάζεται σημαντικά από εξωτερικούς παράγοντες/πλαίσιο. Οι ιδέες των παιδιών που δεν «ταιριάζουν» με αναμενόμενες κατηγορίες θεωρούνται ανεπαρκείς, αφελείς, παρανοήσεις κ.λπ. (inadequate, naïve, misconceptions, alternative).

Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (3) Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Οι επιλογές του εκπαιδευτικού πρέπει να ανταποκρίνονται στις αναπτυξιακές προσδοκίες βάσει ηλικίας των παιδιών. Μεθοδολογικά θέλουμε να βρούμε τι σκέφτονται τα παιδιά για διάφορες έννοιες, να εντοπίσουμε τις ομοιότητες και να προσδιορίσουμε στάδια κατανόησης αυτών των εννοιών.

Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (4) Η Robbins (2005, σ. 141) αναφέρει ότι «για να κατανοήσει κανείς τον ατομικό τρόπο σκέψης χρειάζεται να γνωρίζει το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται. Οι ερευνητές δεν μπορούν απλά να εξετάζουν τον ατομικό τρόπο σκέψης σε «κενό», δε διαχωρίζεται από τα είδη των δραστηριοτήτων στις οποίες οι άνθρωποι συμμετέχουν». Συνεπώς θα πρέπει να γνωρίζουμε Ποιες είναι οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν τα παιδιά στο οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον; Πώς συμμετέχουν τα παιδιά σε αυτές; Τι μαθαίνουν τα παιδιά μέσα από αυτές;

Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (5) Πολιτισμική- ιστορική προσέγγιση (cultural historical approach) Επιρροή από τη θεωρία του Vygotsky Η ανάπτυξη δεν είναι ένα «ευθύ μονοπάτι»- διαλεκτική διαδικασία - δυναμική πορεία αλλαγής & εξέλιξης Η ανάπτυξη ως κοινωνική-πολιτισμική δραστηριότητα διαμεσολαβούμενη από μέσα, εργαλεία & σύμβολα όπου το κοινωνικό περιβάλλον λειτουργεί ως πηγή της ανάπτυξης Κοινωνική συνθήκη της ανάπτυξης εξαρτάται από την κοινωνία και το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ζει Έμφαση στις σχέσεις που αναπτύσσει το παιδί όταν συμμετέχει σε δραστηριότητες, στα διαφορετικά πλαίσια, σημασίες, πολιτισμικά εργαλεία (οικογένεια, κοινότητα)

Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (6) Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ο εκπαιδευτικός «βλέπει» τις δυνατότητες του παιδιού για μάθηση πέρα από τις ικανότητες που ήδη έχει (ζώνη επικείμενης ανάπτυξης). Σημαντική η επικοινωνία & η συμμετοχή/συνεργασία με τους άλλους μέσα από τις οποίες το παιδί έρχεται σε επαφή με νέες γνώσεις, διαφορετικές στρατηγικές σκέψης & δράσης, ποικιλία εμπειριών & σχέσεων

Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (7) Έμφαση στο πλαίσιο (context) στο οποίο συμμετέχει κάθε παιδί και τις εμπειρίες του (π.χ. οικογενειακές συνήθειες και πρακτικές, ποικίλα εργαλεία που χρησιμοποιούν όπως τηλεόραση, βιβλία, τραγούδια κ.λπ.) Μεθοδολογικά, δεν ψάχνουμε τόσο τις ομοιότητες στη σκέψη των παιδιών όσο τις διαφοροποιήσεις που οφείλονται σε διάφορους κοινωνικοπολιτισμικούς παράγοντες και μας ενδιαφέρει η μελέτη της συνεργασίας (επικοινωνιακές συνιστώσες).

Παπανδρέου, Μ. & Τερζή, Μ. (2013). Η διαδικασία της ανίχνευσης των αρχικών ιδεών των παιδιών ως παιδαγωγική πρακτική και ως εργαλείο για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων επεξεργασίας φυσικών φαινομένων στην τάξη του Νηπιαγωγείου. Στο Α. Δημητρίου (Επιμ.) Έννοιες για τη φύση και το περιβάλλον στην προσχολική ηλικία. Ερευνητικά δεδομένα, μεθοδολογικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικές εφαρμογές. (σελ. 41-52). Αθήνα: Επίκεντρο. Ανάκτηση από http://epublishing.ekt.gr/sites/ektpublishing/files/proceedings/6o.pdf

Δύο απόψεις για την ανάπτυξη (8) Rogoff (1995) τρία επίπεδα ανάλυσης: το ατομικό (ποιες είναι οι ιδέες του παιδιού και μέσα από ποια διαδικασία αλλάζουν, πως αλλάζει η συμπεριφορά και η συμμετοχή του στη δραστηριότητα κ.λπ.), το διαπροσωπικό (σχέσεις, επικοινωνία, ρόλοι, καθοδήγηση κ.λπ.) και το κοινωνικό πλαίσιο (εργαλεία όπως βιβλία, σχέδια κ.ά., κώδικες συμπεριφοράς, αξίες, απόψεις και πρακτικές κ.ά.).

Έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι Αν τα παιδιά δεν έχουν κίνητρα και δε βρίσκουν ενδιαφέρον στη δραστηριότητα, η εμπλοκή τους θα είναι περιορισμένη έως και μηδενική. Αν η δραστηριότητα είναι πέρα από την κοινωνική τους εμπειρία πιθανόν να μην κατανοούν το πλαίσιο ή η «ερώτηση» να μην έχει νόημα γι αυτά. Αν οι γλωσσικές τους ικανότητες δεν είναι τόσο ανεπτυγμένες, η κατανόηση πρέπει να ενισχυθεί και με άλλα μέσα.

οι ιδέες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών παρέχουν πολλές δυνατότητες στην ανάπτυξη ενός θέματος Ε: Γιατί άραγε να έχουμε σκελετό; Τι λέτε; Π 4: Για να μην πέφτουμε κάτω στο πάτωμα. Ε: Για πες Δ. Π 7: Για να μην χτυπάμε. Προστατεύει τα όργανα μας. Π4 : Άμα δεν είχαμε θα πέφταμε κάτω κυρία. Π 4: Λιωμένοι σαν παγωτό. Ε: Λιωμένοι σαν παγωτό, μπράβο. Π 2: Θα ήμασταν σαν σκορδαλιά που ανακατεύουμε. Ε: Ναι. Τι άλλο μας βοηθάει ο σκελετός; Πες Σ. Π 10: Μας βοηθάει να ήμαστε όρθιοι και να περπατάμε.

Τα ενδιαφέροντα των παιδιών οδηγούν τις ομάδες σε διαφορετικές δράσεις