Γιατί δεν ολοκληρώνεται η διοικητική μεταρρύθμιςη ςτην Ελλάδα: Δομικά ελλείμματα, προαπαιτούμενα και προκλήςεισ

Γιατί δεν ολοκληρώνεται η διοικητική μεταρρύθμιςη ςτην Ελλάδα: Δομικά ελλείμματα, προαπαιτούμενα και προκλήςεισ (Με αθνξκή ηελ πξόζθαηε νδπλεξή δηάςεπζε ηεο ξήζεο: ε «θξίζε είλαη κηα επθαηξία γηα κεηαξξπζκίζεηο») Τνπ ΑΝΤΩΝΗ ΜΑΝΙΤΑΚΗ Οκόηηκνπ θαζεγεηή Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο κε ηε ζπλεξγαζία ηνπ ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΑΛΑΜΠΑΝΙΓΗ Γξ. Πνιηηηθώλ Δπηζηεκώλ Αντικείμενο τησ ειςήγηςησ Σηελ ζύληνκε πξνθνξηθή εηζήγεζή κνπ ζα πξνζπαζήζσ λα ηρλειαηήζσ ηνπο ιόγνπο ή ηα αίηηα ηεο κε νινθιήξσζεο ησλ δηνηθεηηθώλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηε ρώξα καο. Η κεηαξξύζκηζε ηνπ θξάηνπο θαη ηεο δηνίθεζε είλαη έλαο ζηόρνο, πνπ δεθαεηίεο ηώξα εμαγγέιιεηαη παλεγπξηθά από ηηο εθάζηνηε θπβεξλήζεηο θαη κεδέπνηε νινθιεξώλεηαη θαη πάλησο δελ πξαγκαηνπνηείηαη. Η δηνίθεζε παξακέλεη πάληα έλαο κεραληζκόο αξγνθίλεηνο, παξαιπκέλνο, γξαθεηνθξαηηθόο, αλίθαλνο λα επεμεξγαζηεί δεκόζηεο πνιηηηθέο, θαη λα εθπιεξώζεη απνηειεζκαηηθά θαη κε επειημία ηηο δεκόζηεο απνζηνιέο ηεο θαη θπξίσο λα αληαπνθξηζεί ζηηο αλάγθεο ησλ πνιηηώλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ. Σηελ Ειιάδα ε Δηνηθεηηθή κεηαξξύζκηζε είλαη κνλίκωο έλα δεηνύκελν, πνπ αλαδεηείηαη αιιά δελ πξαγκαηνπνηείηαη. 1

Ι. Διδάγματα από την πρόςφατη, ανολοκλήρωτη απόπειρα διοικητικήσ μεταρρύθμιςησ Μεταρρύθμιςη εν μέςω κρίςησ με την αξιοποίηςη τησ τεχνικήσ βοήθειασ τησ Task Force και τησ Γαλλίασ. Το παράδειγμα τησ α) Αναδιάρθρωςησ των διοικητικών μονάδων και τησ β) Κινητικότητασ Η πξόζθαηε απόπεηξα εθαξκνγήο ζηελ Διιάδα ελ θαηξώ θξίζεο 2012-2014 ελόο νινθιεξσκέλν Σρεδίνπ κεηαξξπζκηζηηθώλ-δηαξζξσηηθώλ αιιαγώλ ζηε Γεκόζηα Γηνίθεζε θαη ζην Κξάηνο κε ηελ πιήξε αμηνπνίεζε ηεο ηερληθήο βνήζεηαο ηεο Task Force for Greece θαη εηδηθά ηεο Γαιιίαο πνπ είρε θαη ηελ θεληξηθή επζύλε ηεο ηερλνθξαηηθήο ζπλδξνκήο απνδεηθλύεη ηνπ ιόγνπ ην αιεζέο: Τν ζρέδην ξηδηθήο αναδιάρθρωσης όλων των διοικητικών μονάδων ησλ Υπνπξγείσλ κεηά από εθζέζεηο αμηνιόγεζεο ηωλ δνκώλ, κε ζρέδηα ζηειέρωζεο, (staffing plans) θαη ηνλ ζρεδηαζκό λέσλ νξγαλνγξακκάησλ κε ιηγόηεξεο, κηθξόηεξεο, απνδνηηθόηεξεο θαη απνηειεζκαηηθόηεξεο δηνηθεηηθέο ππεξεζίεο έκεηλε ζηελ κέζε, αλνινθιήξσην θαη αλεθάξκνζην. Έκεηλε ρσξίο εθαξκόζηκνπο ζηξαηεγηθνύο ζθνπνύο θαη επηρεηξεζηαθνύο ζηόρνπο ησλ δηεπζύλζεσλ θαη ρσξίο πεξηγξαθέο ζέζεσλ εξγαζίαο (job description) ηνπ πξνζσπηθνύ. Η πξώηε απηή, αξρηθή θάζε ηεο δηνηθεηηθήο κεηαξξύζκηζεο ζπληειέζηεθε ζε ρξόλν ξεθόξ, ζε νθηώ κήλεο, κε ηελ ελεξγό ζπκκεηνρή ηεο ειιεληθήο δηνίθεζεο. Σε επόκελεο θάζεηο πξνβιεπόηαλ ε ζύληαμε εξγαζηαθνύ πξνθίι (job description) γηα όιεο ηηο πξνβιεπόκελεο ζέζεηο ζηε δηνίθεζε, ώζηε λα μέξνπκε πηα ηη είδνπο ππαιιήινπο ζέινπκε θαη ζε πνην πόζην. Τελ ίδηα θαηάιεμε όκσο είρε θαη έλα άιιν δηαζξσηηθό κέηξν πνπ πήξακε, ε Κινητικότητα των δημοσίων σπαλλήλων. Έλα ζρέδην πνπ ζα κεηαθηλνύζε 25.000 ρηιηάδεο δεκόζηνπο ππαιιήινπο από ζέζεηο πιενλάδνπζεο ζε ζέζεηο θελέο κεηά από αμηνιόγεζε θαη κεηά από αληίθξηζκα ηεο εξγαζηαθήο θπζηνγλσκίαο ηνπ θάζε κεηαθηλνύκελνπ ππαιιήινπ κε ηελ πεξηγξαθή ηεο θελήο ζέζεο εξγαζίαο πξν επξόθεηην λα θαηαιάβεη. Καη απηή ε κεηαξξπζκηζηηθή δξάζε έκεηλε ζηελ κέζε αλνινθιήξσηε. Η θηλεηηθόηεηα πξνέθπςε θαζ νδόλ, σο δηαξζξσηηθή απάληεζε ζηε δηαξθή απαίηεζε γηα «κηθξόηεξν θξάηνο» κέζσλ απζαίξεησλ θαη νξηδόληησλ απνιύζεσλ. Αληί γηα κηα ινγηθή απόιπζεο θαη ηηκσξίαο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ε θηλεηηθόηεηα πξνέβιεπε νπζηαζηηθή αμηνιόγεζε ησλ πξνζόλησλ ηνπ θαζελόο θαη αλαθαηαλνκή ηνπ πξνζσπηθνύ εθεί πνπ ππήξραλ πξαγκαηηθέο αλάγθεο αλάγθεο πνπ καο είραλ δείμεη νη αμηνινγήζεηο ησλ δνκώλ θαη ηα λέα νξγαλνγξάκκαηα. Δπξόθεηην γηα έλα κέηξν νξζνινγηθήο αλαθαηαλνκήο ηνπ πξνζωπηθνύ πνπ είρε εληειώο αλνξζνινγηθά θαηαλεκεζεί ζηηο δεκόζηεο ππεξεζίεο. Τν παξάδεηγκα ηεο Κηλεηηθόηεηαο είλαη έλα ραξαθηεξηζηηθό δείγκα ηεο θαηάιεμεο πνπ κπνξεί λα έρεη κέηξν δηαξζξσηηθώλ αιιαγώλ ζηελ Γεκόζηα Γηνίθεζε, όηαλ δελ 2

κειεηεζεί ζσζηά θαη ζρεδηαζηεί πιήξσο πξηλ εμαγγειζεί θαη όηαλ επί πιένλ εληαρζεί ή ππνηαρζεί ζηε ινγηθή ηεο δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο. Γπζηπρώο, ε θηλεηηθόηεηα ελζσκαηώζεθε γηα λα πινπνηεζεί ζην αλαζεσξεκέλν Μλεκόλην ηνπ Ννεκβξίνπ ηνπ 2012. Μπήθε έηζη ζηε ινγηθή ηνπ Μλεκνλίνπ, θξίζεθε θαη αμηνινγήζεθε, ηειηθά από ηελ Τξόηθα κε όξνπο πνζνηηθνύο θαη αξηζκεηηθνύο, θαη όρη δηαξζξσηηθνύο. Η εθβηαζηηθή εκκνλή ηνπ ΓΝΤ θαη εηδηθά ηνπ επηθεθαιήο ηνπ Tomsen ζηελ αλαγσγή ησλ «απνιύζεσλ» ζε ζηξαηεγηθό ζηόρν ηεο δηνηθεηηθήο κεηαξξύζκηζεο θαη ε εθθνβηζηηθή απαίηεζή ηνπ γηα άκεζε απόιπζε (mandatory exits) 15.000 δεκνζίσλ ππαιιήισλ, κόλνλ θαη κόλνλ επεηδή ήηαλ γξακκέλν ζην κλεκόλην κε απνθιεηζηηθό ζθνπό λα ζπάζεη έλα ηακπνύ ρσξίο λα εμππεξεηείηαη δηαξζξσηηθόο ζηόρνο, θόζηηζε παλάθξηβα ζηελ δηνηθεηηθή κεηαξξύζκηζε. Γελ αθύξσζε κόλνλ ην δηαξζξσηηθό κέηξν ηεο θηλεηηθόηεηαο αιιά θαη ηελ νιόθιεξε ηεο Γηνηθεηηθή Μεηαξξύζκηζε, δηόηη ηελ εκθάληζε σο κέηξν ηηκσξεηηθό θαη εθθνβηζηηθό. Γπζθήκεζε θαη απαμίσζε ζηα κάηηα ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θάζε εγρείξεκα κεηαξξπζκηζηηθό, θαηέζηξεςε θάζε είδνπο ζπλαίλεζε θαη έδσζε επηρεηξήκαηα ζηηο αληηκεηαξξπζκηζηηθέο δπλάκεηο θαη όζνπο απνζηξέθνληαλ ηηο αμηνινγήζεηο. Έηζη όκσο δελ αλαηξάπεθε κόλνλ ην εγρείξεκα εθείλν, αιιά αθπξώζεθε θάζε πξνζπάζεηα κεηαξξπζκηζηηθή. Η μοιραία ςύγκρουςη των διαρθρωτικών -ποιοτικών ςτόχων τησ Διοικητικήσ Μεταρρύθμιςησ με τουσ ποςοτικούσ-αριθμητικούσ ςτόχουσ τησ δημοςιονομικήσ προςαρμογήσ Η Διιάδα κέζα ζηελ παξαδάιε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ππνρξεώζεθε λα εθπιεξώζεη, ηαπηόρξνλα θαη παξάιιεια, δύν πξνγξάκκαηα κεηαξξπζκηζηηθά κε δηαθνξεηηθνύο, πνηνηηθά, ζηόρνπο. Έλα βίαην θαη βηαζηηθό πξόγξακκα δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο κε κεηξήζηκνπο, θαη ρξεκαηνπηζησηηθνύο ζηόρνπο θαη έλα πξόγξακκα αλαδηάξζξσζεο ηεο δεκόζηαο δηνίθεζεο κε ζηόρνπο θαζαξά πνηνηηθνύο θαη δηαξζξσηηθνύο. Οη πξώηνη ζηόρνη κε ηνπο δεύηεξνπο απνδείρηεθαλ όρη κόλνλ αζύκβαηνη κεηαμύ ηνπο αιιά θαη ζπγθξνπόκελνη ή θαη αιιειν-αλαηξνύκελνη. Απηό έδεημαλ ηα παξαδείγκαηα πνπ πξναλέθεξα. Δθεί βξίζθεηαη θαηά ηελ γλώκε κνπ έλαο από ηνπο ζπγθπξηαθνύο ιόγνπο ηεο απνηπρεκέλεο απόπεηξαο ζρεδηαζκνύ θαη εθαξκνγήο δηνηθεηηθώλ κεηαξξπζκηζηηθώλ δξάζεσλ ηε δηεηία 2013-13. Η Ειιάδα απνηειεί ίζωο έλα ραξαθηεξηζηηθό, αξλεηηθό, παξάδεηγκα ρώξαο, πνπ επηρείξεζε λα αλαδηαξζξώζεη θαη εθζπγρξνλίζεη, ζε πεξίνδν θξίζεο, κε βάζε ηα θνηλά, επξωπαϊθά, standards, ηηο δηνηθεηηθέο δνκέο ηεο, ρωξίο λα ην θαηαθέξεη. Μηα από ηηο ζπγθπξηαθέο αηηίεο ηεο απνηπρίαο, ππήξμε αθξηβώο ε παξάιιειε θαη ηαπηόρξνλε εθαξκνγή πξνγξακκάηωλ βίαηεο δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο, από ηελ κία πιεπξά, θαη καθξόπλνωλ δηνηθεηηθώλ δηαξζξωηηθώλ αιιαγώλ, από ηελ άιιε. Τν παξάδεηγκα ηεο δηνηθεηηθήο κεηαξξύζκηζεο δείρλεη, όηη ε ξήζε «ε θξίζε είλαη κηα επθαηξία» δελ επηβεβαηώλεηαη, πάληα, αλ δελ ζπληξέρνπλ θαη νξηζκέλνη άιινη όξνη, πιένλ ησλ ζπγθπξηαθώλ ζαλ θαη απηνύο πνπ ζίμακε. 3

Παντελήσ απουςία πολιτικήσ ςυνεννόηςησ και ςυναίνεςησ και κρίςη εμπιςτοςύνησ των δημοςίων υπαλλήλων ςτην πολιτική εξουςία Θα ήηαλ όκσο ιάζνο αλ ε απνηπρία ηεο όιεο πξνζπάζεηαο απνδηδόηαλ απνθιεηζηηθά θαη κόλνλ ζηελ βίαηε πνζνηηθνπνίεζε ή ζηελ δεκνζηνλνκηθή θαθνπνίεζε ησλ δηαξζξσηηθώλ αιιαγώλ ζηελ δεκόζηα δηνίθεζε. Οη ιόγνη ηεο απνηπρίαο δελ εληνπίδνληαη νύηε νθείινληαη απνθιεηζηηθά ζε ζπγθπξηαθνύο ή ππνθεηκεληθνύο ιόγνπο, πνπ ελδεηθηηθά απιώο αλαθέξακε. Έρνπλ ξίδεο βαζύηεξεο, δνκηθέο θαη δηαρξνληθέο, πνπ ζα εληειώο ελδεηθηηθά ζα αλαδείμνπκε ζηε ζπλέρεηα. Δθείλν πνπ είλαη ζίγνπξν θαη ρξεηάδεηαη λα ην θξαηήζνπκε, είλαη όηη ε θξίζε δελ επλόεζε ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδνο ηελ εθαξκνγή δηαξζξσηηθώλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηε δεκόζηα δηνίθεζε, εμ αηηίαο θπξίσο ηνπ άθξνπο πνισκέλνπ πνιηηηθνύ θιίκαηνο θαη θπξίσο ιόγσ ηεο έιιεηςεο πνιηηηθήο ζπλαίλεζεο, θαζώο θαη εμ αηηίαο ηεο θξίζεο εκπηζηνζύλεο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ ζηελ πνιηηηθή εμνπζία. Αληίζεηα ιεηηνύξγεζε αξλεηηθά, δεκηνύξγεζε θιίκα επηθπιαθηηθόηεηαο, θαρππνςίαο, θόβνπ θαη άξλεζεο ζπκκεηνρήο. Τν κόλν ζεηηθό πνπ είρε ε θξίζε ζηελ Διιάδα είλαη όηη απνδηαξζξώλνληαο ε ίδηα πιήξσο ηε δεκνζία δηνίθεζε, απνθάιπςε κε ηξόπν ηξαγηθό ηηο πάγηεο δηαξζξσηηθέο θαη άιιεο αδπλακίεο ηεο, ηηο απνζηεσκέλεο δνκέο ηεο, ηελ παξάιπζή ηεο θαζώο θαη ηελ πιήξε αληθαλόηεηά ηεο λα αληαπνθξηζεί ζηηο απαηηήζεηο ησλ θαηξώλ. ΙΙ. Τα διαχρονικά δομικά ελλείμματα Α-ςυνέχεια του κράτουσ Απηό πνπ θπξίσο ππνλνκεύεη ηελ εθαξκνγή ελόο κεηαξξπζκηζηηθνύ κέηξνπ ζηελ Διιάδα είλαη νη ζπρλέο ή απξόβιεπηεο θπβεξλεηηθέο κεηαβνιέο. Με άιια ιόγηα, ε θπβεξλεηηθή θαη ππνπξγηθή αζπλέρεηα πνπ πιήηηεη άκεζα ηε δηνηθεηηθή ζπλέρεηα ηνπ θξάηνπο. Οη ππνπξγηθέο κεηαβνιέο θαη ην λνκνζεηηθό θαη δηνηθεηηθό ξάβε-μήισλε πνπ ζπλεπάγνληαη, δηαθόπηνπλ βίαηα θαη απόηνκα ηε ζεζκηθή ζπλέρεηα ηνπ θξάηνπο θαη αθπξώλνπλ θάζε κεηαξξύζκηζε. Δθηόο απηνύ, ν θάζε ππνπξγόο ελεξγεί ζπρλά ζαλ ηζόβηνο, ηδηνθηήηεο, ζαλ θενπδάξρεο ηνπ ππνπξγείνπ ηνπ. Αζθεί ηελ εμνπζία κε ηνπο έκπηζηνπο ζπκβνύινπο ηνπ, παξακεξίδνληαο πιήξσο ηε δηνίθεζε, πνπ όκσο απηή είλαη ν ζεκαηνθύιαθαο ηεο ζπλέρεηαο ηνπ θξάηνπο, ηεο ζεζκηθήο γλώζεο θαη κλήκεο. Απνθαζίδεη αδηαθνξώληαο πιήξσο γηα ηελ ζπλέρεηα ηνπ θξάηνπο ή αθόκε θαη γηα ηελ ηύρε ησλ δηθώλ κέηξσλ, όηαλ απνρσξήζεη. Γελ αζρνιείηαη νύηε κε ηελ εθαξκνγή νύηε κε ηελ εθαξκνζηκόηεηα ησλ λνκνζεηηθώλ κέηξσλ πνπ πήξε. Πηζηεύεη όηη ε απνζηνιή ηειεηώλεη κε ηελ ςήθηζε ηνπ λόκνπ. Ο λόκνο ζεσξείηαη σο ε πνιηηηθή ηνπ δηθαίσζε. Τν απνηέιεζκα είλαη όηη ε Γηνίθεζε δεη κνλίκσο ζε θαζεζηώο λνκνζεηηθήο αβεβαηόηεηαο θαη ξεπζηήο ή κεηαβαιιόκελεο λνκνζεηηθήο θαη δηνηθεηηθήο πξαγκαηηθόηεηαο. 4

Νομοθετικόσ πληθωριςμόσ και φορμαλιςμόσ αντί για δημόςιεσ πολιτικέσ Οη ππνπξγνί-θενπδάξρεο ζεσξνύλ όηη δελ παξάγνπλ έξγν αλ δελ θηηάμνπλ έλαλ λόκν. Απηή ε λννηξνπία είλαη δείγκα ηνπ άκεηξνπ λνκνζεηηθνύ βνινληαξηζκνύ, αιιά θαη ελόο θαιπκκέλνπ λνκηθνύ θνξκαιηζκνύ, πνπ σο αληίιεςε θαηαηξέρεη θαη θαηαζπαξάζζεη ηα ζσζηθά ηνπ θξάηνπο. Έηζη ε ειιεληθή δεκόζηα δηνίθεζε έρεη γίλεη έξκαην, θαζ όιε ηελ δηάξθεηα ηεο κεηαπνιίηεπζεο, ελόο άκεηξνπ λνκνζεηηθνύ πιεζσξηζκνύ θαη κηαο αληηθαηηθήο λνκνζέηεζεο, πνπ ην κόλν πνπ παξάγεη είλαη γξαθεηνθξαηία θαη δηνηθεηηθή αθηλεζία. Η πιεζσξηθή απηή λνκνζέηεζε δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηελ «θαιή λνκνζέηεζε» νύηε βέβαηα κε ηηο νπζηώδεηο πξνϋπνζέζεηο ζρεδηαζκνύ θαη πινπνίεζεο κηαο δεκόζηαο πνιηηηθήο: κειέηε θαη δηαβνύιεπζε, ex ante θαη ex post αμηνιόγεζε ησλ ζπλεπεηώλ θάζε ξύζκηζεο, παξαθνινύζεζε ηεο πινπνίεζήο ηεο, αμηνιόγεζεο θαη επαλαζρεδηαζκόο όηαλ ρξεηάδεηαη. Πολιτικόσ βολονταριςμόσ Αθόκε ρεηξόηεξα, ην απνθνξύθσκα ηνπ απίζαλνπ βνινληαξηζκνύ ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο δηαρξνληθά είλαη ε καγηθή ξήζε: «Τα πάληα κπνξεί λα γίλνπλ αξθεί λα ππάξρεη ε πνιηηηθή βνύιεζε». Τόζν απιά. Δδώ εληνπίδνληαη θαη νη κεγάιεο επζύλεο ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο ηεο ρώξαο. Σπλερίδεη λα πηζηεύεη όηη δελ θηαίεη ε πιεκκειήο πξνεηνηκαζία, ε έιιεηςε κειέηεο θαη δηνηθεηηθήο ηερλνγλσζίαο, ε απνπζία θάζε είδνπο αμηνιόγεζεο ηεο ππάξρνπζαο δηνηθεηηθήο πξαγκαηηθόηεηαο, ην γεγνλόο όηη νη λόκνη παξαζθεπάδνληαη βηαζηηθά από άζρεηνπο θαη άπεηξνπο ζπκβνύινπο ησλ ππνπξγώλ θαη όρη από ηελ δηνίθεζε, όηη νη λόκνη εηνηκάδνληαη από πνιππιεζείο λνκνπαξαζθεπαζηηθέο επηηξνπέο ζηηο νπνίεο κεηέρνπλ κόλνλ λνκηθνί θαη όρη ηερλνθξάηεο θαη εηδηθνί ηεο δεκόζηαο πνιηηηθήο. Όια απηά δελ κεηξάλε κπξνζηά ζηελ πνιηηηθή βνύιεζε πνπ έρεη δύλακε ζετθή θαη καγηθέο ηδηόηεηεο, αξθεί λα εθδεισζεί θαη λα κεηακνξθσζεί ζε λόκν ηνπ θξάηνπο. Η πίζηε ζηηο καγηθέο ηθαλόηεηεο ηεο «πνιηηηθήο βνύιεζεο» ή ε ζενπνίεζε ηνπ πνιηηηθνύ βνινληαξηζκνύ επηβιήζεθε σο ζύγρξνλε πνιηηηθή ζενινγία, σο ηδενιόγεκα πνπ θπξηάξρεζε όιε ηελ πεξίνδν ηεο κεηαπνιίηεπζεο θαη ρξεζηκνπνηήζεθε σο καγηθή κπαγθέηα, πνπ κπνξεί θαη ππνθαζηζηά ή λα παξακεξίδεη ηελ πξνεηνηκαζία, ηελ κειέηε, θαη ηνλ ζρεδηαζκό θαζώο θαη ηελ αλαγθαία ηερλνγλσζία. 5

III. Τα ςτοιχειώδη απαιτούμενα τησ μεταρρύθμιςησ Μεηά από ηα πξνεγνύκελα, κπνξνύκε λα ζθηαγξαθήζνπκε κηαλ απάληεζε ζην αξρηθό εξώηεκα: πώο κπνξνύλ λα πξνρσξήζνπλ νη αλαγθαίεο, βαζηέο αιιά δίθαηεο θαη απνηειεζκαηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζηελ Ειιάδα ηεο θξίζεο; Σχέδιο ςυνολικό και μακρόπνοο Η ρώξα έρεη πάλησο αλάγθε πξηλ από όια από έλα ζπλνιηθό καθξόπλνν πξόγξακκα ξηδηθήο δηνηθεηηθήο αδηνξγάλσζεο πνπ λα είλαη ηδηνθηεζία ηεο ειιεληθήο δεκόζηαο δηνίθεζεο θαη λα ζηεξίδεηαη ζηελ επξύηεξε δπλαηή πνιηηηθή ζπλαίλεζε θαη δηνηθεηηθή απνδνρή. Οη απνζπαζκαηηθέο θαη επθαηξηαθέο ξπζκίζεηο πνπ γίλνληαη ρσξίο κειέηε από ηνπο εθάζηνηε ππνπξγνύο όρη κόλνλ δελ αγγίδνπλ θάλ ηα πάγηα θαη δηαρξνληθά πξνβιήκαηα ηεο ειιεληθήο δεκόζηαο δηνίθεζεο αιιά επί πιένλ ηα αλαπαξάγνπλ θαη ηα κεγεζύλνπλ. Δπείγεη επνκέλσο ε επεμεξγαζία από κηα εζληθή ππέξ θνκαηηθή επηηξνπή εηδηθώλ ελόο ζπλνιηθνύ, καθξόπλννπ, αμηόπηζηνπ, γεληθόηεξα απνδεθηνύ, ζπγθεθξηκέλνπ, άξηηα, ηερλνθξαηηθά επεμεξγαζκέλνπ θαη εθαξκόζηκνπ κεηαξξπζκηζηηθνύ πξνγξάκκαηνο, κε ζεβαζκό ζην Σύληαγκα θαη ζηνπο λόκνπο. Η ςημαςία τησ φάςησ εφαρμογήσ και πραγματοποίηςήσ του Καλέλα κεηαξξπζκηζηηθό ζρέδην δελ είλαη απνηειεζκαηηθό εάλ δελ είλαη ξεαιηζηηθό, θαιά ζρεδηαζκέλν θαη θπξίσο εθαξκόζηκν. Καη θπζηθά εάλ δελ παξαθνινπζείηαη ζηε θάζε ηεο πινπνίεζήο ηνπο (implementation) από ηζρπξά ζεζκνζεηεκέλα θπβεξλεηηθά θαη δηνηθεηηθά όξγαλα, όπσο είλαη ην Κπβεξλεηηθό Σπκβνύιην Μεηαξξύζκηζεο θαη ε γεληθή Γξακκαηεία ζπληνληζκνύ ηνπ θπβεξλεηηθνύ έξγνπ. Αναγκαίο προαπαιτούμενο, εθνική ςυνεννόηςη και πολιτική ςυναίνεςη Βέβαηα, γηα λα θαηαζηξσζεί έλα ηέηνην ζρέδην ρξεηάδεηαη λα ην απνθαζίζεη ε πνιηηηθή εγεζία ηεο ρώξαο θαη λα δώζεη ηηο γεληθέο πνιηηηθέο θαηεπζύλζεηο. Μηα ηέηνηα πξσηνβνπιία εκπνδίδεηαη, όπσο είλαη γλσζηό, από ην θιίκα πνιηηηθήο πόισζεο θαη έληαζεο πνπ επηθξαηεί ζηε ρώξα θαη από ηελ απνπζία ζπλαίλεζεο θαη ειάρηζηεο πνιηηηθήο ζπλελλόεζεο. Δκπνδίδεηαη αθόκε από ην θιίκα εκθύιηνπ πνιηηηθνύ ζπαξαγκνύ, πνπ θπξηαξρεί ζηα ΜΜΔ θαη ζηελ θνηλή γλώκε. Πάλησο ε απνπζία ζηνηρεηώδνπο πνιηηηθήο ζπλαίλεζεο θαζηζηά θάζε εγρείξεκα δηνηθεηηθήο κεηαξξύζκηζεο αβέβαην θαη έσιν. Η ππέξβαζε ηεο παξνύζαο απνηεικαησκέλεο θαη πνισκέλεο πνιηηηθήο θαηάζηαζεο, απνηειεί ην αλαγθαίν πνιηηηθό πξναπαηηνύκελν θάζε ζνβαξήο κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηαο πνπ ζέιεη λα έρεη πξννπηηθή επηηπρίαο. Άλεπ ηνύηνπ νπδέλ έζηη γελέζζαη. 6

Ο κεντρικόσ ρόλοσ τησ Δημόςιασ Διοίκηςησ και των δημοςίων υπαλλήλων. Η μεταρρύθμιςη κτήμα κοινό των δημοςίων υπαλλήλων Τν Σρέδην απηό ηεο δηνηθεηηθήο κεηαξξύζκηζεο ζα πξέπεη λα γίλεη ownership ηεο ίδηαο ηεο δηνίθεζεο, λα ην πάξεη ζηα ρέξηα θαη λα ην νηθεηνπνηεζεί εθαξκόδνληάο ην, ζηαδηαθά θαη απνθαζηζηηθά. Η κεηαξξύζκηζε δελ επηβάιιεηαη, πινπνηείηαη θαη ξηδώλεη κε ηελ ζπλεηδεηή ζπκκεηνρή ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ζηνπο νπνίνπο θαη απεπζύλεηαη Ο παξάγνληαο-θιεηδί εδώ είλαη ε δεκόζηα δηνίθεζε θαη νη άλζξσπνί ηεο. Μπνξεί ε δεκόζηα δηνίθεζε λα παξαγάγεη γλώζε θαη εκπεηξία; Αζθαιώο κπνξεί, εάλ απειεπζεξσζεί από ηα δεζκά ηνπ λνκηθηζκνύ, αλ ζπάζνπλ ηα ηείρε πνπ ηε ρσξίδνπλ από ηελ πνιηηηθή εγεζία, εάλ αζθεζεί καδί κε ηελ πνιηηηθή εγεζία λα ζρεδηάδεη θαη λα πινπνηεί δεκόζηεο πνιηηηθέο. Αλ Γηνίθεζε απαιιαγεί από ηελ αζθπθηηθή θεδεκνλία ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο θαη λνηώζεη ή ίδηα όηη είλαη έλαο νξγαληζκόο ζρεηηθά αλεμάξηεηνο, πνιηηηθά νπδέηεξνο θαη ππεξθνκκαηηθόο θαη έρεη κία βαζηθή απνζηνιή λα εθαξκόδεη ηνπο λόκνπο θαη λα πινπνηεί όζν πην απνηειεζκαηηθά θαη απνδνηηθά γίλεηαη ηηο δεκόζηεο πνιηηηθέο πνπ δηακνξθώλεη θαη επηβάιιεη ε πνιηηηθή εμνπζία πνπ θπβεξλά. Οδεγόο ησλ ελεξγεηώλ ηεο ε απνηειεζκαηηθή εθπιήξσζε ηεο δεκόζηαο απνζηνιήο θαη ε εμππεξέηεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. Μεταρρύθμιςη με ευρωπαΰκή ςυνεργαςία και τεχνική βοήθεια Η Διιάδα πξέπεη λα θάλεη ηηο κεηαξξπζκίζεηο από κόλεο ηεο αιιά κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο επξσπατθήο ηερλνγλσζίαο θαη εκπεηξίαο. Η δηνηθεηηθή κεηαξξύζκηζε δελ κπνξεί νύηε επηηξέπεηαη λα πξαγκαηνπνηείηαη από ηδησηηθέο εηαηξείεο θαη γξαθεία κειεηώλ κεηά από πξνθεξύμεηο έξγσλ, όπσο είρε γίλεη ζην παξειζόλ κε ηξόπν αλνξγάλσην θαη απνζπαζκαηηθό. Τα έξγα πνπ πξνθεξύζζνληαλ δελ θαηέιεγαλ πνπζελά, δελ ππάθνπαλ νύηε εμππεξεηνύζαλ έλα εληαίν θεληξηθό ζρέδην. Τα ηεξάζηηα θνλδύιηα ηνπ ΔΣΠΑ, ηεο ηάμεσο ησλ 500.000.000 επξώ, έκεηλαλ έηζη αλαμηνπνίεηα. Η κεηαξξύζκηζε κπνξεί θαη πξέπεη λα γίλεηαη από ηηο δσληαλέο δπλάκεηο ηεο εζληθήο δεκόζηαο δηνίθεζεο κε ηελ παξνρή ηερλνγλσζίαο από ηελ Δπξώπε κέζα από έλα ζπλνιηθό ζρέδην ππνζηεξηδόκελν από ηελ αλαγθαία ρξεκαηνδόηεζε, πνπ ζα παξέρεηαη κε ηε κνξθή θηλήηξσλ θαη όξσλ απνηειεζκαηηθόηεηαο (conditionality) θαη όρη κε πξναπαηηνύκελα πνζνηηθά θαη δεκνζηνλνκηθά. 7

Συμπέραςμα Όζν πην επηηαθηηθή θαη επείγνπζα γίλεηαη ε αλάγθε ξηδηθώλ θαη ζρεδηαζκέλσλ δηαξζξσηηθώλ αιιαγώλ ζηε δεκόζηα δηνίθεζε θαη ζην θξάηνο γηα ηελ ίδηα ηνπο ηελ επηβίσζε, ηόζν πην αβέβαηε θαη αδηέμνδε εκθαλίδεηαη ε πξννπηηθή πξαγκαηνπνίεζεο ηνπο. Τα αλππέξβιεηα πάλησο εκπόδηα δελ νξζώλνληαη από ηηο ζπγθπξηαθέο ή δηαρξνληθέο, ηηο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ή ηηο αλεπάξθεηεο ηεο δεκόζηαο δηνίθεζεο πνπ εμεηάζακε. Όιεο απηέο είλαη αληηκεησπίζηκεο θαη είλαη δπλαηόλ λα ζεξαπεπηνύλ ή λα δηνξζσζνύλ κε γλώζε θαη ζύζηεκα θαη ηειηθά λα παξαθακθζνύλ ζε κηα καθξνπξόζεζκε πξννπηηθή. Δθείλν όκσο πνπ θαίλεηαη όηη απνηειεί ην πην ζνβαξό αλ θαη αόξαην εκπόδην είλαη ε λνζεξή ζρέζε ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο κε ηελ δεκόζηα δηνίθεζε. Μηα λόζνο πνιύ παιηά, ηόζν παιηά όζε πεξίπνπ θαη ε ειηθία ηνπ ειιεληθνύ δεκνζίνπ. Πξόθεηηαη γηα ηελ παληειή έιιεηςε εκπηζηνζύλεο κεηαμύ ηνπο θαη θπξίσο γηα ηελ ρξεζηκνπνίεζε ηεο δεκόζηαο δηνίθεζεο από ηελ εθάζηνηε πνιηηηθή εγεζία ηνπ Υπνπξγείνπ σο ελόο πξνλνκηαθνύ πεδίνπ ηθαλνπνίεζεο πειαηεηαθώλ αηηεκάησλ θαη ξνπζθεηηώλ. Η απεμάξηεζε ηεο δεκόζηαο δηνίθεζεο από ηνλ πειαηεηαθό θαη θαπινθξαηηθό ελαγθαιηζκό ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο απνηειεί όξν πξναπαηηνύκελν πνιύ ζεκαληηθό. Τν ζεκαληηθόηεξν όισλ είλαη νη δεκόζηνη ππάιιεινη λα γίλνπλ νη αληηθεηκεληθνί, αλεμάξηεηνη θαη αθνκκάηηζηνη εηδηθνί ζύκβνπινη ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο, ώζηε απηή λα ιακβάλεη ηηο θαηάιιειεο απνθάζεηο θαη λα δηακνξθώλεη ηηο θαηάιιειεο δεκόζηεο πνιηηηθέο πξνο όθεινο ηεο ρώξαο θαη πέξα από κηθξνθνκκαηηθά νθέιε. 8