Κατάθλιψη Ψυχολογία- δεοντολογία Η κατάθλιψη είναι η ψυχική διαταραχή που εμφανίζεται συχνότερα. Ένα στα δέκα άτομα θα νοσήσει από κατάθλιψη κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής του. Από επιδημιολογικές έρευνες υπολογίζεται ότι το 6% περίπου του γενικού πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη, δηλαδή περισσότεροι από 350 εκατομμύρια άνθρωποι σ' όλον τον κόσμο και 550 χιλιάδες στη χώρα μας. Η κατάθλιψη εμφανίζεται συχνότερα στους άγαμους, τους διαζευγμένους και τους κατοίκους αγροτικών περιοχών. Οι γυναίκες υποφέρουν από κατάθλιψη, σ' όλες τις χώρες του κόσμου, δύο φορές συχνότερα από τους άνδρες. Η κατάθλιψη είναι η πιο διαδεδομένη ψυχική πάθηση στην εποχή μας (σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αγγίζει το 15% έως 20% ανεξαρτήτου ηλικίας και φύλου) και παρουσιάζεται σε ήπια, μέτρια και βαριά μορφή. Οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής, η κοινωνική αποξένωση και η έλλειψη ισχυρών οικογενειακών δεσμών είναι βασικοί παράγοντες που είτε δημιουργούν είτε εντείνουν μία τέτοια κατάσταση. Βασικότερο χαρακτηριστικό για την διαπίστωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων είναι η γνωστική τριάδα: 1) Αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του. 2) Αρνητικές σκέψεις για την κοινωνία και το κοινωνικό περιβάλλον 3) Αρνητικές σκέψεις για το μέλλον Ένας άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη μπορεί να έχει και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά ή ένα συνδυασμό αυτών. Τα βασικά συμπτώματα της νόσου είναι τα ακόλουθα αισθήματα: 1) Κατωτερότητας (αίσθημα χαμηλής αυτοεκτίμησης οι άλλοι είναι ανώτεροι από τον ίδιο) 2) Λύπης (αίσθημα μελαγχολίας, που μπορεί να εκφραστεί με κλάματα, απομόνωση, διαταραχή στον ύπνο κλπ) 3) Ενοχής (αίσθημα πως φταίει για όλα όσα συμβαίνουν και πως πρέπει να τιμωρηθεί) 4) Εκνευρισμού (κάποιες φορές παρατηρείται επιθετικότητα, θυμός κλπ). Σε πολύ σοβαρές μορφές κατάθλιψης μπορεί να υπάρξουν σκέψεις και πράξεις αυτοτιμωρίας, αυτοτραυματισμού, αυτοκτονικότητας ή αυτοκτονικού ιδεασμού καθώς και να παρατηρηθούν ψευδαισθήσεις.
Η μείζων κατάθλιψη, η οποία ξεκινάει με ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Σύμφωνα με τα κριτήρια του DSM-IV, μιλάμε για μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο αν τουλάχιστον 5 από τα παρακάτω συμπτώματα εμφανιστούν σε διάρκεια 2 εβδομάδων και σηματοδοτούν μία αλλαγή από την προηγούμενη ψυχική κατάσταση που συνοδεύεται απο κλινικά σημαντικό άγχος ή μείωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλης σημαντικής λειτουργικότητας: (1) καταθλιπτική διάθεση στη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας, σχεδόν κάθε ημέρα, που αποκαλύπτεται είτε από υποκειμενική αναφορά (π.χ. αισθημάτων ή κενού) ή από παρατηρήσεις τρίτων (π.χ. φαίνεται δακρυσμένος). Σημείωση: στα παιδιά και στους εφήβους μπορεί να είναι ευερέθιστη διάθεση. (2) σημαντική ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης (ανηδονία) για όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες στη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας, σχεδόν κάθε ημέρα (που αποκαλύπτεται είτε από υποκειμενική περιγραφή είτε από παρατηρήσεις τρίτων). Χαρακτηριστική είναι η μείωση της σεξουαλικής διάθεσης (περισσότερα στη ιστοσελίδα μας: Σεξ και Σεξουαλική διαταραχή στην Κατάθλιψη). (3) σημαντική απώλεια βάρους χωρίς περιορισμό της τροφής ή αύξηση βάρους (π.χ. μεταβολή του βάρους σώματος πάνω από 5% σε ένα μήνα) ή ελάττωση ή αύξηση της όρεξης σχεδόν κάθε ημέρα. Σημείωση: Στα παιδιά, εξετάζεται η αδυναμία να κερδίσουν το αναμενόμενο βάρος. (4) αϋπνία (συχνά πρωϊνή - πρώιμη αφύπνιση) ή υπερυπνία σχεδόν κάθε ημέρα (5) ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση, σχεδόν κάθε ημέρα (μπορεί να γίνει αντιληπτό από τρίτους αλλά δεν αποτελεί μόνο υποκειμενικό αίσθημα νευρικότητας ή νωθρότητας) (6) κόπωση ή έλλειψη ενεργητικότητας σχεδόν κάθε ημέρα (7) αίσθημα ματαιότητας ή υπερβολής ή αδικαιολόγητης ενοχής σχεδόν κάθε ημέρα (8) μείωση της ικανότητας σκέψης ή συγκέντρωσης ή αναποφασιστικότητα σχεδόν κάθε ημέρα (είτε από υποκειμενική αναφορά είτε ως παρατήρηση από τρίτους) (9) επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου (όχι μόνο φόβος θανάτου), επαναλαμβανόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο ή απόπειρα αυτοκτονίας ή συγκεκριμένο σχέδιο εκτέλεσης αυτοκτονίας Τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να μην οφείλονται σε πένθος από την απώλεια αγαπημένου προσώπου, τα συμπτώματα παραμένουν για περισσότερο από 2 μήνες ή χαρακτηρίζονται από σημαντική λειτουργική έκπτωση, παθολογική προκατάληψη με αίσθημα ματαιότητας, αυτοκτονικό ιδεασμό, ψυχωσικά συμπτώματα ή ψυχοκινητική επιβράδυνση.
Κλίμακες για κατάθλιψη. 1)ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ BECH (B.D.I.) - ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΥΠΟΥ Α, ΑΝΔΡΙΚΗ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΟΡΦΗ 2)ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ HAMILTON ΓΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ (HAM-D ), (HAM-D II) 3)ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ W.K. ZUNG 4)ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ RASKIN 5)GERIATRIC DEPRESSION SCALE (G.D.S.) και άλλες... Ωστόσο, οφείλουμε να κάνουμε έναν διαχωρισμό ανάμεσα στην θλίψη και την κατάθλιψη. Όλοι κάποιες στιγμές στη καθημερινή μας ζωή βιώνουμε συναισθήματα λύπης η οποία μερικές φορές επιμένει και παίρνει διαστάσεις σε βαθμό που παύει να είναι μια απλή «συναισθηματική πτώση» ή, απλώς, μια κακή διάθεση. Τις στιγμές αυτές το άτομο με κατάθλιψη βιώνει πολύ μεγάλη δυσκολία και έντονο «εσωτερικό πόνο». Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να μιλήσουμε για κλινική κατάθλιψη, τη στιγμή που πληρούνται ταυτόχρονα ορισμένα ακόμη συγκεκριμένα κριτήρια που είναι χαρακτηριστικά της κατάθλιψης. Η πλειοψηφία των ανθρώπων πιστεύουν ότι οι περίοδοι κατά τις οποίες αισθάνονται κατάθλιψη περνούν σχετικά γρήγορα και περιμένουν από τους ίδιους αλλά και από τους άλλους να τις καταπολεμήσουν και να μην επιτρέψουν στις δύσκολες στιγμές που περνούν να τους καταβάλλουν. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, δεν δίνεται η βαρύτητα ή ο χρόνος για συζήτηση του ζητήματος της κατάθλιψης, σε αντίθεση με άλλες καταστάσεις που ίσως να βιώνει το άτομο (π.χ. το άγχος, το οποίο τίθεται σε συζήτηση πιο εύκολα), ίσως επειδή θεωρείται λανθασμένα ότι ο καθένας θα πρέπει να ελέγχει αρκετά καλά τις διαθέσεις και τα συναισθήματα του. Συνεπώς, θεωρείται δεδομένο πως οι δύσκολες στιγμές και εμπειρίες θα πρέπει να ξεπεραστούν σχετικά γρήγορα μέσα από την ενεργή επέμβαση, την προσπάθεια και τη θέληση του ατόμου.
Θεραπεία Αντίθετα με την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση, η κατάθλιψη είναι μία κατάσταση η οποία αντιμετωπίζεται πλέον επαρκώς και στις περισσότερες των περιπτώσεων (70-80%) θεραπεύεται, ενώ στις υπόλοιπες ανακουφίζεται σημαντικά. Στην πρώτη γραμμή της θεραπείας χρησιμοποιούνται τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Πρόληψη- Συμβουλές Είναι δύσκολο να εφαρμοστεί μία επαρκής Πρωτογενής πρόληψη, καθώς η αποφυγή των ψυχοπιεστικών συνθηκών δεν είναι πάντοτε εφικτή. Ωστόσο η διατήρηση μιας καλής σωματικής κατάστασης, με αποφυγή καταχρήσεων και εξαρτήσεων (όπως από αλκοόλ) και η επικοινωνιακή ευχέρεια με υποστηρικτικά συστήματα (όπως η οικογένεια) μπορούν να προσφέρουν. Σε κάθε άλλη περίπτωση, με την αναγνώριση κάποιων συμπτωμάτων, μεγάλη σημασία έχει η έγκαιρη επικοινωνία με τον ειδικό Ψυχίατρο. Καθώς στο 50%- 60% των περιπτώσεων η νόσος είναι υποτροπιάζουσα, αναγκαία είναι σε κάποιες περιπτώσεις η μακρόχρονη παρακολούθηση του ασθενούς.
Κοινωνική Ταυτότητα-Ομαδικές σχέσεις. Η έννοια της ταυτότητας αντανακλά μια κουλτούρα. Ο εαυτός επεξεργάζεται μέσω κοινωνικών δομών, και το υποκείμενο αναζητάει την αυτονομία του. Σύμφωνα με τη ψυχοδυναμική άποψη, ο άνθρωπος επηρεάζεται από το παρελθόν, τη γενετική του σύνθεση και τη τρέχουσα πραγματικότητα. (Μόνος 1988). Σύμφωνα με τη Costalat (1997-1998), "ο εαυτός είναι ένα ιστορικό κοινωνικό προϊόν και δομείται μέσω της ομάδας. Η διαντίδραση ανάμεσα στην υποκειμενική πραγματικότητα (αυτή του υποκειμένου) και από την άλλη πλευρά, την αντικειμενική πραγματικότητα (αυτή της κοινωνίας) είναι ο υποκειμενικός ισολογισμός των ικανοτήτων που επιτρέπει την ανάπτυξη στρατηγικών και πραγματοποιεί ενίοτε αναθεμελίωση ταυτότητας. Σ' αυτό το σημείο 'παίζει' η δόμηση της ταυτότητας". Κάθε άτομο που ασκεί κάποιο ρόλο μέσα σε μια ομάδα περιμένει και από όλα τα μέλη της, προϊσταμένους, υφισταμένους, συναδέλφους, να συμπεριφέρονται σύμφωνα με ορισμένους κανόνες. Αυτή η μορφή συμπεριφοράς ή ο αναμενόμενος ρόλος του ατόμου μέσα στην ομάδα μπορεί να καθοριστεί από κάποιο αριθμό στοιχείων, όπως η περιγραφή της εργασίας, ο τίτλος της θέσης ή άλλες ανάγκες και σκοποί του οργανισμού. Ο ρόλος ή οι ρόλοι που ένα άτομο υποδύεται σε μια ομάδα επηρεάζεται από το συνδυασμό: (α) οργανωσιακών παραγόντων, όπως οι απαιτήσεις του έργου, το στυλ ηγεσίας, η θέση του στο δίκτυο επικοινωνίας και (β) προσωπικών παραγόντων, όπως οι αξίες, οι στάσεις, η παρακίνηση, η ικανότητα και η προσωπικότητα. Ενδο-ομαδικές αντιθέσεις συμβαίνουν, όταν υπάρχουν συστηματικές διαφορές μεταξύ των ατόμων μέσα σε μια ομάδα, όταν δηλαδή ένα άτομο βάλλεται από διασταυρούμενα πυρά. Σχετικό παράδειγμα στην κατηγορία αυτή είναι, όταν τα μισά άτομα του συλλόγου των καθηγητών απεργούν, ενώ ο διευθυντής και οι υπόλοιποι καθηγητές καταβάλλουν προσπάθειες για να μη σταματήσει η λειτουργία ου σχολείου. Μια από τις κυριότερες διαπιστώσεις του Moyer είναι ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ενότητα και η συνοχή των μελών μιας ομάδας απέναντι της ηγεσίας, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανοποίηση των μελών της.
Βασικό στοιχείο της δομής κάθε κοινωνίας είναι η ομάδα. Η έννοια της ομάδας ταυτίζεται με την έννοια της συνάθροισης ενός συνόλου ατόμων. Οι ομάδες, δηλαδή, «αποτελούνται από ανθρώπους, οι οποίοι βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους για μικρές ή μεγάλες χρονικές περιόδους». Σημείο αναφοράς για την ένταξη και συμμετοχή των ανθρώπων στις ομάδες είναι η εκπλήρωση βασικών στόχων και σκοπών, οι οποίοι ίσως θα ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν αποκλειστικά και μόνο από ατομικές, μεμονωμένες ενέργειες. Στην ομάδα, λοιπόν, η έννοια της ατομικότητας καταργείται και ενισχύεται η έννοια της ομαδικής και συλλογικής προσπάθειας για την επίτευξη των ομαδικών, κυρίως, στόχων. Στην κοινωνία υπάρχουν διάφορα είδη ομάδων, στις οποίες το άτομο εντάσσεται και συμμετέχει ενεργά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ομάδας είναι η οικογένεια, η φιλική παρέα, η ομάδα εργασίας. Ανάλογα με το βαθμό ταύτισης με την ομάδα το άτομο ενδέχεται να παραμείνει για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα μέλος της συγκεκριμένης ομάδας ή στη διάρκεια της ζωής του να απορρίψει κάποιες από αυτές και να αναζητήσει να ενταχθεί σε κάποιες άλλες. Μια κατηγορία ομάδας που είναι σταθερή στο πέρασμα του χρόνου και τα άτομα αναπτύσσουν σε μεγάλο βαθμό τάσεις ταύτισης με αυτήν, είναι η εθνική ομάδα. Οι ομάδες που υπάρχουν στην κοινωνία και έχουν δημιουργηθεί με κριτήριο την εθνική καταγωγή, ασκούν μεγάλη επιρροή στα μέλη τους προσδίδοντάς τους ένα είδος ταυτότητας, η οποία είναι απαραίτητη για τον ορισμό και προσδιορισμό της παρουσίας τους στον χώρο. Η ένταξη του ανθρώπου σε μια συγκεκριμένη ομάδα συνεπάγεται τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς του ατόμου με γνώμονα τις αξίες, τις πεποιθήσεις, την κουλτούρα, τον πολιτισμό που χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη ομάδα. Τα άτομα, μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες κοινωνικοποίησης που διαδραματίζονται, από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, αρχικά στα πλαίσια της οικογένειας και κατόπιν στο σχολείο, αποκτούν τα απαραίτητα εκείνα χαρακτηριστικά που είναι συμβατά με την προέλευση και καταβολή.
Η ομάδα εργασίας. Όταν το άτομο ενηλικιώνεται εισέρχεται στον εργασιακό χώρο. Το κοινωνικό πλαίσιο αλληλεπίδρασης αλλάζει, καθώς το άτομο αναπτύσσει δραστηριότητα και νέες διαπροσωπικές σχέσεις με τις ομάδες εργασίας. Στις ομάδες εργασίας η δραστηριότητα των μελών αναπτύσσεται γύρω από το έργο, το οποίο καλούνται να επιτελέσουν. Το έργο είναι το σημείο αναφοράς για την ομάδα. Για τη σωστή διεκπεραίωση του έργου, υπάρχει ένα καθορισμένο και σαφές σχήμα επικοινωνίας και καταμερισμού εργασίας, σύμφωνα με το οποίο σε κάθε μέλος αντιστοιχεί μια θέση, του αρχηγού ή του υφισταμένου και ο αντίστοιχος τομέας εργασίας, στον οποίο καλείται να αναπτύξει δραστηριότητα. Ο χώρος στον οποίο καλούνται να αναπτύξουν δραστηριότητα είναι σύνθετος και έχει το δικό του ιδιαίτερο χαρακτήρα, ο οποίος περιορίζει και ορίζει την επαγγελματική συμπεριφορά. Κάθε άτομο καλείται να ακολουθεί ενδεδειγμένους κανόνες εργασιακής συμπεριφοράς, οι οποίοι ορίζονται μέσω των εργασιακών σχέσεων με υφισταμένους και ανωτέρους. Οι κανόνες αυτοί συμβάλλουν στη διατήρηση μιας ομοιογένειας, σύμπνοιας και συνοχής, η οποία συμβάλλει στη διατήρηση και εξύψωση του κύρους τόσο των μελών που αποτελούν την ομάδα εργασίας όσο και του εργασιακού τομέα, στον οποίο εργάζονται. Όσο μεγαλύτερη είναι η ομοιογένεια, η σύμπνοια και η συνοχή στο χώρο εργασίας, τόσο υψηλή θα είναι η συνεργασία, η απόδοση και η παραγωγικότητα των μελών. Σε αντίθετη περίπτωση, αν η συνοχή είναι πολύ χαμηλή, θα υπάρχει πολύ μικρή συνεργασία και θα μειωθεί η απόδοση, με αποτέλεσμα να σημειωθούν πολλές απουσίες και αποχωρήσεις. Αυτό βέβαια λειτουργεί αρνητικά τόσο για το κύρος των μελών της ομάδας εργασίας όσο και του εργασιακού χώρου στον οποίο εργάζονται.
Συμπερασματικά, οι ομάδες εργασίας διαδραματίζουν ένα σημαντικό κοινωνικοποιητικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου. Διαθέτοντας ένα προκαθορισμένο σχήμα οργάνωσης, δομής, επικοινωνίας και ένα κοινό αντικειμενικό σκοπό/ έργο, για το οποίο θα πρέπει όλοι να εργαστούν, ασκούν ένα είδος επιρροής πάνω στα μέλη, τα οποία δε λειτουργούν πια μόνο σαν μεμονωμένα άτομα, αλλά σαν μέλη της ομάδας στην οποία ανήκουν. Η αντίληψη της ένταξης σε μια ομάδα με το αίσθημα ασφάλειας που δημιουργεί και την εξέλιξη της προσωπικότητας που προκαλεί, λειτουργεί καταλυτικά στο να συνταυτιστούν τα μέλη με την ομάδα και να επηρεαστούν από αυτήν.
Μobbing H εσκεμμένη ηθική παρενόχληση στους χώρους εργασίας, με στόχο την αποπομπή του ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων από το εργασιακό γίγνεσθαι, μπορεί να δώσει μέχρις ενός σημείου τον ορισμό του συνδρόμου mobbing. Επιστημονικά το σύνδρομο αυτό ορίζεται η άσκηση, στο πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ συναδέλφων ή μεταξύ ανωτέρου και κατωτέρου στην ιεραρχία, μιας συστηματικής και διαρκούς επίθεσης σε βάρος ενός προκαθορισμένου θύματος, προκειμένου να ωθηθεί να εγκαταλείψει τη θέση εργασίας του. Το φαινόμενο αυτό αναπτύχθηκε τα τελευταία 20 χρόνια στους εργασιακούς χώρους, το οποίο, αν και η πραγματική διάσταση του δεν είναι ακόμα γνωστή, αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Το σύνδρομο mobbing δεν αποτελεί μια αυτούσια νοσολογική οντότητα αλλά το πλαίσιο για επανειλημμένες ψυχολογία ή άλλου τύπου και βαθμού επιθέσει, με αδικαιολόγητες επικρίσεις και συκοφαντίες, ανάθεση άχαρων και υποτιμητικών καθηκόντων, καθώς και για ενέργειες που θα μπορούσαν να θίξουν την επαγγελματική και κοινωνική εικόνα του θύματος στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων. Ακόμη όμως κι αν δεν υφίσταται κάποιος γενικά αποδεκτός ορισμός, μπορεί να υποστηριχθεί ότι οι διαφορετικοί ορισμοί ή οι περιγραφές, συνολικά, φέρνουν στην επιφάνεια αυτό που αποτελεί πραγματικότητα για ορισμένους ανθρώπους στους εργασιακο0ύς χώρους. Μια χαρακτηριστική περιγραφή του mobbing είναι κι ο εξής: «Μια κατ επανάληψη υβριστική συμπεριφορά, εντός ή εκτός της επιχείρησης ή του οργανισμού, που εκδηλώνεται ειδικότερα με ενέργειες, λόγια εκφοβισμού, πράξεις, χειρονομίες, τρόπους οργάνωσης της εργασία και μονομερή γραπτά κείμενα που έχουν χαρακτήρα ή σκοπό να προσβάλουν την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητα του εργαζομένου κατά την εκτέλεση της εργασίας του, να θέσουν σε κίνδυνο τη θέση απασχόλησής του ή να δημιουργήσουν εχθρικό, εκφοβιστικό, υποτιμητικό, ταπεινωτικό ή προσβλητικό εργασιακό περιβάλλον».
Ο όρος mobbing προέρχεται από το αγγλικό ρήμα to mob, που τα λεξικά (Harrap s) μεταφράζουν ως «κακολογώ, προσβάλλω, κακομεταχειρίζομαι, πιέζω». Όσο για το ουσιαστικό mob σημαίνει το πλήθος, ο όχλος. Το 1900, ο ηθολόγος Konrad Lorenz το χρησιμοποιεί για να ερμηνεύσει την εχθρική συμπεριφορά της αγέλης έναντι των αδύνατων ζώων της ίδιας ράτσας. Από στοιχεία της ΓΣΕΕ. # Ο ένας στους 10 Έλληνες παραδέχεται συνθήκες εκφοβισμού στη δουλειά του. # Το 5% των Ελλήνων αναφέρουν περιστατικά σωματικής βίας στη δουλειά τους. # Το 8% των Ευρωπαίων έχουν υποστεί mobbing. # Το 80% μειώνει την αποδοτικότητά του εξαιτίας του mobbing. # Το 50% των θυμάτων του συνδρόμου αναφέρει ότι υποφέρει από έντονο άγχος. Έχει βρεθεί σε διάφορες έρευνες ότι η έκθεση στον εργασιακό εκφοβισμό ή/και στη σεξουαλική παρενόχληση συνδέεται με τα ακόλουθα: άγχος, κατάθλιψη, επιθετικότητα,αϋπνία, μελαγχολία και απάθεια. Επίσης, γνωστικές επιπτώσεις όπως προβλήματα συγκέντρωσης, ανασφάλεια και έλλειψη πρωτοβουλιών, μείωση ικανοποίησης στην εργασία και δέσμευσης στον οργανισμό, επικίνδυνη συμπεριφορά και αυξημένη ροπή προς τα ατυχήματα, επιβλαβείς συνήθειες π.χ. αύξηση καπνίσματος και κατανάλωσης αλκοόλ, κακή διατροφή, ελλειψη συγκέντρωσης και μείωση της αυτοπεποίθησης. Τέλος, προσωπική απόσυρση, που συχνά οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση, αρνητικές επιπτώσεις στην οικογενειακή και ιδιωτική ζωή και ανυπόφορη πίεση στις σχέσεις.
ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ειδικό νομοθετικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση του φαινομένου της ηθικής παρενόχλησης Νομική βάση για την προστασία των θυμάτων ηθικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας μπορούν να αποτελέσουν οι Γενικές Διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Σύμφωνα με το άρθρο 57ΑΚ καθένας έχει το δικαίωμα να απαιτήσει την άρση παράνομης προσβολής της προσωπικότητας του. Η ηθική παρενόχληση συνιστά συμπεριφορά που προσβάλλει το δικαίωμα του ατόμου στην προσωπικότητα. Συνεπώς μια τέτοια προσβολή μπορεί να εγείρει αξίωση αποζημίωσης το βάρος βέβαια της απόδειξης το φέρει ο ενάγων, συνεπώς δεν είναι βέβαιο κατά πόσον οι ως άνω διατάξεις θα μπορούσαν να προσφέρουν ένα επαρκές επίπεδο έννομης προστασίας. Το 2005 ψηφίστηκε ο Νόμος 3304 για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γεννετήσιου προσανατολισμού (σεξουαλικές προτιμήσεις) στον τομέα της απασχόλησης και της εργασίας. (ΦΕΚ Α 16/27-1-05). Ο Νόμος αυτός ενσωμάτωσε τις οδηγίες 2000/43/ΕΚ και 2000/78/ΕΚ, ωσστόσο περιορίζει το παράνομο των παρενοχλήσεων μόνο σ αυτές που έχουν ως έρεισμα και βάση, τη φυλετική ή αθνική καταγωγή το θρήσκευμα ή τις πεποιθήσεις, την αναπηρία την ηλικία ή τον γενετήσιο προσανατολισμό χωρίς να επεκτείνεται ή να εστιάζει σε κάθε παρενοχλητική συμπεριφορά της οποίας μπορεί να τύχει ο εργαζόμενος στο χώρο εργασίας του. Κάθε άνθρωπος πρέπει να γνωρίζει ότι το δικαίωμα του στην εργασία και ο σεβασμός στην προσωπκότητα του αποτελούν αποτελούν συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα.
Η Εργασιακή Ψυχολογική Κακομεταχείριση διαθέτει μεγάλη ποικιλία από μορφές: να είναι κάποιος αγενής ή εχθρικός να μιλάει υποτιμητικά στον συνάδελφο ή υφιστάμενο να φωνάζει ή να βρίζει να έχει αλαζονική συμπεριφορά (εγώ είμαι πάντα σωστός και οι άλλοι είναι λάθος") να κριτικάρει με το παραμικρό,αλλά δύσκολα να επαινεί να καταστρέφει τα αντικείμενα κάποιου ή το προϊόν της δουλειάς του να αμαυρώνει την κοινωνική εικόνα κάποιου να διασπείρει κακεντρεχείς φήμες για κάποιον να κουτσομπολεύει κάποιον να μην παρέχει κατάλληλες πηγές για τη διεκπεραίωση μιας εργασίας να προκαλεί σε κάποιον φυσική ή κοινωνική απομόνωση να επιτίθεται σε κάποιον άμεσα Δηλαδή ο εργασιακός θύτης επιτίθεται άμεσα ή έμμεσα αλλά συστηματικά σε κάποιον εργαζόμενο-στόχο χωρίς να υπάρχει μεταξύ τους αντικειμενικός λόγος διαμάχης. Για να πετύχει την "υποταγή" του εργαζόμενου-στόχου χρησιμοποιεί την εξουσία του στο χώρο, την επιρροή του στους εργαζόμενους και το ίδιο το σύστημα εργασίας ως μέσο προσβολής της αξιοπρέπειας του εργαζόμενου. Πολλοί από τους εργασιακούς θύτες δεν μπορούν να επιβιώσουν στον εργασιακό χώρο χωρίς να έχουν έναν εργαζόμενο-στόχο κάθε φορά(κατά συρροή θύτες). Η Εργασιακή Ψυχολογική Κακομεταχείριση μπορεί να είναι συγκαλυμμένη ή φανερή. Για να τεκμηριωθεί νομικά το Mobbing είναι δύσκολο με την υπάρχουσα νομοθεσία!!!
Σύνταγμα. 1)άρθρο 2 παρ.1 προστασία και σεβασμός της αξίας του ανθρώπου 2)άρθρο 5 παρ. 1 ελευθερία της προσωπικότητας 3)άρθρο 22 παρ.1 δικαίωμα στην εργασία Αστικός Κώδικας. 1)άρθρο 57 δικαίωμα στην προσωπικότητα 2)άρθρο 59 αποζημίωση για ηθική βλάβη λόγω προσβολής της προσωπικότητας 3)άρθρο 662 ασφάλεια και υγιεινή των χώρων εργασία 4)άρθρο 932 ικανοποίηση της ηθικής βλάβης Ποινικός Κώδικας 1)άρθρο 361 προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας 2)άρθρο 337 πρόκληση σκανδάλου 3)άρθρο 385 εκβίαση
Τα συνηθέστερα περιστατικά (κατά την Μαρία Ν.Ντότσικα Δικηγόρος Διδάκτωρ Εργατικού Δικαίου Μεσολαβητής Διαιτητής ΟΜΕΔ.) 1)πίεση για έξοδο ραντεβού 24%, 2)σεξουαλικά φραστικά υπονοούμενα 23%, 3)προκλητικές χειρονομίες 22%, 4)εκβιασμός για εύνοια με εργασιακά 5)ανταλλάγματα 21%, 6)πίεση για σύναψη σχέσης 17%, 7)ανεπιθύμητη επαφή άγγιγμα 11%, 8)πίεση για σεξουαλική συνεύρεση 9%, 92.5% των περιπτώσεων τα θύματα δεν αντιδρούν και αποχωρούν από την εργασία...
Note.Όταν υπάρχει και άλλο αδίκημα...δικαστήριο.