Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 10 Νοεμβρίου Ελληνική Οικονομία

Τάση του Δείκτη Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2017 Ελληνική Οικονομία Οι ανακοινώσεις αυτής της εβδομάδος από την ΕΛΣΤΑΤ σχετικά με την πορεία της ενεργούς ζητήσεως αποτελούν ενθαρρυντική εξέλιξη. Συγκεκριμένα, ο γενικός δείκτης όγκου στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκε κατά 2,1%, σε ετήσια βάση, (Γράφημα 1), στο οκτάμηνο του 2017, έναντι μειώσεως κατά 1,8% την αντίστοιχη περίοδο του 2016. Επιπλέον, με βάση τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η αναθεωρημένη προς τα κάτω σε σχέση με την προηγούμενη εκτίμηση, αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,6% για το 2017 αναμένεται να προέλθει κατά το ήμισυ από τη θετική συμβολή της τελικής καταναλωτικής δαπάνης. Στον παρόν δελτίο θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τους προσδιοριστικούς παράγοντες αυτής της εξελίξεως σε συνδυασμό με την αλληλεπίδρασή της με τους δείκτες καταναλωτικής εμπιστοσύνης και επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο. 10% 5% 0% Γράφημα 1. Διαθέσιμο Εισόδημα, Αποταμίευση και Λιανικές Πωλήσεις (% μεταβολές) δείκτης κινείται πάνω από τον μακροχρόνιο μέσο, και δεύτερον, εάν και κατά πόσο η βραχυχρόνια κίνησή του είναι ανοδική ή καθοδική. Παρατηρούμε ότι, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο όχι μόνο κινείται σε επίπεδα άνω του μακροχρόνιου μέσου επιπέδου της HPf τάσεως, αλλά ο δείκτης βρισκόταν στο δεκάμηνο του 2017 εκ νέου στην περιοχή της επεκτάσεως (υποδεικνύεται με την κόκκινη κουκίδα), μετά την παλινδρομική κίνηση κατά το έτος εισαγωγής των κεφαλαιακών ελέγχων. Ωστόσο, δεν φαίνεται να προσεγγίζει ακόμη τα ιδιαιτέρως υψηλά επίπεδα του 2005 και του 2006 (κίτρινη σκιασμένη περιοχή), δηλαδή πριν την έλευση της οικονομικής κρίσεως. Από την άλλη πλευρά, η εικόνα του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης συνιστά την άλλη όψη του Ιανού (Γράφημα 3). Ο δείκτης αυτός εξακολουθεί το 2017 να κινείται σε επίπεδα χαμηλότερα από τον Άνω του Μέσου και σε Φθίνουσα Πορεία Ιαν. 2000 Οκτ. 2017 Γράφημα 2. Επιχειρηματικές Προσδοκίες στο Λιανικό Εμπόριο (tracer index) 2,0 0,0-0,12-0,10-0,08-0,06-0,04-0,02 0,00 0,02 0,04 0,06 0,08-0,5 1,5 1,0 0,5 2004-2006 Φάση Επέκτασης Εξετάζοντας τον δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο, μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι, έστω και οριακά, ο δείκτης αυτός επανέρχεται σε μία φάση επεκτάσεως, η οποία συνάδει απολύτως με τη θετική εικόνα που παρουσιάζουν οι λιανικές πωλήσεις το 2017. Η χρονοσειρά της τάσεως HPf [1], η οποία αφαιρεί τις βραχυχρόνιες και μεσοχρόνιες κυκλικές διακυμάνσεις του δείκτη, απεικονίζεται στο ιχνηλατικό (tracer) Γράφημα 2 μετρούμενη στον κάθετο άξονα έναντι των μηνιαίων μεταβολών της που μετρούνται στον οριζόντιο άξονα. Κατ αυτόν τον τρόπο οπτικοποιείται η κυκλική κίνηση του δείκτη μεταξύ των τεσσάρων τεταρτημορίων που αντιστοιχούν σε διαφορετικές φάσεις του οικονομικού κύκλου (βλ. πλαίσια στο Γράφημα 2). Η απεικόνιση αυτή δεικνύει, πρώτον, εάν και κατά πόσο ένας [1] -5% -10% -15% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 8Μ 2017 Διαθέσιμο Εισόδημα Ποσοστό Αποταμίευσης Όγκος Λιανικών Πωλήσεων Η τάση παράγεται σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο συνίσταται στη χρονική εξομάλυνση του δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών χρησιμοποιώντας το Hodrick Prescott filter (HPf), "Postwar U.S. Business Cycles: An Empirical Investigation", JMCB (1997), μια μεθοδολογία απομόνωσης της κυκλικής συνιστώσας της χρονολογικής σειράς, ώστε να λαμβάνεται εν τέλει μία χρονοσειρά της τάσεως. Στο δεύτερο στάδιο, η σειρά αυτή κανονικοποιείται με μηδενικό μέσο και μοναδιαία τυπική απόκλιση. Φάση Συρρίκνωσης Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Μηνιαίες Μεταβολές -2,5 μακροχρόνιο μέσο 2000-2017, αν και ανέκαμψε ελαφρώς το τρίτο τρίμηνο του 2017. Η εξήγηση της διαφορετικής συμπεριφοράς των δύο δεικτών συνδέεται κυρίως με το γεγονός ότι η καταναλωτική εμπιστοσύνη επηρεάζεται πολύ περισσότερο αρνητικά από τις φορολογικές επιβαρύνσεις και τη μικρή προσφορά θέσεων πλήρους απασχολήσεως, ενώ δεν ωφελείται αναλογικά το ίδιο σε σχέση με τις επιχειρηματικές προσδοκίες από την ισχυρή βελτίωση των τουριστικών εισπράξεων. Οι κύριοι παράγοντες, συνεπώς, που προσδιορίζουν τη δυναμική της καταναλωτικής δαπάνης είναι οι ακόλουθοι: Πρώτον, η προσπάθεια των νοικοκυριών να προστατεύσουν το επίπεδο ευημερίας τους και να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις, η οποία χρηματοδοτείται από τους υφιστάμενους αποταμιευτικούς πόρους. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα τη διατήρηση αρνητικής μέσης ροπής προς αποταμίευση στην Ελλάδα (Γράφημα 1). Παρά τη στασιμότητα της οικονομικής δραστηριότητας το 2016 και την ελαφρά άνοδο στο πρώτο εξάμηνο του 2017, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μετά την πληρωμή των -1,0-1,5-2,0 Κάτω του Μέσου και σε Ανοδική Πορεία Πηγή: Ε.Επιτροπή, υπολογισμοί Alpha Bank

Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων φορολογικών υποχρεώσεων συνέχισε την πτωτική πορεία, όπως φαίνεται στο Γράφημα 1. Σύμφωνα μάλιστα με το ΙΟΒΕ, η πρόθεση των νοικοκυριών για αποταμίευση τους επόμενους 12 μήνες, υπεχώρησε στις -79,9 μονάδες το 2016, από -76,3 μονάδες το 2015. -25-35 -45-55 -65-75 -85 Δκτ Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης, αριστ. άξονας Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ Ι ΙΙΙ* -12% -16% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 *Q3 2017: μ.ο. Ιουλίου-Αυγούστου για Δτκ Όγκου Λιναικών Πωλήσεων Πηγή: ΙΟΒΕ, ΕΛΣΤΑΤ Δεύτερον, η αύξηση των εισπράξεων από την ενισχυμένη τουριστική κίνηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 9,1% σε ετήσια βάση στο οκτάμηνο του 2017, έναντι μειώσεως 9,1% το αντίστοιχο διάστημα του 2016. Τρίτον, η σταδιακή αύξηση της απασχολήσεως, η οποία ενισχύει την καταναλωτική δαπάνη. Δεδομένου όμως ότι ένα πολύ μεγάλο τμήμα αυτής της αυξήσεως αφορά σε θέσεις μερικής και εκ περιτροπής απασχολήσεως, και κατά συνέπεια χαμηλοτέρου διαθεσίμου εισοδήματος, η διάρθρωση των καταναλωτικών δαπανών μεταβάλλεται ουσιαστικά, προς όφελος των αγαθών πρώτης ανάγκης, όπως τα τρόφιμα, σε σχέση με τα πολυτελή αγαθά, όπως ένδυση και υπόδηση και διαρκή αγαθά (Γράφημα 4). 130 120 110 100 90 80 70 60 Πηγή: Eurostat Γράφημα 3. Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης και Δκτ Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο μακροχρόνιος μ.ο. Δείκτης Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο, δεξ. Άξονας Γράφημα 4. Δείκτης Όγκου Λιανικών Πωλήσεων ανά Κατηγορία Δείκτης Όγκου Λιανικών Πωλήσεων_ Τρόφημα Δείκτης Όγκου Λιανικών Πωλήσεων_ Εκτός Τροφίμων Τέταρτον, η αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, είτε μέσω καρτών είτε μέσω διαδικτυακών συναλλαγών, μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων, η οποία οδηγεί σε μια ακριβέστερη καταγραφή του ύψους της καταναλωτικής δαπάνης, και κατά συνέπεια στη συμπίεση της σκιώδους οικονομίας. Όπως φαίνεται στο Γράφημα 4, την περίοδο μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσεως, το ποσοστό των ατόμων που πραγματοποιούν διαδικτυακές αγορές αυξήθηκε (πωλήσεις από 8% 4% 0% -4% -8% ηλεκτρονικά καταστήματα εντός ή εκτός της Ελλάδος). Τη μεγαλύτερη, ωστόσο, αύξηση παρουσιάζει το ποσοστό των ατόμων που πραγματοποίησαν διαδικτυακές αγορές από εγχώριες επιχειρήσεις ήτοι από 6% το 2009 σε 26% το 2016. Ειδικά την περίοδο μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων (2015), το ποσοστό των ατόμων που πραγματοποίησαν αγορές εκτός Ελλάδος μειώθηκε, ενώ αντίθετα εκτινάχθηκε το ποσοστών εκείνων που πραγματοποίησαν διαδικτυακές αγορές σε ηλεκτρονικά καταστήματα εντός Ελλάδος (2014: 19%, 2015: 24% και 2016: 26%). 30 25 20 15 10 5 0 6 4 2 Γράφημα 5. Ποσοστό Ατόμων που Πραγματοποιούν Διαδικτυακές Αγορές (%) 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Αγορές από Εγχώριους Πωλητές Αγορές από Πωλητές Άλλων Χωρών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως Αγορές από Πωλητές Εκτός Ευρωπαϊκής Ενώσεως Το Λιανικό Εμπόριο: Ο γενικός δείκτης όγκου στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκε κατά 2,1%, σε ετήσια βάση, στο οκτάμηνο του 2017, έναντι μείωσης κατά 1,8% την αντίστοιχη περίοδο του 2016. Η αύξηση του γενικού δείκτη όγκου στο λιανικό εμπόριο οφείλεται στην αύξηση των πωλήσεων σημαντικών υποκλάδων (του λιανικού εμπορίου) κατά το οκτάμηνο του 2017, για παράδειγμα μεγάλα καταστήματα τροφίμων, ένδυση-υπόδηση, έπιπλαηλεκτρικά είδη και βιβλία-χαρτικά (Πίνακας 1). Διεθνές Εμπόριο Αγαθών Εννεάμηνο 2017: Εμπορικό Ισοζύγιο Την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2017, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου διευρύνθηκε κατά 2,5 δισ. 26 9 4 Πηγή: Eurostat Πίνακας 1. Ετήσιες % Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο Κατηγορίες Καταστημάτων Ιαν.-Αύγ. 2017 Ιαν.-Αύγ. 2016 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων 2,3% -1,6% Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -2,8% -0,1% Πολυκαταστήματα 0,9% 10,1% Φαρμακευτικά-Καλλυντικά 1,9% -3,6% Ένδυση-Υπόδηση 4,0% 7,7% Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη 5,1% -1,3% Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη 9,8% 1,9% Καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων -2,1% -4,8% Γενικός Δείκτης 2,1% -1,8% Γενικός Δείκτης εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών Αυτοκινήτων Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. 2,2% -0,6% 2

Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων περίπου ή κατά 18,4%, έναντι μικρότερης αύξησης του κατά 7,9% στην αντίστοιχη περίοδο του 2016. Τούτο προέκυψε ως το αποτέλεσμα της μεγαλύτερης αύξησης των συνολικών εισαγωγών (+15,6%) που διαμορφώθηκαν στα 37,2 δισ. από εκείνη των εξαγωγών (+13,5%) που ανήλθαν στα 21,1 δισ. Σημειώνεται ότι και το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου χωρίς τα καύσιμα διευρύνθηκε κατά 13,1% ή κατά 1,6 δισ. στο εννεάμηνο του 2017, έναντι αύξησης κατά 21,9% στην αντίστοιχη περίοδο του 2016. 1. Συνολικές Εξαγωγές Στο εννεάμηνο του 2017, ο 12-μηνος ρυθμός αύξησης των εξαγωγών διαμορφώθηκε σε 13,5%, έναντι μείωσης κατά 3,5% στην αντίστοιχη περίοδο του 2016. Σημειώνεται η θεαματική επίδοση των εξαγωγών τους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους και κυρίως μέχρι και τον Ιούνιο όπου οι εξαγωγές καταγράφουν διψήφιους ρυθμούς αύξησης. Βασική αιτία είναι η κάθετη αύξηση, κατά 33,1%, των εξαγωγών των πετρελαιοειδών κατά το εννεάμηνο του έτους, σε ετήσια βάση, τόσο λόγω της υψηλότερης της τιμής του αργού πετρελαίου όσο και της αυξημένης ζήτησης για καύσιμα εξαιτίας των δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικράτησαν τους πρώτους μήνες του έτους. 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% 0.9% Τρόφιμα Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Γράφημα 6. Εξαγωγές Αγαθών, 9M 2017 % ετήσιες μεταβολές -0.2% Ποτά /Καπνός 30.8% 34.1% Πρώτες Ύλες -22.3% 12.1% 12.9% Καύσιμα Ελαια Χημικά Βιομ. Είδη -1.7% Μηχα νήματα Αναφορικά με την εξέλιξη των εξαγωγών ανά προϊόν, στο εννεάμηνο του 2017, σύμφωνα με την ανάλυση του εξωτερικού εμπορίου της ΕΛΣΤΑΤ, εκτός των πετρελαιοειδών, σημαντική αύξηση, σε ετήσια βάση, παρουσίασαν οι πρώτες ύλες (+30,8%), τα χημικά προϊόντα (+12,1%) και τα βιομηχανικά είδη (+12,9%). Απεναντίας, όπως παρατηρείται στο Γράφημα 6, τα προϊόντα που παρουσίασαν μειωμένες εξαγωγές σε σχέση με πέρυσι, ήσαν τα έλαια (-22,3%), τα μηχανήματα (-1,7%) και τα ποτά-καπνός (-0,2%). Τέλος, όσον αφορά στη διάρθρωση των εξαγωγών σημειώνεται ότι οι περισσότερες εξαγωγές εκτός από τα καύσιμα πραγματοποιήθηκαν από τον ευρύτερο κλάδο των τροφίμων (συμπεριλαμβάνονται τρόφιμα, ποτά, καπνός, έλαια) κατά 20%, των βιομηχανικών ειδών κατά 24% και των χημικών προϊόντων κατά 11% (Γράφημα 7). Γράφημα 7. Διάρθρωση Εξαγωγών, 9M 2017 1.1. Εξαγωγές χωρίς καύσιμα Ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών εκτός καυσίμων διαμορφώθηκε σε 6,5%, σε ετήσια βάση, το εννεάμηνο 2017, έναντι μικρότερης αύξησης κατά 1,1% την αντίστοιχη περίοδο του 2016. Αναφορικά με την κατεύθυνση των εξαγωγών αυτών, οι εξαγωγές προς την Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκαν κατά 5,4% στο εννεάμηνο του 2017, σε ετήσια βάση, ενώ οι εξαγωγές προς τις τρίτες χώρες αυξήθηκαν σημαντικά κατά 8,9%. Σημειώνεται ότι το 68,1% των εξαγωγών αγαθών εκτός καυσίμων απορροφήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το υπόλοιπο 31,9% από τις τρίτες χώρες. 2. Συνολικές Εισαγωγές Στο εννεάμηνο του 2017, οι συνολικές εισαγωγές αυξήθηκαν σημαντικά κατά 15,6%, έναντι μικρής αύξησης κατά 1,0% στο αντίστοιχο διάστημα του 2016. Οι εισαγωγές επηρεάστηκαν γενικά από τους ιδίους παράγοντες που επηρεάσθηκαν και οι εξαγωγές κατά το πρώτο εννεάμηνο του τρέχοντος έτους, και επιπλέον από την αύξηση της εγχώριας ζήτησης που συνοδεύει τη βελτίωση της οικονομικής δραστηριότητας. Σημειώνεται ότι οι εισαγωγές καυσίμων, που περιλαμβάνουν κυρίως το αργό πετρέλαιο, σημείωσαν στο εννεάμηνο του 2017 σημαντική αύξηση κατά 39,5%. 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 8.0% Τρόφιμα Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Βιομ. Είδη 24% Μηχα νήματα 9% Χημικά 11% Ελαια 2% Λοιπά 2% Τρόφιμα 15% Ποτά /Καπνός 3% Πρώτες Ύλες 4% Καύσιμα 31% Γράφημα 8. Εισαγωγές Αγαθών, 9M 2017 % ετήσιες μεταβολές 1.6% 16.5% 39.5% 18.6% 7.4% 8.1% Ποτά Πρώτες Καύσιμα Ελαια Χημικά Βιομ. /Καπνός Ύλες Είδη 14.1% Μηχα νήματα Τέλος, όσον αφορά στη διάρθρωση των εισαγωγών ανά εισαγόμενο προϊόν σημειώνεται ότι, οι περισσότερες εισαγωγές εκτός από τα καύσιμα 3

Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων (24%) γίνονται σε μηχανήματα κατά 25%, σε βιομηχανικά είδη κατά 22% και σε χημικά προϊόντα κατά 15% (Γράφημα 9). Γράφημα 9. Διάρθρωση Εισαγωγών, 9M 2017 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Μηχα νήματα 22% Βιομ. Είδη 23% Λοιπά 0.4% Χημικά 15% 2.1. Εισαγωγές χωρίς καύσιμα Τρόφιμα 11% Ποτά /Καπνός 1% Ελαια 1% Πρώτες Ύλες 2% Καύσιμα 24% Οι εισαγωγές χωρίς καύσιμα αυξήθηκαν κατά 9,6% στο εννεάμηνο του 2017, έναντι αύξησης κατά 10% στην αντίστοιχη περίοδο του 2016. Η άνοδος των εισαγωγών, όσο ανακάμπτει η οικονομική δραστηριότητα, εκτιμάται ότι θα επιβαρύνει τις εξωτερικές συναλλαγές. Σχετικά με την προέλευση των ανωτέρω εισαγωγών, η αύξηση τους προήλθε κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά 7%, έναντι μικρότερης αύξησης κατά 4,3% από τρίτες χώρες. Σημειώνεται ότι μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών εκτός καυσίμων προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά ποσοστό 71,3%. Η συνεχιζόμενη αναπτυξιακή δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας στο δεύτερο εξάμηνο του 2017, η πιθανολογούμενη φορολογική μεταρρύθμιση στις ΗΠΑ το 2018, σε συνδυασμό με τις αναπτυξιακές προοπτικές σε Ευρωζώνη, Κίνα και Ινδία, μας οδηγούν στην εκτίμηση ότι ο ρυθμός μεγέθυνσης της παγκοσμίας οικονομίας θα διατηρηθεί σε σχετικά υψηλά επίπεδα και το 2018. Επιπλέον, στο εννεάμηνο του 2017, εκτός των πετρελαιοειδών, σημαντική αύξηση, σε ετήσια βάση, παρουσίασαν οι εισαγωγές σε μηχανήματα (+14,1%), έλαια (+18,6%), πρώτες ύλες (+16,5%) αλλά και τα βιομηχανικά είδη (+8,1%), τα τρόφιμα (+8,0%) και τα χημικά προϊόντα (+7,4%) (Γράφημα 8). Υπενθυμίζεται, ότι ο ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) εκτιμά ότι ο ρυθμός μεταβολής του παγκόσμιου ΑΕΠ θα αγγίξει το 3,6% το 2017 και το 3,5% το 2018. Οι εκτιμήσεις για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας στηρίζονται στις προσδοκίες μιας διατηρήσιμης ισχυρής αναπτυξιακής δυναμικής στην Ευρωζώνη και στις ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ, η οικονομική δραστηριότητα εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί περαιτέρω από την ενδεχόμενη μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων. Στις αναδυόμενες οικονομίες, η ανάπτυξη της Κίνας θα συνεχίσει να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας της Κίνας θα είναι υψηλότερος του αναμενόμενου. Στην Ινδία, η ανάπτυξη θα ανακάμψει εκ νέου το 2018, στηριζόμενη στις συνεχιζόμενες μεταρρυθμίσεις. Παρόμοια κατάσταση αναμένεται να επικρατήσει σε Βραζιλία και Ρωσία. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις και ο ρυθμός εξομάλυνσης της νομισματικής πολιτικής, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και στην Ευρωζώνη, απαιτούν μια προσεκτική παρακολούθηση. Οι υψηλές αποτιμήσεις μετοχών και ομολόγων, σε συνδυασμό με τη χαμηλή μεταβλητότητα, είναι πιθανοί παράγοντες ανατροπής του οικονομικού σκηνικού σε μια περίοδο που οι Κεντρικές Τράπεζες οδεύουν σε σταδιακή αποκλιμάκωση της διασταλτικής νομισματικής πολιτικής. Λαμβανομένου υπόψη των προοπτικών του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος, η σταθερότητα στην αγορά πετρελαίου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Οι ζημίες που προκάλεσαν οι τυφώνες στα διυλιστήρια των ΗΠΑ, οι περικοπές στην παραγωγή που αποφάσισαν τα κράτη-μέλη του ΟΠΕΚ (Οργανισμός Εξαγωγών Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών) και οι παραγωγοί έκτος ΟΠΕΚ, σε συνδυασμό με την αύξηση της ζήτησης πετρελαίου στην Ευρώπη, έχουν συμβάλει στη διαδικασία εξισορρόπησης της αγοράς πετρελαίου. Παράλληλα, η αύξηση των τιμών του πετρελαίου είχε ως αποτέλεσμα να προσελκύσει το επενδυτικό ενδιαφέρον. Η συνέχιση των επενδύσεων στη βιομηχανία πετρελαίου είναι κρίσιμη, όπως και η συνέχιση της συνεργασίας με τους εκτός ΟΠΕΚ παραγωγούς πετρελαίου. Υπενθυμίζεται ότι ο ΟΠΕΚ, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, συμφώνησε να περιορίσει την παραγωγή αργού πετρελαίου κατά 1,8 εκατ. βαρέλια ημερησίως (bpd) μαζί με 10 άλλα κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας μέχρι το Μάρτιο του 2018. Στόχος είναι η ανακοπή της προσφοράς, η σταθεροποίηση της αγοράς και η αποφυγή οικονομικής αποδιάρθρωσης των κρατών παραγωγών. Αξίζει να τονισθεί ότι πρόκειται για μια ιστορική δέσμευση μεταξύ πετρελαιοπαραγωγών εντός και εκτός ΟΠΕΚ. Ωστόσο, τα κράτη-μελη του ΟΠΕΚ όταν θα συναντηθούν στη Βιέννη στις 30 Νοεμβρίου θα κληθούν να αποφασίσουν εκ νέου για τις ποσοστώσεις και την επέκταση της ισχύουσας συμφωνίας. Σημειώνεται ότι, οι τιμές του πετρελαίου διαπραγματεύονται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο ετών (Γράφημα.10). 4

Ιαν-16 Μαρ-16 Μαϊ-16 Ιουλ-16 Σεπ-16 Νοε-16 Ιαν-17 Μαρ-17 Μαϊ-17 Ιουλ-17 Σεπ-17 Νοε-17 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Γράφημα 10. Τιμή πετρελαίου τύπου Brent ($/βαρέλι) $ 70 60 50 40 σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ και κατά συνέπεια στην ενίσχυση της προσφοράς. Ωστόσο, εκτιμάται ότι, μέχρι τις αρχές του 2018 λαμβάνοντας υπόψη την μείωση της παραγωγής και τα αποθέματα πετρελαίου, θα υπάρξει εξισορρόπηση μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, γεγονός που θα σταθεροποιήσει την τιμή του πετρελαίου στην περιοχή των $60 bbl. 30 20 Πηγή: EIA Η τιμή του πετρελαίου Brent από τις αρχές του έτους μέχρι σήμερα διαπραγματεύεται μεταξύ των $43,58-64,27/bbl ενώ από τις αρχές του 2016 καταγράφει άνοδο της τάξεως του 77%. Σημαντική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός, ότι οι παραγωγοί πετρελαίου του ΟΠΕΚ βρίσκονται στη διαδικασία προσέλκυσης και άλλων κρατών που δεν ανήκουν στον οργανισμό προκειμένου να ενταχθούν στη συμφωνία της 30ης Νοεμβρίου. Οι παραγωγοί του ΟΠΕΚ τείνουν προς την παράταση της συμφωνίας για άλλους εννέα μήνες, αν και η απόφαση θα μπορούσε να αναβληθεί μέχρι τις αρχές του επόμενου έτους, ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες στην αγορά πετρελαίου. Η διαδικασία προσαρμογής των παραγωγών εκτός ΟΠΕΚ στα επιθυμητά επίπεδα του οργανισμού δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Σημειώνεται, ότι μέχρι πρότινος δεν είχε υπάρξει δίαυλος επικοινωνίας με τους παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ ενώ προσφάτως, η Βραζιλία εξέφρασε την αντίρρηση της στην πρόταση του ΟΠΕΚ για συμμετοχή στη μείωση της ημερήσιας παραγωγής πετρελαίου. Η παραγωγή της χώρας φθάνει τα 2,7 εκατ. βαρέλια ημερησίως ενώ εκτιμάται ότι μπορεί να αγγίξει τα 5 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2027. Σύμφωνα με τα στοιχεία του OPEC (Monthly Oil Market Report-October 2017), η προσφορά πετρελαίου στα κράτη-μέλη του αυξήθηκε τον Σεπτέμβριο σε μηνιαία βάση κατά 89 χιλ.βαρέλια ημερησίως, με αποτέλεσμα ο μέσος όρος ημερήσιας παραγωγής να ανέλθει στα 32,8 εκατ. βαρέλια. Η αύξηση της παραγωγής πετρελαίου στις ΗΠΑ προκαλεί ανησυχία, καθώς οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν ενισχύσει την παραγωγική τους δραστηριότητα, λόγω της σημειωθείσας ανάκαμψης των τιμών του πετρελαίου. Η αύξηση της παραγωγής στις ΗΠΑ συμβάλλει στην ενίσχυση της προσφοράς αποδυναμώνοντας εν μέρει την προσπάθεια του ΟΠΕΚ για εξισορρόπηση της προσφοράς με τη ζήτηση. Στόχος του ΟΠΕΚ αποτελεί η μείωση των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου στο μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας. Επισημαίνεται ότι η διατήρηση της τιμής του πετρελαίου άνω των $50 bbl, συντείνει στην αύξηση της παραγωγής ΗΠΑ Ομοσπονδιακή Τράπεζα Το Συμβούλιο Νομισματικής Πολιτικής της Fed (FOMC), κατά τη συνεδρίαση της 1 ης Νοεμβρίου, αποφάσισε τη διατήρηση του βασικού επιτοκίου μεταξύ 1,00%-1,25%. Στο ανακοινωθέν που ακολούθησε αναφέρεται ότι: α) Η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να επεκτείνεται με μέτριο ρυθμό, παρά την έλευση των τυφώνων στα τέλη του Αυγούστου, β) οι συνθήκες στην αγορά εργασίας βελτιώθηκαν περαιτέρω, γ) η καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών αυξάνεται με μέτριο ρυθμό, ενώ οι επενδύσεις σε κεφαλαιουχικά αγαθά ακολουθούν ανοδική πορεία κατά τα τελευταία τρίμηνα, δ) ο πληθωρισμός και ο δομικός πληθωρισμός, παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, παρά την άνοδο της τιμής των καυσίμων μετά το πέρασμα των τυφώνων. Ο πληθωρισμός αναμένεται να κυμανθεί χαμηλότερα του στόχου της Fed για τον πληθωρισμό, περί το 2%, το 2017 και μόνο μεσοπρόθεσμα να τον προσεγγίσει. Είναι χαρακτηριστικό ότι, η FOMC, αναφερόμενη στους βραχυπρόθεσμους κινδύνους για τις προοπτικές της οικονομίας, τους χαρακτηρίζει ισορροπημένους αλλά κάνει ιδιαίτερη μνεία στο ότι θα παρακολουθεί στενά την εξέλιξη του πληθωρισμού. Η επόμενη συνεδρίαση της Fed είναι προγραμματισμένη για τις 12-13 Δεκεμβρίου. Σημαντική εξέλιξη σχετικά με την Fed αποτελεί η ανακοίνωση του διαδόχου της Προέδρου Janet Yellen, μετά τη λήξη της θητείας της, το Φεβρουάριο του 2018. Πρόκειται για τον Jerome Powell, ο οποίος έχει υπάρξει μέλος του Συμβουλίου Διοικητών (Board of Governors) της Fed από το 2012, με μετριοπαθή στάση όσον αφορά στις αποφάσεις της νομισματικής πολιτικής, χωρίς ποτέ να έχει ψηφήσει διαφορετικά από την πλειοψηφία. Ο Powell αναμένεται να διατηρήσει την κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής που έχει χαράξει η Πρόεδρος Yellen, ήτοι σταδιακή μείωση των μηνιαίων αγορών περιουσιακών στοιχείων από τη Fed, παράλληλα με σταδιακή κλιμάκωση των βασικών της επιτοκίων, στο βαθμό που το επιτρέπει η οικονομική συγκυρία. Επιπροσθέτως, ο Powell έχει τοποθετηθεί στο θέμα της ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος και του νομοθετικού πλαισίου του χρηματοπιστωτικού 5

Αυγ-07 Φεβ-08 Αυγ-08 Φεβ-09 Αυγ-09 Φεβ-10 Αυγ-10 Φεβ-11 Αυγ-11 Φεβ-12 Αυγ-12 Φεβ-13 Αυγ-13 Φεβ-14 Αυγ-14 Φεβ-15 Αυγ-15 Φεβ-16 Αυγ-16 Φεβ-17 Αυγ-17 Οκτ-15 Δεκ-15 Φεβ-16 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Οκτ-16 Δεκ-16 Φεβ-17 Απρ-17 Ιουν-17 Αυγ-17 Οκτ-17 Σεπ-15 Οκτ-15 Νοε-15 Δεκ-15 Ιαν-16 Φεβ-16 Μαρ-16 Απρ-16 Μαϊ-16 Ιουν-16 Ιουλ-16 Αυγ-16 Σεπ-16 Οκτ-16 Νοε-16 Δεκ-16 Ιαν-17 Φεβ-17 Μαρ-17 Απρ-17 Μαϊ-17 Ιουν-17 Ιουλ-17 Αυγ-17 Σεπ-17 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων κλάδου και ενδεχομένως να προωθήσει αλλαγές επί των συγκεκριμένων θεμάτων. Αγορά εργασίας Το ποσοστό της ανεργίας υποχώρησε περαιτέρω, στο 4,1% τον Οκτώβριο, από 4,2% το Σεπτέμβριο (βλ. Γράφημα 11), στο χαμηλότερο ποσοστό της 15ετίας. Το ποσοστό της ανεργίας έχει πλέον υποχωρήσει αισθητά χαμηλότερα του επιπέδου πλήρους απασχολήσεως, παρότι η δημιουργία νέων θέσεων απασχολήσεως ήταν χαμηλότερη του αναμενομένου, καθώς το ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού (participation rate) μειώθηκε στο 62,7%. Ενθαρρυντική εξέλιξη αποτελεί η διαφαινόμενη ενίσχυση του πληθωρισμού κόστους. Τέλος, τον Οκτώβριο, οι μέσες ωριαίες και εβδομαδιαίες αποδοχές από εργασία αυξήθηκαν κατά 2,4% σε ετήσια βάση. Σύμφωνα με τις πρόσφατες εκτιμήσεις της Fed (Σεπτέμβριος 2017), το ποσοστό της ανεργίας θα διαμορφωθεί στο 4,3% το 2017, ενώ αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω στο 4,1%, το 2018 και 2019. 5,2 4,8 4,4 4,0 10,5 9,5 8,5 7,5 6,5 5,5 4,5 3,5 5,0 5,0 5,0 4,9 4,9 5,0 5,0 Πηγή: Bloomberg Γράφημα 11. Ποσοστό ανεργίας Γράφημα 12. Διαχρονική εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας Πηγή: Bloomberg Εμπορικό ισοζύγιο 4,7 4,9 4,9 4,9 4,9 4,8 4,6 4,7 4,8 4,7 4,5 4,4 4,3 4,4 4,3 4,4 4,2 4,1 Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, το Σεπτέμβριο, ανήλθε στα $43,5 δισ., έναντι $42,8 δισ. τον Αύγουστο (βλ. Γράφημα 13), κυρίως εξ αιτίας της αύξησης των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, η οποία ήταν μεγαλύτερη από την αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών. Συνολικά, στο εννεάμηνο του 2017, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου ήταν αυξημένο σε ετήσια βάση κατά 9,3% (ή, κατά $34,8 δισ.), καθώς καταγράφηκε σημαντική ενίσχυση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (κατά $127,5 δισ.), αρκετά μεγαλύτερη από την άνοδο των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (ύψους $93,0 δισ.). Γράφημα 13, Έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου: Αυξημένο κατά 13,1% σε ετήσια βάση τον Σεπτέμβριο (δισ. δολ. ΗΠΑ) -35-40 -45-50 -41,1-41,6-41,1-41,5-43,4-45,3 Τάση Πηγή: US Census Bureau -37,4-38,4-41,5-43,8-41,1-41,1 Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) Δείκτης PMI Markit Ο ενοποιημένος δείκτης PMI Markit, τον Οκτώβριο, μειώθηκε στις 56,0 μονάδες (βλ. Πίνακα 2), καθώς η υποχώρηση του επιμέρους δείκτη του κλάδου της μεταποίησης αντιστάθμισε την άνοδο του επιμέρους δείκτη του κλάδου των υπηρεσιών. Αξίζει να σημειωθεί ότι, τα στοιχεία της έρευνας κατέδειξαν σημαντική αύξηση της παραγωγής, των παραγγελιών-κυρίως από την εγχώρια αγορά-και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με τον υψηλότερο ρυθμό της δεκαετίας. Ως εκ τούτου, συνάγεται ότι, η πολιτική αβεβαιότητα και το σχετικά ισχυρό ευρώ δεν έκαμψαν ιδιαίτερα τη δυναμική της οικονομικής δραστηριότητας. Επιπροσθέτως, θετική εξέλιξη αποτελεί η ενδυνάμωση των πληθωριστικών πιέσεων, από την πλευρά του κόστους αλλά και από την πλευρά της ζήτησης. Το επίπεδο του ενοποιημένου δείκτη PMI Markit προοιωνίζει διατήρηση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2017, περί το 0,6% (τριμηνιαία μεταβολή). Σε ετήσια βάση, το 2017, αναμένεται αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας κατά 2,1%, το υψηλότερο ποσοστό από το 2007. Σε επίπεδο χώρας-μέλους, τον Οκτώβριο, εντυπωσιακή ήταν η άνοδος του ενοποιημένου δεικτών PMI Markit στη Γαλλία, σε υψηλό 77 μηνών, στις 57,4 μονάδες. Η αύξηση προήλθε από την ενίσχυση του επιμέρους δείκτη για τις υπηρεσίες, καθώς καταγράφηκε σημαντική άνοδος των παραγγελιών. Μετά την ψήφιση του νέου εργατικού νόμου στη Γαλλία (22.9.2017), ο οποίος αυξάνει την ευελιξία στην αγορά εργασίας, εν εξελίξει βρίσκεται η υιοθέτηση ενός νέου φορολογικού συστήματος, το οποίο αποσκοπεί στο να είναι απλό και σταθερό, αλλά κυρίως, να μειώσει σταδιακά, από το 2019, τον εταιρικό φόρο επί των κερδών, από 33,3% που είναι σήμερα, στο 25% από το 2022 και μετά. Οι ανωτέρω μεταρρυθμίσεις που αφορούν την πλευρά της προσφοράς, θα ενισχύσουν την οικονομία της Γαλλίας, στο βαθμό που οι επιχειρήσεις θα αποδειχθούν έτοιμες να επενδύσουν. -36,5-43,1-46,4-44,6-48,8-44,5-44,8-46,4-47,4-42,8-43,5-43,5-43,7 6

Αριθμός συμβολαίων Ιαν-15 Φεβ-15 Μαρ-15 Μαϊ-15 Ιουν-15 Αυγ-15 Σεπ-15 Οκτ-15 Δεκ-15 Ιαν-16 Μαρ-16 Απρ-16 Μαϊ-16 Ιουλ-16 Αυγ-16 Σεπ-16 Νοε-16 Δεκ-16 Ιαν-17 Μαρ-17 Απρ-17 Ιουν-17 Ιουλ-17 Αυγ-17 Οκτ-17 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Σε επίπεδο κλάδου, τον Οκτώβριο, ο επιμέρους δείκτης PMI της μεταποίησης ανήλθε σε υψηλό 80 μηνών, στις 58,5 μονάδες. Τα στοιχεία της έρευνας κατέγραψαν ισχυρή αύξηση της παραγωγής και των παραγγελιών, η οποία ώθησε τη δημιουργία νέων θέσεων απασχολήσεως στον κλάδο σε ιστορικό υψηλό. Ειδικότερα για τον κλάδο της μεταποίησης στη Γερμανία, όπου ο δείκτης διατηρήθηκε σε υψηλό εξαετίας, στις 60,6 μονάδες, παρατηρήθηκε ισχυρή αύξηση των παραγγελιών από την αλλοδαπή και παράλληλη αύξηση των νέων θέσεων απασχόλησης στον κλάδο. Πίνακας 2. Δείκτης PMI Markit, Οκτώβριος Ο δείκτης PMI Markit για τις λιανικές πωλήσεις στη ΖτΕ, τον Οκτώβριο, μειώθηκε αισθητά, στις 51,1 μονάδες (Σεπτέμβριος: 52,3 μονάδες). Παρά τη μείωση του δείκτη PMI Markit για τις λιανικές πωλήσεις, ο κινητός μέσος όρος τριών μηνών διαμορφώνεται στις 51,4 μονάδες, ήτοι υψηλότερα των 50 μονάδων που σηματοδοτούν επέκταση του κλάδου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, οι λιανικές πωλήσεις στη ΖτΕ, τον Σεπτέμβριο, αυξήθηκαν κατά 3,7% σε ετήσια βάση, έναντι 2,3% τον Αύγουστο. Ισοτιμίες ZτΕ Γερμανία Γαλλία Ενοποιημένος 56,0 56,6 57,4 Μεταποίηση 58,5 60,6 56,1 Υπηρεσίες 55,0 54,7 57,3 Λιαν. Πωλήσεις 51,1 51,2 51,5 Σημ.: Με πράσινο σημειώνονται τα επίπεδα του δείκτη άνω των 50 μονάδων, επίπεδο το οποίο σηματοδοτεί ανάκαμψη της οικονομίας ή του εν λόγω κλάδου. Πηγή: Markit Σύμφωνα με τα στοιχεία του Χρηματιστηρίου του Σικάγου, οι συνολικές καθαρές τοποθετήσεις (αγορές μείον πωλήσεις) για μη εμπορικές συναλλαγές (specs) στο ευρώ (Γράφημα 14) την εβδομάδα που έληξε στις 31 Οκτωβρίου μειώθηκαν κατά 11.407 συμβόλαια, με αποτέλεσμα οι συνολικές καθαρές θέσεις να διαμορφωθούν στα 72.097 συμβόλαια από 83.504 που ήταν την προηγούμενη εβδομάδα. Σημειώνεται ότι πρόκειται για την τρίτη κατά σειρά εβδομαδιαία μείωση που καταγράφεται από τις 10 Οκτωβρίου. Ευρώ (EUR) Η ισοτιμία ευρώ-δολαρίου στις 6 Νοεμβρίου στην Ευρώπη διαμορφωνόταν περί τα 1,1601 USD/EUR με αποτέλεσμα το ευρώ να σημειώνει από την αρχή του έτους κέρδη 10,3%, έναντι του δολαρίου. Το ευρώ εμφανίζεται ενισχυμένο σε εβδομαδιαία βάση, έναντι του δολαρίου-ηπα, κινούμενο υψηλότερα κατά 12,2% από το χαμηλό των τελευταίων 14 ετών ($1,0342) που κατέγραψε στις 3 Ιανουαρίου 2017. Γράφημα 14. Specs θέσεις εναντίον (short) του ευρώ 120000 80000 40000 0-40000 -80000-120000 -160000-200000 -240000-280000 Πηγή: CFTC,IMM, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank H θετική εικόνα που εμφανίζει το δολάριο τις τελευταίες εβδομάδες, αποδίδεται στην εκτίμηση των επενδυτών ότι ο Πρόεδρος Trump θα προβεί σύντομα στις φορολογικές μεταρρυθμίσεις (μείωση φορολογίας επιχειρήσεων) που είχε εξαγγείλει κατά την προεκλογική του εκστρατεία, μετά την απόφαση της Γερουσίας να εγκρίνει ένα σχετικό σχέδιο προϋπολογισμού. Ωστόσο, πιθανή καθυστέρηση στην εφαρμογή των φορολογικών περικοπών ή στην περίπτωση που οι προτεινόμενες φορολογικές αλλαγές δεν τύχουν της κατάλληλης πολιτικής αποδοχής, θα υπάρξει αρνητικός αντίκτυπος στο δολάριο. Παράλληλα, η αδυναμία του ευρώ αποδίδεται στην απόκλιση της νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης (ΕΚΤ) με την αντίστοιχη της Ομοσπονδιακής Τραπέζης των ΗΠΑ. Όμως, η ΕΚΤ θα πρέπει να είναι ικανοποιημένη, καθώς έχει καταφέρει να ανακοινωσει μείωση των αγορών περιουσιακών στοιχείων μέσω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), χωρίς να προκαλέσει μεγάλες στρεβλώσεις στις αγορές, ήτοι σημαντική άνοδο των ομολογιακών αποδόσεων και ισχυροποίηση του ευρώ. Ελβετικό Φράγκο (CHF) Το ευρώ, εμφανίζεται ενισχυμένο έναντι του φράγκου στην αρχή της εβδομάδας, κινούμενο στην περιοχή των 1,1623 φράγκων. Σημειώνεται ότι το ευρώ ενισχύεται έναντι του φράγκου από την αρχή του έτους κατά 8,5%. Βάσει των δημοσιευθέντων νομισματικών στοιχείων της ΤτΕλβετίας (SNB), την προηγούμενη εβδομάδα, εκτιμάται ότι δεν υπήρξε παρέμβασή της στην αγορά συναλλάγματος για αποτροπή ενίσχυσης του φράγκου, καθώς το ποσό των μετρητών που οι εμπορικές τράπεζες της Ελβετίας είχαν καταθέσει στην SNB, υποχώρησε στα 577,84 δισ. φράγκα για την εβδομάδα που έληξε στις 3 Νοεμβρίου, από 578,54 δισ. φράγκα που ήταν την εβδομάδα μέχρι και τις 27 Οκτωβρίου. Στερλίνα (GBP) Αρνητική η εικόνα της στερλίνας σε εβδομαδιαία βάση, καθώς στις 6 Νοεμβρίου κατέγραφε απώλειες τόσο έναντι του δολαρίου-ηπα 7

Μάρτιος 2015 Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος 2016 Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος 2017 Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 2017 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων (1,3103 USD/GBP), όσο και έναντι του ευρώ (0,8854 GBP/EUR). Σωρευτικά η στερλίνα καταγράφει απώλειες 3,9% έναντι του ευρώ από την αρχή του έτους και κέρδη 6,2% σε σχέση με το δολάριο. Σημειώνεται ότι από την ημέρα διεξαγωγής του δημοψηφίσματος της 23 ης Ιουνίου 2016, η στερλίνα έχει διολισθήσει κατά 11,3% έναντι του δολαρίου και κατά 15,5% έναντι του ευρώ. Η Τράπεζα της Αγγλίας (ΒοΕ) αποφάσισε την περασμένη εβδομάδα να αυξήσει τα επιτόκια της για πρώτη φορά μετά από μια δεκαετία ενώ προετοίμασε τις αγορές για μόνο δύο αυξήσεις επιτοκίων την επόμενη τριετία, γεγονός που οδήγησε στην καταγραφή των μεγαλύτερων ημερήσιων απωλειών για την στερλίνα από την εβδομάδα μετά το δημοψήφισμα για αποχώρηση (Brexit) του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τον Ιούνιο του 2016. Παράλληλα, οι εξελίξεις σχετικά με το Brexit εξακολουθούν να απογοητεύουν τους επενδυτές, καθώς δεν μπορούν να προσδιορίσουν την μελλοντική πορεία της οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου με αποτέλεσμα να μην τοποθετούνται στη στερλίνα. Σε επίπεδο ανάληψης επενδυτικού κινδύνου, το ασφάλιστρο κινδύνου (CDS-credit default swaps) πενταετούς διάρκειας, διαμορφωνόταν στις 6 Νοεμβρίου στα 24,6 bps από 25,4 bps που ήταν πριν μια εβδομάδα. Επιπροσθέτως, προβληματισμό προκαλεί πρόσφατη δημοσκόπηση της ORB International ότι το 66% των Βρετανών αποδοκιμάζει το χειρισμό των συνομιλιών του Brexit από την πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου, έναντι 64% που ήταν τον περασμένο μήνα, καθώς εντείνεται ο σκεπτικισμός ότι η αποχώρηση από την ΕΕ δεν θα βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο της χώρας. Αγορές ομολόγων Η πορεία του προγράμματος QE της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης (ΕΚΤ) Οι αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ (Γράφημα 15) την εβδομάδα μέχρι τις 3 Νοεμβρίου στο πλαίσιο εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), ανήλθαν στα 1.804,5 δισ. με αποτέλεσμα ο μέσος εβδομαδιαίος όρος από την έναρξη του προγράμματος να διαμορφώνεται στα 13,0 δισ. Παράλληλα, στην ίδια περίοδο, η ΕΚΤ προχώρησε σε αγορές καλυμμένων ομολόγων, αξίας 689 εκατ. και πωλήσεις Asset-backed securities αξίας 390 εκατ. Επίσης, η ΕΚΤ πραγματοποίησε την περασμένη εβδομάδα αγορές εταιρικών και ασφαλιστικών ομολογιακών τίτλων αξίας 1.047 εκατ. ενώ από τις 8 Ιουνίου 2016 έχει συνολικά αγοράσει 122,3 δισ. Γράφημα 15. Πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων ΕΚΤ δισ. Εφαρμογή προγράμματος: 139 εβδομάδες 80 Ανώτατο όριο αγορών μήνα 70 60 50 40 30 20 10 0 Πηγή: Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, Διεύθυνση Oικονομικών Μελετών-Alpha Bank Στην Ελληνική αγορά ομολόγων, το εύρος τιμών (αγορά) του 10ετούς ομολόγου λήξης 24 Φεβρ. 2027 διαμορφωνόταν στις 6 Νοεμβρίου μεταξύ 90,28-90,84 ήτοι απόδοση 5,10%-5,19%. Γράφημα 16. Αποδόσεις 10ετών ομολόγων Γερμανία Ολλανδία Γαλλία Πορτογαλία Ιταλία Ισπανία Ελλάδα 0,39 0,33 0,49 0,45 0,79 0,72 2,11 2,03 1,89 1,78 1,52 1,46 0 1 2 3 4 5 6 Πηγή: Reuters, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank 30-Οκτ-17 Ανώτατο όριο αγορών μήνα 5,57 5,15 6-Νοε-17 Η διαφορά απόδοσης μεταξύ του Ελληνικού 10ετούς και Γερμανικού ομολόγου (spread) υποχώρησε στις 482 μονάδες βάσης. Παράλληλα, η απόδοση του 10ετούς Γερμανικού ομολόγου, ως σημείο αναφοράς του κόστους δανεισμού της Ζώνης του Ευρώ, υποχώρησε στο 0,33% (Γράφημα 16). Το 10ετές ομόλογο της Πορτογαλίας στις 6 Νοεμβρίου κατέγραφε απόδοση 2,03%, της Ισπανίας 1,46% και της Ιταλίας 1,78%. Η διαφορά απόδοσης του 10ετούς Πορτογαλικού ομολόγου σε σχέση με την αντίστοιχη του Γερμανικού, υποχώρησε σε εβδομαδιαία βάση στις 170 μ.β. και του 10ετούς Ιταλικού ομολόγου υποχώρησε στις 145 μ.β. (Πίνακας 3). Στις ΗΠΑ, η απόδοση του 10-ετούς ομολόγου διαμορφωνόταν στο 2,34% στις 6 Νοεμβρίου 2017. Πίνακας 3. Διαφορά αποδόσεων 10ετών ομολόγων της ΖτΕ με το αντίστοιχο 10ετές της Γερμανίας 6-Νοε-17 30-Οκτ-17 Διαφορά μβ* Ελλάδα 482 518-36 Ισπανία 113 114-1 Ιταλία 145 151-6 Πορτογαλία 170 173-2 Γαλλία 39 40-2 Ολλανδία 11 11 1 Πηγή: Reuters *μβ=μονάδες βάσης 8

Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Γράφημα 18. Τουριστικές εισπράξεις (εκατ. ευρώ) Κύπρος Πληθωρισμός Ο πληθωρισμός τον Οκτώβριο διαμορφώθηκε σε θετικό επίπεδο, μετά από τρεις μήνες παραμονής του κάτω από το μηδέν, καθώς ανήλθε στο 0,1% από -0,4% που ήταν το Σεπτέμβριο. Στο πρώτο δεκάμηνο του 2017, ο πληθωρισμός σε μέσο επίπεδο, ήταν 0,7%. Επίσης, αύξηση σημείωσε τον Οκτώβριο ο εναρμονισμένος πληθωρισμός ο οποίος διαμορφώθηκε στο 0,4% (Γράφημα 17) από 0,1% τον Σεπτέμβριο. Στο πρώτο δεκάμηνο του 2017, ο εναρμονισμένος πληθωρισμός, κατά μέσο όρο, ήταν 0,8%. Σημαντική αύξηση σημείωσαν οι τιμές των εστιατορίων και των ξενοδοχείων, ενώ τη μεγαλύτερη μείωση παρουσίασαν οι τιμές των επίπλων και του οικιακού εξοπλισμού. 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -3,0% Γράφημα 17. Εναρμονισμένος πληθωρισμός Οκτ-16 Δεκ-16 Φεβ-17 Απρ-17 Ιουν-17 Αυγ-17 Οκτ-17 Πηγή: Στατιστική Αρχή Κύπρου Τουριστικές εισπράξεις Οι τουριστικές εισπράξεις τον Αύγουστο αυξήθηκαν κατά 8,0%, σε ετήσια βάση, με αποτέλεσμα να ανέλθουν σε 423,6 εκατ. από 392,2 εκατ. τον Αύγουστο του 2016 (Γράφημα 18). Επίσης, αύξηση κατά 14,2%, σε ετήσια βάση, σημείωσαν τον Αύγουστο οι αφίξεις τουριστών, με αποτέλεσμα να ανέλθουν σε 523.651 άτομα από 458.645 άτομα τον Αύγουστο του 2016. Αντιθέτως, μειωμένες ήταν τον Αύγουστο τόσο οι εισπράξεις ανά ημέρα στα 78,54 από 81,44 τον Αύγουστο του 2016, όσο και οι εισπράξεις ανά άτομο στα 809,01 από 855,14 τον Αύγουστο του 2016. 0,4% 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 392,2 337,1 266,0 83,8 50,9 35,4 Ρουμανία ΤτΡουμανίας-Βασικό επιτόκιο Η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της ΤτΡουμανίας στη συνεδρίαση της 7 Νοεμβρίου αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητο τόσο το βασικό της επιτόκιο (monetary policy rate) στο 1,75% (ιστορικά χαμηλό επίπεδο) (Γράφημα 19), όσο και το ποσοστό των υποχρεωτικών διαθεσίμων των τραπεζών σε RON και σε ξένο νόμισμα στο 8%, ενώ θα συνεχίσει την πολιτική ενίσχυσης της ρευστότητας προς το τραπεζικό σύστημα. Παράλληλα, η ΤτΡουμανίας μείωσε το επιτόκιο δανεισμού των τραπεζών (Lombard) στο 2,75% από 3,00%, ενώ αύξησε το επιτόκιο καταθέσεων (deposit facility) στο 0,75% από 0,50%. Με την ασκούμενη νομισματική πολιτική επιδιώκεται η σταθερότητα των τιμών σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, προκειμένου να επιτευχθεί βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Η επόμενη συνεδρίαση της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής έχει προγραμματισθεί για την 8 Ιανουαρίου 2018. 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 46,6 86,1 189,6 291,5 Γράφημα 19. Βασικό επιτόκιο ΤτΡουμανίας 347,2 425,7 423,6 Αυγ-16 Οκτ-16 Δεκ-16 Φεβ-17 Απρ-17 Ιουν-17 Αυγ-17 Πηγή: Στατιστική Αρχή Κύπρου Μαρ- Ιουλ- Σεπ- 13 13 13 Ιαν- 14 Πηγή: National Bank of Romania Μαρ- Ιουλ- Σεπ- 14 14 14 Ιαν- 15 Μαρ- Ιουλ- Σεπ- 15 15 15 Φεβ- 16 Μαϊ- Αυγ- 16 16 Νοε- 16 Φεβ- 17 7.11.2017 1,75% Μαϊ- Αυγ- Νοε- 17 17 17 9

Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές) Ετήσια στοιχεία 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές) -5,5-9,1-7,3-3,2 0,7-0,3-0,2 Ιδιωτική Κατανάλωση -6,5-9,7-8,0-2,6 0,6-0,5 0,0 Δημόσια Κατανάλωση -4,2-7,0-6,0-6,4-1,4 1,2-1,5 Ακαθάριστες Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου -19,3-20,5-23,5-8,4-4,7-0,3 1,6 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 4,4 0,0 1,2 1,5 7,7 3,1-1,8 Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -3,4-9,4-9,1-2,4 7,7 0,4 0,3 Γενικός Δκτ Τιμών Καταναλωτή 4,7 3,3 1,5-0,9-1,3-1,7-0,8 Ανεργία (%) 12,7 17,9 24,4 27,5 26,5 25,1 23,6 Χρηματοδότηση Ιδιωτικού Τομέα 0,0-3,1-4,0-3,9-3,1-2,0-1,5 Πρωτογενές Ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) (1) -5,7-3,3-1,0 1,7 0,2 0,5 3,9 Χρέος Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) 146,2 172,1 159,6 177,4 179,7 177,4 179,0 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (% ΑΕΠ) -11,4-10,0-3,8-2,0-1,6 0,1-0,6 (1) Με βάση τον ορισμό του οικονομικού π ρογράμματος π ροσαρμογής της Ελλάδας Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας 2015 2016 2016 2017 2017 έτος έτος Q3 Q4 Q1 Q2 Τελευταία διαθέσιμη περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Όγκος Λιανικού Εμπορίου (εκτός καυσίμων και λιπαντικών) -0,5 0,5 3,7 2,4 2,4 2,5 2,1 (Ιαν. -Αύγ.) Νέες εγγραφές Επιβατηγών Αυτοκινήτων 13,8 10,7 16,8 4,0 37,8 4,0 21,5 (Ιαν.- Σεπ.) Ιδιωτική Οικοδομική Δραστηριότητα (όγκος σε χιλ. μ 3 ) -0,2-6,9 38,4-9,5 16,7 31,1 24,0 (Ιαν.-Ιούν.) Βιομηχανική Παραγωγή: Μεταποίηση 1,8 4,2 5,3 2,2 6,0 2,6 3,8 (Ιαν.-Ιούλ.) Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 45,4 49,2 49,4 48,7 47,0 49,4 52,1 (Οκτ.) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 89,7 91,8 92,1 94,1 93,8 94,0 98,3 (Οκτ.) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Βιομηχανία 81,9 91,2 91,1 91,2 92,0 91,1 94,1 (Οκτ.) Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -51,0-68,0-68,0-65,0-71,8-70,2-54,0 (Οκτ.) Πιστωτική Επέκταση (τέλος περιόδου) Ιδιωτικός Τομέας -2,0-1,5-1,6-1,5-1,3-1,3-0,8 (Σεπτ.) Μη-χρηματοπιστωτικές Επιχειρήσεις -1,2 0,0-0,2 0,0-0,2-0,2 0,1 (Σεπτ.) - Βιομηχανία 2,4-1,5-0,7-1,5-2,0-4,7-3,9 (Σεπτ.) - Κατασκευές -0,9-0,7-0,5-1,1-2,8-3,0-1,4 (Σεπτ.) - Τουρισμός 0,6 2,3 0,3 2,3 2,2 1,7 1,7 (Σεπτ.) Νοικοκυριά -3,1-2,8-2,8-2,8-2,6-2,5-2,2 (Σεπτ.) - Καταναλωτικά Δάνεια -2,3-0,8-0,7-0,8-0,7-0,7-0,5 (Σεπτ.) - Στεγαστικά Δάνεια -3,5-3,5-3,4-3,5-3,3-3,2-2,9 (Σεπτ.) Τιμές Δείκτης Τιμών Καταναλωτή -1,7-0,8-1,0-0,4 1,4 1,3 1,0 (Σεπτέμβριος) Δομικός Πληθωρισμός -0,5-0,1-0,3-0,7-0,4 0,2 0,3 (Σεπτέμβριος) Δείκτης Τιμών Διαμερισμάτων -5,1-2,4-1,5-1,0-1,7-1,2-1,2 (β τρίμηνο) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές -0,3-0,2 2,0-1,0 0,4 0,8 0,8 (β' τρίμηνο) Ιδιωτική Κατανάλωση -0,5 0,0 6,1 1,0 1,2 0,7 0,7 (β' τρίμηνο) Δημόσια Κατανάλωση 1,2-1,5-1,3-2,0-1,9 3,3 3,3 (β' τρίμηνο) Επενδύσεις -0,3 1,6 12,7-14,0 10,8-4,6-4,6 (β' τρίμηνο) Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 3,1-1,8 10,8 5,0 5,2 9,5 9,5 (β' τρίμηνο) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 0,4 0,3 13,9 3,5 11,7 3,1 3,1 (β' τρίμηνο) Ισοζύγιο Πληρωμών (σε δις ) Εξαγωγές Αγαθών 24,8 24,5 6,3 6,6 6,7 7,1 18,1 (Ιαν.-Αυγ.) Εισαγωγές Αγαθών 42,0 41,1 10,1 11,1 11,8 11,2 30,5 (Ιαν.-Αυγ.) Εμπορικό Ισοζύγιο -17,2-16,6-3,8-4,5-5,1-4,1-12,4 (Ιαν.-Αυγ.) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών 0,2-1,1 4,0-2,3-2,6-0,2 0,1 (Ιαν.-Αυγ.) Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ Το παρόν δελτίο έχει αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα. Οι πληροφορίες που περιέχει προέρχονται από πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες αλλά δεν έχουν επαληθευτεί από την Alpha Bank. Το παρόν δεν αποτελεί συμβουλή ή σύσταση ούτε προτροπή για την διενέργεια οποιασδήποτε συναλλαγής. Επίσης δεν συνιστά έρευνα στον τομέα των επενδύσεων κατά την έννοια της ισχύουσας νομοθεσίας και ως εκ τούτου δεν έχει συνταχθεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νόμου για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της έρευνας στον τομέα των επενδύσεων. Η Alpha Bank δεν υποχρεούται να επικαιροποιεί ή να αναθεωρεί το δελτίο αυτό ούτε να προβαίνει σε ανακοινώσεις ή ειδοποιήσεις σε περίπτωση που οποιοδήποτε στοιχείο, γνώμη, πρόβλεψη ή εκτίμηση που περιέχεται σε αυτό μεταβληθεί ή διαπιστωθεί εκ των υστέρων ως ανακριβής. Η Alpha Bank και οι θυγατρικές της, καθώς επίσης τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, τα στελέχη και οι υπάλληλοι αυτών δεν παρέχουν καμία διαβεβαίωση ούτε εγγυώνται την ακρίβεια, την πληρότητα και την ορθότητα των πληροφοριών που περιέχονται και των απόψεων που διατυπώνονται στο παρόν ή την καταλληλότητά τους για συγκεκριμένη χρήση και δεν φέρουν καμία ευθύνη για οποιανδήποτε άμεση ή έμμεση ζημία θα μπορούσε τυχόν να προκύψει σε σχέση με οποιανδήποτε χρήση του παρόντος και των πληροφοριών που περιέχει εν όλω ή εν μέρει. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση αυτού του δελτίου ή τμήματος του πρέπει υποχρεωτικά να αναφέρει την Alpha Bank ως πηγή προελεύσεώς του.