«ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ» Χρήση και Κατάχρηση Διαδικτύου σε παιδιά & εφήβους ΦΡΕΣΚΟΥ ΑΛΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ Μ.Ε.Υ. Άρτεμις Τσίτσικα - Λέκτορας Εφηβικής Παιδιατρικής Επιστημονική Υπεύθυνος Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.).) της Β Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού»
Χρήση νέων τεχνολογιών στη σύγχρονη κοινωνία Η ενασχόληση των παιδιών & τωνεφήβωνμετους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τιςνέεςτεχνολογίεςκαιτο διαδίκτυο μπορεί να προσφέρει πολλές δυνατότητες μάθησης, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας. Η υπερβολή ωστόσο, σε οποιαδήποτε δραστηριότητα μπορεί να σκιάσει τα σημαντικά οφέλη και να δημιουργήσει προβλήματα. Επίσης, όπως στον φυσικό κόσμο, υπάρχουν και αρκετοί κίνδυνοι και στον διαδικτυακό κόσμο. 2
4
5 Μια νέα μορφή εξάρτησης Internet Addiction Disorder (IAD)
Πρόδρομα Συμπτώματα της εξάρτησης: Υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης με Η/Υ στοσπίτιή σε internet cafe, Μονομανία, Παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών, Απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, Απομόνωση, Μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με οικογένεια/φίλους, Μεταβολή της συμπεριφοράς (ευερεθιστότητα και επιθετικότητα), Αδιαφορία για πράγματα που ευχαριστούσαν τον έφηβο, Σωματικά συμπτώματα 6
Κριτήρια Διάγνωσης «εθισμού» στο διαδίκτυο 1. Παραμονή on-line για όλο και περισσότερο χρόνο, 2. Αποτυχία διαχείρισης του επερχόμενου αισθήματος διέγερσης ή/και κατάθλιψης, 3. Παραμονή on-line για περισσότερο από το προτιθέμενο χρονικό διάστημα, 4. Κίνδυνος απώλειας σχέσης ή ευκαιρίας εξαιτίας της χρήσης, 5. Ψεύδη προκειμένου να καλυφθεί η αληθής έκταση της χρήσης και 6. Χρήση προκειμένου να ελεγχθούν τα αρνητικά συναισθήματα 7 Kaplan and Sadock s Comprehensive Textbook of Psychiatry, 8 th ed. 2005 pg 958
Σωματικά Συμπτώματα από IAD Διατροφικές διαταραχές, Διαταραχές του ύπνου και αλλαγή των συνηθειών ύπνου, Μυοσκελετικές παθήσεις, Μειωμένη αθλητική δραστηριότητα, Ξηρά μάτια μυωπία, Ημικρανίες, Παραμέληση προσωπικής υγιεινής και φροντίδας 8
Συν-νοσηρότητα με άλλες ψυχιατρικές παθήσεις (έως 60%) Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) Καταθλιπτικό συναίσθημα Άγχος Κοινωνική φοβία Διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων Διπολική Διαταραχή Χρήση ουσιών Ha JH et al., J Clin Psychiatry, 2006 May; 67/5: 821-6, 9 Βai et al, 2000
ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ της εξάρτησης από το Διαδίκτυο: πολυπαραγοντικό φαινόμενο Παράγοντες που φαίνεται να σχετίζονται : Γενετικοί (συν-νοσηρότητα) Ευάλωτη προσωπικότητα Γεγονότα ζωής Οικογένεια Κοινωνικοί/Πολιτιστικοί Εφηβεία 10
11
Έφηβοι με προβλήματα εξάρτησης από το διαδίκτυο στη Μ.Ε.Υ. Στη Μ.Ε.Υ. έχουν απευθυνθεί περίπου 100 έφηβοι, έως σήμερα, με αίτημα την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της υπερβολικής χρήσης διαδικτύου Έφηβος, 14 ετών με IAD 12
Τρόποι Αντιμετώπισης εφήβων με κατάχρηση διαδικτύου στη Μ.Ε.Υ. Ατομική ψυχοεκπαίδευση & γνωσιακού-συμπεριφορικού τύπου θεραπεία (ημερολόγιο, σύστημα ποινών-αμοιβών, κίνητρα για άλλες δραστηριότητες, ενίσχυση της αυτοεικόνας/ αυτοπεποίθησης, ενθάρρυνση κοινωνικών επαφών με συνομηλίκους) Οικογενειακή συμβουλευτική Ομάδες στήριξης γονέων και εφήβων Φαρμακευτική Αγωγή σε περιπτώσεις συν-νοσηρότητας 13
ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (1) (Γ Γυμνασίου & Α Λυκείου, Ν= 1058, Ακαδ. έτος 2009-10) Η συμμετοχή σε διαδικτυακά παιχνίδια τύχης (ΔΠΤ) έχει συσχετιστεί με συμπεριφορές εθισμού 34.9% (n=281) του τελικού πληθυσμού (n=805) συμμετείχαν σε ΔΠΤ, κυρίως από Internet Café Η συχνότητα οριακής κατάχρησης του διαδικτύου ήταν 42.7% (n=120) μεταξύτωνεφήβωνμε συμμετοχή σε ΔΠΤ, ενώ 11.0% (n=31) των εφήβων με συμμετοχή σε ΔΠΤ ήταν εθισμένοι στο διαδίκτυο και παρουσίαζαν ψυχοκοινωνικές δυσκολίες
ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (2) (Γ Γυμνασίου & Α Λυκείου, Ν= 912, Ακαδ. έτος 2009-10) Σύμφωναμετααποτελέσματατηςέρευνας68,6% (n=524) από τον αρχικό πληθυσμό της μελέτης, έκαναν χρήση του διαδικτύου. Μεταξύ αυτών 2,7% (n=14) ήταν εθισμένοι στη χρήση του διαδικτύου και 26,9% (n=141) ήταν οριακά εθισμένοι στη χρήση του διαδικτύου. Το ποσοστό των συμμετεχόντων με συναισθηματικές δυσκολίες και υπερκινητικότητα ήταν στατιστικά σημαντικάυψηλότερομεταξύαυτώνπουήταν εθισμένοι στο διαδίκτυο (35,7% και 21,4%, αντίστοιχα) σε σχέση με όλους τους υπόλοιπους
Nέα έκφραση των συμπεριφορών υψηλού κινδύνου (new morbidity)
EU kids Online έρευνα 2009 Κίνδυνοι κατά σειρά συχνότητας 1. Έκθεση προσωπικών δεδομένων 2. Έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο (πορνογραφικό, βίαιο, ρατσιστικό) 3. Διαδικτυακή παρενόχληση (cyberbullying) 4. Συνάντηση με αγνώστους που τα παιδιά έχουν γνωρίσει στο διαδίκτυο (αποπλάνηση, θύματα παιδοφιλίας) 5. Κατάχρηση- συμπεριφορά «εθισμού»
Αυτοκτονικότητα & διαδίκτυο Οι έφηβοι συνήθως αποκαλύπτουν τη συναισθηματική τους κατάσταση (μελαγχολία, κατάθλιψη) σε ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό τους εκθέτει σε ενήλικες ή συνομηλίκους που μπορεί να τους χειριστούν και να τους οδηγήσουν σε αυτοκτονική συμπεριφορά Υπάρχουν ιστοσελίδες που υποδεικνύουν αυτοκτονικές συμπεριφορές. Γι αυτό οι Εθνικές Υπηρεσίες Ηλεκτρονικού Εγκλήματος πρέπει να επαγρυπνούν προκειμένου να εμποδίσουν αυτοκτονικές πράξεις
Συμβουλές για παιδιά και εφήβους (1) Μην αποκαλύπτετε προσωπικά στοιχεία Μην συναντάτε αγνώστους που έχετε επικοινωνήσει μαζί τους διαδικτυακά Συζητήστε τυχόν απειλητικά ή προσβλητικά μηνύματα με γονείς /δασκάλους
Συμβουλές για παιδιά και εφήβους (2) Μη δέχεστε οποιαδήποτε διαδικτυακή πληροφορία χωρίς να την ελέγχετε Δεν είναι νόμιμη η χρήση μουσικής, videos, λογοτεχνικών κειμένων χωρίς άδεια Συζητείστε την έκθεσή σας σε πορνογραφικό, ρατσιστικό, βίαιο και γενικά ακατάλληλο περιεχόμενο με γονείς /δασκάλους. Προβείτε σε καταγγελίες για σελίδες με βλαβερό και παράνομο περιεχόμενο
80011 80015
25
Πρόληψη φαινομένου από οικογένεια, σχολείο, ΜΜΕ και πολιτεία Ενημέρωση των παιδιών από την οικογένεια για την ύπαρξη του φαινομένου και τις συνέπειές του, καθώς και για τους κανόνες ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου Εκμάθηση της σωστής χρήσης Η/Υ στο σχολείο Εφαρμογή φίλτρων προστασίας για τις μικρότερες ηλικίες 26
Πρόληψη φαινομένου (συνέχεια) Η συναισθηματική κάλυψη των παιδιών, ησωστή επικοινωνία και η κοινή τακτική των γονιών οδηγούν σε σωστή εφαρμογή ΟΡΙΩΝ, τα οποία είναι απαραίτητο να τηρούνται σταθερά προκειμένου να αποφευχθούν συμπεριφορές εξάρτησης από το διαδίκτυο Η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιμετώπιση του φαινομένου και επομένως οι επίσημοι φορείς έχουν υποχρέωση για την ενημέρωση του φαινομένου 27
Ημερήσιος επιτρεπόμενος χρόνος οθόνης (screen time) γιαπαιδιάκαιεφήβους: Δύο ώρες (2 h) Bright Features, Guidelines for Health Supervision of Infants, Children and Adolescents. American Academy of Pediatrics 2008, p: 539-557. 28
Σας ευχαριστώ πολύ Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) Μεσογείων 24, 6ος όροφος, 11527, Αθήνα Τηλέφωνο/Fax: 210.7710824,, e-mail: info@youth-health.gr Μ.Ε.Υ. www. youth-health.gr 29