ΑΠΟ 21/10/2017 ΕΩΣ 11/11/2017 ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: A ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ημερομηνία: Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες Ο ΑΦΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ Ένας ανθρωπολόγος και μία γλωσσολόγος γράφουν ότι το 90% των γλωσσών που ομιλούνται σήμερα στον κόσμο θα εξαφανιστούν μέσα σε εκατό χρόνια. Στο βιβλίο «Φωνές» που χάνονται περιγράφουν μια πολιτιστική και γλωσσική αποψίλωση που συντελείται σήμερα παντού. Αυτή η πρωτοφανής γλωσσική αναταραχή των τελευταίων εκατό χρόνων στην οποία χάθηκαν 250 τοπικές γλώσσες στην Αυστραλία και 100 στην Καλιφόρνια δεν είναι παρά ένα σύμπτωμα της κοινωνικής εξέλιξης που δημιούργησε το φαινόμενο του «παγκόσμιου χωριού», υποστηρίζουν οι συγγραφείς. Η εξάπλωση μερικών παγκόσμιων γλωσσών προκάλεσε το θάνατο πολλών άλλων. Δεν πρόκειται για την επιβίωση του ισχυρότερου ούτε για την έκβαση ενός ανταγωνισμού μεταξύ ίσων σε μια ιδανική αγορά. Ο γλωσσικός θάνατος είναι αποτέλεσμα μιας άνισης κοινωνικής μεταβολής που καταλήγει σε εντυπωσιακές ανισότητες μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, ακόμα και μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων περιοχών μέσα στην ίδια χώρα. Θάνατος, δολοφονία, αυτοκτονία, έτσι βλέπουν οι δύο συγγραφείς το χαμό των γλωσσών του κόσμου. Οι Ινδιάνοι της Αμερικής και οι Αυστραλοί αυτόχθονες δεν επέλεξαν ελεύθερα την αγγλική, οι γλώσσες τους δολοφονήθηκαν. Η δολοφονία είναι σίγουρα ο κατάλληλος όρος στην περίπτωση των γλωσσών του Σαλβαδόρ, όπου, το 1932, 25.000 άνθρωποι που μιλούσαν την ίδια γλώσσα σφαγιάστηκαν μαζικά από το στρατό. Η περίπτωση της ιρλανδικής γλώσσας χαρακτηρίζεται αυτοκτονία από τον Φλαν Ό Μπράιεν, επειδή «εκείνοι που μιλούσαν τη γαελική άφησαν με τη θέληση τους να χαθεί αυτό το όργανο ομορφιάς και ακρίβειας». Οι γλωσσικές αναταραχές επέρχονται κάτω από την πίεση των κοινωνικών συνθηκών, όπως έδειξε ο Σεάν ντε Φρέιν στη μελέτη του Η μεγάλη σιωπή για τη μοίρα των Ιρλανδών. Η σκοτσέζικη γαελική βρίσκεται σήμερα σε κίνδυνο, ενώ ασφαλείς, τουλάχιστον για την ώρα θεωρούνται η βρετανική και η ουαλική. Η ολέθρια πολιτιστική ομοιογενοποίηση με τι μπορεί άραγε να αντικατασταθεί; Ίσως η διγλωσσία να είχε σώσει την αϊνού, μια γλώσσα που μιλούσε κάποτε στην Ιαπωνία μια μυστηριώδης καυκάσια φυλή. Όπως λέει ο γλωσσολόγος Στίβεν Πίνκερ, η απώλεια μιας τόσο αρχαίας γλώσσας ισοδυναμεί με την πυρπόληση μιας βιβλιοθήκης με ιστορικά ντοκουμέντα ή με την εξαφάνιση ενός ζωικού είδους. Το βιβλίο «Φωνές» που χάνονται δείχνει γιατί αυτό που οι δύο συγγραφείς ονομάζουν «βιογλωσσική ποικιλία» το πλούσιο τοπίο της ζωής που περιλαμβάνει όλα τα φυτικά και ζωικά είδη της Γης, μαζί με τους λαούς της και τις γλώσσες τους πρέπει να μας απασχολεί. Το χρέος να σωθούν οι γλώσσες που βρίσκονται σε κίνδυνο συνδέεται με το ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 2
ΑΠΟ 21/10/2017 ΕΩΣ 11/11/2017 χρέος να σωθούν οι ιθαγενείς πληθυσμοί και το περιβάλλον τους. Η αιτία που πεθαίνουν τόσο οι «μικρές» γλώσσες όσο και οι «μικροί» λαοί συνδέεται με την πολιτική των προκαταλήψεων. (διασκευασμένο άρθρο από τον περιοδικό τύπο) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Ποιοι λόγοι ευθύνονται για την παγκόσμια γλωσσική αναταραχή, σύμφωνα με το συγγραφέα; Μονάδες 10 Α2. Ποιον τρόπο προτείνει ο αρθρογράφος, προκειμένου να περιοριστεί ο «γλωσσικός θάνατος»; Πόσο αποτελεσματική θεωρείτε μια τέτοια λύση; Μονάδες 10 Β1. Ποια είναι η δομή και ποιος ο τρόπος ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου Μονάδες 8 Β2. Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο σημεία αναφορικής και δύο συνυποδηλωτικής λειτουργίας της γλώσσας Μονάδες 6 Β3. «Ίσως η διγλωσσία να είχε σώσει την αϊνού, μια γλώσσα που μιλούσε κάποτε στην Ιαπωνία μια μυστηριώδης καυκάσια φυλή». Να μετατρέψετε τη σύνταξη της περιόδου στην αντίθετή της». Μονάδες 5 Β4.α) Να γράψετε κειμένου. μία συνώνυμη για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις του Μονάδες 5 Β4.β) Να αντιστοιχίσετε τις παρακάτω λέξεις µε τη σημασία τους: γλωσσαμύντωρ, γλωσσολογία, γλωσσαλγία, γλωσσοπλαστία, γλωσσομάθεια, γλωσσογραφία. 1. Η επιστήμη που μελετά τη γλώσσα και την εξέλιξή της. 2. Η γνώση ξένων γλωσσών. 3. Η ακατάσχετη φλυαρία. 4. Ο οπαδός της καθαρεύουσας. 5. Η συλλογή και ερμηνεία απαρχαιωμένων ή ιδιωματικών λέξεων. 6. Η δημιουργία νέων λέξεων και λεκτικών τύπων. Μονάδες 6 Γ. Τα τελευταία χρόνια συχνά λέγεται πως οι Νεοέλληνες αντιμετωπίζουμε πρόβλημα λεξιπενίας και πως η γλώσσα μας κινδυνεύει από την εκτεταμένη χρήση ξενικών λέξεων και εκφράσεων. Σε ένα κείμενο που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας, να αναφερθείτε στους λόγους που προκαλούν τέτοιου είδους φαινόμενα και να προτείνετε τρόπους για την αντιμετώπιση του. (350-400 λέξεις) Μονάδες 50 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 2 ΑΠΟ 2
ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: A ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ημερομηνία: Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2017 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1.Σύμφωνα με το συγγραφέα, ο σταδιακός αφανισμός των γλωσσών είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα ενός πλήθους παραγόντων. Ο κυριότερος ανάμεσα τους είναι η παγκοσμιοποίηση και η προώθηση της πολιτιστικής ομοιογενοποίησης του κόσμου, που δημιουργούν τους όρους ενός άνισου και αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων κοινωνιών. Αποτέλεσμα του ανταγωνισμού αυτού είναι η άσκηση κοινωνικών πιέσεων στους αδύναμους λαούς και η πρόκληση γλωσσικών αναταραχών, που οδηγούν στη σταδιακή αποψίλωση των γλωσσών τους. Α2. Ένας από τους τρόπους που θα μπορούσαν να συμβάλουν στον περιορισμό του προβλήματος της επαπειλούμενης γλωσσικής ομοιογενοποίησης είναι η διγλωσσία. Σύμφωνα με το συγγραφέα, όμως, με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται εύλογα εντάσεις, που ο συντάκτης του κειμένου αφήνει να διαφανούν. Ένα τέτοιο μέτρο στην καλύτερη περίπτωση θα μπορούσε να δώσει μια μικρή παράταση ζωής στις γλώσσες που απειλούνται, αλλά δε θα απέτρεπε την κατάργησή τους. Στη χειρότερη, μάλιστα, περίπτωση θα διευκόλυνε τη διαδικασία αυτής της εξαφάνισης, αφού θα οδηγούσε στην ταχύτερη επικράτηση των διεθνών γλωσσών. Β1. Η δομή της παραγράφου είναι η εξής: Θεματική πρόταση: Θάνατος.του κόσμου Σχόλια: Οι Ινδιάνοι και η ουαλική Κατακλείδα. Δεν έχει Ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι με παραδείγματα, καθώς στα σχόλια αναφέρει πλήθος παραδειγμάτων που αποδεικνύουν τον αφανισμό των γλωσσών. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 5
Β2. Αναφορική λειτουργία: 1) Ένας ανθρωπολόγος και μία γλωσσολόγος γράφουν 2) ασφαλείς θεωρούνται η βρετανική και η ουαλική. Συνυποδηλωτική λειτουργία 1) γλωσσική αποψίλωση 2) οι γλώσσες τους δολοφονήθηκαν Β3. «Ίσως η αϊνού, μια γλώσσα που μιλούσε κάποτε στην Ιαπωνία μια μυστηριώδης καυκάσια φυλή να είχε σωθεί από τη διγλωσσία». Β4.α) μεταβολής = αλλαγής επέρχονται = προξενούνται ολέθρια = καταστροφική ιθαγενείς = αυτόχθονες προκαταλήψεων = στερεοτύπων Β4.β) Η επιστήμη που μελετά τη γλώσσα και την εξέλιξή της (γλωσσολογία) Η γνώση ξένων γλωσσών. ( γλωσσομάθεια) Η ακατάσχετη φλυαρία. (γλωσσαλγία) Ο οπαδός της καθαρεύουσας. (γλωσσαμύντωρ) Η συλλογή και ερμηνεία απαρχαιωμένων ή ιδιωματικών λέξεων. ( γλωσσογραφία) Η δημιουργία νέων λέξεων και λεκτικών τύπων. (γλωσσοπλαστία Γ. Παραγωγή κειμένου- Προτεινόμενο σχεδιάγραμμα Τίτλος: Η αποψίλωση της ελληνικής γλώσσας Αφορμή από επίκαιρο γεγονός Πρόλογος (σχολιασμός δεδομένων ιδέες) Παρόλο που η γλώσσα αποτελεί ένα πολυδύναμο εκφραστικό μέσο, ωστόσο δεν τυγχάνει ανάλογης προσοχής και ενδιαφέροντος από τους Νεοέλληνες. Αν και υπάρχει ανεκτίμητος γλωσσικός κι εκφραστικός πλούτος, δεν αξιοποιείται και αντ αυτού οι γλωσσικές επιλογές είναι ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 2 ΑΠΟ 5
απλοϊκές και ημιτελείς. Επιπλέον, η ευρεία χρήση ξενικών λέξεων επιφέρει αισθητή υπονόμευση της εκφραστικής ικανότητας την Ελλήνων. Κύριο θέμα:α ζητούμενο: Αίτια των προβλημάτων της σύγχρονης γλώσσας Στο πλαίσιο της εκπαίδευσης η μελέτη της νέας ελληνικής γλώσσας δεν έχει την κεντρική θέση που θα έπρεπε, καθώς δε δίνεται μεγάλη βαρύτητα στη μορφολογία και το συντακτικό της νέας ελληνικής. Η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας σε ποικίλους τομείς της σύγχρονης πραγματικότητας (υπολογιστές, διαδίκτυο, μουσική, κινηματογράφος) που σχετίζονται με την καθημερινότητα των νέων, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη γλωσσική τους έκφραση. Οι νέοι επηρεάζονται, συνάμα, από την τηλεοπτική γλώσσα, όπως αυτή χρησιμοποιείται στα διαφημιστικά μηνύματα, αλλά και σε εκπομπές νεανικού περιεχομένου. Μείωση της επαφής των νέων με τη λογοτεχνία και το βιβλίο γενικότερα. Τα νέα δεδομένα της εποχής μας έχουν συνάμα εκμηδενίσει τις δυνατότητες ουσιαστικού διαλόγου τόσο στο πλαίσιο της οικογένειας όσο και στο πλαίσιο της υποβαθμισμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας Επικοινωνία των νέων μέσω των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης, όπου για λόγους συντομίας η γλώσσα αποκτά μια συντομογραφική ελλειπτική απόδοση, με τη χρήση συχνά λατινοελληνικού αλφαβήτου, που ενέχει τις δικές του ολέθριες συνέπειες στην ορθογραφία των λέξεων. Επικοινωνία των νέων μέσω των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης, όπου για λόγους συντομίας η γλώσσα αποκτά μια συντομογραφική ελλειπτική απόδοση, με τη χρήση συχνά λατινοελληνικού αλφαβήτου, που ενέχει τις δικές του ολέθριες συνέπειες στην ορθογραφία των λέξεων. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 3 ΑΠΟ 5
Παρά το γεγονός πως η ελληνική γλώσσα έχει φανεί ανθεκτικότατη σε κάθε πιθανή δοκιμασία στην μακραίωνη πορεία της, δε θα πρέπει να αγνοηθούν οι παράγοντες εκείνοι που υπονομεύουν και ζημιώνουν τη συνέχειά της Β ζητούμενο: Τρόποι Αντιμετώπισης Η διαφύλαξη και η σωστή εκμάθηση της γλώσσας θα πρέπει να συνιστά βασική επιδίωξη του σχολείου, ήδη από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. γλωσσική καλλιέργεια απαιτεί, φυσικά, συνειδητή προσπάθεια από το ίδιο το άτομο. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης χρειάζεται να αξιοποιήσουν την ισχυρή επίδραση που ασκούν στους νέους για να προωθήσουν ορθά γλωσσικά πρότυπα. Η πανεπιστημιακή κοινότητα, με τη συνδρομή γλωσσολόγων και τη σύμπραξη της πολιτείας, οφείλει να αντιμετωπίσει πιο οργανωμένα την απόδοση ξένων γλωσσικών όρων στα νέα ελληνικά είτε με τη χρήση αντίστοιχων ελληνικών λέξεων είτε με τη δημιουργία νέων. Το Υπουργείο Παιδείας οφείλει να αξιοποιήσει τόσο τις υπάρχουσες βιβλιοθήκες των σχολείων όσο και τις δυνατότητες του διαδικτύου, για να προωθήσει την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων. Οι πνευματικοί δημιουργοί του τόπου μας θα πρέπει να επιχειρήσουν ανοίγματα προς το νεανικό κοινό είτε με τη βοήθεια του διαδικτύου, είτε μέσω της τηλεόρασης, είτε με πιο ενεργή συμμετοχή στις σχολικές εκδηλώσεις Η πολιτεία οφείλει, σε κάθε περίπτωση, να στηρίξει έμπρακτα τις προσπάθειες ανάδειξης και διάδοσης του ελληνικού λόγου, ώστε να συνεχιστεί η εμβριθής μελέτη του, αλλά και να ενισχυθεί το κύρος της γλώσσας μας τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η πολιτεία οφείλει, σε κάθε περίπτωση, να στηρίξει έμπρακτα τις προσπάθειες ανάδειξης και διάδοσης του ελληνικού λόγου, ώστε να συνεχιστεί η εμβριθής μελέτη του, αλλά και να ενισχυθεί το κύρος της γλώσσας τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 4 ΑΠΟ 5
Επίλογος: Συμπεράσματα- Άλλες προτάσεις ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 5 ΑΠΟ 5