Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΟΥ ΜΟΛΙΕΡΟΥ Ο ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ

Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΟΥ ΜΟΛΙΕΡΟΥ Ο ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Εμείς οι μαθητές της Α Λυκείου μετά από συντονισμένη προσπάθεια θα σας παρουσιάσουμε το έργο του Μολιέρου ο «Αρχοντοχωριάτης». Σκοπός μας είναι να σας ενημερώσουμε σχετικά με τα αποτελέσματα της ερευνητικής μας εργασίας έχοντας ως αφετηρία το παραπάνω κείμενο. Αν και το θέατρο αυτό γράφτηκε πριν από δύο αιώνες περίπου, παρουσιάζει διαχρονική ισχύ καθώς οι χαρακτήρες των προσώπων και τα γεγονότα που περιγράφονται εμφανίζεται και στη σημερινή εποχή. Ο Αρχοντοχωριάτης, ο κεντρικός ήρωας του κειμένου, αν και διαφέρει εξωτερικά από ένα σημερινό άνθρωπο ο τρόπος σκέψης του, οι πράξεις του και τα συναισθήματα του μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία θα υπάρχει ακόρεστη δίψα για πλούτη και ανταγωνισμό για τα αξιώματα. Αρχικά, προσπαθήσαμε να δώσουμε με τρόπο παραστατικό τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του χαρακτήρα του Αρχοντοχωριάτη. Κατόπιν αναλύσαμε διεξοδικά τα αποτελέσματα και τις συνέπειες του χαρακτήρα του τόσο στον ίδιο όσο και στον κοινωνικό του περίγυρο. Μετά απ όλα αυτά και συνεχίζοντας την έρευνα μας προχωρήσαμε στην αντιπαραβολή και σύγκριση του κειμένου του έργου του Μολιέρου με παρόμοια κείμενα της λογοτεχνίας. Έπειτα καταρτίσαμε ένα ερωτηματολόγιο σχετικό με ορισμένα στοιχεία του Αρχοντοχωριάτη και βγάλαμε χρήσιμα συμπεράσματα για την συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στη μόρφωση, στο χρήμα στην κοινωνική θέση. Εν συνεχεία απομονώνουμε ορισμένα σημαντικά χαρακτηριστικά στοιχεία από την ζωή του Αρχοντοχωριάτη όπως ο ναρκισσισμός και η μεγαλομανία. Ύστερα, προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε τον χαρακτήρα του Αρχοντοχωριάτη με τη βοήθεια της ψυχολογίας και της Θεολογίας. Για το σκοπό αυτό μελετήσαμε και παρουσιάσαμε τη θέση του Έριχ Φρόμ καθώς και την αντίστοιχη θέση του Αγίου Ιωάννη του Σιναίτου τονίστηκε ιδιαίτερα η έννοια της ματαιοδοξίας η οποία υπάρχει διάχυτη στο έργο του Μολιέρου. Εν κατακλείδι, θεωρήσαμε σημαντικό να παρουσιάσουμε στο τέλος της ερευνητικής μας προσπάθειας τις θέσεις δύο εκπροσώπων της ανθρωπιστικής ουμανιστικής ψυχολογίας. Πιο συγκεκριμένα αντιπαραθέσαμε τις απόψεις των Καρλ Ροτζερς και Αβραάμ Μάσλοου με τις αντίστοιχες των υπαρξιστών και του Σαρτρ. 3

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΜΟΛΙΕΡΟΥ Ο Μολιέρος φοίτησε σε σχολείο Ιησουιτών δηλαδή σε ένα πλιγηρό, υποκριτικό επιδεικτικό, αυστηρό και επίπλαστο περιβάλλον. Έτσι εξηγείται η κατοπινή του απόρριψη μέσω της γελοιοποίσης σε κάθε τι που υπήρξε ψεύτικο και όχι αληθινό. Μερικά από τα έργα του ήταν τα εξής: Ο Ταρτούφος(1664). Αυτό το έργο ασκεί οξεία κριτική στη θρησκοληψεία και την τυπολατρεία της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Ο Δον Ζουαν(1665). Στο έργο «Ο Δον Ζουαν» ο Μολιέρος καταγγέλλει την υποκριτική συμπεριφορά μέσα από την ελευθεριάζουσα ανηθικότητα. Τέλος, ένα άλλο έργο του είναι οι «Γελοίες κομψεβόμενες» (1659). Αυτό το έργο διακωμωδεί την έλλειψη λεπτών τρόπων και γνήσιας πνευματικής καλλιέργειας σε ανθρώπους που υποκρίνονται ανωτερότητα και ευγένεια. Ο ΜΟΛΙΕΡΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗ Ο Γάλλος κωμωδιογράφος (1622 1673), που σε λιγότερο από 20 χρόνια οδήγησε το γαλλικό θέατρο της εποχής του στην κορυφή της πυραμίδας του Ευρωπαϊκού θεάτρου προσέφερε στις επερχόμενες γενιές έργα μοναδικά και αξεπέραστα. Προϋπόθεση για εκείνον ήταν το έργο του να αρέσει στο κοινό που συνήθιζε να πηγαίνει στο θέατρο για να διασκεδάσει, αλλά συχνά και για να εκτονωθεί από τα καθημερινά προβλήματα. Ο Αρχοντοχωριάτης γράφτηκε το 1970 κατόπιν παραγγελίας του Λουδοβίκου ΙΔ και χαρακτηρίζεται από τον ίδιο τον συγγραφέα ως κωμωδία μπαλέτο. Πρόκειται για ένα είδος ψυχαγωγίας που ανθούσε ιδιαίτερα στην αυλή του Λουδοβίκου ΙΔ ένα κράμα λόγου, μουσικής, τραγουδιών και χορού στο οποίο συνήθως συμμετείχαν ο βασιλιάς και οι αυλικοί του. Σε αυτό το μιούζικαλ της εποχής του, ο Μολιέρος προχωρεί σε μία καυστική σάτιρα του νεοπλουτισμού και της αστικής τάξης που προσπαθεί να μιμηθεί την υψηλή κοινωνία μαϊμουδίζοντας τρόπους, συνήθειες, συμπεριφορές φτάνοντας στα όρια του γελοίου. Στον Αρχοντοχωριάτη, ο σημερινός θεατής, μπορεί εύκολα να αναγνωρίσει στο πρόσωπο του Ιορδάνη πολλά ομοιότυπα της σύγχρονης κοινωνίας αλλά και να βρει αναλογίες με την εποχή μας, μέσα από τη σάτιρα που παραμένει αναλλοίωτη. Στον «Αρχοντοχωριάτη» έργο που πρωτοανεβηκε στην σκηνή τον Οκτώβριο του 1670 παρουσιάζει ο Μολιέρος ένα θέμα διαχρονικό, την ανθρώπινη ματαιοδοξία 4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «Ο ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ» Ο Ιορδάνης είναι ένας ευκατάστατος νοικοκύρης. Τίποτα δεν του λείπει. Έχει εισοδήματα, ένα άνετο σπίτι, μια υπέροχη σύζυγο και μια χαριτωμένη κόρη που τον αγαπά και τον σέβεται. Κανονικά έπρεπε να είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος πάνω στη γη. Έχει όμως προσβληθεί από μια φοβερή ασθένεια : την μεγαλομανία. Θέλει να δείχνει ανώτερος από αυτό που πραγματικά είναι. Πασχίζει να απαλλαγεί από την «ρετσινιά» της ταπεινής καταγωγής του και να αποκτήσει τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της ανώτερης τάξης, της αριστοκρατίας. Μιμείται συμπεριφορές ξένες προς την ιδιοσυγκρασία και την ανατροφή του, αλλά και το life style που επικρατεί στο παλάτι του βασιλιά Λουδοβίκου 14 ου. Έπειτα, σπαταλάει τεράστια ποσά σε δασκάλους για να τον μεταμορφώσουν ώστε να γίνει αποδεκτός από την άρχουσα τάξη. Το ψώνιο του και την αφέλειά του εκμεταλλεύεται ο αδέκαρος ξιπασμένος Δωράντης και δανείζεται χρήματα από αυτόν χωρίς να τα επιστρέφει, καθώς ο καλοκάγαθος αστός κύριος Ιορδανής ονειρεύεται να παντρέψει με τον Δοράντη την κόρη του Λουκιλη και να ισχωρισει με αυτόν τον γάμο στους κύκλους της αριστοκρατίας. Παρόλα αυτά όμως η Λουκιλη αγαπά έναν όμορφο νεαρό της δικής της τάξης τον Κλεόντη. Αυτός με την συμπαράσταση της κύριας Ιορδάνη της πιστής την καμαριέρας Νικολέτας αλλά προπάντων χάρη στα κόλπα του Κοβιελου ( του δαιμόνιου υπηρέτη του ) θα παρακάμψει όλα τα εμπόδια και θα αποκτήσει την αγαπημένη του, δίνοντας στον Αρχοντοχωριάτη ένα φάρμακο πολύ πικρό αλλά όχι και σίγουρα αποτελεσματικό. 5

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗ Αρχικά ο Αρχοντοχωριάτης χαρακτηρίζεται ως αμόρφωτος και επιφανειακός αφού κάνει τα πάντα για να μορφωθεί χωρίς να το θέλει μόνο και μόνο για να κατέχει μια θέση στην υψηλή κοινωνία, έτσι ώστε να μπορέσει να παντρέψει την κόρη του με μεγαλουσιάνο. Έπειτα είναι ευκολόπιστος και κορόιδο επειδή έχει χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και δεν μπορεί να κρίνει αυτά που του λένε οι άλλοι. Επιπλέον είναι ψώνιο και ψωροπερήφανος επειδή διακατέχεται από τον ναρκισσισμό και θέλει να κυκλοφορεί με άτομα της υψηλής κοινωνίας Επίσης είναι αγενής προς τον ράφτη και τη γυναίκα του και αυτό φαίνεται από την άσχημη και προσβλητική συμπεριφορά του προς αυτούς. Τέλος χαρακτηρίζεται ως άπιστος στην γυναίκα του αφού θέλει να έχει εξωσυζυγική σχέση με την Δοριμένη για να μπορέσει να ενταχθεί στους κύκλους της αριστοκρατίας. Φυσικό επακόλουθο μια τέτοιας κατάστασης είναι ότι ο Αρχοντοχωριάτης θέλει να φορεί επίσημα και ακριβά ρούχα σαν εκείνα των ευγενών (ρόμπα, μεταξωτές κάλτσες, κόκκινο βελούδινο κοντοβράκι και πράσινη βελουδένια καμιζιόλα ). Επιπροσθέτως επιθυμεί να συναναστρέφεται με μουσικοδιδάσκαλους, χοροδιδασκάλους, φιλοσόφους και γενικότερα με όλη την υψηλή κοινωνία. 6

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΟΥ «ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗ» ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ Ο Γιορδάνης είναι ένας φαντασμένος εγωιστής, ματαιόδοξος που διακρίνεται για τη μεγαλομανία του και την τάση του να επιδεικνύει αξιώματα που στην πραγματικότητα δεν έχει. Είναι «ένα κορόιδο πρώτης γραμμής», όπως τον χαρακτηρίζει η γυναίκα του. Συγκεκριμένα: α) Αγωνίζεται να κρύψει αυτό που πραγματικά είναι πίσω από τίτλους, αξιώματα και δεν έχει το θάρρος να αντικρίσει τον πραγματικό του εαυτό. (Αυτό φαίνεται όταν δηλώνει στον καθηγητή της φιλοσοφίας ότι δεν τον ενδιαφέρουν η λογική, η φυσική ή η ηθική αλλά οι πολύ βασικές γνώσεις, δηλαδή η ορθογραφία ή όταν δηλώνει ότι θεωρεί κατόρθωμα τη σύνταξη μιας απλής πρότασης). Λειτουργεί ως ανόητος, γιατί δεν καταλαβαίνει ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές μπορούν να γελοιοποιήσουν οποιονδήποτε νεόπλουτο που προσπαθεί με κάθε τρόπο να επιδεικνύεται. Άλλωστε, η αστεία και ανόητη συμπεριφορά του είναι αυτή που του δίνει το χαρακτηρισμό του «Αρχοντοχωριάτη». Προσπαθεί να δείχνει ότι καταλαβαίνει τον τρόπο σκέψης των ευγενών συνομιλητών του, άσχετα αν στην πραγματικότητα δεν ισχύει κάτι τέτοιο ή αν έχει αντίθετη γνώμη. Έτσι, όμως, καταπιέζει την προσωπικότητά του. Δίνει αξία σε πράγματα χωρίς περιεχόμενο, όπως οι τίτλοι ευγενείας ή οι υψηλές γνωριμίες (με το Παλάτι). Παλεύει να υπερβεί την κοινωνική του θέση (έμπορος), αλλά και τις ικανότητες που ο ίδιος διαθέτει. Οι φράσεις που χρησιμοποιεί (π.χ. όταν βρίζει το ράφτη του) είναι αντίστροφες της κοινωνικής θέσης που σε όλο το έργο επιδιώκει. Το τραγικό είναι ότι αντιλαμβάνεται κάποιες φορές ότι είναι ωραιοπαθής, αλλά είναι αδύνατο να ξεφύγει από το πάθος του (π.χ. όταν ο Κάλφας τον «φουσκώνει» με διάφορες προσφωνήσεις και αυτός στο τέλος ομολογεί: «Έκανε καλά να σταματήσει.. θα μου τα παιρνε όλα») Ταυτόχρονα νιώθει και υποχρεωμένος απέναντι σε όσους τον εκμεταλλεύονται ή, τυφλωμένος από το πάθος του, ξεγελιέται εύκολα στο άκουσμα του ηχηρού αριστοκρατικού τίτλου που του απονέμετε, χωρίς να εξετάσει ούτε αν υπάρχει τέτοιος τίτλος ούτε αν υπάρχει ως γλώσσα αυτή που δήθεν του μεταφράζουν. β) Δεν γνωρίζει ότι γελοιοποιείται στους δασκάλους του (της μουσικής, του χορού, της φιλοσοφίας), κι αυτό γιατί και οι τρεις τον έχουν επηρεάσει τόσο, ώστε να θεωρεί απαραίτητη τη βοήθεια των γνώσεών τους. Βέβαια και οι τρεις νοιάζονται μόνο για τα χρήματα που ο Γιορδάνης σκορπάει χωρίς σύνεση, ειδικά όταν τον κολακεύουν για την πρόοδό του ή για την «αριστοκρατική» ενδυμασία του. 7

Γίνεται αντικείμενο εξαπάτησης, αφού ο Δοράντης (πράξη 2 η, σκηνή ΙΒ), ο οποίος, κολακεύοντάς τον, εκμεταλλεύεται έντεχνα τη μεγαλομανία του, το πάθος του για την «υψηλή κοινωνία», και του αποσπά όλο και μεγαλύτερα δάνεια με αντίτιμο τις γνωριμίες με το Παλάτι, που ισχυρίζεται ότι διαθέτει. Στη γυναίκα του και στην Νικολέτα, την υπηρέτριά του, φέρεται με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς («αγράμματες»), ειδικά όταν του υποδεικνύουν πόσο γελοίος φαίνεται με τα ρούχα ή του υπενθυμίζουν την καταγωγή του ή κατακρίνουν τις νέες του παρέες και το γεγονός ότι έχει γίνει περίγελος στην κοινωνία. Μάλιστα γίνεται προκλητικός, καθώς απειλεί ότι, αν δεν γίνει το δικό του (δηλαδή να μην παντρευτεί η κόρη του τον Κλεόντη), θα κάνει τη Λουκίλη, δούκισσα με το ζόρι, παντρεύοντάς την με αριστοκράτη. Ακόμη, όμως, και ο υπηρέτης του Κλεόντη, ο Κοβέλιος, πιστεύει ότι μπορεί να παίξει με τη μεγαλομανία του Γιορδάνη κι έτσι το σχέδιό του (να αναγκάσουν τον Γιορδάνης να δεχτεί το γάμο του αφεντικού του, του Κλεόντη με την κόρη του) στέφεται από επιτυχία. Μάλιστα στη 3 η πράξη, σκηνή Ζ τον χαρακτηρίζει «κορόιδο». Αποξενώνεται από τους γυρω του, και υποβαθμίζεται ο εαυτόςτου. Όπως άλλωστε λέει και ο Αριστοτέλης ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ων και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ζήσει μόνος του.εάν προσπαθήσει να ζήσει μόνος του, τότε όχι μόνο υποβαθμίζεται ο εαυτός του, αλλά και μένει στασιμος, επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη του, χωρις να τον διορθώνει κανείς. Αντικείμενο χλευασμού και ειρωνείας γίνεται και από την δούκισσα Δοριμένη, η οποία τον βλέπει ως έναν γραφικό, διασκεδαστικό τύπο και γι αυτό δέχεται να συμμετάσχει στην τελετή απονομής του τίτλου ευγενείας ενός «mamamouchi» 8

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 9

Ο ΦΑΝΤΑΣΜΕΝΟΣ ΝΕΟΠΛΟΥΤΟΣ ΧΥΔΑΙΟΣ, Ο ΛΑΟΠΛΑΝΟΣ, Ο ΕΠΑΡΧΙΩΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΙΝΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ Στην ιστορία του Ανδρέα Λασκαράτου, «Ο Φαντασμένος νεόπλουτος χυδαίος», παρατηρούμε έναν άνθρωπο ο οποίος επειδή κατέκτησε μια υψηλότερη θέση υποτιμάει τους φτωχότερους και προσπαθεί να φέρεται αρχοντικά χωρίς να καταλαβαίνει ότι με αυτή την συμπεριφορά του γελοιοποείται προς τους άλλους,όπως ακριβώς γινόταν και στον Αρχοντοχωριάτη ο οποίος έκανε πράγματα που δεν του ταίριαζαν και ρεζιλευόταν στους άλλους. Επίσης και στο διήγημα «Ο λαοπλάνος» του Λασκαράτου,παρατηρούμε ομοιότητες με τον Αρχοντοχωριάτη. Εδώ ο λαοπλάνος προσπαθεί να μιμηθεί κάποιον μαθαίνοντας καλύτερα γλώσσα και θέλει να αποκτήσει δύναμη και εξουσία. Στη συνέχεια στο έργο «ο επαρχιώτης» του ίδιου συγγραφέα παρατηρούμε εξίσου κάποια φαινόμενα που είδαμε στον Αρχοντοχωριάτη. Εδώ ο επαρχιώτης μιμείται τους πρωτευουσιάνους, προσπαθεί να φερθεί σαν αυτούς και στη συνέχεια, όταν γυρίζει στην επαρχία συμπεριφέρεται σαν ανώτερος από τους υπόλοιπους χρησιμοποιώντας στην γλώσσα του κάποιες «λογιοτατιστικές» εκφράσεις, όπως νομίζει ο ίδιος τουλάχιστον, για να ενθουσιάσει τον περίγυρο με τις γνώσεις του. Τέλος, στο κείμενο «κοινός χαρακτήρας» μπορούμε να εντοπίσουμε κάποια συναισθήματα και πράξεις παράλληλες με του Αρχοντοχωριάτη. Αναφέρεται στους ανθρώπους οι οποίοι επειδή δεν είναι ευχαριστημένοι με τον εαυτό τους προσπαθούν να πείσουν ακόμα και τον ίδιο τους τον εαυτό ότι δεν αυτό δεν ισχύει, υιοθετώντας συμπεριφορές που δεν τους αρμόζουν. Επιπροσθέτως, οι άνθρωποι αυτοί κρίνουν σκληρά τα ελαττώματα των άλλων αν και τα έχουν και οι ίδιοι, κατά τον ίδιο τρόπο που έπραττε και ο Αρχοντοχωριάτης. 10

ΠΟΣΟ ΠΑΕΙ ΤΟ ΚΙΛΟ Η ΠΑΠΑΓΙΑ; Η κυριότερη ομοιότητα αυτού του αποσπάσματος σε σχέση με τον Αρχοντοχωριάτη είναι οι εκδηλώσεις μεγαλομανίας των χαρακτήρων του έργου. Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να δούμε τη μεγάλη μανία και απαίτηση ενός μικρού παιδιού που ζητάει από τη μητέρα του ένα φρούτο και την απότομη και επιθετική του συμπεριφορά, όταν η απαίτησή του δεν ικανοποιείται. Επομένως, η μεγαλομανία επικρατεί ακόμη και στις μικρότερες ηλικίες και εξαρτάται από τον τρόπο που μεγαλώνει ένας άνθρωπος στην οικογένειά του. Τέλος, ένα ακόμη παράδειγμα που αναφέρει η αφηγήτρια του κειμένου είναι και η συμβολή ενός περιοδικού μόδας, προς τις ξανθιές γυναίκες να επισκεφτούν ένα εστιατόριο, διότι ο φωτισμός του ταιριάζει καλύτερα στο ανοιχτόχρωμο δέρμα τους. Απόσπασμα από το βιβλίο της Λένα Διβάνη, «Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω;» 11

«ΑΝ ΓΚΑΡΝΤ Ή ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΞΗΦΑΣΚΙΑΣ Στο κείμενο «Αν γκαρντ ή μαθήματα ξιφασκίας» και στον «Αρχοντοχωριάτη» υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία. Το κυριότερο κοινό στοιχείο είναι ότι οι ήρωες και των δυο κείμενων κάνουν τα πάντα για να μοιάσουν τους αριστοκράτες. Συγκεκριμένα, η γιαγιά στο κείμενο «Αν γκαρντ ή μαθήματα ξιφασκίας» μοιάζει με τον Αρχοντοχωριάτη, αφού της αρέσει να δίνει αριστοκρατικά ονόματα στα παιδιά της όπως και στον Γιορδάνη όπου του αρέσουν οι αριστοκρατικοί τίτλοι. Έπειτα, αναφέρεται ότι τα παιδιά της γιαγιάς θέλουν να πηγαίνουν στον κινηματογράφο και να βλέπουν ταινίες όπου βλέπουν τα παιδιά των πλουσίων, να παίζουν τένις ( όπου ήταν ένα αγγλικό- αριστοκρατικό παιχνίδι), έτσι και Γιορδάνης ετοιμάζει δείπνα σε άτομα της υψηλής κοινωνίας και μαθαίνει χορό, ορθογραφία κ.α. για να είναι σαν τους αριστοκράτες. Παρόλα αυτά, ο πατέρας δεν συμφωνεί με τον τρόπο σκέψης και ζωής των υπολοίπων όπως και η γυναικά του Γιορδάνη. 12

13 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Φ ύλ ο Άνδρ ες Γυνα ίκε ς 43% 57% Ηλικία 15-18 18-25 25-40 3% 5% 8% 2% 40-50 50-65 82% Επίπεδο Εκπαίδευσης 14% 1% 0% Δημοτική Εκπ αίδευση Μέση Εκπ αίδευση Ανώτατη Εκπ αίδευση Τεχνική Εκπ αίδευση Σελ.13 14 85%

Μέχρι-800 3500-5000 8000-12000 12000-25000 25000-40000 Άλλο-ποσό Ετήσιο εισόδημα 21% 7% 57% 3% 2% Είδος κατοικίας 10% Μονοκατοικία Πολυκατοικια 45% 55% Αν αγόραζες αυτοκίνητο, η αξία του θα ήταν 15000-25000 25000-50000 Άλλο ποσό 29% 53% 15 18%

Το κριτήριο της επιλογής του αυτοκινήτου σου είναι: Η αξία Η ασφάλεια 38% 5% 19% Η εμφάνιση Η ταχύτητα Η χρησιότητα 8% 30% 8% Αν διέθετες 15000 ετήσιο εισόδημα θα το επένδυες: 6% 7% Στην τράπεζα για αποταμίευση Στην αγορά σπιτιού Στην αγορά αυτοκινήτου Στην φιλανθρωπία Σε ο,τιδήποτε θα ανέβαζε την κοινωνική μου θέση 17% 62% 16 250 200 150 100 50 0 11 Αν δεν είχες αρκετά χρήματα θα δανειζόσουν για να: 206 Α. Αγοράσεις επώνυμα ρούχα Β. Καλύψεις βασικές βιοτικές ανάγκες Γ. Μορφωθείς Δ. Για να πας διακοπές Ε. Για να ανακαινίσεις το σπίτι 52 25 9 3 2 6 14 11 4 3 13 11 2 1 8 1 8 1 0 1 1η επιλογή 2η επιλογή 3η επιλογή 4η επιλογή 5η επιλογή

Κριτήρια με τα οποία διαλέγεις την παρέα σου: Η δημοτικότητα των φίλων σου Ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά τους Η εξωτερική τους εμφάνιση 2% 1% 97% Όταν αγοράζεις τα ρούχα σου, κριτήριο είναι: Η πρεσέλκυση των άλλων Η αυταρέσκεια Η επωνυμία των ρούχων 10% 9% 81% Έστω ότι βρίσκεσαι σε ένα πολυκατάστημα και ανακοινώνεται προσφορά 50% στα επώνυμα ρούχα, τι κάνεις; Χρησιμοποιείς την πιστωτική σου κάρτα Βγάζεις χρήματα από το ΑΤΜ Αδιαφορείς 18% 17 54% 28%

Τα κριτήρια επιλογής επαγγέλματος είναι: Η κοινωνική αναγνώριση-απολαβές Αυτοπραγμάτωση Επαγγελματική απόκατάσταση 16% 35% 49% Γιατί θέλεις να μορφωθείς; Για να διευρύνεις τους ορίζοντές σου Για επαγγελματική αποκατάσταση Για κοινωνική προβολή 7% 43% 50% Αν κατέχεις υψηλή κοινωνική θέση, αντιμετωπίζεις τους άλλοτε φίλους σου: 14% Βοηθώντας τους Αγνοώντας τους Τυπικά 3% 18 83%

Όταν βλέπεις κάποιον με επώνυμα ρούχα που προκαλούν τα βλέμματα, εσύ νοιώθεις Ζήλια Θαυμασμό Κατωτερότητα Αδιαφορία 7% 20% 4% 69% Εάν σε προσκαλούσε ο Διευθυντής της εταιρείας σου σε δείπνο θα διάλεγες: Το πιο ακριβό πιάτο Κάτι που σου αρέσει Ένα πιάτο ακριβότερο από του Διευθυντή σου 2% 10% 88% Όταν σου επισημαίνουν αρνητικές συμπεριφορές σου Σκέφτεσαι τις συμβουλές τους Προσπαθείς να τις διορθώσεις Αδιαφορείς_ Παραβλέπεις 8% 37% 19 55%

Όταν σε επαινούν Πιστεύεις ότι σου λένε την αλήθεια Πιστεύεις πως σε καλοπιάνουν Σε ευχαριστεί 9% 29% 62% Οι αποφάσεις σου καθορίζονται από Την οικογένειά σου Τους φίλους σου Από συμβούλους με υψηλή - κοινωνική θέση 24% 3% 73% Αν αποκτούσες καινούριο σπίτι θα το επιδείκνυες: 2% 5% Στους Συναδέλφους σου Στους φίλους_συγγενείς σου Στον Προϊστάμενό σου 20 93%

Αν έφευγες από την πατρίδα σου και πήγαινες σε μια άλλη χώρα: Θα έκανες παρέα με άτομα της ίδιας καταγωγής Θα έκανες παρέα με ανθρώπους της νέας χώρας Θα απαρνιόσουν τα πάντα Θα έκανες παρέα και με άτομα της ίδιας καταγωγής 7% 10% 2% 81% Αν διέθετες ποσό 500 για διακοπές θα επέλεγες: Ένα κοσμικό θέρετρο Ένα ανώνυμο θέρετρο 45% 55% 21

ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ Ο ναρκισσισμός ως όρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε από επιστήμονες ψυχολόγους για να περιγραφεί ένας τύπος διαταραχής προσωπικότητας (της ναρκισσιστικής διαταραχής) είτε από απλούς ανθρώπους χωρίς γνώσεις στον τομέα της ψυχολογίας οι οποίοι θέλουν να περιγράψουν ένα άτομο του κοινωνικού περίγυρου και όχι μόνο, όπου όμως παίρνει την έννοια του υπέρμετρα εγωκεντρικού. Αυτοί οι δύο τρόποι χρήσης πολλές φορές ταυτίζονται, είναι όμως λάθος, γιατί δεν είναι απαραίτητο ένας υπέρμετρα εγωκεντρικός να κρύβει ναρκισσιστική διαταραχή, σε αντίθεση που το -ίσως και κυριότερο- χαρακτηριστικό κάθε νάρκισσου είναι ο εγωκεντρισμός του. ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ Σ ΑΥΤΑ Ηθική μείωση, κακοποίηση στην παιδική (ή και εφηβική) ηλικία Έλλειψη αγάπης από τους γύρω ανθρώπους και κυρίως από γονείς Τα παραπάνω δημιουργούν αρχικά έναν αδύναμο χαρακτήρα ο οποίος θεωρείται το θύμα. Έτσι ως αντίδραση στα παραπάνω τα οποία του συνέβησαν, για να αποδείξει ότι αξίζει, επιδιώκει με κάθε τρόπο να κατατάσσεται στους μη 'κοινούς' θνητούς αλλά στους ανώτερης κοινωνικής τάξης. Το αίτιο του ναρκισσισμού αποτελεί ψυχολογικό τραύμα, γι' αυτό και επιδιώκει να γίνει 'κάποιος' εκδικούμενος γι' αυτά που του συνέβησαν στη ζωή του. Έχει αρνητική εικόνα για τον κόσμο γύρω του. Στο ασυνείδητο επεξηγείται ως κατώτερος που μεταφράζεται ως χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ στη συμπεριφορά του και στα σκεπτόμενα που ελέγχει ο ίδιος, το "ανόμοιος" το επεξηγεί ως ανώτερος καταφεύγοντας σε ιδέες μεγαλομανίας και συχνά παρανοϊκές π.χ. μπορεί να νομίζει ότι είναι απόστολος του Θεού και κατέβηκε στη Γη για μια ειδική αποστολή ή γενικά σκέψεις που τον κάνουν να θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο, διαφορετικό και μοναδικό. Έτσι εκτοξεύεται λόγω του εγωκεντρισμού και της μανίας του για δόξα σε υψηλές θέσεις. Εννοείται βέβαια πως αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης δεν είναι ο σωστός αλλά με κατάλληλη ψυχοθεραπεία μπορεί να διορθωθεί η προσωπικότητα εμβαθύνοντας. Παραδείγματα γνωστών ναρκίσσων στην ιστορία είναι η Κλεοπάτρα και ο Αδόλφος Χίτλερ ενώ πιο σύγχρονα ο Έλτον Τζον και ο Μάικλ Τζάκσον 22

ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ Ναρκισσισμός είναι η διαταραχή προσωπικότητας, όπου το άτομο ασχολείται υπερβολικά με τον εαυτό του, την εμφάνισή του, τον τρόπο ομιλίας του ακόμα και τη γλώσσα του σώματος και γενικότερα την εικόνα που δημιουργεί στους άλλους. Περνάει έτσι πολύ χρόνο της ημέρας μόνος του. Σκοπός βέβαια από αυτή την απασχόληση είναι να δημιουργεί θετική εντύπωση στους γύρω του και έτσι να τους ασκεί ένα είδος εξουσίας. Το υπερβολικό ενδιαφέρον για τον εαυτό του τον οδηγεί στο τέλος σε σημείο να ερωτεύεται τον εαυτό οτι και να θαυμάζεται από τον εαυτό του. Ο Αρχοντοχωριάτης σαν άτομο μπορεί να χαρακτηριστεί ως ναρκισσιστής, γιατί είναι εγωκεντρικός επειδή το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι ο εαυτός του και δεν δίνει καμία σημασία στα «θέλω» των άλλων. Π.χ. της γυναίκας του και της κόρης του. Έπειτα, ένας ακόμα λόγος που μπορούμε να χαραακτηρίσουμε τον Αρχοντοχωριάτη ναρκισσιστή είναι γιατί ασχολείται συνέχεια με τον εαυτό του και με την εξωτερική του εμφάνιση προσπαθώντας έτσι να δημιουργήσει θετικές εντυπώσεις στους γύρω του, αδιαφορώντας για το τι πραγματικά είναι. Τέλος, ασχολείται και με τον τρόπο ομιλίας του προσπαθώντας να τον βελτιώσει για να έχει την δυνατότητα να συναναστρέφεται με άτομα ανωτέρου επιπέδου, όπως βασιλιάδες και άρχοντες. 23

ΜΕΓΑΛΟΜΑΝΙΑ Μεγαλομανία είναι μια ψυχο-παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από παραισθήσεις φαντασιώσεις της εξουσίας, της συνάφειας, ή παντοδυναμία. «Μεγαλομανία χαρακτηρίζεται από μια διογκωμένη αίσθηση της αυτοεκτίμησης και την υπερεκτίμηση των προσώπων από τις εξουσίες και τις πεποιθήσεις τους. ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ Αναμφισβήτητα, όμως, «εκτός από παθολογικές μορφές της, μεγαλομανία είναι μια ψυχική συμπεριφορά που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιοδήποτε άτομο ως ένας τρόπος αντιμετώπισης του κινδύνου που συνδέονται με την απογοήτευση, εγκατάλειψη, η απώλεια ή εξαφάνιση του αντικειμένου» στην καθημερινή ζωή. Με αυτή την έννοια, μπορούμε να δούμε»μεγαλομανία ως μια ακραία μορφή του μανιακού άμυνα... κατά του άγχους που προκύπτει από το διαχωρισμό από το αντικείμενο». 24

ΜΕΓΑΛΟΜΑΝΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΟΝΤΟΧΩΡΙΑΤΗΣ Ο Αρχοντοχωριάτης μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεγαλομανής διότι έχει την αίσθηση ότι είναι παντοδύναμος λόγω του ότι είναι πλούσιος. Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε σε πολλά σημεία του κειμένου και χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η σκηνή στην αρχή στην οποία φέρεται με αγένεια στον μουσικοδιδάσκαλο, όπως επίσης και άλλες σκηνές που βλέπουμε τον τρόπο με τον οποίο φέρετε στην υπηρέτρια του. Ένας λόγος επίσης που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον Αρχοντοχωριάτη μεγαλομανή είναι διότι εκτιμά κάποιον άνθρωπο μόνο από το κύρος που έχει στην κοινωνία και την οικονομική του κατάσταση χωρίς να τον ενδιαφέρει ο χαρακτήρας του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού είναι το ότι στο τέλος του έργου δίνει την κόρη του την Λουκιλη σε κάποιον άγνωστο μονό επειδή έμαθε ότι είναι πλούσιος και ότι σαν αντάλλαγμα θα δώσει στην οικογένεια του πολλά χρήματα. 25

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΕΡΙΧ ΦΡΟΜ «Από ψυχολογική άποψη, ο πόθος της εξουσίας, δεν πηγάζει από δύναμη, αλλά από αδυναμία. Είναι η έκφραση της ανικανότητας του ατομικού εγώ, να σταθεί μόνο του και να ζήσει. Είναι η απεγνωσμένη προσπάθεια για την απόκτηση δευτερογενούς δύναμης εκεί που λείπει η αυθεντική δύναμη». Έριχ Φρόμ. Σύμφωνα με την άποψη του Έριχ Φρόμ συμπεραίνουμε ότι πολλές φορές οι άνθρωποι, αισθάνονται μειονεκτικά στη ζωή τους, και γι αυτό αναζητούν τρόπους, ώστε να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους και άρα να μην νιώθουν κοινωνικά αδύναμοι και ανίκανοι. Ένας ο οποίος είναι αδύναμος, είναι ικανός να κάνει τα πάντα, αρκεί να αποκτήσει εξουσία, όπως ο Αρχοντοχωριάτης, ο οποίος ένιωθε μοναξιά και το μόνο που ήθελε ήταν να αποκτήσει εξουσία, παντρεύοντας την κόρη του με μεγαλουσιάνο. Ο Αρχοντοχωριάτης δηλαδή, θέλει να αποκτήσει τη δευτερογενή δύναμη, χωρίς να έχει την αυθεντική του. 26

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΣΙΝΑΪΤΟΥ Η υπερηφάνεια είναι μητέρα της κατάκρισης, απόγονος των επαίνων, απόδειξη ακαρπίας, πρόδρομος της παραφροσύνης, πηγή του θυμού, θύρα της υποκρισίας, δημιουργός της ασπλαχνίας, πικρός κριτής και απάνθρωπος δικαστής. Όποιος αποκρούει τους ελέγχους, δείχνει ό,τι έχει αυτό το πάθος, ενώ όποιος τους δέχεται έχει απελευθερωθεί από τα δεσμά του. Χαρακτηριστικό των προχωρημένων στην αρετή είναι να υπομένουν γενναία τις ύβρεις. Χαρακτηριστικό όμως των αγίων είναι να παρέρχονται αβλαβώς τους επαίνους. Παρατήρησε και θα δεις ότι η κενοδοξία είναι ακμαία και μέχρι του τάφου του. Θα τη δεις στα ρούχα, στα μύρα, στη νεκρική πομπή, στα αρώματα και σε πολλά άλλα. Παντού λάμπει ο ήλιος άφθονα και παντού, σε κάθε έργο, χαίρεται η κενοδοξία. << Κλίμαξ >>, Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου Στα λόγια του Αγίου Ιωάννου του Σιναϊτου εντοπίζουμε αρκετά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Αρχοντοχωριάτη. Η υπερηφάνειά και η κενοδοξία του, οδηγούσαν στην κατάκριση, την παραφροσύνη, το θυμό, την ασπλαχνία και τη αδιαφορία για την κριτική των άλλων. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά οφείλονταν στο ότι ο ίδιος δεν γνώριζε τον εαυτό του και γι αυτό χαιρόταν με οποιοσδήποτε επαίνους, που αφορούσαν τα ρούχα του η και τα αρώματά του. Τέλος, λόγω της μεγάλης ιδέας που είχε για τον εαυτό του γινόταν αυστηρός κριτής και δικαστής, ακόμη και αυτών που προσπαθούσαν να τον συνεφέρουν από το πάθος του ( μεγαλομανία). 27

ΜΑΤΑΙΟΔΟΞΙΑ Ματαιδοξία είναι η υπερβολική πίστη στις ικανότητες ή την ελκυστικότητα κάποιου σε άλλους. Σε πολλές θρησκείες, ματαιοδοξία, στη σύγχρονη μορφή του όρου, θεωρείται μια μορφή αυτό-ειδωλολατρείας, στην οποία ένας απορρίπτει τον Θεό για χάρη της δικής του εικόνας και έτσι διαχωρίζεται από τις χάρες του θεού. Ματαιοδοξία είναι ο φόβος που εμφανίζεται αρχικά. Είναι επομένως, η έλλειψη της υπερηφάνειας, αλλά όχι κατ ανάγκη της ελλειψης της πρωοτυπίας. Στη χριστιανική διδασκαλία ματαιοδοξία θεωρείται ένα παράδειγμα της υπερηφάνειας, ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Ο κατάλογος αυτός εξελίχθηκε από μία προηγούμενη λίστα από οκτώ αμαρτήματα,, τα οποία περιλαμβάνονται ματαιοδοξία ως αμαρτία, ανεξάρτητη από υπερηφάνεια. 28

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΟΥΜΑΝΙΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Οι κυιότεροι εκπρόσωποι της ανρθωπιστικής ουμανιστικής ψυχολογίας ήταν δύο: ο Καρλ Ρότζερς (1902 1987) και ο Αβραάμ Μάσλοου ( 1908 1972) οι οποίοι διαφωνούσαν με τον Σαρτρ και τους Υπαρξιστές. Ο Καρλ Ροτζερς πίστευε ότι το ανθρώπινο είδος είχε έμφυτη την τάση για αυτοπραγμάτωση και γι αυτόν ακριβώς το λόγο κατάφερε και εξελίχθηκε. Ο Αβραάμ Μάσλοου μιλούσε για τη «νεύρωση της επιτυχίας» και παρατηρούσε ότι οι άνθρωποι μπορούν να συνεχίζουν να αγωνίζονται με ελπίδες, ακόμα και με χαρά, για την ψεύτικη πανάκεια, εφόσον δεν την αποκτούν. Είναι ο στόχος τους, ο σκοπός της ζωής, το ιδανικό τους. Όταν όμως τον αποκτουν, ανακαλύπτουν σύντομα ότι οι ελπίδες τους ήταν ψεύτικες. Ακολουθεί ψεύτικη συντριβή και απελπισία, βουτιά στον ωκεανό της ματαιότητας, μέχρι να γίνει δυνατό ( με τη βοήθεια συνήθως ενός ψυχολόγου) να εμφανιστούν κάποιες καινούργιες ελπίδες. Ο Μόσλοου έγραψε ότι οι βασικές ανθρώπινες ανάγκες μπορούν να εκπληρωθούν μόνο μέσω άλλων ανθρώπων, δηλαδή μεσω της κοινωνίας. Η ανάγκη για κοινότητα ( το να ανήκει κανείς κάπου, ανάγκη για ανθρώπινη επαφή, ομαδοποίηση) είναι από μόνη της μια βασική ανάγκη. Μοναξιά, απομόνωση, εξοστρακισμός, απόρριψη από την ομάδα, όλα αυτά δεν είναι οδυνηρά αλλά και παθογόνα. Οι θεωρίες του Σατρ και των Υπαρξιστών αναπτύχθηκαν περίπου την ίδια χρονική περίοδο με αυτές των θεωρητικών της ανθρωπιστικής ψυχολογίας, η τελευταία μάλιστα ονομάστηκε και Υπαρξιστική ψυχολογία, και μου φαίνεται ενδεδειγμένο για θεωρίες που αναπτύχθηκανν την ίδια περίπου χρονική περίοδο, μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν την ίδ αφετηρία αλλά πολύ διαφορετικά συμπεράσματα. Στο πρώτο μισό του 20 ου αιώνα κυριάρχησαν στην Ψυχολογία, η Ψυχανάλυση και ο Συμπεριφορισμός. Οι ψυχαναλυτές εστίασαν στις παρορμήσεις που προέρχονταν από το υποσυνείδητο ή το ασυνείδητο, οι συμπεριφοριστές στις περιβαλλοντολογικές συνθήκες ( ήταν οι πιο μηχανιστικοί). Κατά το δεύτερο μισό του αιώνα εμφανίσθηκε η σχολή της Ανθρωπιστικής Ψυχολογίας που ονομάστηκε και Τρίτο Κύμα της ψυχολογίας και αυτή η σχολή εστίασε στη συνείδηση, στη δύναμη της θέλησηςκαι στην αποφασιστικότητα των ανθρώπων. Ο Μόσλοου και ο Ρότζερς βρίσκονταν στο μεταίχμιο, ανάμεσα στα παλιά συστήματα αξιών, που δεν λειτουργούσαν πια, και στα νέα που δεν είχαν ακόμη γεννηθεί. Είδαν ότι η ανθρωπότητα χρειαζόταν ένα έγκυρο και εύχρηστο σύστημα ανθρωπίνων αξιών, αξιών στις οποίες θα μπορούμε να πιστεύουμε, να αφιερωνόμαστε, γιατί θα είναι αληθινές και όχι γιατί θα μας εξορκίζουν να τις «εμπιστευτούμε και να έχουμε πίστη σε αυτές». 29

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ναρκισσισμός 1)Βικιπαιδεία 2) www.e-psycologist.gr 3)www.inpsy.gr 4)www.el.wiktionary.org 5)www.psychotherapistathens.gr Mεγαλομανία 1)Βικιπαιδεία 2)el.thefreedictionary.com 3)www.websters-online-dictionary.org Μολιέρος 1)Βικιπαιδεία 2)www.greekbooks.gr 3)www.theaterinfo.gr 4)www.ethnos.gr 5)www.biblionet.gr 6)www.dimosmoschatou-tavrou.gr Αρχοντοχωριάτης 1)Βικιπαιδειά 2)www.greek-language.gr Η ομάδα του Project, Ελένη Κατσίφα, Χριστιάνα Τσαραμπουλίδου, Πόπη Χειμωνίδου, Φώτης Καταρτζής. 30