Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Παχυσαρκία είναι η παθολογική αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Παρατηρείται γενικά μεταξύ των 40 και 50 ετών, αλλά καμιά φορά και από τη παιδική ηλικία. Είναι συχνότερη στις γυναίκες και συχνά αποτελεί οικογενειακό χαρακτηριστικό. Υπάρχουν διάφοροι βαθμοί παχυσαρκίας: από ελαφρές μορφές, όπως εκείνες που ονομάζονται <<των πενηντάρηδων>>, που οφείλονται σ ένα σύνολο παραγόντων ψυχολογικής, σωματικής και ενδοκρινούς φύσης, ως τις μεσαίες και βαριές μορφές, γενικά πρώιμης, που συνδέονται καθαρά με παθολογικούς παράγοντες νευρο-ενδοκρινούς φύσης. Η αύξηση του σωματικού βάρους οφείλεται αρχικά σε συσσώρευση λίπους στον υποδόριο ιστό της κοιλιάς και στη συνέχεια και σε άλλες περιοχές (γλουτούς,
αυχένα, περιοχή των μαστών κ.ά.), ενώ συνήθως δεν προσβάλλει τα άκρα. Το πάχος του υποδόριου ιστού στο κοιλιακό τοίχωμα μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει τα 10 εκατοστά. Στις περιπτώσεις αυτές εκσεσημασμένης παχυσαρκίας το άτομο όχι μόνο εμποδίζεται στην άσκηση της φυσιολογικής δραστηριότητας, αλλά προσβάλλεται εύκολα από πολλές παθολογικές καταστάσεις, όπως π.χ. πλατυποδία, αρθροπάθειες, υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης και, πάνω απ όλα, από καρδιαγγειακά νοσήματα ένεκα των οποίων μειώνεται συνήθως η διάρκεια ζωής των παχύσαρκων ατόμων. Η παχυσαρκία οφείλεται πάντα σε διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ των θερμίδων που προσλαμβάνονται με τις τροφές και των θερμίδων που καταναλώνονται ημερησίως από το άτομο. Η διαταραχή αυτής της ισορροπίας μπορεί να οφείλεται ή σε μεγάλη πρόσληψη τροφών ή σε ελαττωμένη κατανάλωση ενέργειας, όπως συμβαίνει όταν το άτομο περιορίζει τη σωματική του δραστηριότητα: και οι δύο αυτοί παράγοντες αποτελούν βασική αιτία της πλειονότητας των περιπτώσεων παχυσαρκίας. Υπάρχουν και μορφές παχυσαρκίας που εξαρτιούνται από αλλοιώσεις της λειτουργίας των ενδοκρινών αδένων που δρουν αναβολικά (πάγκρεας, φλοιός επινεφριδίων, θυμός κ.ά.) ή ανεπαρκούς λειτουργίας των αδένων που φυσιολογικά διεγείρουν τις διεργασίες καταβολισμού, όπως ο θυρεοειδής, οι γεννητικοί αδένες κ.ά.
Κατά την άποψη μερικών μελετητών, όλες οι μορφές παχυσαρκίας οφείλονται σε δυσλειτουργία του υποθαλάμου με αλλοιώσεις του αισθήματος της όρεξης. Τελευταίες όμως έρευνες έχουν επισημάνει μια ορμόνη της υπόφυσης που δρα επί του μεταβολισμού των λιπών. Είναι βέβαιο πάντως ότι μερικοί ενδοκρινείς αδένες συμμετέχουν στην κατανομή του αποταμιευτικού λίπους. Το κακό είναι ότι η παχυσαρκία είναι πλέον η νόσος των παιδιών και αποτελεί σοβαρό ίσως το μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία µε ραγδαία αύξηση της συχνότητας διεθνώς. Όσον αφορά στη χώρα μας, βρισκόμαστε στην πρώτη θέση σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας ανάμεσα στα Ευρωπαϊκά κράτη. Επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι περίπου το 20% των παιδιών της Ευρώπης είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Στο ίδιο ποσοστό κατέληξε και ελληνική μελέτη που έλαβε χώρα στη βόρεια Ελλάδα, αλλά και τρίτη ελληνική μελέτη σε παιδιά της Μεσσηνίας. Τα παχύσαρκα παιδιά κινδυνεύουν από σοβαρές ασθένειες, όπως διαβήτη τύπου 2, υψηλή πίεση και υψηλή χοληστερόλη. Σε έρευνα του Πανεπιστημίου της Κρήτης βρέθηκε ότι ένα στα δύο Ελληνόπουλα ηλικίας 4 έως 7 ετών έχει υψηλή χοληστερόλη. Τα παιδιά γίνονται παχύσαρκα για διάφορους λόγους. Το διαιτολόγιο ενός παιδιού και η σωματική του
δραστηριότητα είναι δύο σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν το βάρος. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιλαμβάνει από τη μια πλευρά αυξημένη κατανάλωση θερμίδων και από την άλλη μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Αυτός ο κακός συνδυασμός οδηγεί τα παιδιά στην παχυσαρκία, λόγω του θετικού ενεργειακού ισοζυγίου που δημιουργείται. Μελέτες έδειξαν πως τα υπέρβαρα παιδιά προσλάμβαναν μεγαλύτερη ποσότητα ενέργειας, πρωτεΐνης και λίπους, σε σχέση με τα παιδιά φυσιολογικού σωματικού βάρους. Τα βασικότερα αίτια της παχυσαρκίας Η κακής ποιότητας διατροφή (τρόφιμα πλούσια σε λίπος και ζάχαρη τα οποία προσφέρονται μεταξύ γευμάτων, κατανάλωση γρήγορου-έτοιμου φαγητού ( fast food). Οι κακές διατροφικές συνήθειες που ξεκινούν από τους γονείς, οι οποίοι λειτουργούν ως πρότυπα για τα παιδιά (φαγητό μπροστά στην τηλεόραση) Περιβαλλοντικοί παράγοντες (κακής ποιότητας τρόφιμα στα σχολικά κυλικεία, που όμως αποτελούν την εύκολη λύση για το παιδί) Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο Περιορισμένη φυσική δραστηριότητα
Κληρονομικότητα Η θεραπευτική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας θα είναι ορμονικής φύσης στα άτομα που πάσχουν από ορμονική δυσλειτουργία, ενώ σε όλες τις άλλες περιπτώσεις θα είναι βασικά διαιτητική. Απαιτείται μείωση των θερμίδων που προσλαμβάνονται με την τροφή με κατάργηση των λιπών και περιορισμό στο ελάχιστο των υδατανθράκων, και αντίθετα κατανάλωση φυτικών κυρίως τροφών, φρούτων, πρωτεϊνών κ.ά. Για ν α πετύχει όμως η αγωγή χρειάζεται επιμονή, συνέπεια και υπομονή.