Π.3.2.5 Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α Γυμνασίου Θεματική ενότητα: Τίτλος: «Κόκκινη κλωστή δεμένη» Συγγραφή: ΣΤΕΛΛΑ ΝΑΚΗ Εφαρμογή: ΣΤΕΛΛΑ ΝΑΚΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Θεσσαλονίκη 2014
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.5. Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνος υπο-ομάδας εργασίας λογοτεχνίας: Βασίλης Βασιλειάδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 29
Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Κόκκινη κλωστή δεμένη Εφαρμογή σεναρίου Στέλλα Νάκη Δημιουργία σεναρίου Στέλλα Νάκη Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική λογοτεχνία Τάξη Α Γυμνασίου Σχολική μονάδα Ιδιωτικό Γυμνάσιο «Α Αρσάκειο Γυμνάσιο Ψυχικού» Χρονολογία Από 10-4-2014 έως 08-05-2014. Διδακτική/θεματική ενότητα Διαθεματικό Όχι Χρονική διάρκεια 6 διδακτικές ώρες Χώρος Ι. Φυσικός χώρος: Εντός σχολείου: εργαστήριο πληροφορικής. ΙΙ. Εικονικός χώρος: Wiki Σελίδα 3 από 29
Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Οι μαθητές και η καθηγήτρια έπρεπε να είναι εξοικειωμένοι: 1. με το περιβάλλον Web 2.0, χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Wiki, 2. με την αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες, 3. με το πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου (MS Word), 4. με το πρόγραμμα δημιουργίας κόμικ Pixton ή StoryboardThat, 5. με την εργασία σε ομάδες. Επίσης, έπρεπε να υπάρχει σύνδεση στο διαδίκτυο από το σπίτι. Προϋποθέσεις υλοποίησης για τη σχολική μονάδα: 1. χρήση από τον φιλόλογο του εργαστηρίου της πληροφορικής. 2. θετική στάση του συλλόγου γονέων για την αξιοποίηση του Web2.0 (Wiki). Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Στέλλα Νάκη, Κόκκινη Κλωστή Δεμένη, Νεοελληνική Λογοτεχνία Α Γυμνασίου, 2014. Το σενάριο αντλεί Νάκη, Στ. 2012. Η Λαϊκή Λογοτεχνία στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Γυμνασίου: Προβληματισμοί σχετικά με τη διδασκαλία της. Διδακτική πρόταση για το λαϊκό παραμύθι «Το πιο γλυκό ψωμί». Λαϊκός Πολιτισμός και εκπαίδευση, 4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο του τμήματος Ιστορίας- Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Καρδίτσα, 19-21 Οκτωβρίου 2012) [πρακτικά υπό δημοσίευση]. Από την παραπάνω εισήγηση αντλήθηκαν θεωρητικά στοιχεία για τα χαρακτηριστικά του παραμυθιού και αξιοποιήθηκε μέρος της διδακτικής πρότασης (διδασκαλία σε ομάδες, δημιουργία παραμυθιού). Σελίδα 4 από 29
Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σενάριο αποσκοπούσε στη γνωριμία των μαθητών με το λαϊκό παραμύθι και ειδικότερα με τα λογοτεχνικά χαρακτηριστικά του και με τις αξίες που αυτό προβάλλει. Επίσης, στόχευε στην καλλιέργεια δεξιοτήτων δημιουργικής γραφής, αφού οι μαθητές μετά την ενασχόλησή τους με συγκεκριμένα λαϊκά παραμύθια κλήθηκαν να συνθέσουν το δικό τους παραμύθι και να το μετατρέψουν σε κόμικ. Τα παιδιά εργάστηκαν σε ομάδες, επεξεργάστηκαν ανά ομάδα διαφορετικό παραμύθι συμπληρώνοντας σχετικά φύλλα εργασίας και παρουσίασαν τις εργασίες τους στην ολομέλεια. Τέλος, αξιολόγησαν σε ατομικό επίπεδο τις εργασίες που παρουσιάστηκαν και ψήφισαν την καλύτερη. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Το παραμύθι είναι ένα ιδιαίτερα αγαπητό λογοτεχνικό είδος στους μαθητές που προσφέρεται για την καλλιέργεια της φαντασίας τους, τον εντοπισμό αξιών και στάσεων ζωής, καθώς και για την καλλιέργεια του προφορικού λόγου τους. Στη διδασκαλία η αξιοποίηση του παραμυθιού παρέχει πολλές δυνατότητες στον εκπαιδευτικό, αφού αποτελεί ίσως το καταλληλότερο είδος για μια εναλλακτική μορφή ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας, η οποία δίνει την έμφαση στην καλλιέργεια της φαντασίας και της γλωσσικής έκφρασης και σπάει τον μονόπλευρα ορθολογιστικό προσανατολισμό της μαθησιακής διαδικασίας. Εκτός από αυτό, συμβάλλει στην ανάδειξη των δημιουργικών δυνατοτήτων των μαθητών και παρέχει τη δυνατότητα για παιγνιώδεις δραστηριότητες που τους ωθούν να αναδείξουν πτυχές της προσωπικότητάς τους. Επιπλέον, το παραμύθι δίνει στον δάσκαλο τη δυνατότητα να διαχειριστεί τη γνώση μέσα από παιγνιώδεις διαδικασίες, που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη πτυχών της προσωπικότητας του παιδιού, αφού «τα παραμύθια δεν εισάγουν το παιδί Σελίδα 5 από 29
μόνο στην ιστορία του λογοτεχνικού κειμένου αλλά και στην προσωπική του ιστορία, ώστε να αποτελούν εξαίρετη πνευματική τροφή των παιδιών γι αυτό». (Ντούλια 2010:2) Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Επιδιώχθηκε οι μαθητές: να μάθουν ότι η εργασία αποτελεί για τον άνθρωπο πηγή χαράς και ικανοποίησης, να συνειδητοποιήσουν ότι τα χρήματα δε φέρνουν την ευτυχία και ότι η πλεονεξία και η φιλαργυρία είναι ελαττώματα για τον άνθρωπο, να εργαστούν ομαδικά, ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι η γνώση είναι αποτέλεσμα συνεργασίας, αναζήτησης και «συνοικοδόμησης» μεταξύ των μελών της ομάδας.(mercer 2000), να διαμορφώσουν μια θετική στάση απέναντι στη λογοτεχνία και να καλλιεργήσουν τη φιλαναγνωσία τους. να μάθουν ότι διαφορετικά κειμενικά είδη (παραμύθι κόμικς) χρησιμοποιούν διαφορετικό κώδικα και υπηρετούν διαφορετικές ανάγκες επικοινωνίας. Γνώσεις για τη λογοτεχνία Επιδιώχθηκε οι μαθητές: να μάθουν ότι το παραμύθι έχει ως βασικά χαρακτηριστικά: o την απλή, λαϊκή γλώσσα, o την παρατακτική σύνδεση των προτάσεων, o τη χρήση ρημάτων στον Ενεστώτα και τον Παρατατικό, o την αοριστία τόπου και χρόνου, o την αδρή σκιαγράφηση των ηρώων (Αυδίκος 1997: 36) και o τη διδακτική διάθεση (Λουκάτος 1992:145). Σελίδα 6 από 29
Γραμματισμοί Στο πλαίσιο του ψηφιακού και λογοτεχνικού γραμματισμού επιδιώχθηκε οι μαθητές: να επινοήσουν δικούς τους ήρωες και να δημιουργήσουν το δικό τους παραμύθι, να μετατρέψουν το παραμύθι τους σε κόμικς επιλέγοντας τις κατάλληλες εικόνες και κάνοντας τις κατάλληλες γλωσσικές επιλογές για τον σκοπό αυτό, να εντοπίσουν τις διαφορές ανάμεσα στο παραμύθι που έγραψαν και στο κόμικς που δημιούργησαν και να τις δικαιολογήσουν λαμβάνοντας υπόψη τους τον κώδικα που χρησιμοποίησαν κάθε φορά, να συνειδητοποιήσουν ότι τα εργαλεία δημιουργίας κόμικς καθοδηγούν τη σκέψη και περιορίζουν τη φαντασία του χρήστη, ο οποίος καλείται να επιλέξει από προκαθορισμένες μορφές χαρακτήρων, τόπων, χρωμάτων, κλπ., να συνειδητοποιήσουν ότι η επιλογή του αγαπημένου τους παραμυθιού και κόμικ πρέπει να υπαγορεύεται από συγκεκριμένα κριτήρια, να ασκηθούν στην αξιοποίηση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Wiki ως περιβάλλοντος ασύγχρονης επικοινωνίας, συνεργασίας και συγκέντρωσης ψηφιακού υλικού. Διδακτικές πρακτικές Η παρούσα διδακτική πρόταση βασίστηκε στην ομαδοσυνεργατική μάθηση. Η συγκεκριμένη διδακτική πρακτική επελέγη, ώστε να ασχοληθούν οι μαθητές με τέσσερα διαφορετικά ανά ομάδα παραμύθια και να φανεί ότι τα χαρακτηριστικά αυτών είναι κοινά αλλά και να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας. Επιπλέον, η συνδυαστική αξιοποίηση της ομαδοσυνεργατικής μάθησης με τις Τ.Π.Ε. διευκόλυνε την αλληλεπίδραση ανάμεσα στους μαθητές, αφού το συνεργατικό περιβάλλον του ηλεκτρονικού υπολογιστή ευνόησε την ομαδική εργασία ενώ συνέβαλε στο να καταστούν οι μαθητές ικανοί να αυτενεργούν αξιοποιώντας τη γνώση τους για την επίλυση προβλημάτων. Σελίδα 7 από 29
Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Ο προβληματισμός μας για το γεγονός ότι οι μαθητές δε διαβάζουν λογοτεχνία κατά τον ελεύθερο χρόνο τους, καθώς και το γεγονός ότι το παραμύθι είναι ένα ιδιαίτερα αγαπητό είδος στους μαθητές της Α Γυμνασίου, μας ώθησε στη διδασκαλία του συγκεκριμένου σεναρίου, ώστε, αφενός, να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία και αφετέρου, οι μαθητές να προσεγγίσουν τη λογοτεχνία στο σχολείο μέσα από ενεργητικές, βιωματικές και παιγνιώδεις διαδικασίες. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Η συγκεκριμένη διδακτική πρόταση δεν εντάσσεται στις διδακτικές ενότητες της Α Γυμνασίου (Νέο Πιλοτικό Πρόγραμμα Σπουδών). Μπορεί, όμως να εφαρμοστεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους και μάλιστα να αξιοποιηθεί παράλληλα με τη 2 η ενότητα του σχολικού εγχειριδίου της Νεοελληνικής Γλώσσας,, στην οποία οι μαθητές διδάσκονται τα είδη του προφορικού και γραπτού λόγου και γίνεται αναφορά στα κόμικς, καθώς και με την 3 η ενότητα, στην οποία οι μαθητές διδάσκονται την πολυτροπικότητα. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Στο παρόν σενάριο οι Τ.Π.Ε. αξιοποιήθηκαν ως μέσο δημιουργίας πολυτροπικών κειμένων και ο κοινωνικός ιστός Web 2.0, ειδικά η ηλεκτρονική πλατφόρμα Wiki, ως χώρος συνεργασίας, ασύγχρονης επικοινωνίας και ως περιβάλλον δημοσίευσης των εργασιών των μαθητών. Επίσης, οι ΤΠΕ αξιοποιήθηκαν για τη δημιουργία πολυτροπικού κειμένου, καθώς οι μαθητές χρησιμοποίησαν ελεύθερα προγράμματα (Pixton ή StoryboardThat) προκειμένου να μετατρέψουν το παραμύθι τους σε κόμικ. Με αυτόν τον τρόπο αφενός ασκήθηκαν στον μετασχηματισμό κειμένου και αφετέρου παρακινήθηκαν στο να το προσλάβουν με τον δικό τους τρόπο αξιοποιώντας τις επιλογές προσώπων, σκηνών, χρωμάτων κλπ., τις οποίες τους Σελίδα 8 από 29
παρείχαν τα προαναφερθέντα προγράμματα. Τέλος, η αξιοποίηση των προγραμμάτων για τη δημιουργία κόμικς αποτέλεσε έναυσμα για συζήτηση και προβληματισμό σχετικά με τη λειτουργία του εργαλείου (π.χ. έλλειψη ουδετερότητας, καθοδήγηση της φαντασίας, αφού ο χρήστης καλείται να επιλέξει με βάση συγκεκριμένες φόρμες που υπάρχουν σε αυτό). Κείμενα Λογοτεχνικά κείμενα των σχολικών εγχειριδίων ΚΝΛ Α Γυμνασίου: Λαϊκό παραμύθι, «Το πιο γλυκό ψωμί» Λαϊκό παραμύθι, «Ο φτωχός και τα γρόσια» Λογοτεχνικά κείμενα εκτός σχολικών εγχειριδίων Λαϊκό παραμύθι, «Φιλάργυρος και αχόρταγος»,». Ελληνικά Παραμύθια, Μέγας, Γ., 178. Αθήνα: Εστία, 1997 [1954]. Λαϊκό παραμύθι, «Το χρυσόψαρο», Aνθολόγιο για τα παιδιά του Δημοτικού, μέρος πρώτο. Αθήνα: O.E.Δ.B, 1975. Συνοδευτικό υλικό Κόμικς Από το σχολικό εγχειρίδιο Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου:. Κείμενο 11 [Κόμικς]. Ενότ.2, Β. Είδη γραπτού και προφορικού λόγου. Κείμενο 10 [Τι κρίμα!]. Ενότ.3, Δ. Επιχειρηματολογία. Κόμικ. Ενότ. 4 (αρχική σελίδα) Κείμενο πέντε [Ένα «νόστιμο» καλτσόνε]. Ενότ.4, Β. Ονοματική φράση-επιθετικός προσδιορισμός Σελίδα 9 από 29
Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1 η ώρα (εργαστήριο πληροφορικής) Κατά την πρώτη ώρα διδασκαλίας η καθηγήτρια, επιδιώκοντας να εισαγάγει τους μαθητές σταδιακά στο θέμα με το οποίο επρόκειτο να ασχοληθούν, ρώτησε τους μαθητές αν διαβάζουν παραμύθια και ποιο είναι το αγαπημένο τους. Αφού σημείωσε στον πίνακα τις απαντήσεις των μαθητών, τους ενημέρωσε ότι θα ασχολούνταν τις επόμενες διδακτικές ώρες με το παραμύθι, ότι θα εργάζονταν σε ομάδες και ότι στο τέλος της διδασκαλίας θα καλούνταν να γράψουν και το δικό τους. Στη συνέχεια, τους ενημέρωσε ότι θα μπορούσαν να επικοινωνούν με τους συμμαθητές και ασύγχρονα μέσω ενός Wiki που είχε δημιουργηθεί για τον σκοπό αυτό και τέλος, τους εξοικείωσε με τη λειτουργία του. 2 η και 3 η ώρα (εργαστήριο πληροφορικής) Κατά τη δεύτερη ώρα διδασκαλίας οι μαθητές εργάστηκαν στις ομάδες τους. Η καθηγήτρια ενημέρωσε τους μαθητές ότι θα μελετούσαν το παραμύθι που Σελίδα 10 από 29
αντιστοιχούσε στην ομάδα τους (κάθε ομάδα έφερε το όνομα του παραμυθιού). Παράλληλα, τους ζήτησε να συμπληρώσουν ηλεκτρονικά την πρώτη ερώτηση του πρώτου φύλλου εργασίας που είχε αναρτηθεί στη σελίδα κάθε ομάδας στο Wiki και να παρουσιάσουν στην ολομέλεια τις απαντήσεις τους. Η πρώτη ερώτηση αφορούσε στην αναδιήγηση του περιεχομένου του παραμυθιού που κάθε ομάδα μελέτησε. Μετά την παρουσίαση των απαντήσεων, η καθηγήτρια έστρεψε την προσοχή των μαθητών στα βασικά χαρακτηριστικά του παραμυθιού. Έτσι, ρώτησε τους μαθητές πού και πότε εκτυλίσσεται η ιστορία που μελέτησαν, ποιοι ήταν οι ήρωες και αν και πώς περιγράφονται εξωτερικά, ποια ήταν η μορφή της γλώσσας, σε ποιον χρόνο βρίσκονταν τα ρήματα και ποια ήταν η σύνδεση των προτάσεων. Κάθε ομάδα απαντούσε με τη σειρά, ενώ παράλληλα με τις απαντήσεις τους οι μαθητές συμπλήρωναν τη δεύτερη ερώτηση στο φύλλο εργασίας στο Wiki. Κατά την τρίτη ώρα διδασκαλίας (η καθηγήτρια είχε στη διάθεσή της συνεχόμενο δίωρο), που διεξήχθη στο εργαστήριο πληροφορικής, η καθηγήτρια ζήτησε από κάθε ομάδα να πει στην ολομέλεια ποιο ήταν το δίδαγμα του παραμυθιού που μελέτησε και να συμπληρώσει την τρίτη ερώτηση στο φύλλο εργασίας. Μετά την ολοκλήρωση συμπλήρωση του πρώτου φύλλου εργασίας, όπως φαίνεται παρακάτω, Σελίδα 11 από 29
Σελίδα 12 από 29
η καθηγήτρια ζήτησε από τους μαθητές να γράψουν ανά ομάδα το δικό τους παραμύθι. Κατηύθυνε τους μαθητές στο να επινοήσουν δικούς τους ήρωες, να Σελίδα 13 από 29
αξιοποιήσουν στο δικό τους παραμύθι τα βασικά χαρακτηριστικά των παραμυθιών, να δώσουν στο παραμύθι τους το ίδιο δίδαγμα με το παραμύθι που μελέτησαν μεταφέροντάς το όμως στο σήμερα, αφού πρόκειται να το αφηγηθούν σε παιδιά μαθητές του 2014. Για να βοηθηθούν στη δημιουργία του παραμυθιού τους, τους είπε να σκεφτούν τι παραμύθια προτιμούν να διαβάζουν και γιατί και τι τους εντυπωσιάζει σε αυτά, που ενδεχομένως θα εντυπωσίαζε και τους συμμαθητές αναγνώστες τους, ώστε να τα αξιοποιήσουν στο νέο δικό τους παραμύθι. Εκμεταλλευόμενη τη δυνατότητα που δίνει το Wiki για συνεργατική παραγωγή λόγου η καθηγήτρια ζήτησε από τους μαθητές κάθε ομάδας, αφού συναποφασίσουν το περιεχόμενο και τους ήρωες του παραμυθιού να μοιράσουν αρμοδιότητες, ώστε ένας να γράψει την αρχή, ένας τη μέση, ένας το τέλος και ένας να διαβάσει όλο το κείμενο και να κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις. Στη σχετική σελίδα στο Wiki είχε αναρτήσει τα κριτήρια αξιολόγησης των εργασιών. Οι ομάδες ξεκίνησαν να δημιουργούν το παραμύθι τους στο εργαστήριο πληροφορικής και το ολοκλήρωσαν στο σπίτι. Τους είχε δοθεί η οδηγία να το Σελίδα 14 από 29
αναρτήσουν στο Wiki στη σελίδα της ομάδας τους και στη σχετική σελίδα που είχε δημιουργηθεί για τα δικά τους παραμύθια. Παραθέτουμε σχετικά: Σελίδα 15 από 29
Σελίδα 16 από 29
4 η και 5 η διδακτική ώρα (εργαστήριο πληροφορικής) Κατά την τέταρτη διδακτική ώρα οι μαθητές ενημερώθηκαν ότι πρόκειται να μετατρέψουν το παραμύθι τους σε κόμικς. Έτσι, για να προετοιμάσει το κλίμα, η καθηγήτρια ρώτησε τους μαθητές αν διαβάζουν κόμικς, ποια τους αρέσουν και γιατί και στη συνέχεια, προέβαλε από τη σχετική σελίδα του Wiki τα κόμικς που είχε ήδη αναρτήσει εκεί. Παραθέτουμε σχετικά: Σελίδα 17 από 29
Ρώτησε τους μαθητές ποια χαρακτηριστικά των κόμικς μπορούν να εντοπίσουν σε αυτά ως προς τα σχέδια (έγχρωμα/ασπρόμαυρα, αδρή ή μη σκιαγράφηση, Σελίδα 18 από 29
συγκεκριμένοι ή όχι χαρακτήρες, π.χ. Μαφάλντα), τη θεματολογία και τη γλώσσα (απλή, καθημερινή, με έντονα στοιχεία προφορικότητας, συχνή χρήση επιφωνημάτων, περιορισμένο λεξιλόγιο, χρήση ρημάτων στον Ενεστώτα, χρήση ποικίλων σημείων στίξης). Επίσης, έστρεψε την προσοχή των μαθητών ιδιαίτερα στη λειτουργία της εικόνας και στη σχέση του λόγου με αυτήν (συχνά ο λόγος λειτουργεί συμπληρωματικά και επεξηγεί την εικόνα). Κατά τη συζήτηση η καθηγήτρια έγραφε στον πίνακα τις απαντήσεις των μαθητών και αυτοί συμπλήρωσαν το δεύτερο φύλλο εργασίας, το οποίο είχε αναρτηθεί στο Wiki και η καθηγήτρια είχε αναθέσει σε έναν μαθητή να το συμπληρώσει. Στη συνέχεια, εξοικείωσε τους μαθητές με το πρόγραμμα δημιουργίας κόμικ www.pixton.com και τους ζήτησε να το αξιοποιήσουν για τη μετατροπή του παραμυθιού τους σε κόμικ. Κατά την πέμπτη ώρα (η καθηγήτρια είχε στη διάθεσή της συνεχόμενο δίωρο) οι μαθητές εργάστηκαν για τη μετατροπή του παραμυθιού σε κόμικ. Στο σημείο αυτό Σελίδα 19 από 29
προέκυψαν τεχνικές δυσκολίες (δεν υπήρχε σταθερή σύνδεση με το διαδίκτυο, δυσκολεύτηκαν κάποιες ομάδες στην αξιοποίηση του προγράμματος www.pixton.com) και η καθηγήτρια ζήτησε από τους μαθητές να ολοκληρώσουν στο σπίτι. 6 η διδακτική ώρα (εργαστήριο πληροφορικής) Κατά την 6 η διδακτική ώρα οι μαθητές παρουσίασαν στην ολομέλεια τις εργασίες τους. Η καθηγήτρια μοίρασε σε κάθε ομάδα το φύλλο αξιολόγησης (τρίτο φύλλο εργασίας) και τους ζήτησε να το συμπληρώνουν κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της κάθε ομάδας. Στο σημείο αυτό όμως, προέκυψαν προβλήματα, γιατί μόνο μια ομάδα είχε τελικά μετατρέψει το παραμύθι της σε κόμικ. Μεταξύ της πέμπτης και της έκτης ώρας μεσολάβησαν οι διακοπές του Πάσχα και οι μαθητές δεν εργάστηκαν όπως έπρεπε. Η καθηγήτρια προχώρησε στη διαδικασία παρουσίασης με τις υπάρχουσες συνθήκες. Οι μαθητές διάβασαν στην ολομέλεια το παραμύθι τους και οι συμμαθητές τους σχολίασαν αυτό που άκουγαν, τι τους άρεσε και τι όχι, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε και στον σχολιασμό του τρόπου παρουσίασης της εργασίας. Η μια ομάδα που είχε μετατρέψει το παραμύθι της σε κόμικ το παρουσίασε και η καθηγήτρια εστίασε σε συζήτηση γύρω από τη σύγκριση του παραμυθιού και του κόμικ. Παραθέτουμε σχετικά: Σελίδα 20 από 29
Οι μαθητές σημείωσαν ότι το κόμικ καθοδηγεί τη φαντασία, γιατί δεν μπορούν να φανταστούν τα χαρακτηριστικά των ηρώων, όπως επιθυμούν, ενώ το παραμύθι τους το επιτρέπει σε μεγάλο βαθμό. Επίσης, οι μαθητές σχολίασαν ότι το κόμικ είναι πιο σύντομο σε σχέση με το παραμύθι και ότι το παραμύθι δίνει περισσότερη έμφαση στον λόγο, ενώ το κόμικ στην εικόνα. Στην τελική ερώτηση τι προτιμούν τελικά οι μαθητές να διαβάζουν, κόμικ ή παραμύθια, η πλειοψηφία των μαθητών απάντησε παραμύθια, όταν έχουν αρκετό ελεύθερο χρόνο. Σελίδα 21 από 29
ΣΤ. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 ο (ΚΟΙΝΟ) Στόχος σας είναι να μελετήσετε το παραμύθι και στη συνέχεια, να συμπληρώσετε το ακόλουθο φύλλο εργασίας. 1. Αφού μελετήσετε το παραμύθι, να γράψετε σε ένα σύντομο κείμενο το περιεχόμενό του και να το παρουσιάσετε προφορικά στους συμμαθητές σας. 2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα βασικά χαρακτηριστικά του παραμυθιού: Βασικά χαρακτηριστικά Παραδείγματα από το κείμενο Μορφή γλώσσας: Σύνδεση προτάσεων: Χρόνος ρημάτων: Περιγραφή ηρώων: Τόπος: Χρόνος: 3. Ποιο είναι το δίδαγμα του παραμυθιού; Δίδαγμα: Σελίδα 22 από 29
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 ο (ΚΟΙΝΟ) Κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην τάξη για τα χαρακτηριστικά των κόμικς συμπληρώνετε τον παρακάτω πίνακα: Βασικά χαρακτηριστικά των κόμικς Γλώσσα: Χρόνος ρημάτων: Θεματολογία: Χαρακτήρες: Λειτουργία εικόνας και σχέση της με το λόγο: Σελίδα 23 από 29
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 ο Φύλλο Αξιολόγησης ΟΜΑΔΑ Α Κακώς Μετρίως Καλώς Πολύ καλώς Άριστα (0-9) (10-12) (13-15) (16-18) (19-20) Περιεχόμενο: (αξιοποίηση βασικών χαρακτηριστικών παραμυθιού, φαντασία, εικόνες, ανάγνωση) νοηματική Κόμικς Συνεργασία ομάδας Παρουσίαση ολομέλεια στην ΣΥΝΟΛΟ ΒΑΘΜΩΝ Σελίδα 24 από 29
Φύλλο Αξιολόγησης ΟΜΑΔΑ Β Κακώς Μετρίως Καλώς Πολύ καλώς Άριστα (0-9) (10-12) (13-15) (16-18) (19-20) Περιεχόμενο: (αξιοποίηση βασικών χαρακτηριστικών παραμυθιού, φαντασία, εικόνες, ανάγνωση) νοηματική Κόμικς Συνεργασία ομάδας Παρουσίαση ολομέλεια στην ΣΥΝΟΛΟ ΒΑΘΜΩΝ Σελίδα 25 από 29
Φύλλο Αξιολόγησης ΟΜΑΔΑ Γ Κακώς Μετρίως Καλώς Πολύ καλώς Άριστα (0-9) (10-12) (13-15) (16-18) (19-20) Περιεχόμενο: (αξιοποίηση βασικών χαρακτηριστικών παραμυθιού, φαντασία, εικόνες, ανάγνωση) νοηματική Κόμικς Συνεργασία ομάδας Παρουσίαση ολομέλεια στην ΣΥΝΟΛΟ ΒΑΘΜΩΝ Σελίδα 26 από 29
Φύλλο Αξιολόγησης ΟΜΑΔΑ Δ Κακώς Μετρίως Καλώς Πολύ καλώς Άριστα (0-9) (10-12) (13-15) (16-18) (19-20) Περιεχόμενο: (αξιοποίηση βασικών χαρακτηριστικών παραμυθιού, φαντασία, εικόνες, ανάγνωση) νοηματική Κόμικς Συνεργασία ομάδας Παρουσίαση ολομέλεια στην ΣΥΝΟΛΟ ΒΑΘΜΩΝ Σελίδα 27 από 29
Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το παραπάνω διδακτικό σενάριο είναι εύκολα εφαρμόσιμο στο πλαίσιο της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Οι στόχοι του είναι υλοποιήσιμοι και οι διδακτικές πρακτικές που ακολουθούνται δίνουν στους μαθητές τη δυνατότητα να εμπλακούν σε δημιουργικές διαδικασίες προσέγγισης της γνώσης και να αναπτύξουν τη φαντασία τους και τη δημιουργικότητά τους. Κυρίως όμως δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να καλλιεργήσουν τη δημιουργική γραφή και τη φιλαναγνωσία, αφού καλούνται να δημιουργήσουν το δικό τους παραμύθι. Στο σημείο αυτό, πρέπει να σημειώσουμε ότι υπήρξαν μαθητές που έγραψαν και δικά τους παραμύθια εκτός από αυτά των ομάδων και τα ανήρτησαν στο Wiki. Η δυσκολία που προέκυψε στην εφαρμογή του συγκεκριμένου σεναρίου, αφορά στη μετατροπή του παραμυθιού σε κόμικ. Οι μαθητές χρειάζονταν περισσότερες της μιας ώρας για την εξοικείωση με το πρόγραμμα www.pixton.com, πράγμα που ήταν ανέφικτο, καθώς το σενάριο εφαρμόστηκε την εβδομάδα πριν τις διακοπές του Πάσχα και την εβδομάδα της επιστροφής, οπότε η καθηγήτρια δεν είχε άλλο χρόνο στη διάθεσή της λόγω εκδρομών, πολιτιστικών εκδηλώσεων και επαναλήψεων ενόψει των προαγωγικών εξετάσεων. Για τον λόγο αυτό προτείνεται να εφαρμόζεται το συγκεκριμένο σενάριο στην αρχή του σχολικού έτους, αφού μάλιστα είθισται το παραμύθι να είναι το πρώτο ή από τα πρώτα κείμενα διδασκαλίας στο μάθημα της λογοτεχνίας. Καλό θα ήταν, επίσης, να υπάρξει συνεργασία με τον καθηγητή της πληροφορικής για τη μεγαλύτερη εξοικείωση των μαθητών με το Wiki και το πρόγραμμα δημιουργίας κόμικ www.pixton.com. Σελίδα 28 από 29
Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αυδίκος, Ευ. 1997 [1994]. Το λαϊκό παραμύθι. Αθήνα: Οδυσσέας. Λουκάτος, Δ. 1992 [1977]. Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Νάκη, Στ. 2012. Η Λαϊκή Λογοτεχνία στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Γυμνασίου: Προβληματισμοί σχετικά με τη διδασκαλία της. Διδακτική πρόταση για το λαϊκό παραμύθι «Το πιο γλυκό ψωμί». Λαϊκός Πολιτισμός και εκπαίδευση, 4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο του τμήματος Ιστορίας- Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Καρδίτσα, 19-21 Οκτωβρίου 2012) [πρακτικά υπό δημοσίευση]. Ντούλια, Αθ. 2010. Διδάσκοντας μέσα από τα παραμύθια: Δυνατότητες όρια Προοπτικές. Μαθαίνω πώς να μαθαίνω, Πρακτικά του 5ου Πανελλήνιου Συνεδρίου του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), (Αθήνα, 7-9 Μαΐου 2010). http://www.elliepek.gr/documents/5o_synedrio_eisigiseis/ntoulia_athina.pdf Σελίδα 29 από 29