1 Τι είναι το doping; (I) Προέλευση του όρου «Doop» (Ολλανδικός όρος) (18ος αιώνας): Νοτιοαφρικάνικο ποτό «Ντόουπ» αναφέρεται για πρώτη φορά σε ένα Αγγλικό λεξικό «doping» (ντοπάρισµα) ( ιεθνής όρος)
2 Τι είναι το doping; (II) Doping (ντοπάρισµα) «Ντοπάρω-ντοπάροµαι» Χρήση απαγορευµένων ουσιών ή/και µεθόδων Για την ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης
3 Τί είναι το doping; (III) Ψυχαγωγικός αθλητισµός Ανταγωνιστικός αθλητισµός Κατάχρηση φαρµακευτικών ουσιών Doping (ντοπάρισµα) Ηκατάχρησηφαρµακευτικώνουσιώνδεναποτελείπρόβληµα µόνο για τον χώρο του αθλητισµού αλλά και για το κοινωνικό σύνολο!
Ορισµοί του doping 4 Ευρωπαϊκή Ένωση: (www.europa.eu.int) Doping στον χώρο του αθλητισµού ορίζεται η χρήση ουσιών ή/και κάθε διαθέσιµη µέθοδος τεχνητής ενίσχυσης της αθλητικής απόδοσης κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, ή κατά την προετοιµασία για αυτόν, κατά τρόπο τέτοιο που να παραβιάζει τα αθλητικά ήθη και να βλάπτει τη σωµατική και ψυχική υγεία του αθλητή ή του παίκτη. WADA: (www.wada-ama.org) Το doping ορίζεται ως η χρήση τεχνάσµατος, είτε πρόκειται για ουσία είτε για µέθοδο, που είναι δυνατόν να βλάψει την υγεία των αθλητών ή/και µπορεί να ενισχύσει την απόδοσή τους, ή η ανίχνευση στο σώµα του αθλητή µιας ουσίας ή η διαπίστωση της χρήσης µιας µεθόδου από εκείνες που αναφέρονται στη λίστα που επισυνάπτεται στον Κώδικα κατά του Doping. Πρακτικός ορισµός: Doping θεωρείται ότι εµπεριέχεται στην Λίστα doping.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ 5 Οι φαρµακευτικές ουσίες µπορούν να σώσουν ζωές όταν χρησιµοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς Ηκατάχρησηφαρµακευτικώνουσιώνστον αθλητισµό είναι ανήθικη και ενδεχοµένως επικίνδυνη για την υγεία του αθλητή Πιθανή βλάβη Καρδιά Νεφροί Αθλητής Ηπαρ Σεξουαλική λειτουργία Μηχανισµός κίνησης
6 1886: Θάνατος του βρεττανού ποδηλάτη Linton ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ DOPING I 1 1960 (Ρώµη) : Θάνατος του Knut Enemark Jensen κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων ιεγερτικά ραστηριότητες αντι-doping 1964: IOC ορισµός φαρµακοδιέγερσης 1967: ιεγερτικά Nαρκωτικά κ.α. IOC Ιατρική Επιτροπή: Πρώτη λίστα απαγορευµένων ουσιών Αθλητισµός: Χρήση Αναβολικών έλεγχοι doping 1972: Μόναχο 2079 έλεγχοι 0 doping
7 εκαετίες του 70 και 80 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ DOPING II Γερµανική ηµοκρατία : Εθνική κατάταξη doping 1988: Ολυµπιακός χάρτης 1984: Νέα µέθοδος ανάλυσης doping για την ανίχνευση χρήσης αναβολικών στεροειδών Λόγω της χρήσης τους στον αθλητισµό : 1. Παγκόσµιο Συνέδριο κατά του doping στην Οττάβα 1985: Απαγόρευση της χρήσης β-αποκλειστών 1986: Απαγόρευση της χρήσης διουρητικών 1987: Απαγόρευση χρήσης παραγόντων κάλυψης
8 1988 (Σεούλ): Ανανεωµένη λίστα doping για τους Ολυµπιακούς Αγώνες ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ DOPING III εκαετία 80: Αύξηση του doping αίµατος και της κατάχρησης Ερυθροποιητίνης (EPO) στα αγωνίσµατα αντοχής 1988:Η Πρώην υτική Γερµανία ξεκίνησε «εξω-αγωνιστικούς ελέγχους» 1993: Προσθήκη στη λίστα «και συναφείς ουσίες» εκαετία 80: Έναρξη κατάχρησης αυξητικής ορµόνης (GH) GH Επέκταση της λίστας doping της IOC για τους Ολυµπιακούς Αγώνες του 1992 (Βαρκελώνη) ACTH, EPO, GH 2
9 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ DOPING IV εκαετία του 90: Αύξηση της κατάχρησης φαρµακευτικών ουσιών στα γυµναστήρια 1998:Ένα µεγάλο σκάνδαλο doping ξέσπασε κατά τη διάρκεια του Γύρου της Γαλλίας ραστηριότητες αντι-doping 3
ΛΙΣΤΑ ΑΝΤΙ-DOPING (Ιατρική Επιτροπή των IOC και WADA; 01.09.2001) 10 ΟΥΣΙΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ Απαγορευµένες κατηγορίες ουσιών Κατηγορίες ουσιών που είναι απαγορευµένες υπό ορισµένες συνθήκες Απαγορευµένες µέθοδοι Ιδιαιτερότητες Λίγες ουσίες έχουν όρια συγκεντρώσεως Λίγες ουσίες επιτρέπονται µε ιατρική συνταγή και επισήµανση
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ (Ιατρική Επιτροπή των IOC και WADA; 01.09.2001) 11 Α. ιεγερτικά (π.χ.): Αµφεταµίνη Εφεδρίνη Καφεϊνη Κοκαϊνη και συναφείς ουσίες B. Ναρκωτικά (π.χ.): Ηρωίνη Μορφίνη και συναφείς ουσίες Γ. Αναβολικοί Παράγοντες: 1. Αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή (π.χ. νανδρολόνη, στανοζολόλη) 2. β 2 διεγέρτες (π.χ.κλεµπουτερόλη) και συναφείς ουσίες. ιουρητικά (π.χ.): Φουροσεµίδη και συναφείς ουσίες Ε. Πεπτιδικές Ορµόνες, µιµητικές και ανάλογα: Ινσουλίνη, hcg, LH, ACTH, hgh, IGF-I, EPO και συναφείς ουσίες
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ: 12 Συχνά χρησιµοποιούνται παράνοµα από αυτούς που κάνουν κατάχρηση φαρµακευτικών ουσιών σε πολλές Ευρωπαικές χώρες Ιστορία ΙΕΓΕΡΤΙΚΑ Αµφεταµίνες Εφεδρίνη Κοκαίνη εύτερος Παγκόσµιος Πόλεµος Κατάχρηση της κόκας από τους αρχαίους Ινκας για τη µείωση της κόπωσης Καφείνη και συναφείς ουσίες Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 60: Ποδηλάτες πέθαναν µετά από κατάχρηση διεγερτικών Συχνά χρησιµοποιούµενη: Γκουαράνα(καφείνη) Οριο στη συγκέντρωση στα ούρα για τους αθλητές (12µg/ml)
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ: ΙΕΓΕΡΤΙΚΑ 13 ΙΕΓΕΡΤΙΚΑ Κεντρικό νευρικό σύστηµα Σκοπός της κατάχρησης: Ευφορία Ρύθµιση συναισθηµάτων και συµπεριφοράς Καταστολή: Άγχους Πανικού Ορέξεως Καθυστέρηση κοπώσεως ιέγερση δραστηριότητας ορισµένων περιοχών του κεντρικού νευρικού συστήµατος Λόγω της πρόκλησης αισθήµατος ευεξίας, τα διεγερτικά χρησιµοποιούνται συχνά τόσο στο χώρο του αθλητισµού, όσο και έξω από αυτόν.
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ: ΙΕΓΕΡΤΙΚΑ 14 Καρδιαγγειακές παρενέργειες Γαστρεντερικές παρενέργειες 50 kg Αναπνευστικές παρενέργειες ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗΣ Η ΚΟΚΑΙΝΗΣ Παρενέργειες του κεντρικού νευρικού συτήµατος Φαρµακευτική δηλητηρίαση Γενικευµένες, µυοσκελετικές και δερµατικές παρενέργειες
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ: 15 ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Σκοπός της κατάχρησης: Μείωση πόνου Ναρκωτικά Αναλγησία Ευφορία Ανάλογα µε το είδος των ναρκωτικών Αναλγησία Αναισθησία L M
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ: ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ 16 ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Συστολή της κόρης των οφθαλµών Ζάλη Εθισµός Κνησµός Ίλιγγος Αλλαγή διάθεσης Αίσθηµα αδιαθεσίας Ναυτία L M
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ: 17 ΑΝΑΒΟΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 1. Αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή (AAΣ) (π.χ.νανδρολόνη, τεστοστερόνη) 2. β 2 - διεγέρτες (π.χ.κλενµπουτερόλη, φενοτερόλη) Αναβολικά Πυρήνας µυϊκού κυττάρου Αύξηση πρωτεινοσύνθεσης Αύξηση µυικής µάζας ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ: ΑΝΑΒΟΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 18 ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Γυναικοµαστία Άρρεν: Συρρίκνωση των όρχεων Βλάβη του καρδιαγγειακού συτήµατος Βλάβη του ήπατος Θήλυ: Βράγχος φωνής Αρκετές ορµονικές µεταβολές Αυξηµένη ακµή Βλάβη σκελετικού συστήµατος Υπερτρίχωση Αναστολή σπερµατογένεσης Πιθανή µεγέθυνση του προστάτη Αύξηση σωµατικού βάρους Αλλαγές της ψυχολογικής συµπεριφοράς Αρρενοποίηση Ανώµαλοι καταµήνιοι κύκλοι που οδηγούν στην στειρότητα
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ: ΑΝΑΒΟΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΙΦΝΙ ΙΟΣ ΚΑΡ ΙΑΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ AAΣ 19 Κατάχρηση Αναβολικών Στεροειδών και Αφνίδιος Καρδιακός Θάνατος: Αφνίδιος Καρδιακός Θάνατος σε έναν 20-χρονο Body Builder που έκανε χρήση Αναβολικών Στεροειδών Παθολογική Μελέτη Dickerman et al. Fineschi et al. Cardiology 1995;86:172 Αφνίδιος Καρδιακός Θάνατος Κατά τη ιάρκεια Άσκησης ενός Αρσιβαρίστα που Έκανε Χρήση Ανδρογόνων Στεροειδών Luke et al. J Forensic Sci 1991;35:1441 Arch Pathol Lab Med 2001;125:253 Κατάχρηση Αναβολικών Στεροειδών και Καρδιακός Θάνατος Kennedy et al. Med J Aust 1993;158:346
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ: 20 ΙΟΥΡΗΤΙΚΑ Σκοποί της κατάχρησης: Απώλεια σωµατικού βάρους Βελτίωση µυικής εικόνας Κάλυψητηςχρήσηςάλλων ουσιών doping Αυτές οι επιδράσεις ενέχουν κινδύνους για την υγεία
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ: ΙΟΥΡΗΤΙΚΑ 21 ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Αφυδάτωση ιαταραχές ηλεκτρολυτών Αδυναµία Υπνηλία Κόπωση Αυξηµένος κίνδυνος θρόµβωσης 2 Μυικές κράµπες Καρδιακές αρρυθµίες (προκληθείσες από υποκαλιαιµία)
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ: ΠΕΠΤΙ ΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ 22 ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ Σκοποί της κατάχρησης: Αύξηση µυικής µάζας Μείωση σωµατικού λίπους Αύξηση σωµατικών διαστάσεων Βελτίωση απόδοσης Αύξηση κινήτρου προπόνησης Οξείες Λοίµωξη Παρακράτηση ύδατος Πονοκέφαλος Κόπωση/µυική αδυναµία Πόνοι των µυών και των συνδέσµων Αύξησητηςγλυκόζηςτουαίµατος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Χρόνιες Μεγαλακρία Σαγχαρώδης διαβήτης Αρρυθµίες Όγκοι
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ: ΠΕΠΤΙ ΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ 23 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ Σωµατική άσκηση DOPING Αεροβική προπόνηση Προπόνηση σε υψόµετρο 4 Μετάγγιση αίµατος (=doping αίµατος) Χρήση Ερυθροποιητίνης (EPO)
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ: ΠΕΠΤΙ ΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ 24 ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ rhu-epo ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΤΗΣ EPO ΕΦΙ ΡΩΣΗ Αυξηµένος αριθµός ερυθρών αιµοσφαιρίων (αυξηµένος αιµατοκρίτης) Αφυδάτωση Μειωµένη ταχύτητα ροής Αυξηµένος κίνδυνος θρόµβωσης 5 L
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ: 25 Doping αίµατος Φαρµακευτικός, χηµικός και φυσικός επηρρεασµός του δείγµατος Ενίσχυση της µεταφοράς οξυγόνου Χορήγηση τεχνητών φορέων οξυγόνου 6
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ: ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ 26 DOPING ΑΙΜΑΤΟΣ Αυξηµένος αιµατοκρίτης και αιµοσφαιρίνη Αθλητής αντοχής Πιθανές βιοιατρικές παρενέργειες: Λοιµώξεις Ίκτερος Θρόµβοι Κυκλοφορική υπερφόρτωση Κνησµός Αναπνευστική παύλα Αναφυλακτική αντίδραση
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ: ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ 27 ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΟΞΥΓΟΝΟΥ Πιθανές βιοιατρικές παρενέργειες: Λοιµώξεις Ίκτερος Θρόµβοι Κυκλοφορική υπερφόρτωση Κνησµός 7 Αναπνευστική παύλα Αναφυλακτική αντίδραση
ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ: ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΣ, ΧΗΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΣ ΕΠΗΡΡΕΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΙΓΜΑΤΟΣ 28 ΑΥΞΗΣΗ ΟΓΚΟΥ ΠΛΑΣΜΑΤΟΣ Αυξηµένος αιµατοκρίτης και αιµοσφαιρίνη Κάλυψη doping 8 Λόγω της προσωρινότητας της κάλυψης οι βιοιατρικές παρενέργειες είναι παρόµοιες µε αυτέςτουdoping αίµατος
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΥΠΟ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ: 29 ΑΛΚΟΟΛ Β-ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΕΣ ΚΑΝΝΑΒΙΝΟΕΙ Η π.χ. Χασίς, Μαριχουάνα ΤΟΠΙΚΑ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙ Η υπάρχουν διαφορές για κάθε άθληµα
ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: 30 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ Είναι καλύτερο να έχουµε µια καλά ισορροπηµένη διατροφή παρά να λαµβάνουµε συµπληρώµατα διατροφής. Τα περισσότερα συµπληρώµατα διατροφής (συµπεριλαµβανοµένων υγρών υδατανθράκων, κρεατίνης, πρωτεϊνών, αµνινοξέων, βιταµινών και µεταλλικών αλάτων) δεν απαγορεύονται. Ορισµένα συµπληρώµατα περιέχουν διάφορες ποσότητες ουσιών doping (πχ προορµόνες) που δεν δηλώνονται στην ετικέτα. Αυτέςοιουσίεςπροέρχονταιείτεαπό φυσικές πηγές ή από µολυσµένα εξαρτήµατα που χρησιµοποιούνται στη βιοµηχανία. Αυτά τα παρασκευάσµατα µπορεί να ενέχουν κινδυνους για την υγεία και µπορεί, χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει, να ενοχοποιήσουν έναν αθλητή. Υπερβολική πρόσληψη ορισµένων συµπληρωµάτων (ειδικά αµινοξέων, βιταµινών και µεταλλικών αλάτων) εγκυµονεί κινδύνους για την υγεία. Οι αθλητές θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί και να επιλέγουν συµπληρώµατα διατροφής µε γνωστή σύνθεση, που παράγονται από γνωστούς παρασκευαστές.
ΓΕΝΙΚΕΣΚΥΡΩΣΕΙΣΓΙΑΤΟDOPING: 31 Το doping στον αθλητισµό είναι ανήθικο και απαγορευµένο Οι αθλητές που βρίσκονται θετικοί για doping τιµωρούνται L
Θερµές ευχαριστίες-φωτογραφίες που µας πρόσφεραν: 32 1. Dr. Achim Schmidt, Köln/Germany 2. Prof. Dr. Friedhelm Beuker, Düsseldorf/Germany 3. Dr. Achim Schmidt, Köln/Germany 4. Fischer GmbH, Ried im Innkreis/Austria 5. Dr. Achim Schmidt, Köln/Germany 6. Prof. Dr. Klaus Müller, Kreischa/Germany 7. Fischer GmbH, Ried im Innkreis/Austria 8. Dr. Achim Schmidt, Köln/Germany L