Φαινομενολογια και Υπαπξη Πξηλ απν κηζν ρξνλν κε επηζθεθζεθε κηα λεαξε ςπρνινγνο πνπ εζειε λα καζεη πεξηζζνηεξα γηα ηνλ ηξνπν ηεο ζεξαπεπηηθεο κνπ εξγαζηαο. Δηρε, κνπ εηπε, αθνπζεη κηαλ νκηιηα κνπ, θη απην πνπ ζπγθξαηεζε εηαλ κηα θξαζε, νηη ε ςπραλαιπζε εηλαη ζπλνκηιηα. Πσο ην ελλνσ απην; Σεο αθεγεζεθα ελα ζηηγκηνηππν απν ηελ ακεζσο πξνεγνπκελε σξα: Μηα γπλαηθα ιεεη, ν αληξαο ηεο ηειεπηαηα ηξσεη αλεμειεγθηα, ερεη παρπλεη, θνπξαδεηαη, θη απηε νιν ηνπ ιεεη λα κελ ηξσεη, κηα αγσληα, απηνο ζπκσλεη, θαηαιεγνπλε λα καισλνπλ, δελ μεξεη ηη λα θαλεη... Σα ηειεπηαηα ηεο ινγηα ("... ηη λα θαλσ..."), αθνκα θη αλ δελ απνηεηλνληαη ζηνλ ζεξαπεπηε, ζα κπνξνπζαλ λα ηνλ παξαζπξνπλ θαη λα πξνζπαζεζεη ν ηδηνο λα βξεη, ηη λα θαλεη, θαη λα ηεο δσζεη κηα ζπκβνπιε. πλεζσο ζεσξεηηαη πσο ζπκβνπιεπηηθε θαη αλαιπηηθε ζεξαπεηα εηλαη απισο μερσξηζηεο κεζνδνη θαη πσο αλ π.ρ. απηε ε γπλαηθα δελ εηαλ μαπισκελε ζ' ελα θξεβαηη θη εγσ δελ θαζνκνπλ πηζσ ηεο, ζα ηεο εδηλα ζπκβνπιεο, πνπ δελ ηεο δηλσ επεηδε "θαλνπκε αλαιπζε". Δηλαη ιαζνο. Η ζπκβνπιε εηλαη δπλαηε κνλνλ εθεη πνπ θαλεηο εηλαη ειεπζεξνο λα θεξζεη θη αιιησο. Αλ ερσ π.ρ. αρξσκαηνςηα, ε ζπκβνπιε "ζην θνθθηλν ζηακαηα, ζην πξαζηλν μεθηλα" εηλαη αρξεζηε. Η γπλαηθα, ζηελ πξνθεηκελε πεξηπησζε, δελ εηλαη ειεπζεξε. Πνπ ην μεξσ; Σν καξηπξεη ην ιαραληαζκελν θαη ην ζπαζκσδηθν ηεο θσλεο ηεο, ν ηξνπνο ηεο, πνπ ζαλ ππλνβαηεο ιεεη ζηνλ αληξα ηεο ηα ηδηα θαη ηα ηδηα, πεθηνληαο ζπλερσο παλσ ζηνλ ηνηρν ηεο νξγηζκελεο ηνπ αληηδξαζεο. ηα ινγηα ηεο δελ βιεπσ ηνζν πνιπ ηνλ αληξα, δελ ηνλ ερσ ηνζν δσληαλν κπξνζηα ζηα καηηα κνπ. Σελ ζθελε ηελ θαηαιακβαλεη ζρεδνλ ε γπλαηθα. Ση ζα πνπλ νια απηα; Οηη δελ κηια γηα κηα δηθε ηνπ ππνζεζε, αιια γηα δηθε ηεο.
Δγθαηαιεηπσ ινηπνλ ην ελδερνκελν κηαο ζπκβνπιεο. Οκσο νπηε θαη ηεηλσ λα εμεγεζσ, πνπ ζα πεη ζηελ ζπλεζηζκελε ςπρνινγηθε ζθεςε: λα κεηαθξαζσ ηα ινγηα ηεο γπλαηθαο ζηελ γισζζα ελνο ςπραλαιπηηθνπ ε αιινπ κνληεινπ, π.ρ. ζε νξνπο "ζηνκαηηθνπ ζηαδηνπ", λα θαλσ ζπλδεζεηο, π.ρ. κε ηελ ζρεζε ηεο κ' εκελα θαη ηελ "κεηαβηβαζε", λα ζθεθησ ην ελα θαη ην αιιν θαη λα δσζσ κηα εξκελεηα ηνπ ζηηι: "Απην ζεκαηλεη απην." Γηα κελα ην δεηνπκελν εηλαη, απην πνπ ιεεη ε γπλαηθα λα ην πξνζεμνπκε πεξηζζνηεξν. Οκσο πνπ βξηζθεηαη ην δεηνπκελν; Ορη ζηνλ αληξα ηεο θαη ηελ πνιπθαγηα ηνπ, αιια πην πξηλ, νπσο εηπα πξνεγνπκελσο, ζηνλ ηξνπν κε ηνλ νπνην ε πνιπθαγηα ηνπ αληξα ηεο ηελ αθνξα. Απην εηλαη ην πξσην. Καη νζν απην, δειαδε ε αθνκα αγλσζηε δηθε ηεο ππνζεζε, ηελ θξαηα δεζκηα, δελ ζα εηλαη ζε ζεζε λα ζηξαθεη ζηνλ αληξα ηεο θαη ζην ελδερνκελν πξνβιεκα ηνπ πξαγκαηηθα. Καη πσο κπνξνπλ ηα ζεκαδηα πνπ κνπ ζεκαηλνπλ νηη ε γπλαηθα κηια γηα δηθε ηεο ππνζεζε λα γηλνπλ ζεκα, εθεη πνπ ηα ινγηα ηεο ερνπλ γηα ζεκα ηνλ αληξα ηεο; Απ' νζα εηπε, κνπ θαηλεηαη πσο ε ιεμε "αγσληα" δεηρλεη θαζαξνηεξα πξνο ην δεηνπκελν. Σελ ξσηασ ινηπνλ: - Απηελ ηελ αγσληα, κπνξεηηε λα ηελ πεξηγξαςεηε πεξηζζνηεξν; Δγσ δελ μεξσ ζρεηηθα ηηπνηα. Δηλαη ζαλ λα ζπκπιενπκε ζ' ελα θαξαβη, εγσ ελαο ηπθινο, πνπ νκσο πηαλσ ηελ θαηεπζπλζε ηνπ αεξα, ηεο δεηρλσ πξνο ηα θεη, θαη ησξα απηε ρξεηαδεηαη λα θαλεη ηελ ζηξνθε θαη λα πεη ηη βιεπεη, πνηα εηθνλα θαη πνηνλ νξηδνληα. Απην ελλνσ κε "ζπλνκηιηα": Ο ελαο ρξεηαδεηαη ηνλ αιιν, θαη κνλν εηζη εηλαη δπλαηε κηα αιεζηλε ζπλνκηιηα, κηα αιεζηλα ζεξαπεπηηθε ζπλνκηιηα.
Λεεη ινηπνλ ε γπλαηθα: - Δρσ ηελ αγσληα νηη ζα πεζαλεη. Δδσ παιη ζα κπνξνπζα λα πσ απηα πνπ γλσξηδσ απν ηελ βηβιηνγξαθηα: Ο θνβνο εηλαη αζπλεηδεηε επηζπκηα, ε γπλαηθα αζπλεηδεηα επηζπκεη ηνλ ζαλαην ηνπ αληξα ηεο. Οκσο απην δελ ερεη θεξδεζεη απν ηελ ζπλνκηιηα καο, θαη γη' απην εηλαη αρξεζην. Σνζν απια. Σν πνιπηηκνηεξν ζηελ ζπλαληεζε καο δελ εηλαη ηεηνηνπ εηδνπο γλσζεηο. Σν πνιπηηκνηεξν εηλαη ε δπλαηνηεηα, απηε ε γπλαηθα λα καζεη λα ζπλνκηιεη. Κη απην καζαηλεηαη κνλνλ ζην δσληαλν παξαδεηγκα ηεο ηδηαο ηεο ζεξαπεπηηθεο ζπλαληεζεο. Η ηειεπηαηα απαληεζε ηεο γπλαηθαο, "Δρσ ηελ αγσληα νηη ζα πεζαλεη.", ιερζεθε θαπνπ βηαζηηθα θαη, αλ ηα ινγηα απνηππσλνληαλ ζε γξαπηε γισζζα, ε ηειεηα ζην ηεινο ζα εηαλ εληνλε θαη παρηα, ζαλ λα 'ιεγε: "Μερξη εδσ... Φνβακαη... Σξνκεξα πξαγκαηα... Γελ ζεισ λα ην ζθεθηνκαη..." Σελ ξσηασ: - Αο ππνζεζνπκε νηη πεζαηλεη. Πσο εηλαη ηνηε; Η εξσηεζε κνπ ηελ θαιεη, ηελ εηθνλα πνπ θνβαηαη λα ηελ θεξεη εκπξνο ζηα καηηα ηεο, λα ζηαζεη απελαληη ηεο θαη λα ηελ αληηκεησπηζεη. Η απαληεζε ηεο: - Θα θηαησ. Σσξα βιεπνπκε θαζαξνηεξα πσο ε πνιπθαγηα ηνπ αληξα ηεο εηλαη δηθε ηεο ππνζεζε.
Οκσο ν ηπθινο εδσ αληηιακβαλεηαη θαηη αθνκα: Απ' νιεο ηηο δπλαηεο αληηδξαζεηο ζηελ πνιπθαγηα ηνπ, ε γπλαηθα ιεεη: "Θα θηαησ." Θα κπνξνπζε πνηε λα πεη απηελ ηε θξαζε αλ δελ εηαλ θαηα θαπνηνλ ηξνπν πξνθαηεηιεκκελε σζηε λα αληηδξα εηζη; Μπνξεη πνηε κηα ηεηνηα θξαζε λα εξζεη απν ην πνπζελα; Βιεπεη θαλεηο πσο ηα πξαγκαηα αλαπηπζζνπλ ελαλ δηθν ηνπο ξπζκν θαη, αλ μεξνπκε λα ηνπ αληαπνθξηζνπκε, θαζνδεγνπλε ηα βεκαηα καο κε κηα ζηγνπξηα απεηξσο αλσηεξε απν ηελ πηζηε ζε κηα εξκελεηα θαη ζηελ ζεσξηα ζηελ νπνηα ζηεξηδεηαη. Γξαθεη θαπνπ ν Martin Heidegger: Η νοηζη βαζηα ορηζα ζηον αερα ηοσ πραγμαηος. "Θα θηαησ", ιεεη ε γπλαηθα. Αληηιακβαλνκαη ην πξνθαηεηιεκκελν ησλ ινγσλ ηεο, θαηα θεη ησξα ρξεηαδεηαη λα νξηζαξνπκε, ηελ ξσησ: - Απην ην "ζα θηαησ", ζαο ιεεη θαηη; Πνπ ην πξσηνγλσξηζαηε; Πνηε ην πξσηαθνπζαηε; Πνηε ην πξσηνεηπαηε; Ξεξεηε; Η γπλαηθα κηιαεη γηα ηελ κεηεξα ηεο, πσο κεγαισζε νπζηαζηηθα αθνπγνληαο νηη ηελ ζηελαρσξνπλ θη νηη ζα ηελ πεζαλνπλ θιπ. Σνληδσ θαη παιη νηη απηα δελ ζπληζηνπλ "πιηθν" γηα εξκελεηεο. Η ηδηα ε απνθαιπςε ηνπο, ν εξρνκνο ηνπο ζε γισζζα, νηαλ νη ιεμεηο ελλννπληαη θαη δελ ιεγνληαη γηα λα ιεγνληαη, εηλαη ην ζεξαπεπηηθν. Καη ηνπην κνλν ζε κηαλ αιεζηλε ζπλνκηιηα εηλαη δπλαην. "Απνθαιπςε" πνπ δελ θαηαιεγεη ζην απνθαιπθζελ, νπσο π.ρ. ζε κηα αλαθξηζε, αιια ζαλ δξνκνο, ζαλ ηξνπνο δσεο - θαη ζαλαηνπ. Η ΦΑΙΝΟΜΔΝΟΛΟΓΙΑ, γηα ηελ νπνηα γηλεηαη ινγνο ζηνλ ηηηιν ηνπ θεηκελνπ θαη ηνπ Πεξηνδηθνπ θαη ηεο Δηαηξεηαο ηνπ, ερεη ηνλ ραξαθηεξα ηνπ δξνκνπ κηαο
ηεηνηαο πξνζεγγηζεο ζηα πξαγκαηα, κηαο ηεηνηαο απνθαιπςεο. Οδσλεηαη απν ηελ ζπλνκηιηα. Γη' απην θαη ρξεηαδεηαη λα πξνζεμνπκε θαη λα κελ ζεσξεζνπκε ην ΦΑΙΝΟΜΔΝΟ αληηθεηκελν, ελα θαηη, αιια λα ηηκεζνπκε ηνλ ξεκαηηθν ραξαθηεξα πνπ ερεη, ζαλ κεηνρε. Ολνκαδεη απην ηνπην ην ζπκβαλ ηεο θαλεξσζεο, ηεο αλαθπεζεο. Οπνπ ζηελ αλαθπεζε ζην αλνηρην αλαθπεηαη ζπλακα ε πξνειεπζε ηεο, ην αβαην θη απξνζηην ησλ ξηδσλ - αθξηβσο ζαλ αβαην θαη απξνζηην. Αθξηβσο νπσο ζηελ αλαηνιε ζπλ-αλαηειιεη ην ζθνηαδη. Σν ζθνηαδη, αθξηβσο νπσο ην αλαζπξεη π.ρ. θη ελα πνληηθη πνπ μεηξππσλεη απν ηα εγθαηα θαη ηξνκαδεη ηηο λνηθνθπξεο. Αθξηβσο νπσο ε πνιπθαγηα ηνπ αληξα θεξλεη εκπξνο ζηελ γπλαηθα ηελ αιινηηλε κνξθε ηεο κεηεξαο ηεο. Η Φαηλνκελνινγηα εηλαη, κε κηα εθθξαζε θαη παιη ηνπ Heidegger, ΦΑΙΝΟΜΔΝΟΛΟΓΙΑ ΣΟΤ ΑΦΑΝΟΤ. Γη' απην ν ζεξαπεπηεο ρξεηαδεηαη λα εηλαη ηπθινο αιια θαη, Hoelderlin, μ' ενα μαηι περιζζιο. Η ζεξαπεηα ηεο γπλαηθαο κε ηελ αγσληα γηα ηελ πνιπθαγηα ηνπ αληξα ηεο, επηδεηεη ην αλνηγκα ησλ καηησλ γη' απην ζην νπνην βξηζθεηαη εδε, θαη ην νπνην πιεζηαζακε θαηα ηελ κεηαμπ καο ζπλνκηιηα. Θελοσμε να εννοηζοσμε καηι ποσ βριζκεηαι ηδη ανοιτηο εμπρος ζηα μαηια μας. γξαθεη ν Ludwig Wittgenstein. Καη: Οη ζεκαληηθνηεξεο γηα καο πιεπξεο ησλ πξαγκαησλ εηλαη θξπκκελεο ινγσ ηεο απινηεηαο θαη ηεο θαζεκεξηλνηεηαο ηνπο. Δηζη ε Φαηλνκελνινγηα νλνκαδεη ηνλ δξνκν "πηζσ ζηα πξαγκαηα", δειαδε ζηελ πξσηε αξρε ηνπο, πνπ δελ εηλαη αιιε απν ηα πξαγκαηα απηα θαζαπηα, νκσο "θξπκκελα", αλ θαη "κπξνζηα ζηα καηηα καο".
Αλεθεη ζηελ αξρε, κ' απηελ ηελ ελλνηα, λα ππ-αξρεη. Δηζη θαη ε ΤΠΑΡΞΗ δελ εηλαη ελα θαηη. Ολνκαδεη ηνλ ηξνπν κε ηνλ νπνην αξρνπλ ηα πξαγκαηα. Αξρνπλ, δειαδε ζπληζηνπλ ην ζεκεην αλαθνξαο θαζε αλαθνξαο: Αξρνπλ κε ηνλ ηξνπν ηεο ππ-αξμεο. ΦΑΙΝΟΜΔΝΟΛΟΓΙΑ θαη ΤΠΑΡΞΗ εηλαη ιεμεηο νκννπζηεο: Δηλαη ν ηξνπνο ηεο Τπαξμεο, πνπ θαλεη αλαγθαηα ηελ Φαηλνκελνινγηα σο απνθαιπςε. Δηλαη ν δξνκνο ηεο Φαηλνκελνινγηαο, πνπ επηηξεπεη ζηελ Τπ-αξμε λα εξζεη, ζαλ ηεηνηα, δειαδε ζαλ ΦΑΙΝΟΜΔΝΟ, κε ην Αθαλεο πνπ ην ζπλνδεπεη, ζην θσο, δειαδε ζηελ γισζζα. ηνλ Παξκεληδε απνθαιεηηαη ΑΛΗΘΔΙΑ. Η λεαξε ςπρνινγνο πνπ κ' αθνπγε, κερξη ησξα δελ μαλαθαλεθε. (Γεκνζηεπηεθε ζην πεξηνδηθν "Ψπραλεκηζκαηα", Σεπρνο 1ν, Φζηλνπσξν 2005.)