ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ A. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ MIA ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΗΣ A. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ Ι. ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ α. πολιτικός τομέας 1. Υποχωρούν εθνικοί ανταγωνισμοί, αντιπαλότητες και μίση του ιστορικού παρελθόντος που οδήγησαν τα ευρωπαϊκά κράτη σε καταστροφικούς πολέμους. Σφυρηλατούνται σχέσεις φιλίας και συνεργασίας. Εμπεδώνεται κλίμα ειρηνικής συνύπαρξης και σταθερότητας. 2. Εδραιώνεται το δημοκρατικό πολίτευμα. Κατοχυρώνονται και διασφαλίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα με την εφαρμογή ενός ενιαίου θεσμικού πλαισίου, ενός κοινού κώδικα δικαίου σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, και με τη δημιουργία κοινών θεσμικών οργάνων, όπως είναι το Συμβούλιο των Υπουργών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. 3. Ενισχύεται το πολιτικό κύρος της Ευρώπης και αναδεικνύεται η δυνατότητα της να διαδραματίσει καθοριστικό πολιτικό ρόλο παρεμβαίνοντας στις διεθνείς εξελίξεις. β. Οικονομικός τομέας 1. Καταργούνται τα οικονομικά σύνορα και διαμορφώνεται ένας ενιαίος οικονομικός χώρος μέσα στον οποίο άνθρωποι, κεφάλαια και αγαθά διακινούνται ελεύθερα. Επιτυγχάνεται η νομισματική ενοποίηση της Ευρώπης. 2. Ενισχύεται η οικονομική πρόοδος με την απελευθέρωση του εμπορίου, την ανάπτυξη των εμπορικών ανταλλαγών και την αύξηση του ανταγωνισμού. 3. Αναπτύσσονται οι παραγωγικοί τομείς (γεωργία, βιομηχανία, εμπόριο κλπ.) των χωρών με την προώθηση μέτρων (λ.χ. με τη χρηματοδότηση έργων υποδομής) για τη σύγκλιση των εθνικών οικονομιών και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των λαών. γ. Πολιτιστικός τομέας

1. Αναπτύσσεται η συνεργασία των λαών με την ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων και ιδεών. Προωθείται έτσι η καλλιέργεια των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών. 2. Με την επικράτηση πνεύματος ανεκτικότητας και σεβασμού στο διαφορετικό διαμορφώνεται μια πολυπολιτισμική Ευρώπη, στην οποία συνυπάρχουν αρμονικά διαφορετικές αντιλήψεις, νοοτροπίες, ήθη και έθιμα. δ. Κοινωνικός τομέας Προωθείται η συνεργασία των χωρών με σκοπό τον εκσυγχρονισμό των κοινωνικών θεσμών και την αντιμετώπιση προβλημάτων που ταλανίζουν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως είναι η ανεργία, η εγκληματικότητα κ.ά. ΙΙ. (ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΑ) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ α. πολιτικός τομέας 1. Κίνδυνος συγκέντρωσης της εξουσίας στα ισχυρότερα κράτη. 2. Αποδυνάμωση της πολιτικής αυτονομίας των εθνικών κυβερνήσεων. β. οικονομικός τομέας 1. Διεύρυνση της οικονομικής και της πολιτικής κυριαρχίας των ισχυρών κρατών σε βάρος των αδυνάτων. Η οικονομική και πολιτική δύναμη των ισχυρών κρατών τούς επιτρέπει να διαδραματίζουν κύριο ρόλο στη λήψη των αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να επιβάλλουν τις δικές τους θέσεις, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται η αρχή της ισότητας και η κοινή ευρωπαϊκή ευημερία. 2. Αδυναμία των ασθενέστερων οικονομικά χωρών να αντεπεξέλθουν στον ισχυρό ανταγωνισμό και να υιοθετήσουν την οικονομική πολιτική που συχνά υπαγορεύεται από τις οικονομικά πιο εύρωστες χώρες. γ. πολιτιστικός τομέας Πολιτιστικός ιμπεριαλισμός των ισχυρών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης: επιβολή πολιτιστικών στοιχείων στα αδύναμα κράτη, τα οποία κινδυνεύουν να απολέσουν την παράδοση και την πολιτισμική τους ταυτότητα.

δ. ιδεολογικός τομέας Αναβίωση εθνικιστικών αντιλήψεων ως αποτέλεσμα των ανισοτήτων και των αντιτιθέμενων εθνικών συμφερόντων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΙΙΙ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ α. πολιτικός τομέας 1. Καθιέρωση ενός συστήματος δημοκρατικής διακυβέρνησης που θα επιτρέπει την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή των Ευρωπαίων πολιτών στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων. 2. Προώθηση της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης με την απόκτηση κοινού συντάγματος και την ενίσχυση του ρόλου του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. 3. Εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. 4. Ενίσχυση του πνεύματος συνεργασίας και αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών και αντιμετώπιση των διαφορών που ανακύπτουν με διάθεση συνεννόησης και αμοιβαίων υποχωρήσεων. 5. Ενίσχυση του παγκόσμιου πολιτικού ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας (λ.χ. πόλεμος, πυρηνικά όπλα, πείνα, υποβάθμιση του περιβάλλοντος κλπ.) με τη διαμόρφωση κοινής πολιτικής. β. οικονομικός τομέας Αντιμετώπιση των οικονομικών ανισοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και επιδίωξη της πραγματικής οικονομικής σύγκλισης. γ. πολιτιστικός τομέας 1. Σεβασμός στην πολιτιστική ιδιαιτερότητα κάθε λαού. 2. Ανεκτικότητα. 3. Ανάδειξη των κοινών πολιτισμικών στοιχείων που ενώνουν τους λαούς της Ευρώπης και συμβάλλουν στην καλλιέργεια ευρωπαϊκής συνείδησης. δ. εκπαίδευση- ιδεολογικός τομέας 1. Διαμόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης μέσω της γνώσης της ιστορίας και του πολιτισμού της Ευρώπης.

2. Επαφή των νέων με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, μέσω προγραμμάτων που περιλαμβάνουν επισκέψεις ανταλλαγές μαθητών, με έμφαση στη διδασκαλία των ευρωπαϊκών γλωσσών και στη διαδικτυακή σύνδεση των σχολείων, ώστε να διαμορφωθεί ευρωπαϊκή συνείδηση στην ψυχή των νέων. 3. Οι εθνικές παραδόσεις των λαών της Ευρώπης θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με σεβασμό και να θεωρούνται επιμέρους στοιχεία που συνθέτουν αρμονικά το ευρωπαϊκό πολιτιστικό οικοδόμημα. Από την άλλη πλευρά, η γνώση και η δημιουργική αξιοποίηση της εθνικής παράδοσης από κάθε ευρωπαϊκό λαό δεν αντιβαίνει προς το ευρωπαϊκό πολιτιστικό οικοδόμημα, αλλά το πλουτίζει και το εκδημοκρατίζει. Β. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ορισμός: 1. η δημιουργία μιας παγκόσμιας οικονομικής ζώνης, μιας παγκόσμιας αγοράς, όπου τα προϊόντα θα κινούνται ελεύθερα. η μετατροπή της οικουμένης σε μια ενιαία οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επικράτεια. 2. (κατ επέκταση) η οικουμενική διεύρυνση κατάστασης, θεσμού, ιδέας κλπ. Συνώνυμα: διεθνοποίηση, οικουμενικότητα. Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη, Αθήνα 2005 Ι. ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ α. οικονομικός τομέας 1. Με την κατάργηση των οικονομικών συνόρων διαμορφώνεται μια ενιαία αγορά, απελευθερώνονται οι συναλλαγές, ενισχύεται ο ανταγωνισμός και αυξάνεται η παραγωγικότητα με αποτέλεσμα να μειώνονται οι τιμές και να βελτιώνεται η ποιότητα των προϊόντων. 2. Με τη διεύρυνση των εμπορικών δραστηριοτήτων και την ανταλλαγή των οικονομικών μεθόδων αναπτύσσονται εμπορικές σχέσεις μεταξύ των χωρών και επιτυγχάνεται οικονομική πρόοδος σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρέχεται, επίσης, τεχνογνωσία ακόμη και σε υπανάπτυκτες χώρες με αποτέλεσμα τον εκσυγχρονισμό της βιοτεχνίας και της βιομηχανίας τους, την εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών τους και τελικώς τη διάδοση της τεχνολογίας σε ολόκληρο τον πλανήτη.

β. κοινωνικός τομέας 1. Ευνοείται η επικοινωνία των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. 2. Καλλιεργείται μεταξύ των λαών η συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας, η κατανόηση και η αλληλεγγύη. Εξαλείφονται οι προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και ο ρατσισμός. γ. πολιτικός τομέας 1. Τα σύγχρονα μέσα πληροφόρησης και επικοινωνίας συμβάλλουν στην ενημέρωση των πολιτών σε παγκόσμιο επίπεδο, στη διάδοση των ιδεών, στη διανθρώπινη συνεργασία, στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων και στο στιγματισμό των αυταρχικών καθεστώτων. Ευνοούν, έτσι, την επικράτηση των δημοκρατικών ιδεωδών και των δημοκρατικών πολιτευμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. 2. Ενισχύονται οι διακρατικές σχέσεις, αναβαθμίζεται ο ρόλος των διεθνών οργανισμών και επιλύονται ειρηνικά οι διαφορές μεταξύ των κρατών. 3. Καθίσταται ευχερέστερη η αντιμετώπιση παγκόσμιων προβλημάτων, όπως είναι οι πυρηνικοί εξοπλισμοί, η μόλυνση του περιβάλλοντος κλπ. δ. πνευματικός τομέας Η διαμόρφωση ενός ενιαίου οικονομικού, πολιτικού και πολιτιστικού χώρου ευνοεί την ανάπτυξη της επιστήμης και της παιδείας μέσω της διεθνούς αλληλεπίδρασης και της συνεργασίας. Οι νέοι έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν την παγκόσμια κουλτούρα και να σταδιοδρομήσουν επαγγελματικά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. ε. πολιτιστικός τομέας Αναπτύσσεται η πολιτισμική αλληλεπίδραση μεταξύ των λαών, διαμορφώνεται μια πολυπολιτισμική παγκόσμια κοινότητα, ένας οικουμενικός πολιτισμός. Οι τέχνες, τα γράμματα και οι επιστήμες αναπτύσσονται, διαδίδονται και αποτελούν κτήμα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Κάθε χώρα αφήνει τη δική της «σφραγίδα» στο παγκόσμιο «πολιτιστικό γίγνεσθαι».

ΙΙ. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ α. οικονομικός τομέας 1. Αδυναμία των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων να αντεπεξέλθουν στον ισχυρό ανταγωνισμό των πολυεθνικών εταιρειών. 2. Οικονομική κυριαρχία των ισχυρών κρατών και αύξηση των ανισοτήτων μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών. Οικονομική εξάρτηση των μικρών χωρών από τις ισχυρές. 3. Η απελευθέρωση του εμπορίου, η όξυνση του διεθνούς ανταγωνισμού και η διαμόρφωση μιας παγκόσμιας αγοράς διευκολύνει τις οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη να ρυθμίζουν τη διεθνή οικονομία με κριτήριο τα συμφέροντά τους. Για παράδειγμα, μπορούν να μεταφέρουν επιχειρήσεις τους σε χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας δημιουργώντας προβλήματα, όπως είναι η ανεργία, η περιστολή των εργασιακών δικαιωμάτων κ.ά. 4. Συγκέντρωση του παγκόσμιου πλούτου από ένα μικρό αριθμό ισχυρών χωρών ή προσώπων. β. πολιτικός τομέας 1. Υπονόμευση της εθνικής κυριαρχίας των αδύναμων χωρών και πολιτική εξάρτησή τους από τις ισχυρές. 2. Αποδυνάμωση του έθνους- κράτους και εκχώρηση πολλών από τις εξουσίες του σε υπερεθνικά κέντρα αποφάσεων, όπως είναι η Παγκόσμια Τράπεζα. γ. πολιτιστικός αισθητικός τομέας 1. Αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας των αδύναμων χωρών, κίνδυνος πολιτιστικής αλλοτρίωσής τους. Πολιτιστικός ιμπεριαλισμός (ιμπεριαλισμός =επεκτατισμός, imperium= εξουσία) των ισχυρών οικονομικά και πολιτισμικά χωρών. 2. Επικράτηση της ξενομανίας και της άκριτης μίμησης ξένων προτύπων. 3. Με την επίδραση της παγκόσμιας πολιτιστικής βιομηχανίας (κινηματογράφος, μορφές διασκέδασης κλπ.) επικρατεί η αισθητική ομοιομορφία, αποδυναμώνεται το αισθητικό κριτήριο και χάνεται η ποικιλία στην έκφραση του ωραίου μέσω της τέχνης.

δ. κοινωνικός τομέας 1. Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός μεταφέρεται σε ατομικό επίπεδο και επιδρά στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική. 2. Ευνοείται, σε αρκετές περιπτώσεις, η υιοθέτηση αρνητικών ατομικών και κοινωνικών αξιών που προβάλλονται κυρίως μέσω των διεθνών ΜΜΕ. ΙΙΙ. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ 1. Μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις της δημιουργίας ενός οικουμενικού πολιτισμού είναι η έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη όλων των χωρών του κόσμου. Η οικονομική επικράτηση ορισμένων χωρών σε βάρος άλλων διαιωνίζει τις οικονομικές ανισότητες και αναστέλλει την παγκόσμια πρόοδο και ευημερία. 2. Η αντίληψη ότι η παγκοσμιοποίηση είναι κυρίως οικονομικός όρος και σημαίνει τη δημιουργία μιας παγκόσμιας αγοράς, η οποία ρυθμίζει τα πάντα και ταυτόχρονα αυτορυθμίζεται, δεν συμβάλλει στην πολύπλευρη και ουσιαστική αλληλεπίδραση των λαών ούτε επαρκεί για να πραγματοποιήσει τα όνειρα και τις προσδοκίες των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. 3. Συνειδητοποίηση ότι ο πνευματικός και πολιτιστικός τομέας δεν πρέπει να υπολείπεται του υλικού οικονομικού, εάν επιδιώκεται πραγματικά μια παγκοσμιοποίηση με «ανθρώπινο πρόσωπο». Προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί να συμβάλλει αναμφισβήτητα και μια άλλη παράμετρος, πολιτική αυτή τη φορά: η ενίσχυση της δημοκρατίας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. 4. Στις σχέσεις των κρατών δεν θα πρέπει να επικρατεί το «το δίκαιο του ισχυρότερου», αλλά πνεύμα ισοτιμίας, αλληλοσεβασμού και συνεργασίας. 5. Αποφασιστικής σημασίας είναι ο ρόλος της παιδείας, κυρίως της ανθρωπιστικής. Εξάλλου, η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος μπορεί να εξασφαλίσει στο νέο άνθρωπο τις απαραίτητες προϋποθέσεις, για να αναπτύξει οικουμενική συνείδηση και να σταδιοδρομήσει στο σημερινό «παγκόσμιο χωριό». 6. Η πολιτισμική ιδιαιτερότητα κάθε χώρας θα πρέπει να είναι σεβαστή. Οι εθνικές παραδόσεις αποτελούν την πολιτιστική κληρονομιά, την ιδιαίτερη ταυτότητα κάθε λαού και η διατήρησή τους είναι χρέος όλων.

Γ. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ορισμός: πολίτευμα με διαφορετικές μορφές κατά κοινωνίες και ιστορικές περιόδους, σύμφωνα με το οποίο η πολιτική εξουσία πηγάζει από το λαό και ασκείται προς όφελος του, βασικές δε αρχές του αποτελούν η ισονομία, η ισοπολιτεία, η κατοχύρωση των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων, η αρχή της πλειοψηφίας κλπ.. Αντώνυμο: τυραννία, απολυταρχία, ολιγαρχία, μοναρχία, δεσποτισμός, δικτατορία, φασισμός. Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη, Αθήνα 2005 Ολοκληρωτισμός: Βρίσκεται στον αντίποδα της δημοκρατίας. Σύμφωνα με το λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη (Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2005) είναι το «σύστημα διακυβέρνησης που δεν αφήνει κανένα περιθώριο για ατομική ελευθερία και δράση και επιδιώκει να ελέγξει όλες τις πλευρές της κοινωνικής ή/ και της προσωπικής ζωής του πολίτη και να τις καθυποτάξει στην κρατική εξουσία (λ.χ. η δικτατορία, ο φασισμός, η θεοκρατία κ.ά.). συνώνυμο: απολυταρχία. Αντώνυμο: δημοκρατία. (Μεταφρ. δάνειο από το αγγλικό totalitarianism)». Σημείωση: στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να μελετήσει ο μαθητής τη «γλώσσα της εξουσίας και τη γλώσσα της παιδείας» (Βιβλίο Έκφρασης Έκθεσης Γ Λυκείου ΟΕΔΒ σελ. 218 και εξής). Μπορεί λ.χ. να διαβάσει το διάλογο Προμηθέα Ερμή (σελ. 226-227: ο λόγος του θεού Ερμή εδώ εκφράζει την εξουσία), το διάλογο Αντιγόνης- Κρέοντα (σελ. 229-230: την εξουσία εκφράζει εδώ ο λόγος του Κρέοντα), το διάλογο ανάμεσα στο Μ. Βασίλειο και στο Μόδεστο (σελ. 230-231: ο Μόδεστος διά του λόγου του εκφράζει εδώ την εξουσία) και, τέλος, την απάντηση του Θ. Κολοκοτρώνη στις απειλές του Ιμπραήμ (σελ. 231). ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ- ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ Στην αρχαία Αθήνα η δημοκρατία ήταν άμεση, εφόσον οι αποφάσεις λαμβάνονταν από τη συνέλευση του λαού, την Εκκλησία του Δήμου. Βεβαίως, οι κοινωνίες της εποχής ήταν δουλοκτητικές, αλλά το γεγονός ότι η αρχαία Αθήνα δεν κατάφερε να υπερβεί τις αρνητικές αυτές συνθήκες της εποχής της (όπως και το επίσης αρνητικό γεγονός ότι οι γυναίκες και οι μέτοικοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα) δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να υποτιμήσουμε ή να αγνοήσουμε την τεράστια συμβολή του αρχαίου αθηναϊκού δημοκρατικού πολιτεύματος στη διαμόρφωση του σύγχρονου πολιτικού πολιτισμού μας. Ενδεικτικά αναφέρω οκτώ σημεία: 1. Τότε ο ίδιος ο λαός ή ακριβέστερα οι ελεύθεροι πολίτες ασκούσαν απευθείας την πολιτική εξουσία και αποφάσιζαν άμεσα, δηλαδή χωρίς αντιπροσώπους. 2. Εξασφαλίστηκε η ισονομία. 3. Εξασφαλίστηκε η ισηγορία (=ισότητα δικαιωμάτων λόγου, ελευθερία λόγου).

4. Καταργήθηκαν εντός του σώματος των πολιτών οι κοινωνικές διακρίσεις. 5. Η Εκκλησία του δήμου, δηλαδή η συνέλευση των πολιτών, εξέλεγε τους άρχοντες (=αιρετοί), οι οποίοι ήταν μετακλητοί, και επίσης τους δικαστές (!). 6. Οι πλούσιοι Αθηναίοι επιβαρύνονταν με τα έξοδα των λειτουργιών (αρχ. λεῖτος= δημόσιος ληός/λεώς/λαός- + έργον), δηλαδή έργων για το λαό -«δημόσιων έργων», και ήταν ένα είδος φορολόγησης των ευπόρων που ήταν οργανωμένο κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να εξασφαλίζει τη συναίνεση και την αυτοπροβολή του φορολογούμενου. Τέτοιες λειτουργίες ήταν: - η τριηραρχία (=προσφορά χρημάτων για τη συντήρηση κρατικού πλοίου. - η χορηγία (ανάληψη της δαπάνης θεατρικής παράστασης) - η γυμνασιαρχία (καταβολή των εξόδων των αθλητών που θα έπαιρναν μέρος σε αγώνες). 7. Η αθηναϊκή πολιτεία αναγνωρίζοντας την τεράστια εκπαιδευτική και αισθητική σημασία των θεατρικών παραστάσεων -στην αρχαιότητα δεν γινόταν λόγος για «παίξιμο τραγωδίας», αλλά για διδασκαλία τραγωδίας-, πρόσφερε από το δημόσιο ταμείο χρήματα, τα θεωρικά, στους άπορους πολίτες της, προκειμένου να παρακολουθούν τις θεατρικές παραστάσεις. Επρόκειτο, επομένως, για οργανωμένο κράτος Πρόνοιας. 8. Οι αξιωματούχοι του αθηναϊκού κράτους λογοδοτούσαν («εὐθύνας διδόναι») για όσα έπραξαν στη διάρκεια της εξουσίας τους. Στην αρχή ελέγχονταν για οικονομικές ατασθαλίες και στη συνέχεια για άλλες μορφές επίμεμπτης (=αξιόμεμπτης, αξιοκατάκριτης) διαγωγής. Ι. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 1. Η δημοκρατία στηρίζεται στο σεβασμό και στην προστασία της αξίας του ανθρώπου. Στο δημοκρατικό πολίτευμα αναγνωρίζεται η ελευθερία της σκέψης και του λόγου, η ισότητα των δικαιωμάτων (όπως το δικαίωμα στη εκπαίδευση, στην ιατρική περίθαλψη, στις κοινωνικές παροχές, κ.ά. ) και των ευκαιριών, η ισονομία, η αξιοκρατία, η ανεξιθρησκία, το δικαίωμα της απεργίας κλπ.. Η δημοκρατία συνδέεται, επομένως, άρρηκτα με τον ανθρωπισμό. 2. Οι πολίτες έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα να καθορίζουν τις τύχες τις κοινωνίας εντός της οποίας διαβιούν, εκλέγοντας τους αντιπροσώπους τους με ελεύθερες εκλογές. 3. Το δημοκρατικό πολίτευμα επιτρέπει σε όλους τους πολίτες της συμμετοχή στα κοινά καθιστώντας τους, έτσι, όχι μόνο ελευθέρους αλλά και υπεύθυνους. Η δημοκρατία στηρίζεται στους ενεργούς πολίτες, εκείνους που συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων που αφορούν το σύνολο. Ο Περικλής στον Επιτάφιό του επισημαίνει ότι μόνοι εμείς (οι Αθηναίοι) εκείνον που δεν μετέχει στα κοινά δεν τον

θεωρούμε φιλήσυχο, αλλά άχρηστο: «μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ' ἀχρεῖον νομίζομεν». (Θουκυδ. Ιστορ. ΙΙ, 40, 2,3-5). 4. Στη δημοκρατία η μειοψηφία σέβεται τις αποφάσεις της πλειοψηφίας. Η δημοκρατία στηρίζεται στην αρχή της πλειοψηφίας. 5. Στα δημοκρατικά πολιτεύματα υπάρχουν πολλά κόμματα, στα οποία επιτρέπεται η ελεύθερη έκφραση των ιδεών τους. 6. Επικρατεί κράτος δικαίου, γιατί λαμβάνονται αποφάσεις από την εκάστοτε κυβέρνηση με στόχο το συμφέρον του λαού. 7. Το δημοκρατικό πολίτευμα μέσω της ισότητας των ευκαιριών και των δικαιωμάτων παρέχει τις προϋποθέσεις για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του πολίτη και την ανάδειξή του στις ανώτερες κοινωνικές θέσεις ανάλογα με την αξία του. Επομένως, πρόκειται για ισότητα η οποία δεν οδηγεί στην ισοπέδωση και στην κατάργηση των ατομικών ικανοτήτων, αλλά συνδέεται αναπόσπαστα με την αξιοκρατία. Ειδικότερα, μέσω της παιδείας ο πολίτης αποκτά δημοκρατικό ήθος, αναπτύσσει τις ικανότητές του και πραγματοποιεί απρόσκοπτα τις φιλοδοξίες και τα όνειρά του. 8. Καλλιεργούνται ο διάλογος, η ανεκτικότητα και η συναίνεση ως μέσα επίλυσης των διαφόρων κοινωνικών προβλημάτων. ΙΙ. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ 1. Η κυριαρχία των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων. Στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας η πολιτική, ως έκφραση της βούλησης του λαού, αδυνατεί να ασκήσει αποτελεσματικό έλεγχο στις οικονομικές δραστηριότητες τεράστιων επιχειρήσεων και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ή ακόμη και φυσικών προσώπων (λ.χ. επενδυτές με αδιαφανείς οικονομικές δραστηριότητες). Η αδυναμία αυτή έχει ως αποτέλεσμα να λαμβάνονται πολιτικές αποφάσεις, οι οποίες δεν εκφράζουν το αληθινό συμφέρον του λαού, όπως αυτό αποτυπώνεται στις εκάστοτε εκλογές. 2. Η ανεξέλεγκτη δύναμη των ΜΜΕ, τα οποία κάποτε διαπλέκονται με παράγοντες της οικονομικής και της πολιτικής εξουσίας και μεταβάλλονται σε προπαγανδιστικούς μηχανισμούς παραβιάζοντας τη δημοσιογραφική

δεοντολογία, συσκοτίζοντας την αλήθεια και παραπληροφορώντας την κοινή γνώμη. 3. Τα φαινόμενα αναξιοκρατίας, ιδιοτέλειας, διαφθοράς και ασυνέπειας που παρατηρούνται στο χώρο της πολιτικής κλονίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών και τους οδηγούν στην απογοήτευση και στην αποστασιοποίηση από τα κοινά. 4. Η φτώχεια, η ανεργία, οι κοινωνικές ανισότητες και ο κοινωνικός αποκλεισμός, φαινόμενα που υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή και αντιβαίνουν στο αληθινό νόημα της δημοκρατίας. 5. Η κρίση θεσμών και αξιών, η οποία οδηγεί στον ατομικισμό, στον ωφελιμισμό και στον ανταγωνισμό αποδυναμώνοντας το πνεύμα της συλλογικότητας και τη δημοκρατική συνείδηση. Για παράδειγμα, το καταναλωτικό πρότυπο ζωής που επικρατεί στο σύγχρονο κόσμο επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της δημοκρατίας. 6. Η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που αντίκειται στον κοινωνικό χαρακτήρα της δημοκρατίας, αφού ο σεβασμός της ιδιαιτερότητας, η ανεκτικότητα και η καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων και των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας (βία, εγκληματικότητα κλπ.) είναι συστατικά στοιχεία της δημοκρατίας. 7. Η έλλειψη παιδείας και κριτικής σκέψης. ΙΙΙ. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΡΘΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ 1. Καλλιέργεια της δημοκρατικής συνείδησης και του δημοκρατικού ήθους των πολιτών μέσω της παιδείας. Δημοκρατία και παιδεία είναι έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες. Στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος η πνευματική καλλιέργεια θα προσφέρει στο νέο άνθρωπο τη δυνατότητα να γνωρίσει την αξία των δημοκρατικών στοιχείων του πολιτικού πολιτισμού, θα τον εκπαιδεύσει στις αρετές που πρέπει να διέπουν το δημοκρατικό τόπο ζωής (υπευθυνότητα, διάλογος, ανεκτικότητα κ.ά.), θα τον παροτρύνει να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τη συλλογική ζωή (λ.χ. θεσμός μαθητικών κοινοτήτων, Βουλή των Εφήβων κ.ά.) και θα του αναπτύξει την κριτική ικανότητα.

2. Ο δημοκρατικός πολίτης είναι ο καλλιεργημένος πνευματικά, ο ενημερωμένος έγκυρα και πολύπλευρα, ο σκεπτόμενος κριτικά, ο υπεύθυνος και, βεβαίως, ο ενεργός. Δίχως την ενεργό συμμετοχή του η Δημοκρατία είναι έννοια κενή περιεχομένου. 3. Η δημοκρατία χρειάζεται πολιτικούς που διαθέτουν υψηλό ήθος, αξιοπιστία, συγκεκριμένα και εφικτά προγράμματα, συνέπεια λόγων και έργων. Ο άξιος του ονόματός του πολιτικός προτάσσει το κοινωνικό συμφέρον του προσωπικού και του κομματικού. 4. Καθοριστικής σημασίας για τη ορθή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η ύπαρξη ανεξάρτητων, έγκυρων και αμερόληπτων ΜΜΕ. Η ανεξαρτησία των ΜΜΕ από συμφέροντα οικονομικά ή πολιτικά, καθώς και η τήρηση από τους δημοσιογράφους της δεοντολογίας του υψηλού λειτουργήματός τους είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την αντικειμενική πληροφόρηση των πολιτών και τη διαμόρφωση δημοκρατικών συνειδήσεων. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙΣΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Α, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Β, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Έκφραση- Έκθεση, για το Γενικό Λύκειο, τεύχος Γ, Αθήνα, ΟΕΔΒ. -- Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Α, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα, ΟΕΔΒ 2007. -- Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Β, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα, ΟΕΔΒ 2007. --Έκφραση- Έκθεση, τεύχος Γ, βιβλίο καθηγητή, Υπουργείο Παιδείας, διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ». Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Θεματικοί κύκλοι, Έκφραση- Έκθεση για το Ενιαίο Λύκειο, Αθήνα, ΟΕΔΒ. --Εμμανουήλ Λουκία- Πάστρα Κατερίνα, επιμέλ. έκδοσ. Μπασματζή Ειρήνη, Έκφραση- Έκθεση Γ Λυκείου, 124 Κριτήρια Αξιολόγησης, Σύγχρονης Θεματολογίας, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη 2012. --Ζάννη Βασιλική, Έκφραση- Έκθεση, Γ Ενιαίου Λυκείου, Λόγος και Πειθώ, εκδ. Μιχάλη Σιδέρη, Αθήνα 2012.

--Κούτρας Σπυρίδων, Πειστικός Λόγος, τεύχη Α, Β, Γ, εκδ. Σαβάλλας, Αθήνα 2009. --Κωστάλα Τάνια, Λόγου Σπουδή, Έκθεση-Έκφραση, Γ Λυκείου, τόμοι Α, Β, εκδ. Σαβάλλας, Αθήνα 2001. --Μητσέλος Αλέξανδρος, Μητσέλος Σπύρος, Έκφραση- Έκθεση για την Γ Λυκείου, Ελληνοεκδοτική, Αθήνα 2010. --Μπατζίνας Γ., Λούλος, Δ., Έκφραση- Έκθεση, Γ Ενιαίου Λυκείου, 30 κριτήρια αξιολόγησης, εκδ. Ζήτη, Θεσσαλονίκη 2001. --Νταβαρίνος Παναγιώτης, Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων, Επικοινωνιακά Κείμενα, Σημειώσεις Διδακτικών Παραδειγμάτων για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας όλων των τάξεων του Γυμνασίου και του Λυκείου, Αθήνα 2006. --Τσουρέας, Ευστράτιος, Θέματα Σύγχρονου Προβληματισμού, Δοκίμια, τόμοι Α, Β, Γ, Δ, Ε, ΣΤ, εκδ. Ι. Παπαδήμα, Αθήνα 1989. --Χατζηθωμάς Φωτ., Αλέφαντος Παντ., Λεξικό Αναπτυγμένων Εννοιών, τόμοι Α, Β, Γ, εκδ. «ΦΙΛΙΠΠΟΣ», Θεσσαλονίκη 1995. -- Χατζηθωμάς Φωτ., Μητρούση Ευδοξ., Έκφραση- Έκθεση 31 κριτήρια αξιολόγησης για τη Γ Λυκείου, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη 2004. --Χατζημωυσιάδης Π., Αθανασίου Μ., Λόγος Αποδεικτικός, Έκφραση-Έκθεση για το Λύκειο και για τις Πανελλαδικές, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2010.