Πνευμονική/Αναπνευστική αποκατάσταση Δρ. Μαρούλα Βασιλοπούλου Εργοφυσιολόγος - Κλινική εργοφυσιολόγος Πτυχιούχος Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής του Καποδίστριακού Παν/μίου Αθηνών maroulavas@yahoo.gr
Πνευμονική/αναπνευστική αποκατάσταση είναι μια σύντομη χρονικής διάρκειας συνήθης άσκησης. Έχει ως στόχο να μειώσει την αρνητική επίδραση της αναπνευστικής λειτουργίας στην ποιότητα της ζωής του ασθενούς, ελαττώνοντας τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και αυξάνοντας την ικανότητα τους να συμμετέχουν στις καθημερινές δραστηριότητες. Για τον κάθε ασθενή ακολουθείται ένα εξατομικευμένο και προσαρμοσμένο πρόγραμμα ασκήσεων και δραστηριοτήτων, ικανό να βελτιώσει τόσο τη φυσική όσο και τη συναισθηματική του κατάσταση που έχει δημιουργηθεί από το αναπνευστικό του πρόβλημα.
Η αναπνευστική αποκατάσταση εφαρμόζεται σε ασθενείς με χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις όπως: η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), το βρογχικό άσθμα, η κυστική ίνωση και ιδιοπαθείς διάμεσες πνευμονοπάθειες.
Βελτίωση στην: λειτουργική ικανότητα λειτουργία των μυών των κάτω άκρων χρόνια δύσπνοια καθημερινή σωματική δραστηριότητα ποιότητα ζωής μείωση των παροξύνσεων
Adaptations of Wasserman s Gears
«Φαύλος Κύκλος της Δύσπνοιας» ΧΑΠ Δύσπνοια Μειωμένη φυσική κατάσταση Αναπνευστική βλάβη Ακινησία Ανικανότητα Κατάθλιψη Αναπηρία Επιδείνωση της ποιότητας ζωής
Βελτιστοποίηση φαρμακευτικής αγωγής Εκπαίδευση Αναπνευστική φυσικοθεραπεία Συστηματική άσκηση Διατροφή Ψυχολογική υποστήριξη
Γιατρός Συντονιστής προγράμματος Φυσικοθεραπευτής Εργοφυσιολόγος Διαιτολόγος Ψυχολόγος
Παραπομπή από θεράποντες ιατρούς Συνέντευξη συμπλήρωση ιστορικού Εργαστηριακή αξιολόγηση ασθενών Εκπαίδευση συγχρονισμού της αναπνοής Εξοικείωση με την άσκηση
FEV 1 < 80 % pred και FEV 1 /FVC < 75% Βέλτιστη φαρμακευτική αγωγή Απουσία παθήσεων που περιορίζουν την ικανότητα για άσκηση (καρδιακά & μυοσκελετικά) Συνέπεια στο πρόγραμμα
Λειτουργικός έλεγχος αναπνοής Καρδιο-αναπνευστική δοκιμασία άσκησης 6-λεπτη δοκιμασία βάδισης Καταγραφή σωματικής δραστηριότητας Καταγραφή δύναμης άνω & κάτω άκρων Αξιολόγηση σύσταση σώματος Ερωτηματολόγια ποιότητας ζωής & συμπτωμάτων
Δοκιμασίες Bάδισης Παλίνδρομο Περπάτημα: Shuttle Walk Test Μέγιστη δοκιμασία αυξανόμενης έντασης (κάθε λεπτό) Διάδρομος 10 μέτρων Ταχύτητα καθορίζεται από ηχητικά σήματα Καταγραφή απόστασης, καρδιακής συχνότητας, SpO2%, υποκειμενικών δεικτών δύσπνοιας & κόπωσης των κάτω άκρων 6-λεπτη Δοκιμασία Βάδισης: 6-minute Walk Test Υπομέγιστη δοκιμασία, αξιολόγηση λειτουργικής ικανότητας Μέγιστη απόσταση σε 6 λεπτά (διάδρομος 20 μέτρων) Ρυθμός καθορίζεται από τον ασθενή Καταγραφή απόστασης, ΚΣ, SpO2%, υποκειμενικών δεικτών δύσπνοιας & κόπωσης των κάτω άκρων
Αερόβια άσκηση Ασκήσεις αντίστασης/ενδυνάμωσης Ασκήσεις ευλυγισίας/διάτασης
Άσκηση σε ηλεκτρομαγνητικά κυκλοεργόμετρα Εφαρμογή διαφορετικών μεθόδων άσκησης Βάδιση σε τάπητα Ασκήσεις ενδυνάμωσης άνω και κάτω άκρων
Ικανότητα Παραγωγής Έργου Κατανάλωση Οξυγόνου Αναερόβιο Κατώφλι Αναπνευστική Απαίτηση Μέγεθος Μυϊκών Ινών Δίκτυο Τριχοειδών Αγγείων Δραστηριότητα Οξειδωτικών Ενζύμων Spruit et al. An Official American Thoracic Society/European Respiratory Society Statement: Key Concepts and Advances in Pulmonary Rehabilitation. AJRCCM 2013 Maltais et al. An Official American Thoracic Society/European Respiratory Society Statement: Update on Limb Muscle Dysfunction in Chronic Obstructive Pulmonary Disease. AJRCCM 2014
Βελτιώνει την αντοχή στο σωματικό έργο Προκαλεί μυϊκή υπερτροφία Αυξάνει την μυϊκή αντοχή Μειώνει την δύσπνοια προσπάθειας Βελτιώνει την λειτουργική ικανότητα Βελτιώνει την ποιότητα ζωής Spruit et al. An Official American Thoracic Society/European Respiratory Society Statement: Key Concepts and Advances in Pulmonary Rehabilitation. AJRCCM 2013
Επιβάρυνσης: Εξατομίκευσης: Εξειδίκευσης: Αντιστροφής: προοδευτική και συνεχή αύξηση της έντασης της άσκησης προπόνηση ανταποκρίνεται στις ανάγκες & ικανότητες κάθε ασθενή συγκεκριμένες ασκήσεις επιφέρουν συγκεκριμένες προσαρμογές τα οφέλη είναι αναστρέψιμα
Αερόβια άσκηση Βάδην σε επίπεδη επιφάνεια Βάδην σε τάπητα Ποδήλατο Χειρίλατο Άσκηση ενδυνάμωσης μυών Με βάρη Με σωματικές ασκήσεις
Ένταση: 50 με 80 % μέγιστης ικανότητας έργου Διάρκεια συνεδρίας: 30 με 45 λεπτά Συχνότητα: 3 με 5 φορές την εβδομάδα Διάρκεια προγράμματος: 8 με 12 εβδομάδες American College of Sports Medicine 1998
Διαλειμματική Άσκηση Περίοδοι Άσκησης Περίοδοι Ανάπαυλας ΕΝΤΑΣΗ 100 % Max 0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 390 420 450 480 ΧΡΟΝΟΣ (sec)
Χαμηλό αίσθημα δύσπνοιας στην προπόνηση Καλή συμμόρφωση με την άσκηση Παράταση του χρόνου άσκησης Εφαρμόζεται σε ασθενείς με πολύ περιορισμένες αναπνευστικές εφεδρείες
Εφαρμογή διαλειμματικής άσκησης Vogiatzis et al. ERJ 2004
Διαλειμματική άσκηση: 100 % μέγιστου έργου Δύσπνοια: Μέτρια προς αυξημένη (4) στην κλίμακα Borg Μυϊκή κόπωση: Μέτρια προς αυξημένη: 4 κλίμακα Borg Κορεσμός αιμοσφαιρίνης: 90 %
Αύξηση μυϊκής δύναμης και αντοχής Βελτίωση της ικανότητας άσκησης Μείωση του αισθήματος της μυϊκής κόπωσης Βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας Βελτίωση της ποιότητας ζωής
Επιβάρυνση: 60 με 80 % μέγιστης δύναμης Επαναλήψεις: 8 με 10 Σειρές: 3 με 5 Συχνότητα: 2 με 3 φορές εβδομαδιαίως
Αερόβια άσκηση: Άσκηση ενδυνάμωσης: Διάρκεια συνεδρίας: Συχνότητα: Συνεχής: 60 με 70% max Διαλειμματική: 100% max 3 σειρές Χ 10 επαναλήψεων 60 με 80% μέγιστης δύναμης 60-90 λεπτά συνολικά 3 φορές εβδομαδιαίως Διάρκεια προγράμματος: 8 με 12 εβδομάδες
Ενδονοσοκοµειακά. Εξωνοσοκοµειακά. Κατ οίκον.
3 φορές/εβδομάδα, αερόβια προπόνηση, ασκήσεις ενδυνάμωσης με βάρη, δρομικές ασκήσεις, αναπνευστικες ασκήσεις διατροφική και ψυχολογική υποστήριξη, εκπαίδευση και συνεδρίες αυτό-διαχείρησης της νόσου.
Reticker AL. et al. 2012 Johnston Κ. et al. 2013 Rochester C.L. / Vogiatzis I. et al. ATS/ERS policy statement, 2015
Με βάση τις διεθνείς θέσεις ομοφωνίας προτείνεται η κατ οίκον αναπνευστική αποκατάσταση με ταυτόχρονη τηλεματική παρακολούθηση, καθοδήγηση και ενθάρρυνση ως εναλλακτική θεραπευτική προσέγγιση αποκατάστασης στους ασθενείς με ΧΑΠ.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Stickland et al., 2011 2 μήνες n=147 τηλεματικά & 6 μήνες follow up Βελτίωση: ικανότητα για άσκηση & ποιότητα ζωής Tousignant et al., 2012 15 συνεδρίες n=3 Μόνο τηλεματικά Βελτίωση: ικανότητα για άσκηση & ποιότητα ζωής Holland et al., 2013 2 μήνες n=8 Μόνο τηλεματικά Βελτίωση: ικανότητα για άσκηση & δύσπνοια Tabak et al., 2013 1 μήνας n=14 Μόνο τηλεματικά Βελτίωση: επίπεδα καθημερινής δραστηριότητας Paneroni et al., 2014; 28 συνεδρίες n=18 Μόνο τηλεματικά Βελτίωση: ικανότητα για άσκηση & ποιότητα ζωής Marquis et al., 2015 2 μήνες n=23 τηλεματικά & 6 μήνες follow up Βελτίωση: ικανότητα για άσκηση & ποιότητα ζωής
Kατ οίκον Τηλεματική Αναπνευστική Αποκατάσταση Σπιρομέτρηση-Οξυμετρία Αναπνευστικές ασκήσεις Άσκηση Ερωτηματολόγια Αλληλεπίδραση με θεραπευτή Καθημερινή ενημέρωση και ανατροφοδότηση Παρέμβαση Εργαλείο καταγραφής Μετρήσεις Υπενθυμίσεις / πλάνο δραστηριότητας Απεικόνιση της δραστηριότητας Εκπαιδευτικό Υλικό Βάση Δεδομένων
Ambrosino N, Vagheggini G, Mazzoleni S, et al. Telemedicine in chronic obstructive pulmonary disease. Breathe 2016; 12: 350 356.
Η κατ οίκον τηλεματική αποκατάσταση (12 μήνες) αποτελεί μια εναλλακτική μορφή προσέγγισης της αναπνευστικής αποκατάστασης στο νοσοκομείο και είναι καλύτερη από την συνήθη ιατρική φροντίδα στη μείωση του αριθμού των παροξύνσεων, με παράλληλη διατήρηση της λειτουργικής ικανότητας και του HRQoL, μακροπρόθεσμα. Η κατ οίκον τηλεματική αποκατάσταση μπορεί να αποτελέσει μια εναλλακτική αποτελεσματική στρατηγική για την υλοποίηση μακροπρόθεσμων παροχών αποκατάστασης ενδεχομένως με έναν πιο οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Vasilopoulou et al., 2017
Εφαρμογή στην κλινική πράξη Συμπερασματικά, η μελέτη διαπιστώνει ισχυρή ένδειξη για την υλοποίηση υπηρεσιών αποκατάστασης με την βοήθεια της τηλεματικής τεχνολογίας. Μέσω αυτής της εναλλακτικής μορφής αναπνευστικής αποκατάστασης θα μπορούσαν να δημιουργηθούν: Α) υπηρεσίες αποκατάστασης ασθενών με χρόνιες παθήσεις του καρδιαγγειακού, αναπνευστικού και των μεταβολικών συστημάτων, Β) υπηρεσίες συνεχούς φροντίδας/αποκατάστασης κατ οίκον, Γ) ιατρικός/θεραπευτικός τουρισμός. Vasilopoulou et al., 2017
https://www.youtube.com/watch?v=tv_e6jn1y KA
Η διαλειμματική προπόνηση είναι εξίσου αποδοτική με την συνεχόμενη προπόνηση, στη βελτίωση της αερόβιας ικανότητας και της λειτουργίας των περιφερικών μυών σε ενήλικες με Κυστική Ίνωση. Η διαλειμματική προπόνηση εκτελείται με λιγότερη δύσπνοια και αποκορεσμό της αιμοσφαιρίνης, συγκριτικά με την συνεχόμενη προπόνηση. Η διαλειματική προπόνηση είναι περισσότερο ασφαλής και ανεκτή σε σχέση με την συνεχόμενη προπόνηση.