ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Νομικών Θεμάτων 28.1.2015 2013/0407(COD) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων προς την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ενίσχυση ορισμένων πτυχών του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας (COM(2013)0821 C8-0427/2013 2013/0407(COD)) Συντάκτης γνωμοδότησης: Pascal Durand PA\1047535.doc PE546.831v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
PA_Legam PE546.831v01-00 2/20 PA\1047535.doc
ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Η πρόταση της Επιτροπής βασίζεται στο άρθρο 82 παράγραφος 2 στοιχείο δ) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στοχεύει, συγκεκριμένα, στο να εξασφαλιστεί ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας του τεκμηρίου αθωότητας σε όλα τα κράτη μέλη, καθώς και στο να ενισχυθεί το δικαίωμα παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του. Τα βασικά στοιχεία της πρότασης αφορούν συνεπώς το τεκμήριο αθωότητας, το βάρος απόδειξης, το δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης και μη συνεργασίας, το δικαίωμα σιωπής, το δικαίωμα της παράσταση του κατηγορουμένου στη δίκη του και το δικαίωμα σε νέα δίκη. Η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων είχε ήδη εξετάσει την πρόταση στο τέλος της έβδομης κοινοβουλευτικής περιόδου και είχε εγκρίνει ομόφωνα ορισμένες τροπολογίες. Εν γένει, ο νέος συντάκτης γνωμοδότησης χαιρετίζει θερμά τη στάση που τηρήθηκε τότε και χαίρει που μπορεί να επιβεβαιώσει σχεδόν όλες εκείνες τις τροπολογίες, ιδίως όσες αφορούν την αδυναμία αντιστροφής του βάρους απόδειξης σε βάρος των υπόπτων ή των κατηγορουμένων και το μη παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων που συλλέγονται κατά παράβαση του τεκμηρίου αθωότητας. Ο συντάκτης προτείνει επίσης νέες τροπολογίες, για την καλύτερη διευκρίνιση της έκτασης του τεκμηρίου αθωότητας, ιδίως σε σχέση με τις δημόσιες αναφορές περί ενοχής προσώπου πριν από την καταδίκη του (βλ. άρθρο 4 της πρότασης), και για να κατοχυρωθεί έτσι ότι οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι έχουν σε ολόκληρη την Ένωση ένα επαρκώς υψηλό επίπεδο προστασίας. ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ Η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων καλεί την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να λάβει υπόψη τις ακόλουθες τροπολογίες: 1 Αιτιολογική σκέψη -1 (νέα) Σχέδιο νομοθετικού ψηφίσματος (-1) Το άρθρο 11 της Οικουμενικής Διακήρυξης του ΟΗΕ του 1948 για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ορίζει ότι κάθε κατηγορούμενος για ποινικό αδίκημα πρέπει να θεωρείται αθώος, ωσότου διαπιστωθεί η ενοχή του σύμφωνα με τον νόμο, σε ποινική δίκη, κατά την οποία θα του έχουν εξασφαλιστεί όλες οι απαραίτητες για την υπεράσπισή του εγγυήσεις. Το άρθρο 48 του Χάρτη των PA\1047535.doc 3/20 PE546.831v01-00
Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατοχυρώνει το τεκμήριο αθωότητας και τα δικαιώματα της υπεράσπισης. Το άρθρο 6 της Σύμβασης για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών κατοχυρώνει το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. 2 Αιτιολογική σκέψη 1 (1) Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι να ενισχυθεί το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, με τη θέσπιση ελαχίστων κανόνων για ορισμένες πτυχές του τεκμηρίου της αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του. (1) Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι να ενισχυθεί το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, με τη θέσπιση ελαχίστων κανόνων για ορισμένες πτυχές του τεκμηρίου της αθωότητας και του δικαιώματος παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη και να εξασφαλισθεί ότι για τους υπόπτους και τους κατηγορουμένους σε ολόκληρη την ΕΕ εφαρμόζονται ένα κοινό και επαρκώς υψηλό επίπεδο προστασίας, καθώς και οι σχετικές διαδικαστικές εγγυήσεις, με την επιφύλαξη τυχόν υψηλότερου επιπέδου προστασίας το οποίο ενδέχεται να εφαρμόζεται σε ένα κράτος μέλος. Εάν σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η θέσπιση ελάχιστων προτύπων, θα πρέπει πάντα να υπερισχύουν το υψηλότερο επίπεδο προστασίας και οι καλύτερες διαδικαστικές εγγυήσεις που ισχύουν σε ορισμένα κράτη μέλη. PE546.831v01-00 4/20 PA\1047535.doc
3 Αιτιολογική σκέψη 2 (2) Με τη θέσπιση ελάχιστων κανόνων για την προστασία των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων ή κατηγορουμένων, η παρούσα οδηγία θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των κρατών μελών στα συστήματα απονομής ποινικής δικαιοσύνης των άλλων κρατών μελών, και μπορεί, ως εκ τούτου, να συμβάλει στη διευκόλυνση της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων σε ποινικές υποθέσεις. Οι κοινοί αυτοί ελάχιστοι κανόνες θα άρουν τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών σε ολόκληρη την επικράτεια των κρατών μελών. (2) Με τη θέσπιση ελάχιστων κανόνων για την προστασία των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων ή κατηγορουμένων, η παρούσα οδηγία θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των κρατών μελών στα συστήματα απονομής ποινικής δικαιοσύνης των άλλων κρατών μελών, και μπορεί, ως εκ τούτου, να συμβάλει στη διευκόλυνση της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων σε ποινικές υποθέσεις. Μολονότι η παρούσα οδηγία δύναται να έχει έμμεσο αντίκτυπο στην ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών, ωστόσο δεν υφίσταται κάποιο στοιχείο στην πρόταση που να επιδιώκει συγκεκριμένα την επίτευξη του στόχου αυτού. 4 Αιτιολογική σκέψη 13 (13) Το τεκμήριο αθωότητας παραβιάζεται σε περίπτωση που ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος, χωρίς προηγουμένως να έχει αποδειχθεί ένοχος κατά τον νόμο, παρουσιάζεται ως καταδικασμένος μέσω δικαστικής απόφασης ή δημόσιας δήλωσης δικαστικής ή άλλης δημόσιας αρχής. (13) Το τεκμήριο αθωότητας παραβιάζεται σε περίπτωση που ενώ ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ένοχος κατά τον νόμο, εκδοθεί μια δήλωση ή μια πράξη δικαστικής ή άλλης δημόσιας αρχής φύσης ικανής να παρουσιάσει τους υπόπτους ή τους κατηγορουμένους ως ενόχους. PA\1047535.doc 5/20 PE546.831v01-00
(Βλέπε τροπολογία στο άρθρο 4 παράγραφος 1.) Επί πλέον των δημοσίων δηλώσεων και των επισήμων αποφάσεων, η δημόσια κοινοποίηση πληροφοριών από δημόσιες, διοικητικές ή δικαστικές αρχές μπορεί και αυτή να πλήξει το τεκμήριο αθωότητας. 5 Αιτιολογική σκέψη 15 (15) Εν τούτοις, σε ορισμένες περιπτώσεις, η μετάθεση του βάρους απόδειξης στην υπεράσπιση δεν θα είναι ασύμβατη με το τεκμήριο αθωότητας, εφόσον τηρούνται ορισμένες εγγυήσεις: πρέπει να διασφαλίζεται ότι τα νομικά ή πραγματικά τεκμήρια περιορίζονται σε λογικά όρια, τα οποία λαμβάνουν υπόψη τη σοβαρότητα του διακυβεύματος, και είναι μαχητά, π.χ. μέσω νέων αποδεικτικών στοιχείων περί ελαφρυντικών περιστάσεων ή σε περίπτωση ανωτέρας βίας. διαγράφεται (Βλέπε τροπολογία στο άρθρο 5 παράγραφος 2.) Η ανατροπή του βάρους απόδειξης στις ποινικές εκείνες διαδικασίες που απαιτούν στοιχείο πρόθεσης δύσκολα είναι αποδεκτή, και το ζήτημα δεν μπορεί να καλύπτεται γενικά με την παραδοχή της κατ' αρχήν δυνατότητας ανατροπής του βάρους απόδειξης προς όφελος της κατηγορούσας αρχής. PE546.831v01-00 6/20 PA\1047535.doc
6 Αιτιολογική σκέψη 17 (17) Οιοδήποτε μέσο καταναγκασμού χρησιμοποιείται για να υποχρεώσει τον ύποπτο ή κατηγορούμενο να παράσχει πληροφορίες πρέπει να είναι περιορισμένο. Προκειμένου να προσδιοριστεί εάν ο καταναγκασμός παραβίασε τα δικαιώματα αυτά, πρέπει να συνεκτιμώνται τα ακόλουθα, υπό το πρίσμα όλων των περιστάσεων της υπόθεσης: η φύση και ο βαθμός καταναγκασμού που χρησιμοποιείται κατά τη διεξαγωγή αποδείξεων, το βάρος του δημοσίου συμφέροντος κατά την έρευνα και την επιβολή ποινής όσον αφορά το επίμαχο αδίκημα, η ύπαρξη σχετικών δικονομικών εγγυήσεων και η χρήση του υλικού που αποκτήθηκε μέσω καταναγκασμού. Ωστόσο, ο βαθμός καταναγκασμού που επιβάλλεται στους υπόπτους ή κατηγορουμένους ώστε να τους υποχρεώσει να παράσχουν πληροφορίες σχετικά με τις εις βάρος τους κατηγορίες δεν πρέπει να εκμηδενίζει την ουσία του δικαιώματός τους μη αυτοενοχοποίησης και σιωπής, ακόμη και για λόγους ασφάλειας και δημόσιας τάξης. διαγράφεται Η άσκηση καταναγκασμού με σκοπό τη λήψη πληροφοριών από έναν ύποπτο ή έναν κατηγορούμενο είναι απλώς απαράδεκτη, πόσο μάλλον "αν έχει σκοπό να "βοηθήσει" την κατηγορούσα αρχή. PA\1047535.doc 7/20 PE546.831v01-00
7 Αιτιολογική σκέψη 18 (18) Το δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης και μη συνεργασίας δεν πρέπει να περιλαμβάνει τη χρήση, κατά την ποινική διαδικασία, υλικού το οποίο μπορεί να ληφθεί από τον ύποπτο ή κατηγορούμενο μέσω άσκησης εξουσιών νομίμου καταναγκασμού, έχει όμως ύπαρξη ανεξάρτητη από τη βούληση των υπόπτων ή κατηγορουμένων π.χ. το υλικό που αποκτάται δυνάμει εντάλματος, το υλικό για το οποίο υπάρχει νομική υποχρέωση διατήρησης και προσκόμισης εφόσον ζητηθεί, τα δείγματα αναπνοής, αίματος και ούρων και οι ιστοί ανθρωπίνου σώματος για την ανάλυση του DNA. (18) Το δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης και μη συνεργασίας δεν πρέπει να περιλαμβάνει τη χρήση, κατά την ποινική διαδικασία, υλικού το οποίο μπορεί να ληφθεί από τον ύποπτο ή κατηγορούμενο μέσω άσκησης εξουσιών νομίμου καταναγκασμού, υπάρχει όμως ανεξάρτητα από τη βούληση των υπόπτων ή κατηγορουμένων. Εν τούτοις, ο κανόνας αυτός πρέπει να εφαρμόζεται μόνο στις περιπτώσεις στις οποίες το υλικό αποκτάται δυνάμει εντάλματος, ή στις οποίες υπάρχει νομική υποχρέωση διατήρησης και προσκόμισης του υλικού εφόσον ζητηθεί, και στα δείγματα αναπνοής, αίματος και ούρων καθώς και ιστών ανθρωπίνου σώματος για την ανάλυση του DNA. (Βλ. τροπολογία στο άρθρο 6 παράγραφος 2) Για λόγους ασφάλειας δικαίου- καθοριστικής σημασίας στον τομέα του ποινικού δικαίου-, η μη επέκταση του τεκμηρίου αθωότητας σε άλλα στοιχεία ικανά να οδηγήσουν σε αυτοενοχοποίηση πρέπει να περιορίζεται αυστηρά σε σαφώς προσδιορισμένες περιπτώσεις. 8 Αιτιολογική σκέψη 22 (22) Ωστόσο, το δικαίωμα του (22) Ωστόσο, το δικαίωμα του PE546.831v01-00 8/20 PA\1047535.doc
κατηγορουμένου να παρίσταται στη δίκη δεν είναι απόλυτο. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ο κατηγορούμενος μπορεί, ρητώς ή σιωπηρώς αλλά κατά τρόπο μη επιδεχόμενο αμφισβήτηση, να παραιτηθεί του δικαιώματος αυτού. κατηγορουμένου να παρίσταται στη δίκη δεν είναι απόλυτο. Υπό ορισμένους όρους, ο κατηγορούμενος μπορεί, ρητώς και κατά τρόπο μη επιδεχόμενο αμφισβήτηση, να παραιτηθεί του δικαιώματος αυτού. Εξ ορισμού, η σιωπηρή παραίτηση είναι αμφίσημη, αφού δεν εκφράζεται. 9 Αιτιολογική σκέψη 26 (26) Βάσει της αρχής της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου, τα κράτη μέλη οφείλουν να θεσπίζουν επαρκή και αποτελεσματικά μέσα ένδικης προστασίας σε περίπτωση παραβίασης δικαιώματος που παρέχεται στους πολίτες βάσει του δικαίου της Ένωσης. Ένα αποτελεσματικό μέσο ένδικης προστασίας σε περίπτωση παραβίασης μίας εκ των αρχών που ορίζονται στην παρούσα οδηγία, θα πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να έχει ως αποτέλεσμα την επαναφορά του υπόπτου ή κατηγορουμένου στη θέση που θα είχε εάν δεν είχαν παραβιαστεί τα δικαιώματά του. (26) Βάσει της αρχής της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου, τα κράτη μέλη οφείλουν να θεσπίζουν επαρκή και αποτελεσματικά μέσα ένδικης προστασίας σε περίπτωση παραβίασης δικαιώματος που παρέχεται στους πολίτες βάσει του δικαίου της Ένωσης. Ένα αποτελεσματικό μέσο ένδικης προστασίας σε περίπτωση παραβίασης μίας εκ των αρχών που ορίζονται στην παρούσα οδηγία, θα πρέπει αφενός να περιλαμβάνει ένα κατάλληλο μηχανισμό για την καταβολή αποζημίωσης και αφετέρου να έχει ως αποτέλεσμα την επαναφορά του υπόπτου ή κατηγορουμένου στη θέση που θα είχε εάν δεν είχε επέλθει η παραβίαση. (Βλέπε τροπολογία στο άρθρο 10 παράγραφος 2.) PA\1047535.doc 9/20 PE546.831v01-00
Τα μέσα ένδικης προστασίας για τις περιπτώσεις στις οποίες παραβιάζονται τα δικαιώματα που απορρέουν από την παρούσα οδηγία πρέπει να είναι αποτελεσματικά και σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκαθιστούν πλήρως τη ζημία των υπόπτων ή των κατηγορουμένων. 10 Αιτιολογική σκέψη 29 α (νέα) (29 α) Η μεταφορά της παρούσας οδηγίας στις εσωτερικές έννομες τάξεις των κρατών μελών θα πρέπει να συμβάλει στη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης στο πλαίσιο της Ένωσης. Ως εκ τούτου, η εφαρμογή της παρούσας οδηγίας δεν επιτρέπεται να έχει ως αποτέλεσμα την εισαγωγή αποκλίσεων από την υποχρέωση των δημοσίων αρχών να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις θεμελιώδεις νομικές αρχές, όπως κατοχυρώνονται στο άρθρο 6 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων των προσώπων που διώκονται ποινικά. (Βλέπε τροπολογία στο άρθρο 12, τίτλος και νέο εδάφιο1α.) Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ύστατη εγγύηση ενός επαρκώς υψηλού επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων και των δικονομικών εγγυήσεων που απολαύουν οι ύποπτοι και οι κατηγορούμενοι εντός της Ένωσης. Τα θεμελιώδη δικαιώματα δεν επιτρέπεται να τεθούν υπό αμφισβήτηση λόγω τυχόν αδιακρίτως εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. PE546.831v01-00 10/20 PA\1047535.doc
11 Άρθρο 2 Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται στα φυσικά πρόσωπα που είναι ύποπτα ή κατηγορούμενα σε ποινική διαδικασία μέχρι την οριστική ολοκλήρωση της εν λόγω διαδικασίας. Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται στα φυσικά πρόσωπα που είναι ύποπτα ή κατηγορούμενα σε ποινική διαδικασία, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή τόπου κατοικίας τους, ακόμη κι εάν η τη διαδικασία έχει εκκινήσει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία που προβλέπεται στο άρθρο 86 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και τούτο μέχρι την οριστική ολοκλήρωση της εν λόγω διαδικασίας, ήτοι μέχρι την έκδοση δικαστικής απόφασης τελευταίου βαθμού που να μην επιδέχεται καμία προσφυγή. Η τροπολογία έχει σκοπό να επισημάνει ότι η παρούσα οδηγία θεσπίζεται προς όφελος των ευρωπαίων πολιτών, και όχι μόνο, καθώς και να διευκρινίσει το πεδίο εφαρμογής της πρότασης εν όψει της μελλοντικής ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. 12 Άρθρο 3 Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι και κατηγορούμενοι τεκμαίρονται αθώοι μέχρις ότου αποδειχθεί η ενοχή τους σύμφωνα με τον νόμο. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι τεκμαίρονται αθώοι μέχρις ότου αποδειχθεί η ενοχή τους με τελεσίδικη απόφαση, που εκδίδεται σύμφωνα με το νόμο κατά τη διεξαγωγή δημόσιας δίκης, στην οποία θα έχουν διασφαλισθεί όλες οι απαραίτητες για την PA\1047535.doc 11/20 PE546.831v01-00
υπεράσπισή τους εγγυήσεις. 13 Άρθρο 4 εδάφιο 1 Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι, πριν από την οριστική καταδίκη, δεν υπάρχει αναφορά στους υπόπτους ή κατηγορουμένους ως καταδικασθέντες σε δημόσιες δηλώσεις και επίσημες αποφάσεις δημοσίων αρχών. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι, πριν από την οριστική καταδίκη, να μην εκδοθεί μια πράξη ή δήλωση δημόσιας, δικαστικής, πολιτικής ή διοικητικής αρχής φύσης ικανής να παρουσιάσει τους υπόπτους ή τους κατηγορουμένους ως ενόχους. Επί πλέον των δημοσίων δηλώσεων και των επισήμων αποφάσεων, ενέργειες όπως η δημόσια κοινοποίηση πληροφοριών από δημόσιες αρχές μπορούν και αυτές να πλήξουν το τεκμήριο αθωότητας. 14 Άρθρο 4 εδάφιο 2 Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα σε περίπτωση παραβίασης της εν λόγω απαίτησης. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα σε περίπτωση μη τήρησης της προβλεπόμενης στο παρόν άρθρο υποχρέωσης, όπως π.χ. καταβολή αποζημιώσεων και, εάν χρειαστεί, διεξαγωγή νέας δίκης. (Βλέπε τροπολογία στο άρθρο 4 παράγραφος 1.) PE546.831v01-00 12/20 PA\1047535.doc
15 Άρθρο 5 παράγραφος 1 1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι η εισαγγελική αρχή φέρει το βάρος της απόδειξης της ενοχής των υπόπτων ή κατηγορουμένων. Τούτο ισχύει με την επιφύλαξη οιωνδήποτε αυτεπάγγελτων εξουσιών έρευνας του δικάζοντος δικαστηρίου. 1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι η εισαγγελική αρχή φέρει το βάρος της απόδειξης της ενοχής των υπόπτων ή κατηγορουμένων. Τούτο ισχύει με την επιφύλαξη οιωνδήποτε αυτεπάγγελτων εξουσιών έρευνας του δικάζοντος δικαστηρίου και του δικαιώματος της υπεράσπισης να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία, σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες των κρατών μελών. 16 Άρθρο 5 παράγραφος 2 2. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οιοδήποτε τεκμήριο μεταθέτει το βάρος της απόδειξης στους υπόπτους ή κατηγορουμένους είναι επαρκώς σημαντικό ώστε να δικαιολογήσει την εξαίρεση από την εν λόγω αρχή και είναι μαχητό. Προκειμένου να ανατρέψει το τεκμήριο, αρκεί η υπεράσπιση να προσκομίσει επαρκή αποδεικτικά στοιχεία που να δημιουργούν εύλογη αμφιβολία όσον αφορά την ενοχή του υπόπτου ή κατηγορουμένου. διαγράφεται PA\1047535.doc 13/20 PE546.831v01-00
(Βλέπε τροπολογία στην αιτιολογική σκέψη 15.) Η αντιστροφή του βάρους απόδειξης στις ποινικές διαδικασίες είναι δύσκολα αποδεκτή και το θέμα απαιτεί εκτενή μελέτη. 17 Άρθρο 5 παράγραφος 3 α (νέα) Στο πλαίσιο μιας ποινικής διαδικασίας, η αμφιβολία πρέπει να αποβαίνει υπέρ των υπόπτων ή κατηγορουμένων φυσικών προσώπων. 18 Άρθρο 6 παράγραφος 1 1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι έχουν το δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης και μη συνεργασίας σε οιαδήποτε ποινική διαδικασία. 1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι έχουν το δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης. 19 Άρθρο 6 παράγραφος 2 PE546.831v01-00 14/20 PA\1047535.doc
2. Το δικαίωμα που αναφέρεται στην παράγραφο 1 δεν περιλαμβάνει τη χρήση, κατά την ποινική διαδικασία, υλικού που μπορεί να ληφθεί από τους υπόπτους ή κατηγορουμένους μέσω άσκησης εξουσιών νομίμου καταναγκασμού, έχει όμως ύπαρξη ανεξάρτητη από τη βούληση των υπόπτων ή κατηγορουμένων. 2. Το δικαίωμα που αναφέρεται στην παράγραφο 1 δεν περιλαμβάνει τη χρήση, κατά την ποινική διαδικασία, του εξής υλικού, όταν αυτό έχει ληφθεί από τους υπόπτους ή κατηγορουμένους κατά τρόπο νόμιμο: α) το υλικό που αποκτάται δυνάμει εντάλματος β) το υλικό για το οποίο υπάρχει νομική υποχρέωση διατήρησης και προσκόμισης εφόσον ζητηθεί γ) τα δείγματα αναπνοής, αίματος και ούρων καθώς και οι ιστών ανθρωπίνου σώματος για την ανάλυση του DNA. (Βλέπε τροπολογία στην αιτιολογική σκέψη 18.) Για λόγους ασφάλειας του δικαίου καθοριστικής σημασίας στον τομέα του ποινικού δικαίου, η μη επέκταση του τεκμηρίου αθωότητας σε άλλα στοιχεία ικανά να οδηγήσουν σε αυτοενοχοποίηση πρέπει να περιορίζεται αυστηρά σε σαφώς προσδιορισμένες περιπτώσεις. 20 Άρθρο 6 παράγραφος 4 4. Οιαδήποτε αποδεικτικά στοιχεία συγκεντρώνονται κατά παράβαση του παρόντος άρθρου δεν είναι παραδεκτά, εκτός αν η χρήση των εν λόγω αποδεικτικών στοιχείων δεν θίγει την εν γένει αμεροληψία της διαδικασίας. 4. Οποιαδήποτε αποδεικτικά στοιχεία συγκεντρώνονται κατά παράβαση του παρόντος άρθρου δεν είναι παραδεκτά. PA\1047535.doc 15/20 PE546.831v01-00
Η εξαίρεση που προβλέπεται στην πρόταση ενδέχεται να αντιστρατεύεται τον γενικότερο σκοπό της ενίσχυσης του τεκμηρίου αθωότητας και των συναρτώμενων με αυτό δικαιωμάτων. 21 Άρθρο 7 παράγραφος 4 4. Οιαδήποτε αποδεικτικά στοιχεία συγκεντρώνονται κατά παράβαση του παρόντος άρθρου δεν είναι παραδεκτά, εκτός αν η χρήση των εν λόγω αποδεικτικών στοιχείων δεν θίγει την εν γένει αμεροληψία της διαδικασίας. 4. Οποιαδήποτε αποδεικτικά στοιχεία συγκεντρώνονται κατά παράβαση του παρόντος άρθρου δεν είναι παραδεκτά. Η εξαίρεση που προβλέπεται στην πρόταση ενδέχεται να αντιστρατεύεται τον γενικότερο σκοπό της ενίσχυσης του τεκμηρίου αθωότητας και των συναρτώμενων με αυτό δικαιωμάτων. 22 Άρθρο 8 τίτλος Δικαίωμα παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του Δικαίωμα παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του και αποφάσεις που εκδίδονται ερήμην PE546.831v01-00 16/20 PA\1047535.doc
Εφόσον το άρθρο 8 της πρότασης αφορά και τις αποφάσεις που εκδίδονται ερήμην, ο τίτλος του θα πρέπει να τροποποιηθεί σχετικά. 23 Άρθρο 8 παράγραφος 2 α (νέα) 2α. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι καμία δικαστική απόφαση δεν εκδίδεται ερήμην εφόσον, σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι μπορούν να προβάλουν μια βάσιμη δικαιολογία σχετικά με την αδυναμία τους να παραστούν στη δίκη τους. Η πρόταση δεν φαίνεται να καλύπτει τις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες λόγω μιας βάσιμης αιτιολόγησης όπως σοβαρή ασθένεια, θάνατος ενός μέλους της οικογένειας κ.λπ. οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι δεν δύνανται να παραστούν στη δίκη τους και διατρέχουν έτσι κίνδυνο να καταδικασθούν ερήμην. 24 Άρθρο 8 παράγραφος 3 α (νέα) Υπό τον όρο ότι τηρούνται όλες οι προϋποθέσεις που θεσπίζονται στο παρόν άρθρο, τα κράτη μέλη έχουν την ευχέρεια να εφαρμόζουν απλοποιημένες διαδικασίες για ποινικές δίκες σχετικά με αδικήματα ήσσονος βαρύτητας. Τα κράτη μέλη κοινοποιούν στην Επιτροπή τις προβλεπόμενες από το εθνικό δίκαιο PA\1047535.doc 17/20 PE546.831v01-00
εξαιρέσεις. Με την επιφύλαξη του τεκμηρίου αθωότητας, τόσο η διάρκεια όσο και η πολυπλοκότητα των ποινικών διαδικασιών θα πρέπει να είναι ανάλογες με τη σοβαρότητα του αδικήματος. Θα πρέπει εντούτοις να προβλέπονται μέτρα ώστε οι απλοποιημένες διαδικασίες να μη χρησιμοποιούνται καταχρηστικά. 25 Άρθρο 8 παράγραφος 3 β (νέα) 3 β. Ως «ήσσονος σημασίας αδίκημα», κατά την έννοια της παραγράφου 3α, νοείται αδίκημα, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, το οποίο τιμωρείται με ποινή ελαφρύτερη της στερητική της ελευθερίας ποινής, σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους μέλους στο οποίο διεξάγεται η ποινική δίκη. 26 Άρθρο 10 παράγραφος 2 2. Το μέσο ένδικης προστασίας έχει, στο μέτρο του δυνατού, ως αποτέλεσμα την επαναφορά του υπόπτου ή κατηγορουμένου στη θέση που θα είχε εάν δεν είχαν παραβιαστεί τα δικαιώματά του, με σκοπό να διαφυλαχθεί το δικαίωμα σε 2. Το μέσο ένδικης προστασίας θα πρέπει αφενός να περιλαμβάνει τα κατάλληλα μέσα για την καταβολή αποζημίωσης και αφετέρου να έχει ως αποτέλεσμα την επαναφορά του υπόπτου ή κατηγορουμένου στη θέση που θα είχε εάν PE546.831v01-00 18/20 PA\1047535.doc
δίκαιη δίκη και το δικαίωμα υπεράσπισης. δεν είχε επέλθει η παραβίαση, με σκοπό να διαφυλαχθεί το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και το δικαίωμα υπεράσπισης. (Βλέπε τροπολογία στην αιτιολογική σκέψη 26.) Τα μέσα ένδικης προστασίας για τις περιπτώσεις στις οποίες παραβιάζονται τα δικαιώματα που απορρέουν από την παρούσα οδηγία πρέπει να είναι αποτελεσματικά και σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκαθιστούν πλήρως τη ζημία των υπόπτων ή των κατηγορουμένων. 27 Άρθρο 10 παράγραφος 2 α (νέα) 2 α. Κάθε μη απαραίτητη σκληρότητα στη σύλληψη του κατηγορουμένου πρέπει να καταστέλλεται αυστηρώς. Δεδομένου ότι ένα κατηγορούμενο πρόσωπο θεωρείται αθώο, η φυλάκισή του και, γενικότερα, οποιοδήποτε μέτρο που αποβλέπει στη σύλληψή του, πρέπει να λαμβάνεται με σύνεση. 28 Άρθρο 12 τίτλος Ρήτρα μη υποβάθμισης των προτύπων Επίπεδο προστασίας (Βλέπε τροπολογίες στην αιτιολογική σκέψη 29 α και στο άρθρο 12 εδάφιο 1α νέο.) PA\1047535.doc 19/20 PE546.831v01-00
Δεδομένου ότι ο τίτλος του άρθρου φαίνεται ασαφής και ουδόλως αποτυπώνει το περιεχόμενο της διάταξης, η τροπολογία αυτή παραπέμπει στον τίτλο του άρθρου 53 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο εισάγει μια παρόμοια αρχή. 29 Άρθρο 12 εδάφιο 1 α (νέο) Η παρούσα οδηγία δεν μεταβάλλει την υποχρέωση σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των θεμελιωδών νομικών αρχών, όπως κατοχυρώνονται στο άρθρο 6 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων των προσώπων που διώκονται ποινικά. Δεν επιτρέπεται να θιγεί καμία από τις υποχρεώσεις που βαρύνουν επ' αυτού τις δημόσιες αρχές. Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί απόλυτη εγγύηση ενός επαρκώς υψηλού επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων και των δικονομικών εγγυήσεων που απολαύουν οι ύποπτοι και οι κατηγορούμενοι εντός της Ένωσης. Τα θεμελιώδη δικαιώματα δεν επιτρέπεται να τεθούν υπό αμφισβήτηση λόγω τυχόν αδιακρίτως εφαρμογής της παρούσας οδηγίας. PE546.831v01-00 20/20 PA\1047535.doc