ΠANEΠIΣTHMIO AIΓAIOY ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ «Π.Μ.Σ. ΜΟΝΤΕΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ» ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Τίτλος Μαθήματος: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Τίτλος Μαθήματος στα αγγλικά: CREATIVITY AND DEVELOPMENT OF EDUCATIONAL UNITS Υπεύθυνη μαθήματος : ΞΑΝΘΑΚΟΥ ΠΟΤΙΤΣΑ Διδάσκοντες : ΞΑΝΘΑΚΟΥ ΠΟΤΙΤΣΑ, ΜΠΑΜΠΑΛΗΣ ΘΩΜΑΣ Περιεχόμενα Φακέλου 1. Γενικοί Στόχοι του Μαθήματος 2. Θεματικές Ενότητες 3. Ειδικοί Στόχοι Θεματικών Ενοτήτων 4. Ενδεικτικό Χρονοδιάγραμμα 5. Τρόπος Αξιολόγησης του Μαθήματος 6. Ενδεικτική Βιβλιογραφία Εκπονήθηκε για το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών από τους Ξανθάκου Π. και Μπαμπάλη Θ. Copyright: συγγραφέας και ΠΜΣ «Μοντέλα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικών Μονάδων»
1. Γενικοί Στόχοι του Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος είναι να αναδειχθεί η πολυπρισματική λογική της δημιουργικότητας ως οργανωμένου συστήματος παραγόντων και να συνδεθεί με τη δημιουργική μάθηση και καινοτόμες προσεγγίσεις διδασκαλίας στο πλαίσιο της τάξης και της ανάπτυξης της σχολικής μονάδας. 2. Θεματικές Ενότητες Όλες οι ενότητες μαθημάτων αναφέρονται στο άτομο, την οικογένεια, το σχολείο, την κοινωνία και τις συναρθρώσεις τους με το φαινόμενο της δημιουργικότητας. ΘΕ1. Οριοθέτηση της έννοιας της δημιουργικότητας. ΘΕ2. Νοητικές διεργασίες κριτήρια δημιουργικής σκέψης. ΘΕ3. Γνωρίσματα της προσωπικότητας του δημιουργικού ατόμου. ΘΕ4. Στάδια δημιουργικής διαδικασίας Το δημιουργικό προϊόν. ΘΕ5. Κοινωνικό περιβάλλον: δημιουργικότητα και εκπαίδευση. ΘΕ6. Δημιουργικότητα και μάθηση: Νοητικές διεργασίες. ΘΕ7. Τεχνικές παραγωγής ιδεών. ΘΕ8. Τύποι σκέψης και μάθησης, προϊόντα γνώσης. 3. Ειδικοί Στόχοι Θεματικών Ενοτήτων Οι επιμέρους στόχοι απορρέουν, ως εκ τούτου, από τις επιμέρους θεματικές ενότητες. Να συζητηθούν και να προβληματιστούν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές/τριες για το φαινόμενο δημιουργική σκέψη, συμπεριφορά, επινόηση, ανακάλυψη, καινοτομία κλπ ως αναγκαιότητα σήμερα, μέσα στην «αταξία» των συνεχών μεταβολών και σε διαφορετικούς χώρους σκέψης και δράσης (εκπαίδευση, επιχειρηματικότητα, ευρύτερη κοινωνία). Να ενημερωθούν για μια έκρηξη μελετών γι αυτό το φαινόμενο, τα τελευταία 60 χρόνια : ψυχομετρικές μελέτες, μελέτες πάνω στην ανίχνευση της δημιουργικής προσωπικότητας, μελέτες όπου συστοιχείται η δημιουργικότητα με την παιδαγωγική και τη σχολική πράξη. Να πληροφορηθούν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές/τριες πάνω στο θεωρητικό πρόσωπο του Guilford για τη δομή της νοημοσύνης, δηλαδή λειτουργίες (μνήμη, κατανόηση, συγκλίνουσα κριτική σκέψη, αποκλίνουσα δημιουργική σκέψη, αξιολόγηση), περιεχόμενα υλικά, προϊόντα. Να προβληματιστούν και να είναι σε θέση να διακρίνουν τα κριτήρια της δημιουργικής σκέψης: ευαισθησία πάνω σε προβλήματα περιβάλλοντος, νοητική ευχέρεια, νοητική ευλυγισία, πρωτοτυπία σκέψης, ικανότητα σύνθεσης, ικανότητα μετασχηματισμών, ικανότητα επεξεργασίας. Να γνωρίσουν μέσα από συναφείς έρευνες (π.χ Mac Kinnon, Runco, Sternberg ή κλίμακες και test όπως το MMPI κλπ) το χαρακτηρολογικό πορτρέτο του δημιουργικού ατόμου.
Να μελετήσουν και να κατανοήσουν τα στάδια: προετοιμασία, επώαση, έμπνευση, αξιολόγηση. Να είναι σε θέση να αντιληφθούν τι σημαίνει δημιουργικό προϊόν και να το αξιολογούν με βάση κριτήρια και αντίστοιχες έρευνες π.χ Besemer και Treffinger. Να αναζητήσουν και να συσχετίσουν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές/τριες την έννοια της δημιουργικότητας με τα κυρίαρχα παιδαγωγικά ρεύματα. Να πληροφορηθούν και να προβληματιστούν πάνω σε θεματικές ψυχολογικών ερευνών και μελετών ως προς το φαινόμενο δημιουργικότητα και αποκλίνουσα σκέψη και τις εφαρμογές στην εκπαίδευση. Να αντιληφθούν και να προβληματιστούν σχετικά με τις νοητικές διεργασίες σε συνάφεια με τη δημιουργική μάθηση, μέσα από παραδείγματα: μνήμη, κατανόηση, παραγωγική σκέψη. Να διακρίνουν τα διάφορα είδη σκέψης ειδικότερα τη δημιουργική και την κριτική και τις μεταξύ τους διαφοροποιήσεις. Να διακρίνουν τα σημασιολογικά περιεχόμενα και κυρίως διαφοροποιήσεις ανάμεσα στη συγκλίνουσα παραγωγή, την αποκλίνουσα παραγωγή και την αξιολόγηση. Να προβληματιστούν και να είναι σε θέση να εφαρμόσουν τεχνικές όπως: ιδεοθύελλα, δημιουργική επίλυση προβλήματος, συνεκτική, κατάλογο δημιουργικών ερωτήσεων, μορφολογική ανάλυση, χαρτογράφηση μιας ιδέας, τα έξι σκεπτόμενα καπέλα του de Bono, το μεθ ηδονής μανθάνειν (παιχνίδι, χιούμορ). Να κατανοήσουν τη θεωρία των τύπων σκέψης και μάθησης του Sternberg. Να προβληματιστούν πάνω στο «σύνδρομο της εύθραυστης γνώσης» και τη θεωρία του Perkins και να αναρωτηθούν ως προς τις εφαρμογές στη σχολική τάξη. Να συζητήσουν πάνω στη δημιουργική διαδικασία μάθησης και στις αρχές της. 4. Ενδεικτικό Χρονοδιάγραμμα Οι 8 (οκτώ) ενότητες μαθημάτων εξακτινώνονται σε 13 (δεκατρία) 3ωρα μαθήματα και 1 (ένα) 3ωρο στην αξιολόγηση των φοιτητών/τριων. 5. Τρόπος Αξιολόγησης του Μαθήματος Η αξιολόγηση του μαθήματος είναι: 1. Συνολικού τύπου, με γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου και 2. Διαμορφωτικού τύπου, με εκπόνηση προαιρετικά εργασιών κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.
6. Ενδεικτική Βιβλιογραφία Abercrombie, M.L.J. (1986). Δημιουργική διδασκαλία και μάθηση. Αθήνα: Gutenberg. Adair, J. (2007). The art of creative thinking. How to be innovative and develop great ideas. London: Kogan Page. Bono de, E. (1992). Teach your child how to think. New York, CA: Penguin. Bono de, E. (1993). Serious creativity. Great Britain: Harper Collins Publishers. Bruner, J. (1986). Actual minds, possible worlds. Cambridge, MA: Harvard University Press. Christensen, C., Johnson, C.W. & Horn, M.B. (2008). Disrupting class: How disruptive innovation will change the world learns. New York, C.A.: Mac Grow Hill. Csikszentmihalyi, Μ. (1996). Creativity: Flow and the psychology of discovery and inventions. New York, CA: Harper Collins. Csikszentmihalyi, M. (1999). Implications of a systems perspective for the study of creativity. In R. Sternberg (Ed.), Handbook of creativity (pp. 313 335). Cambridge, UK: Cambridge University Press. Csikszentmihalyi, Μ. (2006). La créativité. Psychologie de la découverte et de l invention. Paris: Robert Laffont. Csikzentmihalyi, M., & Csikzentmihalyi, I.S. (1988). Optimal experience: Psychological studies of flow in consciousness. UK, Cambridge: Cambridge University Press. Ferrari, A., Cachia, R., & Punie, Y. (2009). Innovation and creativity in education and training in the EU Member States: Fostering Creative learning and supporting innovative teaching. Luxembourg: JRC, Institute for Prospective Technological Studies, European Commission. Florida, R. (2002). The rise of the creative class. New York, CA: Basic Books. Kohl, K. (2010). Coping with change and fostering innovation: Αn agenda for professional and continuing education. Continuing Higher Education Review, 74,9 22. Lee, V., & Webberley, R., & Litt, L. (1987). Νοημοσύνη και δημιουργικότητα. Αθήνα: Open University. Μαγνήσαλης, Κ. (1987). Δημιουργική στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αθήνα: Interbooks. Μαγνήσαλης, Κ. (1990). Δημιουργική: Θεωρία και τεχνική για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας. Αθήνα: Interbooks.
Osborn, A. (1988). Créativité: L imagination constructive. Paris: Bordas. Perkins, D. (1992). Smart schools: Better thinking and learning for every child. New York, CA: The Free Press. Runco, M.A. (1991). Divergent thinking. Norwood, NJ: Ablex Publishing Corporation. Runco, M.A. (1994). Problem finding, problem solving and creativity.norwood, NJ: Ablex Publishing Corporation Sternberg, R., & Lubart, T. (1995). Defying the crowd: Cultivating creativity in a culture of conformity. New York, CA: The Free Press. Torrance, E.P., & Myers, E. (1974). Creative learning and teaching. New York, CA: Dodd, Mead & Company. Xanthacou, Y., & Kaila, M. (2011). Creative problem solving. Hauppauge, NY: Nova Science Publishers, Inc Ξανθάκου, Γ.,(2011). Δημιουργικότητα και καινοτομία στο σχολείο και την κοινωνία. Αθήνα: Διάδραση. Ξανθάκου, Γ., Καΐλα, Μ. (2011). Το δημιουργικής επίλυσης πρόβλημα. Αθήνα: Διάδραση.