ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΥΒΟΙΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ: «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2009 «Η ΖΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΧΩΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ» Σεραφείμ Πολύζος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας - Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περ. Ανάπτυξης 1
u2 Η διπλή ζεύξη του Μαλιακού κόλπου: 1. Θα μειώσει την απόσταση Αθηνών Θεσ/κης και του ΠΑΘΕ κατά περίπου 70 χιλιόμετρα ή κατά περίπου 45-50 min που αποτελεί το 15-17% της διαδρομής. 2. Θα επιφέρει μεταβολή στην υφιστάμενη χωρική οικονομική ισορροπία 3. Θα μεταβάλει το βαθμό και την ένταση των οικονομικών σχέσεων και της αλληλεξάρτησης μεταξύ των νομών της χώρας. Ο ρόλος των οδικών υποδομών στη διαδικασία της Περ. Ανάπτυξης και η «κατεύθυνση» των μεταβολών που θα προκληθούν από τη μείωση των διαπεριφερειακών αποστάσεων, αποτελούν ζητήματα που ακόμη διερευνώνται. Παρά το πλήθος των μελετών, σημαντικά ερωτήματα για τη συμβολή τους σε μια πολωτική ή αποκεντρωτική διαδικασία παραμένουν αναπάντητα. «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 2
Διαφάνεια 2 u2 user; 13/10/2008
Σε απλοποιημένη μορφή, η σχέση των μεταφορικών υποδομών και της ανάπτυξης προσδιορίζεται από την εξής «αλυσίδα» μεταβολών: Μείωση διαπεριφερειακού μεταφορικού κόστους αύξηση της συνολικής προσιτότητας (accessibility) των περιφερειών βελτίωση της πρόσβασης των επιχειρήσεων σε α ύλες και αγορές διεύρυνση της ποικιλίας των επιλογών στην προμήθεια ή τη διάθεση των προϊόντων επιχειρήσεις πιο παραγωγικές οικονομική ανάπτυξη των περιφερειών Βελτίωση μιας διαπεριφερειακής οδικής σύνδεσης: Αύξηση χωρικού ανταγωνισμού Διεισδυτικότητα ορισμένων ισχυρών επιχειρήσεων περιορίζοντας πιθανόν τα μονοπωλιακά πλεονεκτήματα κάποιων άλλων επιχειρήσεων Πιθανά φαινόμενα οικονομικής αποδυνάμωσης αδύναμων περιφερειών Μείωση σχετικής προσιτότητας περιφερειών δεν επηρεάζονται άμεσα από τη βελτίωση της μεταφορικής υποδομής Συνεπώς, κάθε μεταβολή των διαπεριφερειακών αποστάσεων μεταβάλει την υφιστάμενη οικονομική συνεργασία «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 3
Διαπεριφερειακές μεταφορικές υποδομές και ταξινόμηση μεταβολών Υπάρχει πολυπλοκότητα λ και η ποικιλία των αποτελεσμάτων ύστερα από την κατασκευή μεγάλων συγκοινωνιακών έργων. Αυτό είναι απόρροια της διαφορετικότητας των χαρακτηριστικών (οικονομικών ή μη) κάθε περιφέρειας. Διάκριση των μεταβολών με κριτήριο την αμεσότητα τους α) άμεσες: απορρέουν από τη χρήση των μεταφορικών υποδομών και αφορούν κυρίως τα ονομαζόμενα «οφέλη χρηστών». β) έμμεσες: προκαλούνται από δραστηριότητες, οι οποίες είναι εξαρτημένες από την κύρια μεταβολή. γ) παρακινούμενες: δεν θα αναπτύσσονταν υπό «κανονικές συνθήκες», αλλά η εμφάνισή τους οφείλεται στην κύρια μεταβολή. Διάκριση των επιπτώσεων αναφορικά με το χαρακτήρα τους Α) γενικευμένες ή παράγωγες (generative effects): προκαλούν θετική μεταβολή στους οικονομικούς δείκτες και «παράγουν ανάπτυξη». Περιλαμβάνουν (α 1 ) Την αύξηση της παραγωγικότητας των περιφερειών λόγω καλύτερης διάχυσης της τεχνολογίας από τα κέντρα προς τις περιφέρειες. (α 2 ) Την εξοικονόμηση του μεταφορικού κόστους στις περιφέρειες που εξυπηρετούν οι υποδομές. «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 4
Β) αναδιανεμητικές (distributive effects): Δεν παράγουν αλλά «αναδιανέμουν» την ανάπτυξη χωρικά Το άθροισμα των αναδιανεμητικών μεταβολών για όλες τις περιφέρειες θα είναι μηδενικό. Περιλαμβάνουν: (β1) Αξιοποίηση ενδογενών πλεονεκτημάτων (φυσικών, κοινωνικών, οικονομικών). (β2) Μεταφορά από άλλες περιφέρειες παραγωγικών συντελεστών (κεφαλαίου, εργασίας, τεχνολογίας) ή τουριστικών ροών. (β3) Εμπόριο υλικών ή άυλων αγαθών (δηλαδή υπηρεσιών). Συνοπτικά: Τα διαπεριφερειακά μεταφορικά έργα αυξάνουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των οικονομιών των περιφερειών, τη λειτουργική τους συνεργασία, καθώς και τη διαπεριφερειακή ανταγωνιστικότητα. Η σχέση αυτοκινητόδρομων και ανάπτυξης των περιφερειών είναι περίπλοκη επειδή έχουν συγχρόνως οικονομικές και χωρικές ιδιότητες Οι αυτοκινητόδρομοι αποτελούν το δυναμικό καταλύτη για την οικονομική ανάπτυξη Οι αυτοκινητόδρομοι είναι αναγκαίοι αλλά όχι επαρκείς προκειμένου μια περιφέρεια να αναπτυχθεί οικονομικά». «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 5
Ταξινόμηση και αλληλεξάρτηση οικονομικών μεταβολών Αναδιανεμητικές μεταβολές Παρακινούμενες μεταβολές Αξιοποίηση πλεονεκτημάτων περιφερειών Μεταφορά παραγωγικών συντελεστών Μεταβολή εμπορίου Κατασκευή διαπεριφερειακών μεταφορικών υποδομών Συνολικές οικονομικές μεταβολές Άμεσες μεταβολές Έμμεσες μεταβολές Μείωση γενικευμένου μεταφορικού κόστους Αύξηση παραγωγικότητας επιχειρήσεων Παράγωγες μεταβολές «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 6
Η ζεύξη του Μαλιακού και η βελτίωση της προσιτότητας των νομών Ως προσιτότητα (accessibility) μιας περιοχής ως προς μια άλλη ή ένα σύνολο άλλων ορίζεται η ικανότητα της περιοχής να προσεγγίσει τις περιφέρειες αυτές ή τα σημεία. Συνήθως, στις μελέτες αντί της προσιτότητας χρησιμοποιείται το «πληθυσμιακό δυναμικό» μιας περιφέρειας, που αποτελεί μια εναλλακτική έκφραση της προσιτότητας Το συνολικό πληθυσμιακό δυναμικό P r μιας περιφέρειας ή ενός νομού r ως προς s=1 n άλλες περιφέρειες ή νομούς μπορεί να υπολογισθεί από τη σχέση: P r P ri P rd n s 1 Ms D rs Prd είναι το «άμεσο» δυναμικό της r που αποτελεί μια διαφορετική έκφραση του πληθυσμού της περιφέρειας r Pri είναι το «έμμεσο» δυναμικό που δείχνει τον πληθυσμό των άλλων περιφερειών προς τον οποίο η r έχει ικανότητα προσέγγισης. Μs είναι πληθυσμός της περιφέρειας ή του νομού s Drs είναι η απόσταση μεταξύ των περιφερειών ή των νομών s και r. Υψηλές τιμές έμμεσου ή συνολικού δυναμικού σημαίνουν ότι οι περιφέρειες που τις έχουν μπορούν να προσεγγίσουν εύκολα σε μεγάλες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις ή διαφορετικά μπορούν να διαθέσουν το παραγόμενο προϊόν τους εύκολα σε μεγάλες αγορές και το αντίθετο. M D r rr «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 7
Μεταβολές του συνολικού πληθυσμιακού δυναμικού των νομών της χώρας Μεταβολές Μεταβολή >5,00 Μεταβολή από 4.00 έως 5.00 Μεταβολή από 2.00 έως 4.00 400 Μεταβολή από 1.00 έως 2.00 Δεν υπάρχει μεταβολή «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 8
Συσχέτιση του συνολικού πληθυσμιακού δυναμικού με το επίπεδο ευημερίας «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 9
Συσχέτιση του μερικού πληθυσμιακού δυναμικού με το επίπεδο ευημερίας «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 10
Συσχέτιση του μερικού πληθυσμιακού δυναμικού με το λόγο ΑΕΠ/κάτοικο «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 11
Οι βασικοί παράγοντες που προσδιορίζουν το μέγεθος, αλλά και την κατεύθυνση των μεταβολών είναι: (α) Τα τεχνικά χαρακτηριστικά της υποδομής (β) Τα φυσικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής που περιλαμβάνουν (β 1 ) Τους τουριστικούς πόρους, δηλαδή δή τα φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία, τα οποία αποτελούν τις «πρώτες ύλες» της τουριστικής βιομηχανίας και επηρεάζουν τις τουριστικές ροές μιας χώρας. (β 2 ) Τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους, κάθε περιοχής (ορυκτοί πόροι, γεωργικοί και δασικοί πόροι, κ.λ.π.). (β 3 ) Τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά, (μορφολογία εδάφους, κλιματολογικές συνθήκες, ύπαρξη θάλασσας και λιμένα, κ.λ.π.). (β 4 ) Τη γεωγραφική θέση της περιφέρειας, που ευνοεί την ανάπτυξη στις νέες χωρικές συνθήκες και τον οικονομικό ανταγωνισμό, που δημιουργείται. (γ) Η κρατική πολιτική και παρέμβαση. «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 12
(δ) Τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των περιφερειών Στην κατηγορία αυτή ανήκουν: Η παραγωγικότητα της περιφερειακής οικονομίας Η εξειδίκευση της περιφερειακής παραγωγής. Η συμπληρωματικότητα ή η ανταγωνιστικότητα των περιφερειακών οικονομιών. Οι οικονομίες συγκέντρωσης. Η ελαστικότητα των παραγόντων προσφοράς και ο βαθμός υποκατάστασης εισροών. Η κινητικότητα συντελεστών παραγωγής. Η διάθεση τοπικών επιχειρήσεων για παραγωγική επέκταση. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της περιφέρειας Η ευαισθησία του συνολικού κόστους παραγωγής στη μεταβολή του μεταφορικού κόστους «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 13
Η ζεύξη του Μαλιακού και τα παράγωγα οφέλη (generative effects) Τα παράγωγα αποτελέσματα επιδρούν θετικά στην οικονομία των νομών ή διαφορετικά «παράγουν ανάπτυξη» και έχουν σχέση αποκλειστικά με τις περιφέρειες οι οποίες εξυπηρετούνται ή συνδέονται άμεσα με τη συγκοινωνιακή υποδομή. Περιλαμβάνουν: εξοικονόμηση του μεταφορικού κόστους και η αύξηση της παραγωγικότητας των περιφερειών λόγω καλύτερης διάχυσης της τεχνολογίας. Για τον υπολογισμό της μείωσης του μεταφορικού κόστους θα χρησιμοποιηθούν 3 κατηγορίες οχημάτων (α) τα φορτηγά αυτοκίνητα, (β) τα λεωφορεία και (γ) τα επιβατικά αυτοκίνητα και οι υποθέσεις: 1. Κόστος καυσίμων φορτηγών και λεωφορείων 0.15 /χιλιόμετρο. 2. Κόστος καυσίμων επιβατικών αυτοκινήτων 0.08 /χιλιόμετρο. 3. Το ωφέλιμο φορτίο των φορτηγών κατά μέσο όρο είναι 15 τόνοι. 4. Η δαπάνη των καυσίμων αποτελεί το 30-35% των συνολικών δαπανών κίνησης των οχημάτων. 5. Το όφελος που προκύπτει από τις μεταφορικές «ροές» των φορτηγών μεταφέρεται στους νομούς «προορισμού», ενώ για τα λεωφορεία και τα επιβατικά αυτοκίνητα στους νομούς «προέλευσης» των ροών. «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 14
Ωφέλειες που θα προκύψουν στους νομούς λόγω μείωσης του μεταφορικού κόστους Μεταβολές Πολύ μεγάλη αύξηση Μεγάλη αύξηση Μεσαία αύξηση Μικρή αύξηση η Μηδενική αύξηση «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 15
Διαπεριφερειακές αποστάσεις, τεχνολογία, παραγωγικότητα Η παραγωγικότητα της εργασίας επηρεάζεται από τη χρησιμοποιούμενη τεχνολογία. Η χωρική διάχυση της τεχνολογίας είναι συνάρτηση των διαπεριφερειακών αποστάσεων. Ο παράγων "απόσταση«επιδρά στη ροή των πληροφοριών και τη διάχυση της προόδου. Επί πλέον η παραγωγικότητα οφείλεται και στους εξής παράγοντες: (α) Την ποσότητα του κεφαλαίου ανά απασχολούμενο. (β) Το μέγεθος των επιχειρήσεων. (γ) Τις οικονομίες εντοπισμού (Localization economies) (δ) Οικονομίες αστικοποίησης (Urbanization economies). (ε) Το κοινωνικό κεφάλαιο «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 16
u1 Σχέση απόστασης και παραγωγικότητας Για τη διερεύνηση η της σημασίας του παράγοντα «απόσταση» η στη διαμόρφωση της παραγωγικότητας χρησιμοποιούμε τη συνάρτηση παραγωγής τύπου Gobb-Douglas: k l Q ak L exp(mm nn-dd (2) Q= το παραγόμενο προϊόν για κάθε νομό K= η χρησιμοποιούμενη ποσότητα κεφαλαίου. L= η χρησιμοποιούμενη ποσότητα εργασίας. M= δείκτης μορφωτικού επιπέδου και επαγγελματικής κατάρτισης των εργαζομένων. N= δείκτης οικονομιών κλίμακας. D=η απόσταση από κέντρα καινοτομιών. a,k,l,m,n,d= συντελεστές. Διαιρούντες και τα δυο μέλη της εξίσωσης (2) δια του L, έχουμε: k Q K k l-1 a L exp(mm nn - dd L L (3) «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 17
Διαφάνεια 17 u1 user; 13/10/2008
Σχέση απόστασης και παραγωγικότητας Ο λόγος Q/L ισούται με την παραγωγικότητα p i. Λογαριθμίζοντας την εξίσωση (3) έχουμε: i. K lnpi a kln( ) i (k l-1)li mmi nn-dd(4) i i L Η μεταβολή της παραγωγής ύστερα από τη μεταβολή της απόστασης θα ισούται με: Q r i Q p r i r i p r i (5) Τέλος, η αύξηση της παραγωγής θα δίδεται από τη σχέση: Q r i r r ( Li ) pi d D (6) «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 18
Αύξηση παραγόμενου προϊόντος λόγω βελτίωσης της παραγωγικότητας Μεταβολή Πολύ μεγάλη Μεγάλη Μεσαία Μηδενική «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 19
Αναδιανεμητικές μεταβολές Ιόνια οδός Ε65 Μεταβολή Μαλιακός + πολύ μεγάλες + Μεγάλες + Μεσαίες + Μικρές - Μικρές - Μεσαίες - Μεγάλες «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 20
Συμπεράσματα Έγινε ο υπολογισμός των χωρικών οικονομικών μεταβολών που αναμένονται να επέλθουν μετά την κατασκευή του έργου της διπλής ζεύξης του Μαλιακού Η ανάλυση περιελάμβανε τις ονομαζόμενες "παράγωγες" οικονομικές μεταβολές, οι οποίες αποτελούν το βασικό όφελος που θα προκύψει και τις αναδιανεμητικές μεταβολές Σημαντικός αριθμός νομών της ηπειρωτικής χώρας επηρεάζεται από το έργο. Τα αποτελέσματα των υπολογισμών έδειξαν ότι η ακτίνα επιρροής του υπό μελέτη έργου δεν περιορίζεται μόνο τις περιοχές στις οποίες κατασκευάζεται, αλλά επηρεάζει την ανάπτυξη πολλών νομών κυρίως της Β. Ελλάδας. Η ιδέα για την κατασκευή του έργου έχει πλέον ωριμάσει. Επιβάλλεται η άμεση εξειδικευμένη ανάλυση κόστους- οφέλους, συνυπολογίζοντας το σύνολο των μεταβολών που θα προκληθούν, ποιοτικών και ποσοτικών και η λήψη της τελικής απόφασης. «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 21
Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! «ΔΙΠΛΗ ΖΕΥΞΗ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» 22