ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ... 6 Η ΕΙ ΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α... 8 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α... 13 1. Μονάδες εκπαίδευσης στην Ελλάδα... 14 2. Μονάδες εκπαίδευσης στην Περιφέρεια Αττικής... 15 3. Ειδικά σχολεία για άτοµα µε ειδικές ανάγκες στον ήµο Αθηναίων... 16 ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α.. 20 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 23 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι υποχρεωτική. Σύµφωνα µε τον πιο πρόσφατο νόµο 3699/2008 που ψηφίστηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και δηµοσιεύθηκε στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως στις 10/02/2008, η ειδική αγωγή θεωρείται αναπόσπαστο µέρος του ελληνικού εθνικού εκπαιδευτικού συστήµατος. Η ειδική αγωγή είναι υποχρεωτική για όλους τους µαθητές από τις προσχολικές βαθµίδες έως και την δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Επιπλέον θεωρείται ως βασικό και αναπόσπαστο δικαίωµα για το σύνολο του πληθυσµού ανεξάρτητα από φυλή, χρώµα, θρησκεία και κοινωνικό-οικονοµική τάξη. Η καθολική πρόσβαση αφορά όλα τα επίπεδα και τα στάδια του εκπαιδευτικού συστήµατος. Το ελληνικό κράτος αναγνωρίζει την αναπηρία ως µέρος της ανθρώπινης φύσης και την πολυπλοκότητα της ως κοινωνικό και πολιτικό φαινόµενο. Ως εκ τούτου, το σύνολο του κρατικού µηχανισµού έχει σχεδιαστεί για να διασφαλίσει την τήρηση του δικαιώµατος κάθε παιδιού µε ειδικές ανάγκες στην Ελλάδα να συµµετέχει πλήρως σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, µε στόχο την πλήρη ένταξη του στην κοινωνία. Αναµφίβολα, οι εξελίξεις στον χώρο της Ειδικής Αγωγής από τη δεκαετία του 1980 και µετά είναι σηµαντικές, καθώς υπήρξε ιδιαίτερη αύξηση της κρατικής µέριµνας για την καλύτερη οργάνωση των αναγκών των ατόµων µε αναπηρία. Η εισαγωγή της νέας νοµοθεσίας το 2000 αντανακλούσε µια εθνική προσπάθεια για την τήρηση µιας πολιτικής µε στόχο την καταπολέµηση της κοινωνικής περιθωριοποίησης και του αποκλεισµού όλων των ευπαθών οµάδων του ελληνικού πληθυσµού, σύµφωνα µε τις κατευθυντήριες γραµµές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ένταξη και η παράλληλη εκπαίδευση των παιδιών µε ειδικές ανάγκες στα γενικά σχολεία έγινε βασικό µέληµα του κράτους και των φορέων πρόνοιας, ωστόσο η εφαρµογή αυτής της προσπάθειας παρουσίασε µεγάλες δυσκολίες. Στην παρούσα έκθεση (State of Art) γίνεται µια προσπάθεια συνοπτικής αναφοράς της σηµερινής κατάστασης της Ειδικής Αγωγής, της διάρθρωσης της ελληνικής πραγµατικότητας καθώς και των υπηρεσιών που βοήθησαν στην αναγνώριση των δικαιωµάτων των ατόµων µε αναπηρία, στον τοµέα της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ενσωµάτωσης. Να τονίσουµε ότι µέσω της οργάνωσης αυτών των υπηρεσιών, υπήρξαν οι αρχικές καταγραφές και οι πρώτες στατιστικές αναλύσεις του αριθµού των ατόµων µε αναπηρία και των αναγκών τους. Επίσης, στην παρούσα έκθεση γίνεται λεπτοµερής αναφορά για την ίδρυση των ειδικών τάξεων και της εξατοµικευµένης υποστήριξης µαθητών µε ειδικές ανάγκες 4

στα γενικά σχολεία, καθώς επίσης και µια αναφορά στα ειδικά σχολεία και στα κέντρα επαγγελµατικής κατάρτισης τα οποία χωρίζονται σε δύο κατηγορίες αναπηριών: Πολλαπλή αναπηρία και αισθητηριακή αναπηρία. Όπως φαίνεται και από την έκθεση, παρά τις προσπάθειες της πολιτείας για την κάλυψη των αναγκών των ατόµων µε αναπηρία, προέκυψαν πολλές δυσκολίες λόγω της έλλειψης υποδοµής και οργάνωσης ολόκληρου του εκπαιδευτικού συστήµατος. Για την απόκτηση στατιστικών στοιχείων και πληροφοριών σχετικά µε την ένταξη των ατόµων µε Εγκεφαλική Παράλυση στο εκπαιδευτικό σύστηµα, χρειάζεται µια εντατική έρευνα πεδίου για να εντοπιστούν τα σχολεία στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής και της Αθήνας στα οποία µπορούν να φοιτήσουν µαθητές µε εγκεφαλική παράλυση. Ένας ακόµα παράγοντας που περιπλέκει την καταγραφή των ατόµων µε εγκεφαλική παράλυση, είναι ότι τα αριθµητικά στοιχεία που αυτή τη στιγµή υπάρχουν περιλαµβάνουν γενικά άτοµα µε σωµατικές / κινητικές αναπηρίες. Σε ορισµένες περιπτώσεις, η σωµατική αναπηρία είναι οµαδοποιηµένη µε την πολλαπλή αναπηρία, γεγονός που κάνει ακόµη πιο δύσκολο τον εντοπισµό των ατόµων µε εγκεφαλική παράλυση. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πάνω από 300 ειδικά σχολεία στην Ελλάδα, γίνεται σαφές από τα ανωτέρω ότι δεν υπάρχουν σχολεία Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα αποκλειστικά για παιδιά µε εγκεφαλική παράλυση, εκτός από το δηµοτικό σχολείο που ιδρύθηκε το 2005 στις εγκαταστάσεις της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών. Επίσης συµπεραίνουµε ότι δεν υπάρχει µία κεντρική υπηρεσία στον τοµέα της ειδικής εκπαίδευσης που θα µπορούσε να καλύψει το κενό στην παροχή λεπτοµερών πληροφοριών σχετικά µε τον αριθµό των παιδιών µε ειδικές ανάγκες στα γενικά και στα ειδικά σχολεία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν. Ένα από τα µεγαλύτερα εµπόδια για την ένταξη των παιδιών µε εγκεφαλική παράλυση στα γενικά, και ορισµένες φορές και στα ειδικά, σχολεία είναι η έλλειψη προσβασιµότητας σε αυτά. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα περιθωριοποίησης των παιδιών µε εγκεφαλική παράλυση, σε σύγκριση µε άλλες µορφές αναπηρίας, και εποµένως κάνει ακόµα πιο δύσκολη τη καταγραφή τους. Υπάρχει µια, αναµφίβολα, επιτακτική ανάγκη για τη χαρτογράφηση των δοµών Ειδικής Αγωγής, προκειµένου να υπάρξει ένα σχέδιο µακροπρόθεσµης ανάπτυξης του τοµέα της ειδικής αγωγής. Αυτό απαιτεί καλή γνώση των ειδικών αναγκών και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του συγκεκριµένου πληθυσµού. Επιπλέον σηµαντικό είναι οι νέες σχολικές µονάδες να παρέχουν συνολική υποστήριξη σε µαθητές, γονείς και δασκάλους, µε στόχο να λύνονται πολλές από τις δυσκολίες που αντιµετωπίζουν οι οικογένειες, όχι µόνο στον εκπαιδευτικό, αλλά και στον κοινωνικό τοµέα. 5

ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ 6

ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η µεθοδολογία που εφαρµόστηκε κατά την διεξαγωγή της έρευνας και η διερεύνηση για την απόκτηση στατιστικών στοιχείων περιελάµβανε κατά κύριο λόγο τις ακόλουθες προσεγγίσεις: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕ ΙΟ: Συλλογή πρωτογενών δεδοµένων: 1. Οι τηλεφωνικές επικοινωνίες µε τους διευθυντές των ειδικών σχολείων απέφεραν σηµαντικές πληροφορίες σχετικά µε τον πληθυσµό των παιδιών µε κινητικές αναπηρίες και πιο συγκεκριµένα τους µαθητές µε εγκεφαλική παράλυση, που φοιτούν σε ειδικά σχολεία. Αν τα δεδοµένα που καταγράφονται στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευµάτων είναι αρκετά λεπτοµερή και αναφέρονται σε διάφορες κατηγορίες µαθητών στα ειδικά σχολεία, για παράδειγµα, σωµατική αναπηρία, µαθησιακές δυσκολίες, αυτισµός, αισθητηριακή αναπηρία και πολλαπλές αναπηρίες, δεν αναγράφονται ειδικές πληροφορίες για τον πληθυσµό των µαθητών µε εγκεφαλική παράλυση. Το γεγονός αυτό κατέστησε αναγκαία την διεξαγωγή τηλεφωνικών επικοινωνιών µε σχολεία ειδικής αγωγής της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, καθώς επίσης και την συνεργασία µε επαγγελµατίες από τις συγκεκριµένες σχολικές µονάδες. Τηλεφωνικές επικοινωνίες έγιναν επίσης µε σωµατεία και οργανώσεις γονέων που έχουν παιδιά µε ειδικές ανάγκες, µε σκοπό να γίνει µια καταγραφή του συνολικού πληθυσµού, παρ όλα αυτά δεν κατέστη δυνατό να δοθούν συγκεκριµένες πληροφορίες. Αναφέρθηκε ωστόσο ότι ο πληθυσµός στην Ελλάδα στον οποίο έχει γίνει διάγνωση κάποιας µορφής αναπηρίας εκτιµάται περίπου στο 10% του συνολικού πληθυσµού. 2. Με προσωπική συνέντευξη µε τον διευθυντή ειδικού δηµοτικού σχολείου στο οποίο φοιτούν µόνο παιδιά µε εγκεφαλική παράλυση. ΕΡΕΥΝΑ ΓΡΑΦΕΙΟΥ: Σηµαντικά στοιχεία συλλέχθηκαν µέσω της πρόσβασης στην σχετική ιστοσελίδα του Ελληνικού Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, του Εθνικού Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα, της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας και του Ελληνικού Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (πληροφορίες για το Ελληνικό Εθνικό Σχέδιο ράσης που αφορά την Κοινωνική Ένταξη). Όλες οι παραπάνω Υπηρεσίες και Υπουργεία παρείχαν τις βασικές πληροφορίες για την σύνταξη αυτής της έκθεσης. Επίσης, από το Εθνικό Τυπογραφείο συλλέχτηκαν διάφορα δεδοµένα που σχετίζονταν µε την νοµοθεσία που διέπει γενικά την εκπαίδευση και συγκεκριµένα την ειδική αγωγή στην Ελλάδα. Τέλος, χρησιµοποιήθηκαν φιλολογικές πηγές, πρακτικά παρουσιάσεων από διάφορα συνέδρια και σεµινάρια για την ειδική εκπαίδευση στην Ελλάδα και επιστηµονικά περιοδικά. 7

Η ΕΙ ΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 8

Η ΕΙ ΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Όταν ένα παιδί µε κινητική αναπηρία και ειδικές µαθησιακές ανάγκες εισέρχεται στο εκπαιδευτικό σύστηµα καλείται να διαλέξει το σχολείο µέσα από µία σειρά εναλλακτικών λύσεων, οι οποίες εξαρτώνται από τον βαθµό/τη σοβαρότητα της αναπηρίας, την υλικοτεχνική υποδοµή, τον πληθυσµό του γενικού ή ειδικού σχολείου και την διαθεσιµότητα πόρων. Οι επιλογές που υπάρχουν είναι οι εξής: Γενικό σχολείο: Σε αυτό εντάσσονται α) µαθητές µε ήπια σωµατική αναπηρία και µαθησιακές δυσκολίες β) µαθητές που έχουν διαγνωσθεί ως ικανοί να ανταποκριθούν στις φυσικές ανάγκες ενός δηµόσιου γενικού σχολείου. Σε αυτή την περίπτωση οι δάσκαλοι του γενικού σχολείου είναι υποχρεωµένοι να υποστηρίξουν το παιδί και να συνεργαστούν µε τα Κέντρα ιαφοροδιάγνωσης, ιάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕ Υ), τους Συµβούλους Εκπαίδευσης και το Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό. Παράλληλη Στήριξη σε µια τάξη ενός Γενικού Σχολείου: Η ένταξη ενός παιδιού σε αυτό το πρόγραµµα εξαρτάται από την σοβαρότητα της αναπηρίας και τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Ένα παιδί µε κινητική αναπηρία έχει το δικαίωµα να φοιτά σε µια τάξη ενός γενικού σχολείου, ακολουθώντας ένα κανονικό πρόγραµµα σπουδών, αλλά παράλληλα µε τον δάσκαλο γενικής εκπαίδευσης να έχει στην διάθεσή του και έναν δάσκαλο ειδικής αγωγής. Η συνδροµή του δασκάλου είναι να παρέχει στο παιδί υποστήριξη σύµφωνα µε τα εκπαιδευτικά προγράµµατα αλλά και τις ιδιαίτερες ανάγκες του στην τάξη. Η µέθοδος αυτή εφαρµόζεται συχνά σε αραιοκατοικηµένες περιοχές στις οποίες υπάρχει έλλειψη πόρων, ειδικών σχολείων και υπηρεσιών για παιδιά µε ειδικές ανάγκες, σε µια προσπάθεια να αποφευχθεί η αποµόνωση των παιδιών αυτών. Ειδικές Τάξεις: Είναι σηµαντικό, αυτές οι τάξεις που έχουν δηµιουργηθεί και λειτουργούν στα γενικά σχολεία, να είναι καλά οργανωµένες, µε την επαρκή στελέχωση από δασκάλους ειδικής αγωγής και ειδικό βοηθητικό προσωπικό. Ειδικές τάξεις λειτουργούν σε γενικά νηπιαγωγεία, δηµοτικά σχολεία και γυµνάσια. Υπάρχουν περίπου 740 ειδικές τάξεις σε κανονικά σχολεία σε όλη την Ελλάδα. Υπάρχουν δύο (2) τύποι Ειδικών Τάξεων σε γενικά σχολεία: 1. Στην πρώτη περίπτωση εντάσσονται σε ειδικές τάξεις παιδιά µε ήπια αναπηρία και µαθησιακές δυσκολίες τα οποία θεωρούνται ικανά να ακολουθήσουν ένα κανονικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Απαραίτητη προϋπόθεση για την δηµιουργία µιας ειδικής τάξης είναι η ύπαρξη και καταγραφή τουλάχιστον τριών (3) µαθητών. 9

2. Στην δεύτερη περίπτωση το τοπικό διαγνωστικό κέντρο καθορίζει ένα εξειδικευµένο και εξατοµικευµένο εκπαιδευτικό πρόγραµµα, σύµφωνα µε τις ανάγκες και τις δυνατότητες των παιδιών. Οι µαθητές αυτών των τάξεων πάσχουν από ήπια έως µέτρια αναπηρία και δεν είναι ικανοί να παρακολουθήσουν ένα κανονικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Ειδικής Εκπαίδευσης: (Ειδικά Σχολεία) Σε περιπτώσεις παιδιών που η σοβαρότητα και η έκταση της σωµατικής αναπηρίας καθιστά την ένταξη τους σε γενικό σχολείο ιδιαίτερα δύσκολη, τα ειδικά σχολεία είναι διαθέσιµα από την προσχολική ηλικία έως την δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Τα ΕΙ ΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ αποτελούν έναν γενικό όρο µε τις ακόλουθες κατηγορίες: ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 1. Ειδικοί Παιδικοί Σταθµοί και Νηπιαγωγεία τα οποία δέχονται παιδιά µε αναπηρίες ηλικίας εφτά (7) ετών και άνω. 2. Ειδικά ηµοτικά Σχολεία τα οποία δέχονται παιδιά µε αναπηρίες από 7 έως 14 ετών. Επιτρέπεται η παραµονή παιδιών έως 15 ετών, κατόπιν ειδικής άδειας από τα τοπικά κέντρα αξιολόγησης και τους σχολικούς συµβούλους. Τα ειδικά σχολεία περιλαµβάνουν µερικές φορές και µια προπαρασκευαστική τάξη, οπότε η φοίτηση µπορεί να φτάσει τα 7 έτη, αντί τα 6. ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 1. Ειδικό Γυµνάσιο δέχεται νέους µε αναπηρία από 14 έως 19 ετών. Περιλαµβάνει και µία προπαρασκευαστική τάξη, οπότε η φοίτηση µπορεί να φτάσει τα 4 έτη, αντί τα 3. Προϋπόθεση για την εγγραφή στο Ειδικό Γυµνάσιο είναι το πιστοποιητικό αποφοίτησης του µαθητή από Ειδικό ηµοτικό Σχολείο και µια επίσηµη διάγνωση και παραποµπή από το τοπικό ιαγνωστικό Κέντρο. 2. Ειδικό Λύκειο δέχεται νέους από 19 έως 23 ετών. Περιλαµβάνει και µία προπαρασκευαστική τάξη, οπότε η φοίτηση µπορεί να φτάσει τα 4 έτη, αντί τα 3. Προϋπόθεση για την εγγραφή στο Ειδικό Λύκειο είναι το πιστοποιητικό αποφοίτησης από Ειδικό Γυµνάσιο και µια επίσηµη παραποµπή από το τοπικό ιαγνωστικό κέντρο. ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ 1. Ειδικά Τεχνικά Γυµνάσια δέχονται νέους µε αναπηρίες από 14 έως 19 ετών. Προϋπόθεση για την ένταξη κάποιου νέου στο Ειδικό Τεχνικό Γυµνάσιο είναι το πιστοποιητικό αποφοίτησης από Ειδικό ηµοτικό Σχολείο και µια επίσηµη διάγνωση και παραποµπή από το τοπικό ιαγνωστικό Κέντρο. Όπως γίνεται κατανοητό και από τον τίτλο, το συγκεκριµένο πρόγραµµα έχει ως στόχο την παροχή τεχνικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και επαγγελµατικού προσανατο- 10

λισµού µε σκοπό την επαγγελµατική αποκατάσταση ανάλογα µε τις ανάγκες του ατόµου µε αναπηρία. 2. Ειδικά Τεχνικά Λύκεια δέχονται νέους µε αναπηρία από 19 έως 23 ετών. Προϋπόθεση για την ένταξη κάποιου νέου στο Ειδικό Τεχνικό Λύκειο είναι το πιστοποιητικό αποφοίτησης Ειδικό Γυµνάσιο ή το Ειδικό Τεχνικό Γυµνάσιο, και µια επίσηµη διάγνωση και παραποµπή από το τοπικό ιαγνωστικό Κέντρο. Το συγκεκριµένο πρόγραµµα έχει ως στόχο την παροχή τεχνικής εκπαίδευσης, κατάρτισης καθώς και του επαγγελµατικού προσανατολισµού για την ανοιχτή αγορά εργασίας ή τα προστατευόµενα εργαστήρια. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι στα Τεχνικά Λύκεια φοιτούν µαθητές µε ήπια σωµατική αναπηρία ή και µαθησιακές δυσκολίες καθώς και νέοι χωρίς αναπηρία οι οποίοι αποφοίτησαν από Γενικό Γυµνάσιο. Τα µαθήµατα κατάρτισης που προσφέρονται αφορούν τους ακόλουθους τοµείς: τεχνολογία τροφίµων, κηπουρική, δηµόσια διοίκηση, οικονοµικά, πληροφορική, κοµµωτική κ.α. 3. Ειδικά Εργαστήρια Επαγγελµατικής Κατάρτισης αποτελούν µια εναλλακτική πηγή για τους νέους οι οποίοι έχουν πολλαπλές αναπηρίες και χρειάζονται εντατική βοήθεια και στήριξη. Τα εργαστήρια αυτά δέχονται νέους από 12 έως 20 ετών. Προϋπόθεση για την ένταξη κάποιου νέου είναι το πιστοποιητικό αποφοίτησης πιστοποιητικού αποφοίτησης από Ειδικό ηµοτικό Σχολείο και µια επίσηµη διάγνωση και παραποµπή από το τοπικό ιαγνωστικό Συµβούλιο. Το πρόγραµµα σπουδών έχει ως στόχο την παροχή τεχνικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και επαγγελµατικού προσανατολισµού στην ανοιχτή αγορά εργασίας ή στα εργαστήρια προστατευόµενης απασχόλησης. Τα προγράµµατα κατάρτισης που προσφέρονται ανήκουν στους ακόλουθους τοµείς: ξυλουργικές εργασίες, υδραυλικά, µαγειρική, κοµµωτική, κηπουρική, αγγειοπλαστική, ανεξάρτητη διαβίωση. Πρόγραµµα Εκπαίδευσης στο σπίτι (Κατ οίκον διδασκαλία) Σε ορισµένες εξαιρετικές περιπτώσεις, ένα άτοµο µε αναπηρία µπορεί να συµπληρώνει το εκπαιδευτικό πρόγραµµα του σχολείου µε πρόγραµµα κατ οίκον µε την βοήθεια ενός ασκάλου Ειδικής Αγωγής. Σύµφωνα µε την Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως όλες οι παραπάνω εκπαιδευτικές µονάδες προσφέρουν την ίδια υψηλή ποιότητα εκπαίδευσης και κατάρτισης όπως και στα γενικά σχολεία. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Τα Ειδικά σχολεία από τη προσχολική ηλικία έως αυτά της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης χωρίζονται σε δύο (2) βασικές κατηγορίες: 1. Πολλαπλής Αναπηρίας 2. Αισθητηριακής Αναπηρίας Ο παραπάνω διαχωρισµός ισχύει σε πυκνοκατοικηµένες αστικές περιοχές. Σε αραιοκατοικηµένες περιοχές ή στην επαρχία υπάρχει έλλειψη ειδικών 11

εκπαιδευτικών µονάδων, µε συνέπεια οι υπάρχουσες ειδικές εκπαιδευτικές µονάδες να δέχονται και τις δύο κατηγορίες αναπηρίας. ΕΘΝΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΙΑΦΟΡΟ ΙΑΓΝΩΣΗΣ, ΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ (ΚΕ Υ) Από το 2000 ξεκίνησε η λειτουργία δηµόσιων κέντρων διάγνωσης, αξιολόγησης και υποστήριξης παιδιών µε αναπηρίες ή/και µαθησιακές δυσκολίες. Τα κέντρα αυτά λειτουργούν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας, ια βίου Μάθησης και Θρησκευµάτων. Οι υπηρεσίες που προσφέρουν αποτελούν έναν ζωτικής σηµασίας κρίκο στην αλυσίδα των δηµόσιων υπηρεσιών προς τα παιδιά µε ειδικές ανάγκες. Η σύσταση αυτών των υπηρεσιών εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς: Προσφέρει µια αναγνωρισµένη διάγνωση και αξιολόγηση, µε την οποία κάθε παιδί µε ειδικές ανάγκες παραπέµπεται σε ένα γενικό ή ειδικό σχολείο. Παρακολουθεί και αξιολογεί την πρόοδο του παιδιού µε ειδικές ανάγκες καθ όλη την σχολική περίοδο. Συνεργάζεται και επικοινωνεί µε τον σχολικό σύµβουλο και µε το εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου. Παρακολουθεί την εφαρµογή ειδικά σχεδιασµένων εκπαιδευτικών προγραµµάτων για παιδιά µε ειδικές ανάγκες. Παρακολουθεί την χρήση τεχνικών βοηθηµάτων για κάθε παιδί στο σχολείο. Παρέχει υποστηρικτικές συµβουλές στους εκπαιδευτικούς και τους γονείς των µαθητών των ειδικών σχολείων. Τα κέντρα στελεχώνονται µε τις παρακάτω ειδικότητες οι οποίες αποτελούν µέλη της διεπιστηµονικής οµάδας: Εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης Παιδοψυχίατροι Ψυχολόγοι Κοινωνικοί Λειτουργοί Φυσικοθεραπευτές Εργοθεραπευτές Λογοθεραπευτές Σύµβουλοι Επαγγελµατικού Προσανατολισµού Σχολική Νοσηλεύτρια Όπως ήδη αναφέρθηκε η διάγνωση και η αξιολόγηση ενός παιδιού προς ένταξη σε ένα σχολικό πλαίσιο είναι υποχρεωτική, όµως τα αποτελέσµατα τους έχουν τη µορφή σύστασης και όχι υποχρεωτικής εφαρµογής. 12

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 13

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 1. ΜΟΝΑ ΕΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Τα ακόλουθα στοιχεία δηµοσιεύθηκαν από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας για το ακαδηµαϊκό έτος 2008-2009, και αναφέρονται στον τοµέα της εκπαίδευσης σε εθνικό επίπεδο. ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΤΑΞΕΩΝ ΣΕ ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ: 2.140 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ: 384 Οι Ειδικές Εκπαιδευτικές Μονάδες περιλαµβάνουν: ηµόσια και Ιδιωτικά Ειδικά Νηπιαγωγεία, Ειδικά ηµοτικά Σχολεία, Ειδικά Γυµνάσια-Λύκεια, Ειδικά Τεχνικά Γυµνάσια-Λύκεια, Ειδικά Εργαστήρια Επαγγελµατικής Κατάρτισης και κάποιες ειδικές εκπαιδευτικές µονάδες, οι οποίες δεν µπορούν να ενταχθούν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες. Το ανωτέρω σχήµα των Ειδικών Εκπαιδευτικών Μονάδων αναλύονται περαιτέρω στις ακόλουθες κατηγορίες: ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣΙΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ: 329 ΣΥΝΟΛΟ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ: 55 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ: 71 1. ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ: 70 2. ΣΥΝΟΛΟ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ: 1 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 148 3. ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 148 4. ΣΥΝΟΛΟ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 0 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ: 8 5. ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ: 8 6. ΣΥΝΟΛΟ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ: 0 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ: 6 7. ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ: 6 8. ΣΥΝΟΛΟ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ: 0 14

ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 15 9. ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 15 10. ΣΥΝΟΛΟ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 0 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ: 58 11. ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ: 56 12. ΣΥΝΟΛΟ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ: 2 ΛΟΙΠΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ: 78 Όπως προκύπτει από τα παραπάνω στοιχεία, η πρωτοβάθµια και η δευτεροβάθµια εκπαίδευση στηρίζονται εξ ολοκλήρου στον δηµόσιο τοµέα. 2. ΜΟΝΑ ΕΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Οι ακόλουθες πληροφορίες αποτελούν τα αποτελέσµατα µιας εκτεταµένης έρευνας πεδίου που πραγµατοποιήθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Περιφέρειας Αττικής. Επιλέχθηκε αυτή η περιφέρεια καθώς αποτελεί την πιο πυκνοκατοικηµένη περιοχή της Ελλάδας και φιλοξενεί περίπου το 50% του συνολικού πληθυσµού της Ελλάδας. Ως εκ τούτου, τα αποτελέσµατα της έρευνας θεωρούνται ενδεικτικά της κατάστασης που επικρατεί για τα άτοµα µε Εγκεφαλική Παράλυση σε ολόκληρη την χώρα, µε ορισµένες εξαιρέσεις, όπου υπάρχει σηµαντική έλλειψη υπηρεσιών. ΣΥΝΟΛΟ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ: 696 ΣΥΝΟΛΟ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ ΕΙ ΙΚΗΣΑΓΩΓΗΣ (ΣΜΕΑ): 108 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ: 15 13. ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ: 14 14. ΣΥΝΟΛΟ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ: 1 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 34 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ: 4 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ: 4 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 12 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ: 8 ΣΥΝΟΛΟ ΛΟΙΠΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ: 31 15

ΕΙ ΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙ ΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΤΟ ΗΜΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Πιο συγκεκριµένα, η έρευνά µας περιορίστηκε στα ακόλουθα αποτελέσµατα για την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Σε αυτό το σηµείο της έρευνας θα γίνει συγκεκριµένη αναφορά στα σχολεία που δέχονται παιδιά µε κινητική αναπηρία, καθώς υπάρχουν πολλά σχολεία τα οποία για συγκεκριµένους λόγους δεν δέχονται παιδιά µε κινητική αναπηρία. Η αιτία αυτού του διαχωρισµού θα αναφερθεί παρακάτω. ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: 4 (3 κρατικά και 1 ιδιωτικό) 1. ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΠΑΣΤΙΚΩΝ: Στα πλαίσια των συνολικών υπηρεσιών που παρέχει η Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών, λειτουργεί και ένα ιδιωτικό Νηπιαγωγείο αποκλειστικά για παιδιά µε Εγκεφαλική Παράλυση. Σε αυτό εργάζεται µία ειδική νηπιαγωγός και φοιτούν 7 µαθητές. 2. ΕΛΕΠΑΠ: Ο συγκεκριµένος φορέας στεγάζει στους χώρους του 2 ηµόσια Ειδικά Νηπιαγωγεία. Σε αυτά εργάζονται δύο ειδικοί νηπιαγωγοί και φοιτούν συνολικά περίπου 15 παιδιά. Η πλειοψηφία των παιδιών πάσχουν από Εγκεφαλική Παράλυση. Θα πρέπει όµως να σηµειωθεί πως ο ανωτέρω φορέας οργάνωση δέχεται και παιδιά µε άλλες µορφές αναπηρίας. 3. ΠΙΚΠΑ (ΒΟΥΛΑΣ): Αυτός ο φορέας στεγάζει στους χώρους του 1 Ειδικό Νηπιαγωγείο. Σε αυτό εργάζονται δύο δάσκαλοι ειδικής αγωγής και φοιτούν περίπου 7 παιδιά, από τα οποία τα 4 έχουν κινητική αναπηρία. Ο φορέας έχει ένα µεικτό πληθυσµό αναπήρων, που περιλαµβάνει διάφορες σωµατικές αναπηρίες, µαθησιακές δυσκολίες, σύνδροµο Down κ.α. ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΗΜΟΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ: 7 Στα 7 Ειδικά ηµοτικά επιλέχθηκαν καθώς στην πλειοψηφία τους φοιτούν παιδιά µε εγκεφαλική παράλυση και µε κινητικές αναπηρίες στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. 1. ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΠΑΣΤΙΚΩΝ: Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, η Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών παρέχει υπηρεσίες αποκλειστικά σε παιδιά και ενήλικες µε Εγκεφαλική Παράλυση. Στα πλαίσια αυτών των υπηρεσιών λειτουργεί στις εγκαταστάσεις της ένα ηµόσιο Ειδικό ηµοτικό σχολείο για παιδιά µε Εγκεφαλική Παράλυση. Στο σχολείο φοιτούν 38 παιδιά µε Εγκεφαλική Παράλυση και εργάζονται 7 άσκαλοι Ειδικής Αγωγής. 2. ΕΛΕΠΑΠ: Ο συγκεκριµένος φορέας στεγάζει στο χώρο του 2 ηµόσια Ειδικά ηµοτικά Σχολεία, στα οποία φοιτούν περίπου 104 παιδιά και εργάζονται 16 άσκαλοι Ειδικής Αγωγής. Οι 44 µαθητές έχουν Εγκεφαλική Παράλυση και πρέπει να αναφερθεί πως σε αυτά τα σχολεία γίνονται δεκτά και παιδιά µε άλλες κινητικές αναπηρίες. 16

3. ΚΑΣΠ: Ο συγκεκριµένος φορέας στεγάζει στο χώρο του από την 1 Σεπτεµβρίου 2010 ένα ηµόσιο Ειδικό ηµοτικό Σχολείο για παιδιά µε κινητικές αναπηρίες. Στο σχολείο αυτό φοιτούν 12 παιδιά και εργάζονται 3 άσκαλοι Ειδικής Αγωγής. Όλοι οι µαθητές έχουν Εγκεφαλική Παράλυση, αλλά γενικότερα µπορούν να γίνουν δεκτά και παιδιά µε άλλες αναπηρίες. 4. ΑΙΓΑΛΕΩ: Πρόκειται για ένα σχολείο για παιδιά µε σωµατικές αναπηρίες στα υτικά προάστια της Αθήνας, το οποίο λειτουργεί από το 2008. Στο σχολείο αυτό φοιτούν 30 παιδιά, η πλειοψηφία των οποίων (22) έχουν Εγκεφαλική Παράλυση. Στο σχολείο αυτό µπορούν να γίνουν δεκτά και παιδιά µε άλλες σωµατικές αναπηρίες. 5. ΠΙΚΠΑ (ΒΟΥΛΑΣ): Ο συγκεκριµένος φορέας στεγάζει στο χώρο του 1 ηµόσιο Ειδικό ηµοτικό Σχολείο. Φοιτούν 5 µαθητές, από τους οποίους οι 2 έχουν Εγκεφαλική Παράλυση. Εργάζονται 2 δάσκαλοι ειδικής αγωγής. Ο φορέας έχει ένα µεικτό πληθυσµό αναπήρων, που περιλαµβάνει διάφορες σωµατικές αναπηρίες, µαθησιακές δυσκολίες, σύνδροµο Down κ.α. 6. ΠΕΝΤΕΛΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΙΚΠΑ ΠΕΝΤΕΛΗΣ): Σε αυτόν τον φορέα στεγάζεται 1 ηµόσιο Ειδικό ηµοτικό Σχολείο. Φοιτούν 16 µαθητές, από τους οποίους οι 5 έχουν Εγκεφαλική Παράλυση. Ο φορέας έχει ένα µεικτό πληθυσµό αναπήρων, που περιλαµβάνει διάφορες σωµατικές αναπηρίες, µαθησιακές δυσκολίες, σύνδροµο Down κ.α. Αυτό που κατέστη σαφές κατά την διάρκεια της έρευνας και έχει επανειληµµένα τονιστεί από τους διευθυντές των ειδικών σχολείων, είναι το γεγονός ότι ένα παιδί µε σοβαρή σωµατική αναπηρία αποκλείεται συχνά από γενικά αλλά και από ειδικά σχολεία. Οι κύριες αιτίες για αυτό το γεγονός είναι η έλλειψη πρόσβασης καθώς και οι ιδιαιτερότητες του υπόλοιπου µαθητικού πληθυσµού. Η τελευταία αιτία αναφέρεται σε παιδιά µε µαθησιακές δυσκολίες και αυτισµό, τα οποία, λόγω της πιθανότητας να παρουσιάσουν αντικοινωνική και επιθετική συµπεριφορά, µπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο για τα παιδιά µε σωµατική αναπηρία. Αρα, αυτή η πιθανότητα µπορεί να οδηγήσει κάποια σχολεία σε άρνηση ένταξης παιδιού µε σωµατική αναπηρία. ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: 2 1. ΙΛΙΟΝ: Το γυµνάσιο βρίσκεται στα υτικά προάστια της Αθήνας και δέχεται παιδιά µε κινητικές αναπηρίες. Σε αυτό φοιτούν 26 µαθητές, από τους οποίους οι 18 έχουν Εγκεφαλική Παράλυση. 2. ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Το γυµνάσιο βρίσκεται στα Νότια προάστια της Αθήνας. Σε αυτό φοιτούν 38 µαθητές, από τους οποίους οι 24 έχουν Εγκεφαλική Παράλυση. ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: 2 1. ΙΛΙΟΝ: Στο λύκειο αυτό φοιτούν 40 µαθητές, από τους οποίους οι 21 έχουν Εγκεφαλική Παράλυση. 17

2. ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Στο λύκειο αυτό φοιτούν 35 µαθητές, από τους οποίους οι 24 έχουν Εγκεφαλική Παράλυση. ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: 7 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙ ΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: 5 Ι ΙΩΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ: 3 Όπως έχει ειπωθεί και προηγουµένως, σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει συνεργασία του κράτους µε ιδιωτικούς φορείς. Τα ειδικά σχολεία φιλοξενούνται από ιδιωτικούς προνοιακούς οργανισµούς και µη κυβερνητικές οργανώσεις. Αρκετά συχνά αυτοί οι οργανισµοί παρέχουν στα ειδικά σχολεία και το απαιτούµενο προσωπικό για να καλυφθούν οι ανάγκες των µαθητών. Υπάρχουν τουλάχιστον 3 ιδιωτικά κέντρα ηµερησίας φροντίδας στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας που δέχονται παιδιά µε σωµατική αναπηρία από 3 ετών έως την ενηλικίωση. Ακόµα και αν αυτά τα κέντρα δεν παρέχουν προγράµµατα σπουδών αναγνωρισµένα από το κράτος, καλύπτουν σοβαρά κενά στην παροχή υπηρεσιών προς παιδιά µε πολλαπλές αναπηρίες, που δεν εντάσσονται σε δηµόσια ειδικά σχολεία. ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ ΤΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ( ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΜΑ Α) Σύµφωνα µε την ελληνική νοµοθεσία, για την εργασία ενός δασκάλου ή άλλου επαγγελµατία στον τοµέα της ειδικής αγωγής θεωρείται υποχρεωτικό και ελάχιστη προϋπόθεση ένα πανεπιστηµιακό πτυχίο. Η ύπαρξη µεταπτυχιακών διπλωµάτων ενισχύει την πρόσληψη κάποιου επαγγελµατία σε σχολεία ειδικής αγωγής. Κατά την διάρκεια της έρευνας διαπιστώθηκε πως µεγάλος αριθµός των δασκάλων της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης στην ειδική αγωγή έχουν κάποιο µεταπτυχιακό τίτλο. Το παραπάνω κριτήριο ισχύει και για το σύνολο της διεπιστηµονικής οµάδας, η οποία αποτελείται από τις παρακάτω ειδικότητες: φυσικοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, λογοθεραπευτής, ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός, νοσηλεύτρια του σχολείου και σε ορισµένες περιπτώσεις γιατρός. Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα αποτελεί έναν ιδιαίτερα ανταγωνιστικό χώρο εργασίας και χωρίς το πρόσθετο πλεονέκτηµα µεταπτυχιακών τίτλων η επιλογή γίνεται ακόµα δυσκολότερη. Πρέπει επίσης να προστεθεί, ότι αν και η επάνδρωση του ειδικού σχολείου µε όλα τα µέλη της διεπιστηµονικής οµάδας είναι υποχρεωτική, αρκετά συχνά παρατηρούνται ελλείψεις προσωπικού. Οι ειδικότητες που συνήθως δεν υπάρχουν είναι η νοσηλεύτρια, ο/η κοινωνικός λειτουργός ή ο/η ψυχολόγος. 18

Το ειδικό βοηθητικό προσωπικό αποτελεί σηµαντικό µέρος της δοµής του ηµόσιου Σχολείου και πρέπει υποχρεωτικά να είναι απόφοιτοι Λυκείου. Υποψήφιοι όµως που έχουν κάποιο πιστοποιητικό στην ειδική αγωγή αυξάνουν σηµαντικά τις πιθανότητες πρόσληψής τους στον δηµόσιο τοµέα. Τα σχολεία της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης στελεχώνονται από µια σειρά εκπαιδευτικών ειδικοτήτων, σύµφωνα µε το αντικείµενο των µαθηµάτων. Σε αυτούς συµπεριλαµβάνονται καθηγητές Ελληνικών, µαθηµατικών, θεολογίας, βιολογίας, µουσικής και ειδικής αγωγής. Η ερευνά µας έδειξε ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση ειδικής αγωγής στην Αθήνα έχουν µεταπτυχιακό στην ειδική αγωγή, το γεγονός αυτό όµως δεν ισχύει και για τους εκπαιδευτικούς στην υπόλοιπη Ελλάδα, οι οποίοι διδάσκουν σε γενικά σχολεία. Πολλοί καθηγητές σε γενικά σχολεία δεν είναι σε θέση να αντιµετωπίσουν τις ειδικές ανάγκες του πληθυσµού τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η βασική τους εκπαίδευση δεν περιλαµβάνει µαθήµατα ειδικής αγωγής. ΑΣΚΑΛΟΙ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΓΟΝΕΙΣ Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας ο πληθυσµός δασκάλων και µαθητών στον τοµέα της ειδικής αγωγής για το ακαδηµαϊκό έτος 2008 2009 είναι: ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α: Άντρες: 2919 Γυναίκες:1928 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α: Αγόρια: 10317 Κορίτσια: 3969 εν κατέστη δυνατό να βρεθεί ένας ακριβής αριθµός µαθητών αποκλειστικά µε κινητική αναπηρία και Εγκεφαλική Παράλυση. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΓΟΝΕΩΝ: 28.572 Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν µια πρόχειρη εκτίµηση µε βάση τον αριθµό των µαθητών. Ειδικά στοιχεία για τον πληθυσµό των γονέων δεν κατέστη δυνατόν να βρεθούν. 19

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 20

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Ένα βασικό στοιχείο του ελληνικού ειδικού εκπαιδευτικού συστήµατος είναι ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και έχει διαφορετικές ανάγκες. Γι αυτό, στο σχολείο πρέπει να προσεγγίζεται µε ένα προσωποκεντρικό και εξατοµικευµένο εκπαιδευτικό πρόγραµµα. υο σηµαντικές ελλείψεις αποτελούν εµπόδιο στην εφαρµογή αυτής της προσέγγισης. Υπάρχει έλλειψη: α) στην οργάνωση των δηµόσιων εκπαιδευτικών υπηρεσιών και β) στη συνέπεια της πολιτείας σε εκπαιδευτικά. Χρειάζεται λοιπόν να δηµιουργηθεί ένα ευέλικτο κανάλι επικοινωνίας µεταξύ των δηµόσιων υπηρεσιών και των επαγγελµατιών ειδικής αγωγής, ώστε να διευκολύνεται η λήψη των αποφάσεων προς όφελος του µαθητικού πληθυσµού. Τα κενά στην δοµή και την λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήµατος δεν έχουν επιτρέψει µια τέτοια επικοινωνία το προηγούµενο χρονικό διάστηµα. Σύµφωνα µε τους επαγγελµατίες του χώρου, υπάρχει η ανάγκη για αναβάθµιση των υφιστάµενων υποδοµών -βελτίωση της προσβασιµότητας των σχολικών µονάδων γενικής και ακόµη και ειδικής εκπαίδευσης για µαθητές µε ειδικές ανάγκες, βελτίωση του εξοπλισµού των σχολείων µε νέες τεχνολογίες και µέσααλλά και η ανάγκη ίδρυσης περισσότερων Ειδικών Σχολείων, στόχο τον οποίο έχει θέσει και το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας, ια βίου Μάθησης και Θρησκευµάτων. Επιπλέον, υπάρχει µια ιδιαίτερη ανάγκη για ένα ορθότερο σύστηµα αξιολόγησης των µαθητών µε ειδικές ανάγκες. Η αξιολόγηση των ακαδηµαϊκών επιδόσεων και της προόδου κάθε παιδιού καθ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους βασίζεται συνήθως στην κρίση του διδακτικού προσωπικού. Έτσι, προκύπτει η ανάγκη για µια εθνική πολιτική και για ένα δοµηµένο πλαίσιο για την αξιολόγηση των επιδόσεων των µαθητών µε ειδικές ανάγκες, που θα διευκολύνει και τη χρήση µιας «κοινής γλώσσας» µεταξύ των δασκάλων. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες αναβάθµισης των βασικές αλλά και των µεταπτυχιακών σπουδών των εκπαιδευτικών. Αυτή η προσπάθεια είναι ιδιαίτερα σηµαντική για εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης, οι οποίοι δεν είναι πάντα επαρκώς προετοιµασµένοι για να αντιµετωπίσουν τις προκλήσεις που τίθενται στην εκπαίδευση παιδιών και εφήβων µε ειδικές ανάγκες. Είναι αναγκαίο τα µαθήµατα ειδικής αγωγής και η πληροφόρησης για θέµατα αναπηρίας να συµπεριληφθούν στο πρόγραµµα ακόµα και των βασικών σπουδών των πανεπιστηµίων και όχι µόνο των µεταπτυχιακών. Τα διαγνωστικά και υποστηρικτικά κέντρα που αναφέρθηκαν προηγουµένως, αποτελούν µια υπηρεσία ζωτικής σηµασίας και θεωρούνται µια από τις 21