Το κάπνισμα στην Ελλάδα

Το οικονομικό φορτίο του καπνίσματος για το ιατροασφαλιστικό σύστημα σε κρίση στην Ελλάδα Tσαλαπάτη Κωνσταντίνα ΒScEcon, MSc Τομέας Οικονομικών της Υγείας Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας Απρίλιος 2013 Το κάπνισμα στην Ελλάδα Σήμερα η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό καπνιστών, όχι μόνο μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και μεταξύ όλων των μελών του ΟΟΣΑ (ΟΟΣΑ, 2011) Ο επιπολασμός του καπνίσματος για το έτος 2012 υπολογίστηκε στο 41% (45% στους άνδρες και 38% στις γυναίκες (Filippidis FT et al., 2012) Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ, η θνησιμότητα που οφείλεται στο κάπνισμα στην Ελλάδα αγγίζει το 19,3% 14.000 θάνατοι καταγράφονται στην Ελλάδα από μια ομάδα ασθενειών και περίπου 6.000 αυτών των θανάτων είναι στην μέση ηλικία Ο βαθμός που ο ελληνικός πληθυσμός εκτίθεται στο καπνό μπορεί να απεικονιστεί μέσω της επιβάρυνσης της νόσου, υπολογισμένη σε DALY s, η οποία αντιστοιχεί σε 12,2% (Π.Ο.Υ, 2002) 1

Σκοπός της έρευνας Η επιδημία του καπνίσματος στην Ελλάδα αποτελεί πρόκληση όχι μόνο για την υγεία των ατόμων αλλά και για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης Στόχος της μελέτης είναι η εκτίμηση της οικονομικής επιβάρυνσης του ιατροασφαλιστικού συστήματος για την θεραπεία των νοσημάτων που σχετίζονται με το κάπνισμα Μεθοδολογία εκτίμησης Κόστους Καπνίσματος Πηγή Δεδομένων Μεθοδολογικό Δείγμα Καθορισμός σχετιζόμενων νοσημάτων Αιτιολογικώς αποδοτέο κλάσμα (SAF) Εξίσωση υπολογισμού νοσοκομειακής δαπάνης 2

1. Πηγή Δεδομένων Οι άμεσες δαπάνες ορίζονται από δύο συνιστώσες: Τον αριθμό των ατόμων που χρειάζονται θεραπεία Το κόστος της θεραπείας το οποίο έχει ισχυρή σχέση με το σύστημα υγείας της χώρας(π.ο.υ,2004) 2.Μεθοδολογικό δείγμα Για το 2011 ο αριθμός των νοσηλευθέντων ήταν 2.218.437 όπου το 10,6% αφορούσε νοσηλείες για νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα Τα νοσήματα που τελικώς αποδίδονται στο κάπνισμα προκάλεσαν 199.028 νοσηλείες οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 8,9 % όλων των εισαγωγών Σε χώρες όπως η Αγγλία το ποσοστό αυτό αγγίζει το 4,7% και ειδικότερα στην Ουαλία το 54%(Public 5,4 Health Wales NHS Trust / Welsh Government,2012) Στην βόρεια επικράτεια της Αυστραλίας το κάπνισμα είναι υπεύθυνο για το 3,9 % όλων των εισαγωγών (Pircher LM Sabine et al,2012) 3

3. Κύριες διαγνωστικές κατηγορίες νοσημάτων Κακοήθη Νεοπλάσματα Χείλους,στόματος, φάρυγγα C00- C14 Οισοφάγου C15 Στομάχου C16 Παγκρέατος C25 ΛάρυγγαC32 Πνεύμονα και βρόγχων C33- C34 Τραχήλου της μήτρας C53 Ουροποιητικού συστήματος C67 ΝεφρούC64-C65 Μυελογενής λευχαιμία C92.0 Νοσήματα Καρδιαγγειακού Ισχαιμική καρδιοπάθεια I20- I25 Άλλες καρδιακές παθήσεις (ρευματικής &άλλων μορφών)i00-i09,i26-i51 Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο I60-69 Άλλες παθήσεις του κυκλοφορικού: Αθηροσκλήρωση I70 Αορτικό ανεύρυσμα I71 Άλλες αρτηριακές παθήσειςi72-i78 Αναπνευστικές παθήσεις Πνευμονία, Γρίπη J10-J18 Βρογχίτιδα, Εμφύσευμα J40- J42,J43 Χρόνιες αποφρακτικές πνευμονοπάθειε ς J44 Επιπλοκές περιγεννητικής περιόδου Σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας P22 Άλλες αναπνευστικές παθήσεις στα νεογνά P23-P28 Πηγή : World Health Organization, Economics of Tobacco Toolkit 2011 3. Εξίσωση υπολογισμού αιτιολογικώς αποδοτέου κλάσματος Βασικό βήμα αποτελεί ο προσδιορισμός του αποδοτέου κλάσματος για κάθε αιτιολογικώς σχετιζόμενο με το κάπνισμα νόσημα (Smoking attributable fraction,safs). Pn : ποσοστό μη καπνιστών Pc: ποσοστό καπνιστών Pf : ποσοστό πρότερων καπνιστών Ηλικιακή ομάδα : 35 + Επιπολασμός του καπνίσματος : Ποσοστό των ενήλικων ατόμων που καπνίζουν τακτικά στο σύνολο του πληθυσμού (Alan D Lopez et al.,1994) Relative risk(rr) : Σχετικός κίνδυνος είναι το μέτρο σχέσης μεταξύ ενός παράγοντα έκθεσης και ενός αποτελέσματος (Cornfield,1951) 4

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΩΣ ΑΠΟΔΟΤΕΟ ΚΛΑΣΜΑ(SAF) Κακοήθη Νεοπλάσματα : Χείλους, στόματος, φάρυγγα C00-C14 75.3 Οισοφάγου C15 74.6 Στομάχου C16 25.6 Παγκρέατος C25 37 Λάρυγγα C32 85.4 Πνεύμονα και βρόγχων C33-C34 88.4 Το υψηλό ποσοστό Τραχήλου της μήτρας C53 16.8 καπνιστών στην Ουροποιητικού συστήματος C67 ΝεφρούC64-C65 45.55 29.7 Ελλάδα οδήγησε σε υψηλότερα SAF Μυελογενής λευχαιμία C92.0 20.8 Καρδιαγγειακές παθήσεις: Ισχαιμική καρδιοπάθεια I20-I25 45.6 Άλλες καρδιακές παθήσεις (ρευματικής &άλλων μορφών)i 00-I09,I26-I51 21.4 Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο I60-69 51.7 Άλλες παθήσεις του κυκλοφορικού: Αθηροσκλήρωση I70 32 Αορτικό ανεύρυσμα I71 71.4 Άλλες αρτηριακές παθήσειςi72-i78 31.3 Αναπνευστικές παθήσεις: Πνευμονία, Γρίπη J10-J18 28.1 Βρογχίτιδα, Εμφύσημα J40-J42,J43 88.1 Χρόνιες αποφρακτικές πνευμονοπάθειες J44 84 Επιπλοκές περιγεννητικής περιόδου: Σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας P22 10.9 Άλλες αναπνευστικές παθήσεις στα νεογνά P23-P28 14 Παρατηρείται ένα ευρύ φάσμα τιμών από 88,4% για τον καρκίνο του πνεύμονα μέχρι 10,9% για τα νοσήματα περιγεννητικής περιόδου. 4.Εξίσωση υπολογισμού νοσοκομειακής δαπάνης World Health Organization,(2011),Economics of Tobacco Toolkit 5

KΟΣΤΟΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΚΕΝ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΕΝ ΥΥΚΑ(4 η έκδοση ΚΕΝ ΥΥΚΑ*2,09(ΦΕΚ 3096, ΕΣΔΥ (ΕΙΔΙΚΑ ΒΑΡΗ * ΠΟΛ/ΣΤΗ 01/03/2012 ) 23/11/2012) ΒΑΣΗΣ) Ισχαιμική καρδιοπάθεια Ι20-Ι25 43.225.915,44 90.373.824,74 121.156.934,13 Πνευμονία,Γρίπη J10-J18 26.725.617,74 55.856.541,08 75.092.541,15 Άλλες καρδιακές παθήσεις(ρευματικής και άλλων μορφών) I00-I09, I26-I-51 25.166.069,31 52.597.084,87 69.759.783,45 Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο Ι60-Ι69 18.530.833,98 38.729.443,02 61.087.989,46 Κακοήθες νεόπλασμα του πνεύμονα C33-C34 18.314.238,74 38.276.758,97 57.630.232,33 Χρονιές αποφρακτικές πνευμονοπάθειες J44 17.177.290,68 35.900.537,51 48.661.280,00 Βρογχίτιδα,Eεμφύσημα J40-42, +43 15.586.593,00 32.575.979,37 39.906.782,94 Κακοήθες νεόπλασμα ουροδόχου κύστης C67 7.634.736,25 15.956.598,76 20.981.284,89 Κακοήθη νεοπλάσματα χείλους, στόματος, φάρυγγα C00-C14 3.230.190,95 6.751.099,09 9.862.764,32 Κακοήθες νεόπλασμα πεπτικού C16 3.106.331,96 6.492.233,80 8.801.878,00 Μυελογενής λευχαιμία C92 2.689.660,00 4.444.272,39 8.407.062,00 Αορτικό ανεύρυσμα Ι71 2.126.446,12 3.866.015,71 5.927.006,60 Αθηροσκλήρωση Ι70 1.849.768,28 3.294.227,85 4.887.772,14 Κακοήθες νεόπλασμα λάρυγγα C32 1.423.702,00 2.975.537,18 4.079.142,00 Κακοήθες νεόπλασμα νεφρού C64-65 65 1.267.982,00 2.650.082,38 08238 4.067.130,59 59 Άλλες αναπνευστικές παθήσεις στα νεογνά P23-P28 1.099.173,00 2.297.271,57 3.450.403,00 Κακοήθες νεόπλασμα παγκρέατος C25 1.033.357,46 2.159.717,09 3.201.044,14 Άλλες καρδιακές παθήσεις Ι72-Ι78 820.467,88 1.809.555,44 3.061.210,00 Κακοήθες νεόπλασμα τράχηλου της μήτρας C53 589.881,60 1.714.777,87 2.172.924,72 Κακοήθες νεόπλασμα οισοφάγου C15 456.625,00 954.346,25 1.494.450,00 Σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας P22 160.716,00 335.896,44 433.684,00 ΣΥΝΟΛΟ 192.215.597 400.011.801 554.123.300 Νοσοκομειακή δαπάνη οφειλόμενη στο κάπνισμα 140.000.000,00 120.000.000,00 100.000.000,00 80.000.000,00 60.000.000,00 40.000.000,00 20.000.000,00 0,00 KΟΣΤΟΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΚΕΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΚΕΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ *2,09(ΦΕΚ) ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΚΕΝ ΕΣΔΥ 6

Εκτίμηση υπολογισμού εξωνοσοκομειακής φροντίδας Επίδραση του καπνίσματος στην χρήση Υπηρεσιών Υγείας (α) Μέσος όρος επισκέψεων Μη καπνιστών Ιδιώτη Ιατρό μη 1,9 2.1 συμβεβλημένο με το ασφαλιστικό ταμείο Ιδιώτη Ιατρό 0,8 1,05 συμβεβλημένο Ιδιωτικό διαγνωστικό 0,4 0,5 κέντρο Εξωτερικά ιατρεία 0,1 0,1 Ιδιωτικού νοσοκομείου Εξωτερικά ιατρεία δημόσιου νοσοκομείου /κλινικήςλ ή 0,6 0,5 Κέντρο υγείας 0,5 0,45 Περιφερειακό ιατρείο 0,2 0,15 ( Β) Μέσος όρος επισκέψεων Καπνιστών & Πρότερων καπνιστών Οι καπνιστές & Πρότεροι καπνιστές καταναλώνουν περισσότερους υγειονομικούς πόρους σε σύγκριση με τους μη καπνιστές Η διαφορά της χρήσης των Υπηρεσιών Υγείας μεταφέρεται αναλογικά και στο κόστος Πολυϊατρεία ασφαλιστικού τομέα 0,7 0,8 Σύνολο 5.2 5.65 Πηγή: Πανελλαδική Έρευνα Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας,ΕΣΔΥ,2011 Δαπάνη καπνίσματος στην Ελλάδα Τύπος φροντίδας Δημόσιος τομέας Ιδιωτικός Τομέας Νοσοκομειακή (7,7% - 10,7 % συνολικής νοσοκομειακής δαπάνης) ( 9,9% συνολικής νοσοκομειακής δαπάνης) Εξωνοσοκομειακή Σύνολο 7

Σύγκριση με Διεθνή δεδομένα Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το ετήσιο κόστος υγειονομικής περίθαλψης που σχετίζεται με το κάπνισμα ισοδυναμεί με 6-15% των συνολικών δαπανών υγείας Στην Ελλάδα το άμεσο κόστος του καπνίσματος κυμαίνεται στα το ποσοστό αυτό αγγίζει τo της συνολικής υγειονομικής δαπάνης. Αναλογία Άμεσου & Έμμεσου κόστους καπνίσματος Μελέτες εκτίμησης κόστους καπνίσματος Άμεσο Κόστος Έμμεσο Κόστος Γερμανία( Ruff et al,2000) 51 % 49 % Καλιφόρνια (Μax W, Rice 2004) 54% 46% Στην Ευρώπη οι συνολικές άμεσες & έμμεσες δαπάνες του καπνίσματος κυμαίνονται μεταξύ 0,1-1,1 % του ΑΕΠ ( World Bank,2009) Στην Ελλάδα το άμεσο κόστος του καπνίσματος υπολογίζεται στα 1.716.380.000 δις και το έμμεσο κόστος στα 1.552.919.000 δις. Συνολικά το κάπνισμα επιβαρύνει την κοινωνία σε όρους νομισματικούς και απώλειας ανθρώπινης εργασίας κατά 3.269.300.000 δις αντιπροσωπεύοντας το 1,53 % του ΑΕΠ 8

Συμπερασματικά Το κάπνισμα αποτελεί ένα τεράστιο οικονομικό βάρος για την ελληνική κοινωνία Τα δημόσια συστήματα υγείας αναλαμβάνουν τον ηγετικό ρόλο για την πρόληψη και φροντίδα των νοσημάτων που σχετίζονται με το κάπνισμα Με τον κρατικό προϋπολογισμό να υφίσταται πιέσεις και τα εθνικά εισοδήματα να έχουν υποστεί σημαντικές μειώσεις,η ζήτηση για Υπηρεσίες Υγείας που αναλαμβάνουν οι δημόσιες μονάδες υγείας θα αυξηθεί σημαντικά επιβαρύνοντας την αποδοτικότητα τους Ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας 9