Σεμινάριο για φορείς του χρηματοπιστωτικού τομέα

Σεμινάριο για φορείς του χρηματοπιστωτικού τομέα www.trustepc.eu 08/02/2018 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. TRUST EPC SOUTH ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΟ GREPCON 2. ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ 3. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ ΣΕΑ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ 4. ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΠΟ ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ TRUST EPC SOUTH www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 2

1. TRUST EPC SOUTH Εισαγωγή και εργαλείο GREPCon Πίσω στα Περιεχόμενα www.trustepc.eu 08/02/2018 3

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΓΕΦΥΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΕΝΟ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗΣ Έχουμε κεφάλαια, αλλά δεν βρίσκουμε κατάλληλα έργα! Χρηματοπιστωτικός τομέας Επένδυση Ανάπτυξη ικανοτήτων Βenchmarking- Eργαλεία αξιολόγησης Πιλοτικά έργα Έχουμε έργα, αλλά ψάχνουμε χρηματοδότηση! Adapted from C. MILIN, ECEEE 2013 Παρόχοι ΣΕΑ και τελικοί χρήστες τριτογενούς τομέα Έργα αύξησης ενεργειακής απόδοσης www.trustepc.eu 08/02/2018 4 www.trustepc.eu

TRUST EPC SOUTH Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ Η πρωτοβουλία ξεκίνησε το 2015 με την υποστήριξη του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Horizon 2020 Finance for Sustainable Energy 10 συνεργάτες από 6 νότιες Ευρωπαϊκές χώρες Διαρκεί 3 χρόνια, μέχρι το Ιούνιο 2018 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 5

1 TRUST EPC SOUTH ΣΤΟΧΟΙ Ανάπτυξη μεθοδολογίας τυποποίησης - εργαλείων συγκριτικής αξιολόγησης 5 Διάδοση και αξιοποίηση αποτελεσμάτων σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο Κύριοι στόχοι 2 Εθνική Πλατφόρμα Διαβούλευσης για εντοπισμό και αντιμετώπιση των εμποδίων στην αγορά ΣΕΑ 4 3 40+ πιλοτικά έργα έτοιμα για χρηματοδότηση Προώθηση Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 6

ΕΡΓΑ ΣΕΑ ΚΥΡΙΑ ΕΜΠΟΔΙΑ -Χρηματοδότηση: Στις περισσότερες περιπτώσεις, η πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη είναι το πιο βασικό κριτήριο, αλλά και η πιστοληπτική ικανότητα του παρόχου ΣΕΑ μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο -Αξιολόγηση κινδύνου: εκτός από τον πιστοληπτικό κίνδυνο, οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την απόδοση και τον εξοπλισμό πρέπει να ληφθούν υπόψη από τους επενδυτές -Έλλειψη παραδειγμάτων: τα λιγοστά παραδείγματα έργων προκαλούν έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά των επενδυτών -Λήψη αποφάσεων: Οι περίπλοκες διαδικασίες λήψης αποφάσεων μπορούν να καθυστερήσουν την έναρξη του συμβολαίου -Απόρριψη μέτρων: Η διοίκηση και το προσωπικό μπορεί να απορρίψουν ορισμένα από τα προτεινόμενα μέτρα, καθώς μπορεί να μην ταιριάζουν στην λειτουργία της επιχείρησης ή τη χρήση του κτιρίου ή να υπάρχουν προβληματισμοί για την ασφάλεια -Διοικητικά εμπόδια: ειδικά αν απαιτούνται έργα στο κτίριο Source: Trust EPC South, EEFIG www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 7

ΕΡΓΑ ΣΕΑ ΚΙΝΗΤΡΑ -Τυποποίηση: η διαδικασία επενδύσεων ενεργειακής αποδοτικότητας, από τη στιγμή εντοπισμού των ενεργειακών μέτρων και μετέπειτα, πρέπει να τυποποιηθεί -Τιμές αναφοράς (baseline): ο καθορισμός της αρχικής κατάστασης ενεργειακής κατανάλωσης είναι απαραίτητος για τη σωστή εκτίμηση των ενεργειακών και οικονομικών εξοικονομήσεων -Ασφάλειες: Πρέπει να υπάρχουν ασφαλιστικά προϊόντα που να καλύπτουν τον τεχνικό κίνδυνο από τον εξοπλισμό καθώς και τον κίνδυνο μειωμένης απόδοσης του έργου -Μείωση του διαδικαστικού κόστους: η μείωση του κόστους που σχετίζεται με την ετοιμασία και την αξιολόγηση μια επενδυτικής ευκαιρίας είναι βασικός παράγοντας -Ξεκάθαρο επιχειρηματικό μοντέλο: ο τελικός χρήστης πρέπει να κατανοήσει όλα τα οφέλη από τα προτεινόμενα μέτρα (πέραν της ενεργειακής εξοικονόμησης), προκειμένου να διευκολυνθεί στη λήψη αποφάσεων -Ξεκάθαρες υποχρεώσεις συμβολαίου: Οι ρόλοι/ευθύνες του κάθε οργανισμού/εταιρείας/προσώπου στο έργο, η επικύρωση των εξοικονομήσεων, ο διαμοιρασμός του οικονομικού οφέλους, οι εγγυήσεις απόδοσης, οι τιμές και το τι γίνεται σε περίπτωση που κάποιο μέρος αποχωρήσει πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 8

TRUST EPC SOUTH ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Τι προσφέρει; Προώθηση διαλόγου / συνεργειών μεταξύ των φορέων της αγοράς (παρόχοι ενεργειακών υπηρεσιών, τριτογενής τομέας, χρηματοπιστωτικός τομέας) Εργαλείο αξιολόγησης επενδύσεων και συγκριτικής αξιολόγησης βασισμένο στην μεθοδολογία και τα εργαλεία Green Rating Κατάρτιση σε λύσεις χρηματοδότησης και βασικές γνώσεις ΣΕΑ για όλους του ενδιαφερόμενους φορείς Διευκόλυνση της διαδικασίας χρηματοδότησης για έργα μικρού/μέτριου μεγέθους Μείωση διαδικαστικού κόστους χάρη στην τυποποιημένη προσέγγιση Παρέχει ανεξάρτητη πιστοποίηση από τρίτο μέρος www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 9

TRUST EPC SOUTH Ποιούς αφορά Χρηματοπιστωτικός τομέας Βιώσιμα έργα Εντοπισμός κινδύνων και διαφάνεια Μείωση κόστους ενέργειας και νερού Σε ποιους απευθύνεται Τριτογενής τομέας και αγορά ακινήτων Βελτίωση συνθηκών άνεσης χρηστών Αύξηση αξίας κτιρίου Παρόχοι ΣΕΑ Ευκαιρίες χρηματοδότησης www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 10

ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΕΑ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ TRUST www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 11

GREEN RATING ΒΑΣΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ λογαριασμοί, μοντελοποίηση, συμβατικό σενάριο ΕΚΠΟΜΠΕΣ Δείκτης ενέργειας ΝΕΡΟ λογαριασμοί, μοντελοποίηση, συμβατικό σενάριο ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ερωτηματολόγια (συνεντεύξεις και επιθεώρηση) ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ερωτηματολόγια (συνεντεύξεις και επιθεώρηση) ΕΥΗΜΕΡΙΑ ερωτηματολόγια (συνεντεύξεις και επιθεώρηση) Ποσοτικοί δείκτες Ποιοτικοί δείκτες www.trustepc.eu 08/02/2018 12

GREPCon ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Χαρακτηριστικά μεθοδολογίας Υπολογισμοί τυπολογίας κτιρίου Τυποποιημένα μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Τυποποιημένη εισαγωγή δεδομένων κτιρίου Τυποποιημένοι υπολογισμοί προτάσεων μέτρων Προσαρμογές εργαλείου Νέες καρτέλες εισαγωγής δεδομένων Νέα πεδία εισαγωγής δεδομένων Νέοι υπολογισμοί Μέτρα Ενεργειακή Απόδοσης 47 μέτρα ενεργειακής απόδοσης Κάθε μέτρο εντοπίζεται και υπολογίζεται ανεξάρτητα Περιορισμένη ευελιξία ενεργ. επιθεωρητή Ανεξάρτητο υπολογιστικό φύλλο για κάθε μέτρο www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 13

GREPCon ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Εντοπισμός μέτρων Ενεργειακής Απόδοσης: Από το εργαλείο, με βάση τα στοιχεία που έχουν εισαχθεί για το κτίριο από τον ενεργειακό επιθεωρητή www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 14

GREPCon ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Green Rating/ Ενεργειακή επιθεώρηση Ποσότητες, ισχύς, ώρες λειτουργίας, τύποι συστημάτων Περιγραφή κτιρίου ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΜΕΤΡΩΝ Κριτήριο πληρούται; Ναι Όχι Μέτρο προαιρετικό Μέτρο προτεινόμενο Αποδοχή μέτρου Μέτρο δεκτό; Ναι Όχι Αποκλεισμός μέτρου Μέτρο προχωρά για υπολογισμό www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 15

GREPCon ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δημιουργία Μέτρων Το εργαλείο GREPCon υπολογίζει τα μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Μεταφορά Μέτρων Το GREPCon δημιουργεί ένα Οικονομικό Εργαλείο ανά μέτρο ή ομάδα μέτρων Το GREPCon μεταφέρει τα δεδομένα για τα μέτρα στο Οικονομικό Εργαλείο Επαναληπτικοί Οικονομικοί υπολογισμοί Κάθε Οικονομικό Εργαλείο υπολογίζει το δικό του σετ μέτρων Το GREPCon λαμβάνει τα αποτελέσματα από όλα τα Οικονομικά Εργαλεία και παρουσιάζει τα 6 καλύτερα αποτελέσματα (σενάρια) www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 16

GREPCon Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ Τεχνικό εργαλείο Οικονομικό εργαλείο www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 17

GREPCon Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ Εισαγωγή τεχνικών δεδομένων Οι προτάσεις για πιθανά μέτρα από το εργαλείο βασίζονται στα τεχνικά δεδομένα που εισάγονται Για παράδειγμα: Εάν καταχωρηθεί ότι υπάρχουν φωτιστικά με μαγνητικό μετασχηματιστή τύπου ballast θα προταθεί ηλεκτρονικός μετασχηματιστής τύπου ballast Εάν ο λέβητας είναι χαμηλής απόδοσής, τότε θα προταθεί ως μέτρο η αντικατάστασή του Εντοπισμός και υπολογισμός μέτρων ΕΕ και ΑΠΕ Η ορθή και πλήρης εισαγωγή των τεχνικών δεδομένων είναι κρίσιμη για να διασφαλίσει κανείς ότι θα προταθούν κατάλληλα μέτρα από το εργαλείο και ότι θα υπολογιστούν σωστά www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 18

GREPCon ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Υπολογισμός ενεργειακού ισοζυγίου Το τελικό βήμα της ανάλυσης του κτιρίου: Gas Heating 1 1,500,000 kwh/year 34% Electricity Heating 2 456,000 kwh/year 10% Electricity Cooling 500,000 kwh/year 11% 0 0 kwh/year 0% Electricity Cooling Towers 0 kwh/year 0% Electricity Ventilation 15,561 kwh/year 0% Electricity Lighting 855,349 kwh/year 20% Electricity Auxiliaries 131,272 kwh/year 3% Gas Domestic Hot Water 72,066 kwh/year 2% Electricity IT 16,269 kwh/year 0% Electricity Elevator 49,920 kwh/year 1% Electricity Other 231,564 kwh/year 5% Electricity Other 2 22,000 kwh/year 1% Swimming pool 500,000 Gas kwh/year 11% Total 4,350,000 363 kwh/year 100% kwh/m²/year www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 19

GREPCon Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Υπολογισμός ενεργειακού ισοζυγίου Κάθε μέτρο εντοπίζεται και υπολογίζεται ανεξάρτητα: www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 20

GREEN RATING FOR EPC Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Εντοπισμός και υπολογισμός μέτρων ΕΕ και ΑΠΕ Μέσω ενός ανεξάρτητου υπολογιστικού φύλλου (υπάρχει ένα για κάθε μέτρο): EPC RECOMMENDATION SHEET Energy Efficiency Measure 2 Replacement of lamps ballast Measure automatically identified? Building system link: YES Lighting Recommendation criterion type: Lamp ballast type Number of possible criteria: 1 Number of criteria met: 1 Measure criteria Criterion 1: Standard ballasts Criterion met? Yes Total system consumption: 724,048 Total sub-system(s) consumption: 718,848 kwh/year kwh/year www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 21

Οικονομικό εργαλείο GREPCon ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 22

Οικονομικό εργαλείο GREPCon Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 23

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Αξιολόγηση κινδύνου www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 24

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Αξιολόγηση κινδύνου www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 25

GREPCon ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Εντοπισμός και υπολογισμός μέτρων ΕΕ και ΑΠΕ Ο υπολογισμός κάθε μέτρου βασίζεται στα στοιχεία που παρέχονται από τον ενεργειακό επιθεωρητή Measure n.º Title Criterion 1 9 Thermostatic valves for radiators No Heating* Cooling* Measure automatically identified? Building system link: EPC RECOMMENDATION SHEET Energy Efficiency Measure 9 Thermostatic valves for radiators YES Heating Gas Electricity Description Heating 1 Production type* Normal boiler Number of boilers (or other heating 5 equipment)* Output power boiler 1 (kw)* 125 Output power boiler 2 (kw)* Output power boiler 3 (kw)* Output power boiler 4 (kw)* Input power boiler 1 (kw)* 140 Recommendation criterion type: No TRV's Number of possible criteria: 1 Number of criteria met: 1 Measure criteria Criterion 1: No Thermostatic Radiator Valves on radiators. Emission type* Wet radiators Number of emitters* 75 Criterion met? Yes Number of TRV's 0 If TRV's present www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 26

GREPCon ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Εντοπισμός και υπολογισμός μέτρων ΕΕ και ΑΠΕ Ο υπολογισμός κάθε μέτρου βασίζεται στα στοιχεία που παρέχονται από τον ενεργειακό επιθεωρητή Measure n.º Title Criterion 1 9 Thermostatic valves for radiators No Gas Heating 1 1,500,000 kwh/year 34% Electricity Heating 2 456,000 kwh/year 10% Cooling 500,000 Electricity kwh/year 11% Heating system Number of radiators Current consumption (kwh/year) Introduce TRV's? Number of TRV's to be installed Heating system 1 75 1,500,000.00 Yes 75 New consumption New consumption 1,500,000 Total cost Savings Savings ( ) ( ) (kwh/year) (installed) (kwh) (total) (kwh) 9,600 1,425,000 1,425,000 75,000 1,875 5.1 TRV unitary cost ( ) 128 Simple payback time (years) 9,600 1,425,000 1,425,000 75,000 1,875 5.1 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 27

GREPCon ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ PROJECT RATING 1 Building Χ Περιβαλλοντική αξιολόγηση έργου ΣΕΑ Energy Performance Contract Potential Financial savings: 26.251 Αξιολόγηση τεχνικής και οικονομικής σκοπιμότητας έργου ΣΕΑ Energy savings: 229.151 kwh/year Energy savings percentage: 24,31 % Carbon savings: 206.515 kgco 2 /year Investment: 109.905 Equity percentage: 40,00 % IRR: 19,9 % NPV: 22.979 avg. DSCR: 2,2 min. DSCR: 1,6 Discounted payback: 5,0 years www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 28

IRR NPV (EUR) ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ EPC Financing scenario FINANCIAL KPIs IRR NPV ( ) Discounted Payback (years) Min DSCR Average DSCR Negative FCF (years) Worst scenario 11.2% 4,029 6.0 1.4 1.8 0.0 Base scenario 19.9% 22,979 5.0 1.6 2.2 0.0 Best scenario 27.1% 43,097 4.0 1.7 2.7 0.0 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% EPC Financing scenario 43.097 27,1% 22.979 19,9% 4.029 11,2% 6,0 5,0 4,0 Worst scenario Base scenario Best scenario NPV ( ) IRR Discounted Payback (years) 50.000 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 29

2. Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης Πίσω στα Περιεχόμενα www.trustepc.eu 08/02/2018 30

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ 31

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ενεργειακή Απόδοση (ΕΑ) Ένας τρόπος για τη διαχείριση και τον περιορισμό της ενεργειακής κατανάλωσης. Mια λύση θεωρείται ως ενεργειακά πιο αποδοτική αν προσφέρει περισσότερες υπηρεσίες με την ίδια χρήση ενέργειας, ή τις ίδιες υπηρεσίες με λιγότερη κατανάλωση ενέργειας. Πηγή: International Energy Agency (IEA) www.trustepc.eu 32

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΟΦΕΛΗ Ενεργειακή ασφάλεια Διαθέσιμο εισόδημα Αύξηση παραγωγικότητας Βελτίωση Ενεργειακής Απόδοσης Εξοικονόμηση ενέργειας Περιβαλλοντική υπευθυνότητα Αύξηση αξίας ακίνητης περιουσίας www.trustepc.eu 33

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΧΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Τα μέτρα ΕΑ που εφαρμόζονται στοχεύουν τις πιο κάτω χρήσεις ενέργειας: Φωτισμός Θέρμανση & Δροσισμός Ψύξη Ζεστό Νερό Χρήσης Εξοπλισμός & άλλα Ορισμένα από τα μέτρα που εφαρμόζονται σε κάθε μία από αυτές τις κατηγορίες είναι: 34

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΝΗΘΗ ΜΕΤΡΑ Φωτισμός Θέρμανση & Δροσισμός Ψύξη Ζεστό Νερό Χρήσης Εξοπλισμός & άλλα - Αντικατάσταση λαμπτήρων πυρακτώσεως με συμπαγείς λαμπτήρες φθορισμού (CFL), τους γνωστούς ως λαμπτήρες εξοικονόμησης, ή LED - Ανιχνευτές παρουσίας σε μπάνια/τουαλέτες και διαδρόμους - Εγκατάσταση συστημάτων σύζευξης φυσικού-τεχνητού φωτισμού - Αντικατάσταση καυστήρα, αντλιών θερμότητας χαμηλής απόδοσης, παραθύρων.. - Εγκατάσταση συστήματος ψύξης υψηλής θερμοκρασίας, συστήματος μεταβλητής συχνότητας (VFD) για τον έλεγχο της απόκρισης των αντλιών, αεροκουρτίνας κτλ. - Βελτίωση θερμομόνωσης κελύφους - Αντικατάσταση συσκευών με συσκευές υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης - Εγκατάσταση αισθητήρων θερμοκρασίας - Στεγάνωση πόρτας - Αντικατάσταση καυστήρα πετρελαίου - Συστήματα ανάκτησης θερμότητας σε ψύκτες - Ηλιοθερμικά συστήματα για τη θέρμανση του νερού - Αντικατάσταση υδραυλικών ανελκυστήρων με ηλεκτροκίνητους - Αντικατάσταση συσκευών με συσκευές υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης - Εγκατάσταση ΑΠΕ www.trustepc.eu 35

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ Κατηγορία μέτρων Εμπόριο Φιλοξενία Εκπαίδευση Υγεία Γραφεία Φωτισμός 5-40% 26-50% 20-65% 40-60% 40-70% Θέρμανση και Δροσισμός 20-60% 17-46% 10-40% 15-35% 10-40% Ψύξη 5-30% 10-30% - 10-20% - Ζεστό Νερό Χρήσης Εξοπλισμός και άλλα - 15-52% - 10-50% 5-20% 1-2% 5-10% 15-30% - 5-15% www.trustepc.eu 36

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΠΑΡΟΧΟΣ ΣΕΑ Οι εταιρείες/οργανισμοί που επιθυμούν να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση και να μειώσουν το ενεργειακό τους κόστος, μπορούν να το αναθέσουν, μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ), σε εργολάβους, προμηθευτές προϊόντων και Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ), στους οποίους αναφερόμαστε ως Παρόχους ΣΕΑ. Τόσο οι δικαιούχοι, όσο και οι Πάροχοι ΣΕΑ έχουν κοινά συμφέροντα και προσδοκίες καθώς και οι δύο επωφελούνται από την επιτευχθείσα εξοικονόμηση. www.trustepc.eu 38

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ Επιχείρηση Ενεργειακών Υπηρεσιών «Επιχείρηση Ενεργειακών Υπηρεσιών» (ΕΕΥ): Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που παρέχει ενεργειακές υπηρεσίες ή και άλλα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης στις εγκαταστάσεις ή τα κτίρια του τελικού καταναλωτή, αναλαμβάνοντας επιχειρηματικό και οικονομικό κίνδυνο. Το οικονομικό αντάλλαγμα για την παρεχόμενη υπηρεσία βασίζεται, εν όλω ή εν μέρει, στην επίτευξη της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και στην τήρηση των λοιπών συμβατικών όρων ενεργειακής απόδοσης. Νόμος 3855/2010 www.trustepc.eu 39

ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) Πρόκειται γενικά για μια μακροπρόθεσμη σύμβαση Μια Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) είναι μια συμβατική συμφωνία που καταρτίζεται μεταξύ του δικαιούχου και του παρόχου ενεργειακών υπηρεσιών, η οποία επαληθεύεται και παρακολουθείται καθ όλη τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης, στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιούνται πληρωμές για επενδύσεις (έργο, προμήθεια ή υπηρεσία) για μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, οι οποίες συνδέονται με ένα συμβατικώς συμφωνηθέν επίπεδο βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης ή με άλλο συμφωνηθέν κριτήριο ενεργειακής απόδοσης, όπως η εξοικονόμηση χρημάτων. Νόμος 4342/2015 www.trustepc.eu Οι ΣΕΑ δομούνται γύρω από το επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως την εξοικονόμηση ενέργειας ή/και την ανανέωση του εξοπλισμού. Πάροχοι ΣΕΑ: προμηθευτές υπηρεσιών, εργολάβοι και προμηθευτές προϊόντων/εξοπλισμού Οι εγγυήσεις ενεργειακής απόδοσης μπορούν να ενσωματωθούν στη σύμβαση. Η ΣΕΑ είναι κάτι παραπάνω από μηχανισμό χρηματοδότησης 40

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΩΝ Πάροχος ΣΕΑ Είναι ένας φορέας ενεργειακών υπηρεσιών που παρέχει ενεργειακές υπηρεσίες με μορφή ΣΕΑ Διαμεσολαβητής ΣΕΑ Συμβουλευτικές εταιρείες που βοηθούν στην προετοιμασία του έργου για λογαριασμό του δικαιούχου Δικαιούχος Όσοι ενδιαφέρονται να εφαρμόσουν μέτρα EΑ. Ιδιοκτήτες κτιρίων/ εγκαταστάσεων/ υποστατικών Χρηματοδότηση Όταν ένας τρίτος, π.χ. χρηματοπιστωτικό ίδρυμα του παρόχου ΣΕΑ, του δικαιούχου, ή συνδυασμός των δύο, αναλαμβάνει το ρίσκο www.trustepc.eu 41

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Ο πάροχος ΣΕΑ αναλαμβάνει τον τεχνικό και λειτουργικό κίνδυνο και εγγυάται το αποτέλεσμα, συμπεριλαμβανομένου του κόστους υπηρεσιών για όλη τη διάρκεια της σύμβασης. Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί μακροπρόθεσμη συνεργασία μεταξύ του παρόχου ΣΕΑ και του δικαιούχου με βάση τους κοινούς τους στόχους. Ο πάροχος ΣΕΑ θα πρέπει να προσφέρει εκπαίδευση στο προσωπικό του δικαιούχου. www.trustepc.eu 42

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Γενικά, οι πάροχοι ΣΕΑ, κατά κανόνα, παρέχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες: Επικεντρώνονται στα πιο οικονομικά αποδοτικά μέτρα, που εγγυώνται καλύτερη σχέση κόστους-οφέλους Χρησιμοποιούν σύγχρονο εξοπλισμό με υψηλή απόδοση Συμμορφώνονται με υψηλά πρότυπα παρακολούθησης απόδοσης (όπως το πρωτόκολλο IPMVP - International Performance Measurement & Verification Protocol) Προσφέρουν συντήρηση του νέου εξοπλισμού για όλη τη διάρκεια της σύμβασης www.trustepc.eu 43

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Σχεδιασμός Χρηματοδό -τηση Φάσμα υπηρεσιών Παρόχου ΣΕΑ Μελέτη Για αρκετούς δικαιούχους, η χρηματοδότηση αποτελεί το πιο ελκυστικό τμήμα από τις υπηρεσίες π[ου μπορεί να παρέχει μια ΣΕΑ Συντήρηση και Επισκευή Κατασκευή Μέτρηση & Επαλήθευση Προσαρμογή σχήματος από ΚΑΠΕ www.trustepc.eu

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Αναγκαίο κεφάλαιο για τη χρηματοδότηση του έργου Δικαιούχος Τρίτο μέρος Πάροχος ΣΕΑ Προσφέρει όλες τις υπηρεσίες σχεδίασης και υλοποιεί το έργο στις εγκαταστάσεις του δικαιούχου Αναλαμβάνει το συμφωνηθέν ρίσκο που σχετίζεται με τον κίνδυνο απόδοσης Εγγυάται την επίτευξη του συμφωνηθέντος επιπέδου εξοικονομήσεων, αλλιώς πρέπει να αποζημιώσει www.trustepc.eu 46

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΥΠΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΕΑ Κύριο Χαρακτηριστικό Οι επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης αποπληρώνονται από τις εξοικονομήσεις ενέργειας Υπηρεσία «με το κλειδί στο χέρι» (turnkey service) Ο πάροχος ΣΕΑ προσφέρει όλες τις απαιτούμενες υπηρεσίες για το σχεδιασμό και την υλοποίηση του έργου στις εγκαταστάσεις του δικαιούχου, ξεκινώντας από μια αρχική μελέτη ενεργειακής απόδοσης μέχρι ένα μακροπρόθεσμο πλάνο Μέτρησης & Επαλήθευσης Δεν υπάρχει ανάγκη αρχικού κεφαλαίου Οι επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης αποπληρώνονται άμεσα από τις εξοικονομήσεις ενέργειας, οπότε δεν χρειάζεται ο δικαιούχος να διαθέτει αρχικό κεφάλαιο. www.trustepc.eu 47

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΥΠΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΕΑ Κύριο Χαρακτηριστικό Οι επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης αποπληρώνονται από τις εξοικονομήσεις ενέργειας Ο κίνδυνος για τον δικαιούχο ελαχιστοποιείται Οι εξοικονομήσεις είναι εγγυημένες Ο πάροχος ΣΕΑ αναλαμβάνει το συμφωνηθέν επίπεδο κινδύνου τεχνικής απόδοσης. Ο πάροχος ΣΕΑ εγγυάται την επίτευξη του συμφωνηθέντος επιπέδου εξοικονομήσεων και είναι υποχρεωμένος να παρέχει αποζημίωση σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί αυτό το επίπεδο. Υποστήριξη στην εύρεση χρηματοδότησης Το κεφάλαιο για τη χρηματοδότηση του έργου ΣΕΑ μπορεί είτε να προέλθει από ίδια κεφάλαια του δικαιούχου είτε από τον πάροχο ΣΕΑ ή από τρίτο. Η παροχή χρηματοδότησης από τον πάροχο ΣΕΑ είναι μια επιλογή, όχι απαραίτητο μέρος ενός έργου ΣΕΑ. www.trustepc.eu 48

Ποσοστό απαντήσεων παρόχων ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΥΠΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΡΓΟΥ 60 50 40 30 20 10 Πηγή: Transparense, 2013 0 < 5 έτη 5-10 έτη 11-15 έτη > 15 έτη www.trustepc.eu 49

Ποσοστό απαντήσεων παρόχων ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΥΠΙΚΟ ΥΨΟΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΣΕΑ 35 30 25 20 15 10 5 0 < 0,2M 0,2M - 0,5M 0,5M - 1M 1M - 5M > 5M Πηγή: Transparense, 2013 www.trustepc.eu 50

Ποσοστό απαντήσεων παρόχων ΣΕΑ 60% ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΥΠΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ 50% 40% 30% 20% 10% 0% <5% 5%-15% 15%-30% 31%-50% >50% Πηγή: Transparense, 2013 www.trustepc.eu 51

Εσωτερική ανάθεση ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Ενεργειακή επιθεώρηση Τεχνικά συστήματα Επικοινωνία ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΣΥΝΗΘΕΣ ΕΡΓΟ ΕΑ Πάροχος ενεργειακών υπηρεσιών Ένα πρόσωπο στον δικαιούχο ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ 1. Εγγυήσεις λειτουργίας, απόδοσης και τιμών Μηχανολογικές μελέτες Δικαιούχος Τεχνολογίες πληροφορικής και διαδικτύου Αρχιτεκτονική μελέτη Φυσική κτιρίου Πάροχος ΣΕΑ Δικαιούχος 2. Εξωτερική ανάθεση εμπορικών και τεχνικών κινδύνων Πηγή: Grazer Energie Agentur Μελέτη ΑΠΕ Σύμβουλος για ενεργειακές υπηρεσίες Εγγύηση ότι το συνολικό σύστημα ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές καθ όλη τη διάρκεια της σύμβασης. www.trustepc.eu 52

Ετήσιο ενεργειακό κόστος ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΥΠΟΤΡΟΠΗΣ (REBOUND EFFECT) Χωρίς εγγύηση: φαινόμενο υποτροπής (rebound effect) Γραμμή βάσης Με εγγύηση ΣΕΑ Ψυχολογικό φαινόμενο που οδηγεί τους ανθρώπους να δαπανούν ακόμη περισσότερο μετά τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων αύξησης της αποδοτικότητας. Αναμενόμενη ενεργειακή εξοικονόμηση (Εκτίμηση μηχανικού) Πηγή: Grazer Energie Agentur Categoría 1 Categoría 2 Categoría 3 Categoría 4 Φαινόμενο υποτροπής (Rebound Effect) Έτος Πραγματική ενεργειακή εξοικονόμηση www.trustepc.eu 53

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΕΑ ΜΕ ΣΥΝΗΘΕΣ ΕΡΓΟ ΕΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ/ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑ ΣΕΑ ΣΥΝΗΘΕΣ ΕΡΓΟ Εγγύηση εξοικονόμησης Μεγιστοποίηση ενεργειακής εξοικονόμησης Μεγιστοποίηση οικονομικού οφέλους Τεχνικοί κίνδυνοι Τεχνική ευθύνη για τα νέα συστήματα Οικονομικός κίνδυνος Οικονομικό κόστος Επίπεδα άνεσης Διαδικασία σχεδίασης έργου Φαινόμενο υποτροπής Πηγή: Grazier Energie Agentur Ο πάροχος ΣΕΑ εγγυάται τις ενεργειακές εξοικονομήσεις Ο πάροχος ΣΕΑ έχει ισχυρό κίνητρο να μεγιστοποιήσει τις εξοικονομήσεις Το επίπεδο του οικονομικού οφέλους εγγυάται από τον πάροχο ΣΕΑ Πάροχος ΣΕΑ Πάροχος ΣΕΑ καθ ολη τη διάρκεια του συμβολαίου Πάροχος ΣΕΑ Ενεργειακή βελτιστοποίηση σε καθορισμένα επίπεδα άνεσης Συντονίζεται από πάροχο ΣΕΑ Ο πάροχος ΣΕΑ έχει ισχυρό κίνητρο να αποφύγει κάθε πιθανό φαινόμενο υποτροπής www.trustepc.eu Δεν υπάρχει εγγύηση Κίνδυνος φαινομένου υποτροπής Το οικονομικό όφελος μπορεί να είναι υψηλότερο σε αυτή την περίπτωση Δικαιούχος Εγγύηση από εξ.συνεργάτες για 2 χρόνια. Μετά είναι υπεύθυνος ο δικαιούχος. Δικαιούχος Ενδεχομένως μικρότερο, δεδομένου ότι ο δικαιούχος έχει επιλογές χρηματοδότησης χαμηλού κόστους Ευελιξία στα επίπεδα άνεσης Συντονίζεται από πελάτη και εξωτερικούς συνεργάτες Συνήθως υπάρχει αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης μετά την υλοποίηση των μέτρων (φαινόμενο υποτροπής) 54

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 55

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ Δικαιούχος Απόφαση να χρησιμοποιηθεί ΣΕΑ Υπογραφή Σύμβασης Εφαρμογή άλλων μέτρων Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Συλλογή δεδομένων, διαπραγματεύσεις Πρόταση για μέτρα ΕΑ Επαλήθευση στοιχείων, έγγραφα προσφορών Διαχείριση εγκαταστάσεων Μέτρηση & Επαλήθευση εξοικονομήσεων Διαμεσολαβητής ΣΕΑ ή Πάροχος ΣΕΑ Πάροχος ΣΕΑ Χρηματοδότηση έργου Πιστοληπτική ικανότητα του παρόχου ΣΕΑ Τεχνικές πτυχές του έργου Οικονομική απόδοση του έργου Νομικές πτυχές του έργου www.trustepc.eu 56

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Για να προσδιορίσει τη σκοπιμότητα υλοποίησης του έργου ο πάροχος ΣΕΑ/διαμεσολαβητής συνήθως ακολουθεί τα παρακάτω βήματα : Συλλογή και ανάλυση δεδομένων ενέργειας Συγκριτική αξιολόγηση όλων των μεγάλων καταναλώσεων Διεξαγωγή ενεργειακών επιθεωρήσεων www.trustepc.eu 57

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Η προκαταρκτική ανάλυση περιλαμβάνει μια πρώτη έκθεση με προτεινόμενα μέτρα προς υλοποίηση -Αποτελεί την αρχή του επιχειρηματικού σχεδίου που θα βοηθήσει να κερδίσει την υποστήριξη και έγκριση της διοίκησης για την υλοποίηση του έργου www.trustepc.eu 58

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Για να γίνει αυτό, ο πάροχος ΣΕΑ/ ο διαμεσολαβητής θα πρέπει να εκτιμήσει τα αποτελέσματα στην εξοικονόμηση ενέργειας και κόστους που θα προέκυπταν από την εφαρμογή οποιουδήποτε μέτρου -H απλή αποπληρωμή είναι ο πιο συχνά χρησιμοποιούμενος οικονομικός δείκτης για να εκφραστεί η αποτελεσματικότητα του έργου και να στηριχθεί το επιχειρηματικό σχέδιο για την επένδυση σε αυτό Επιπλέον, εκτός από το οικονομικό όφελος θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κι άλλα οφέλη (π.χ. μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, βελτίωση της ποιότητας φωτισμού, μειωμένο κόστος συντήρησης κτλ.) www.trustepc.eu 59

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Κάθε εταιρία ακολουθεί τους δικούς της κανόνες σχετικά με τις διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων. Αν τα προηγούμενα βήματα έχει αναλάβει κάποιος διαμεσολαβητής ΣΕΑ, τότε θα βοηθήσει και σε αυτό το βήμα. -Οι διαμεσολαβητές ΣΕΑ έχουν περισσότερη εμπειρία στην αγορά ενεργειακής απόδοσης και έτσι, γνωρίζουν ποιος πάροχος ΣΕΑ είναι ο καταλληλότερος για την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου. www.trustepc.eu 60

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Ο πάροχος ΣΕΑ θα καθορίσει την εξοικονόμηση ενέργειας, τη διάρκεια σύμβασης, το οικονομικό όφελος, τις εγγυήσεις και την συντήρηση (αν χρειάζεται) και όλους τους υπόλοιπους όρους για την υλοποίηση του έργου -Αν ο δικαιούχος έχει επιλέξει να χρησιμοποιήσει διαμεσολαβητή ΣΕΑ, τότε σε αυτό το βήμα μπορεί να βοηθήσει, αναπτύσσοντας τις επιθυμητές συνθήκες σύμβασης και επιλέγοντας τον κατάλληλο πάροχο ΣΕΑ για λογαριασμού του δικαιούχου www.trustepc.eu 61

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Κατά τη διαδικασία αυτή, η χρηματοδότηση του έργου είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες. Η επιλογή της κατάλληλης χρηματοδότησης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως τα οικονομικά στοιχεία του έργου και τις διαθέσιμες επιλογές/πηγές χρηματοδότησης στη χώρα. www.trustepc.eu 62

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Η χρηματοδότηση έργων ΣΕΑ μπορεί να προέρχεται από: -Ένα τρίτο φορέα που προσφέρει πίστωση στον πάροχο ΣΕΑ ή στον δικαιούχο (Χρηματοδότηση από Τρίτο - ΧΑΤ) -Τον πάροχο ΣΕΑ, με ίδια κεφάλαια -Τον δικαιούχο, ο οποίος θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει με ίδια κεφάλαια ή να δανειστεί από εσωτερικές κεφαλαιακές δαπάνες (CAPEX) -Συνδυαστική δράση του παρόχου ΣΕΑ και του δικαιούχου www.trustepc.eu 63

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Η Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης πρέπει να περιλαμβάνει εγγυήσεις για εξοικονόμηση και ρυθμίσεις για την κατανομή των οικονομικών και τεχνικών κινδύνων. Ορισμένα από τα στοιχεία που περιλαμβάνει μια ΣΕΑ είναι: Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία -Διάρκεια της σύμβασης -Μέγεθος επένδυσης -Υποχρεώσεις του δικαιούχου -Διαδικασία εφαρμογής των μέτρων -Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου -Μέθοδος Μέτρησης & Επαλήθευσης της πραγματικής ενεργειακής εξοικονόμησης www.trustepc.eu 64

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Μέτα την υπογραφή της σύμβασης, ο πάροχος ΣΕΑ υλοποιεί το έργο βάσει της συμφωνίας -Πρέπει να καταρτιστεί ένα χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή όλων των μέτρων Όλα τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης πρέπει να πληρούν τις διεθνείς προδιαγραφές -Ο διαμεσολαβητής ΣΕΑ (αν υπάρχει) μπορεί να επαληθεύσει ότι η προϋπόθεση αυτή τηρείται www.trustepc.eu 65

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ Ταυτοποίηση του έργου Προκαταρκτικ ή ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Ο πάροχος ΣΕΑ θα πρέπει να προσφέρει κατάλληλη εκπαίδευση στον δικαιούχο και στο προσωπικό του, ώστε να χρησιμοποιεί ορθά τον νέο εξοπλισμό -Αυτό θα βοηθήσει στη μεγιστοποίηση του κέρδους από την εφαρμογή των μέτρων -Ο διαμεσολαβητής ΣΕΑ μπορεί επίσης να προσφέρει εκπαίδευση στον δικαιούχο www.trustepc.eu 66

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΜΕΤΡΗΣΗ & ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Η εξοικονόμηση αποτελεί ένα τρόπο μέτρησης της κατανάλωσης ενέργειας που αποφεύχθηκε και δεν μπορεί να μετρηθεί άμεσα. Υπολογίζεται συγκρίνοντας τη μετρημένη κατανάλωση ενέργειας πριν και μετά την εφαρμογή των μέτρων εξοικονόμησης, με προσαρμογές για μετεωρολογικές παραμέτρους, πληρότητα, ώρες λειτουργίας, παραγωγής κ.α. Οι καταγραφές κατανάλωσης ενέργειας πριν την υλοποίηση οποιονδήποτε αλλαγών, ή ακόμη και η κατανάλωση ενέργειας με βάση το έτος αναφοράς (Baseline energy use), είναι πολύτιμες. www.trustepc.eu 67

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΜΕΤΡΗΣΗ & ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Κατά το σχεδιασμό της Μέτρησης & Επαλήθευσης της εξοικονόμησης ένα θεμελιώδες ζήτημα είναι το Όριο, δηλαδή η εξοικονόμηση μπορεί να προσδιοριστεί από τη μέτρηση ενός τμήματος της εγκατάστασης. Το άλλο θεμελιώδες ζήτημα είναι πως θα πρέπει να μετρηθεί η κατανάλωση ενέργειας, ώστε να καθοριστεί η εξοικονόμηση. -Λαμβάνοντας μέτρηση του στιγμιαίου ηλεκτρικού φορτίου -Καταγράφοντας τη χρήση ενέργειας σε τακτά χρονικά διαστήματα για ένα αντιπροσωπευτικό χρονικό διάστημα www.trustepc.eu 68

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΜΕΤΡΗΣΗ & ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Όλες αυτές οι έννοιες βασίζονται γενικά σε ένα καθιερωμένο πρωτόκολλο, όπως το Διεθνές Πρωτόκολλο Μέτρησης και Επαλήθευσης της Απόδοσης (IPMVP - International Performance Measurement and Verification Protocol). Πιστοποιημένοι επαγγελματίες θα πρέπει να παρέχουν καθοδήγηση. Όλες οι υποχρεώσεις που προβλέπονται στη σύμβαση και αφορούν την ενεργειακή απόδοση, το οικονομικό όφελος και άλλες πρέπει να πληρούνται από τον πάροχο ΣΕΑ. www.trustepc.eu 69

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΜΕΤΡΗΣΗ & ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία Αν η εξοικονόμηση ενέργειας, το οικονομικό όφελος ή όποια άλλη συνθήκη καθορίζεται στη σύμβαση δεν πληρείται από τον εξοπλισμό και τα μέτρα που υλοποιήθηκαν από τον πάροχο ΣΕΑ, τότε θα πρέπει να εφαρμοστούν πρόσθετα μέτρα ώστε να επιτευχθούν οι προκαθορισμένοι όροι. -Ανάλογα με τους όρους που καθορίζονται στη σύμβαση, ο πάροχος ΣΕΑ μπορεί να υποστεί οικονομικές κυρώσεις υπέρ του δικαιούχου www.trustepc.eu 70

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΕΑ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΟΔΟΥ Προκαταρκτικές τεχνικές δυνατότητες Οικονομικό, νομικό πλαίσιο Εφαρμογή άλλων μέτρων Προσδιορισμός έργου Προκαταρκτική ανάλυση Ανάθεση σύμβασης Εφαρμογή των μέτρων Εγγυημένη λειτουργία 2 μήνες 2 μήνες 2 μήνες Μεταβλητή 6 χρόνια Διαμεσολαβητής ΣΕΑ ή Πάροχος ΣΕΑ Πάροχος ΣΕΑ Χρηματοδότηση έργου Πιστοληπτική ικανότητα Τεχνικές πτυχές του έργου Οικονομική απόδοση του έργου Νομικές πτυχές του έργου www.trustepc.eu 71

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Το επίπεδο οικονομικού οφέλους είναι εγγυημένο Ο πάροχος ΣΕΑ εγγυάται την ενεργειακή εξοικονόμηση Δεν χρειάζεται αρχικό κεφάλαιο Πλεονεκτήματα για τον δικαιούχο Οι τεχνικοί κίνδυνοι και ευθύνες καλύπτονται Η διαδικασία σχεδίασης συντονίζεται από τον πάροχο ΣΕΑ Λιγότερη κατανάλωση με τα επιθυμητά επίπεδα άνεσης Πηγή: Grazer Energie Agentur www.trustepc.eu 73

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΜΠΟΔΙΑ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΜΠΟΔΙΑ Έλλειψη γνώσης για το επιχειρηματικό μοντέλο Ο δικαιούχος πρέπει να ζητά εκ των προτέρων ετήσιες επιθεωρήσεις Έλλειψη εμπιστοσύνης στον πάροχο ΣΕΑ Πηγή: Grazer Energie Agentur Έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνατότητες του έργου www.trustepc.eu Έλλειψη γνώσης των πρωτοκόλλων που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της απόδοσης 75

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ Είναι καλύτερο, όπου είναι εφικτό, να χρησιμοποιείται ένα κοινό πρότυπο σύμβασης για όλα τα έργα. Βασική συναίνεση Αντικείμενο και σκοπός σύμβασης, στόχοι συμβαλλομένων Οικοδόμηση εμπιστοσύνης: κώδικας δεοντολογίας (Transparense CoC) : - www.transparense.eu/eu/epc-code-of-conduct/ Στοιχεία συμβολαίου Βασική συναίνεση Υπεύθυνα πρόσωπα Συμμετοχή τρίτων Τιμές αναφοράς (baseline) Πρόβλεψη εξοικονομήσεων Υπεύθυνα πρόσωπα Διευθυντές έργου από κάθε μέλος Διευθύνσεις Τερματισμός συμβολαίου Τιμές και οι προσαρμογές τους Πηγή: Grazer Energie Agentur www.trustepc.eu 77

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ Συμμετοχή τρίτων Υπεργολάβοι Υποχρέωση παρόχου ΣΕΑ να ενημερώσει πελάτη για όλους τους υπεργολάβους Τιμές αναφοράς (baseline) Ολική κατανάλωση ή συγκεκριμένα μέρη. Άμεσα συνδεδεμένο με Μέτρηση & Επαλήθευση. Διορθωτικοί παράγοντες (κλίμα, πληρότητα, ) Πρόβλεψη εξοικονομήσεων Επίπεδο εγγυήσεων απόδοσης Μέθοδος υπολογισμού εξοικονομήσεων (με υπολογισμό, με ετήσια ενεργειακή επιθεώρηση, ) Κανονισμοί σε περίπτωση μικρότερης ή μεγαλύτερης απόδοσης από την αναμενόμενη (εξ ημισείας κίνδυνος, ασφάλεια σε πιθανά προβλήματα/προκλήσεις) Στοιχεία συμβολαίου Βασική συναίνεση Υπεύθυνα πρόσωπα Συμμετοχή τρίτων Τιμές αναφοράς (baseline) Πρόβλεψη εξοικονομήσεων Τερματισμός συμβολαίου Τιμές και οι προσαρμογές τους Πηγή: Grazer Energie Agentur www.trustepc.eu 78

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ Στοιχεία συμβολαίου Διάρκεια/τερματισμός συμβολαίου Μεταφορά ιδιοκτησίας Κατάσταση εξοπλισμού στο τέλος του συμβολαίου (υπολειμματική αξία) Αποδεκτοί λόγοι και διαδικασία για πρόωρο τερματισμό του συμβολαίου Βασική συναίνεση Υπεύθυνα πρόσωπα Συμμετοχή τρίτων Τιμές και οι προσαρμογές τους Διαχωρισμός μεταξύ (επαν-)επένδυσης, έξοδα λειτουργίας και συντήρησης, γενικά έξοδα (overhead) Χρήση κατάλληλων δεικτών για κάθε συνιστώσα τιμής: -CAPEX: π.χ. Euribor -O&M: συνδυασμός δεικτών για αγαθά και εργατικά Τιμές αναφοράς Πρόβλεψη εξοικονομήσεων Τερματισμός συμβολαίου Τιμές και οι προσαρμογές τους Πηγή: Grazer Energie Agentur www.trustepc.eu 79

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης: Διαμοιραζόμενου οφέλους Δικαιούχος Επιχειρηματικός κίνδυνος Κίνδυνος απόδοσης Πιστωτικός κίνδυνος Δικαιούχος Πάροχος ΣΕΑ Επενδυτής/ δανειστής Εγγυημένης απόδοσης Δικαιούχος Επιχειρηματικός κίνδυνος Κίνδυνος απόδοσης Πιστωτικός κίνδυνος Πάροχος ΣΕΑ Δικαιούχος Επενδυτής/ δανειστής www.trustepc.eu 81

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΔΙΑΜΟΙΡΑΖΟΜΕΝΟΥ ΟΦΕΛΟΥΣ Το οικονομικό όφελος διαμοιράζεται για μια προκαθορισμένη διάρκεια χρόνου με βάση ένα προκαθορισμένο ποσοστό. Ο δικαιούχος αναλαμβάνει μέρος του κινδύνου απόδοσης, είναι απίθανο να αναλάβει επιπλέον και τον πιστωτικό κίνδυνο - Στην περίπτωση αυτή ο πάροχος ΣΕΑ συνήθως αναλαμβάνει τόσο τον πιστωτικό κίνδυνο, όσο και τον κίνδυνο απόδοσης - Για να αποφευχθεί ο κίνδυνος αλλαγής της τιμής ενέργειας, είναι δυνατόν να προβλεφθεί στη σύμβαση μια ενιαία τιμή ενέργειας Καλό εισαγωγικό μοντέλο σε αναπτυσσόμενες αγορές. Έχει την προστιθέμενη αξία της υπηρεσίας χρηματοδότησης προς τον δικαιούχο. Αυτός ο τύπος ΣΕΑ τείνει να δημιουργεί εμπόδια στις μικρές επιχειρήσεις, καθώς σύντομα έχουν υψηλό βαθμό μόχλευσης και δεν μπορούν να αναλάβουν περαιτέρω χρέος για επόμενα έργα www.trustepc.eu 82

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Ο πάροχος ΣΕΑ εγγυάται ένα συγκεκριμένο επίπεδο ενεργειακής εξοικονόμησης συνήθως αναλαμβάνει όλο τον κίνδυνο που αφορά την απόδοση και το σχεδιασμό του έργου. Συνήθως δεν διατίθεται να αναλάβει επιπλέον και τον πιστωτικό κίνδυνο. - Οι δικαιούχοι χρηματοδοτούνται απευθείας από τράπεζες ή χρηματοδοτικούς οργανισμούς. Οι δικαιούχοι αποπληρώνουν το δάνειο και αναλαμβάνουν τον κίνδυνο αποπληρωμής της επένδυσης - Αν η εξοικονόμηση δεν είναι αρκετή για να καλύψει το κόστος των τραπεζικών υπηρεσιών, ο πάροχος ΣΕΑ καλύπτει συνήθως τη διαφορά. Είναι πιθανό να λειτουργήσει σωστά σε χώρες με καθιερωμένη τραπεζική δομή, υψηλή εξοικείωση με χρηματοδότηση έργων και επαρκή τεχνική. Μπορεί να στηρίξει την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη των παρόχων ΣΕΑ και του χρηματοπιστωτικού τομέα. www.trustepc.eu 83

ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΕΑ Εγγυημένης Απόδοσης ΣΕΑ Διαμοιραζόμενου Οφέλους Η απόδοση σχετίζεται με την εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται Η απόδοση σχετίζεται με το οικονομικό όφελος από την εξοικονόμηση ενέργειας Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι εγγυημένη Η αμοιβή του παρόχου ΣΕΑ συνδέεται με τις ενεργειακές υπηρεσίες Ο πάροχος ΣΕΑ αναλαμβάνει τον κίνδυνο απόδοσης και ο δικαιούχος τον χρηματοπιστωτικό κίνδυνο Ο πάροχος ΣΕΑ αναλαμβάνει τον κίνδυνο απόδοσης και τον χρηματοπιστωτικό κίνδυνο Απαιτεί επιχειρήσεις με πιστοληπτική ικανότητα Ο πάροχος ΣΕΑ μπορεί να υλοποιήσει περισσότερα έργα χωρίς να έχει υψηλή μόχλευση Εξυπηρετεί πελάτες που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε χρηματοδότηση Ευνοεί τις μεγάλες επιχειρήσεις ενεργειακών υπηρεσιών Θεωρείται πιο ολοκληρωμένη λύση Ευνοεί έργα με μικρό χρόνο αποπληρωμής www.trustepc.eu 84

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΥΠΟΙ ΣΥΜΒΟΛΑΙΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ Ο πάροχος ΣΕΑ χρηματοδοτεί και υλοποιεί το έργο. Αν η εξοικονόμηση είναι μικρότερη από όσο αναμένεται, η διάρκεια της σύμβασης μπορεί να επεκταθεί ώστε να ολοκληρωθεί η εξόφληση του παρόχου. Ο πάροχος ΣΕΑ λαμβάνει όλα τα κέρδη εξοικονόμησης μέχρι να ολοκληρωθεί η πληρωμή του. Αυτός ο τύπος σύμβασης είναι λιγότερο συχνός, καθώς οι δικαιούχοι δεν βλέπουν αποτελέσματα μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος του παρόχου. www.trustepc.eu 85

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗΣ ΣΕΑ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΡΟΛΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΣΕΑ Συνήθως, οι ενδιαφερόμενοι αναθέτουν σε ένα ενεργειακό σύμβουλο (Διαμεσολαβητή ΣΕΑ) τον εντοπισμό δυνατοτήτων εξοικονόμησης ενέργειας, που κυμαίνονται από πρακτικές λειτουργίας μέχρι συντήρηση, ελέγχους και επενδύσεις σε εξοπλισμό. Οι Διαμεσολαβητές ΣΕΑ είναι συνήθως συμβουλευτικές εταιρείες σε ενεργειακά θέματα, οι οποίες βοηθούν στην προετοιμασία και επιτυχή υλοποίηση του έργου για λογαριασμό του δικαιούχου, λόγω της εμπειρίας που έχουν στο σχεδιασμό και υλοποίηση ενεργειακών έργων. www.trustepc.eu 87

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΡΟΛΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΣΕΑ Ο διαμεσολαβητής έχει την τεχνογνωσία να διαπιστώσει τους κινδύνους, τα εμπόδια, τα πλεονεκτήματα και τις δυνατότητες του κάθε μέτρου που θα εφαρμοστεί λόγω της εμπειρίας του στην υλοποίηση διαφόρων έργων Συλλογή δεδομένων, διαπραγματεύσεις Πρόταση μέτρων ΕΑ Επαλήθευση δεδομένων, έγγραφα προσφορών Διαμεσολαβητής ΣΕΑ www.trustepc.eu 88

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΡΟΛΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΣΕΑ Η τεχνική υποστήριξη και η εμπειρία στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης που παρέχονται από Διαμεσολαβητές ΣΕΑ συμβάλλει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των δικαιούχων και, ως εκ τούτου, της αγοράς ΣΕΑ Ο διαμεσολαβητής ΣΕΑ παρέχει υποστήριξη στους δικαιούχους απαντώντας σε συχνές ερωτήσεις/ανησυχίες Ο διαμεσολαβητής έχει εμπειρία στον γρήγορο εντοπισμό των πιο κατάλληλων και αποτελεσματικών μέτρων και ευκαιριών ΣΕΑ Ο διαμεσολαβητής έχει την τεχνογνωσία για την ανάπτυξη μακροχρόνιων σχεδίων εφαρμογής ΣΕΑ www.trustepc.eu 89

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Η επιλογή της κατάλληλης χρηματοδότησης εξαρτάται από ορισμένους παράγοντες: Έξοδα Επιλογές χρηματοδότησης στη χώρα (εμπειρία τραπεζών στην χρηματοδότηση έργων ΣΕΑ) Πιστοληπτική ικανότητα παρόχου ΣΕΑ και δικαιούχου Διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι του παρόχου ΣΕΑ και του δικαιούχου Χρόνος αποπληρωμής / IRR έργου Κόστος ενέργειας Άλλα λειτουργικά έξοδα Πλάνο αποπληρωμής Η πληρωμή του ΦΠΑ συνδέεται με την τιμολόγηση. Σε ορισμένες χώρες η τιμολόγηση και η πληρωμή ΦΠΑ γίνεται τη στιγμή της μεταβίβασης κυριότητας (μετά την εγκατάσταση). Κόστος επένδυσης Επιδιορθώσεις / κόστος αντικατάστασης εξοπλισμού Η ενεργειακή διαχείριση πληρώνεται μετά την παράδοση. Ετήσια τιμολόγηση. Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu 91

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Οικονομικοί κίνδυνοι Κίνδυνοι σε σχέση με το έργο Οι ενεργειακές εξοικονομήσεις δεν φτάνουν το επιθυμητό επίπεδο. Ο πάροχος ΣΕΑ πρέπει να πληρώσει την διαφορά. Οι εξωτερικές παράμετροι έχουν αλλάξει σημαντικά: επαναδιαπραγμάτευση του συμβολαίου. Πρέπει να ληφθεί υπόψη μια πιθανή διακύμανση της τιμής. Κίνδυνοι σε σχέση με το δικαιούχο Η λειτουργία του δικαιούχου διαφέρει από την αναμενόμενη στο συμβόλαιο: επαναδιαπραγμάτευση. Η επιχείρηση/οργανισμός του δικαιούχου κλείνει. Πηγή: SEVen, Transparense, Grazer Energie Agentur www.trustepc.eu Διαχείριση κινδύνου Χρυσός κανόνας: Κάθε κίνδυνος αξιολογείται με βάση την πιθανότητα εμφάνισης και το αναμενόμενο μέγεθος της απώλειας (δυνητικός κίνδυνος). Κίνδυνοι σε σχέση με το έργο: απόδοση και λειτουργικότητα (εξοπλισμού). Κίνδυνοι σε σχέση με τον δικαιούχο: δανεισμός, αξιόχρεο Τρόποι αντιμετώπισης Αποφυγή κινδύνων Προσαυξήσεις κινδύνου Ασφάλειες Αύξηση κόστους Γενικώς, ο δικαιούχος πρέπει να έχει μια επαρκή ασφάλεια 92

Λειτουργικά έξοδα (ενέργεια κτλ.) Χωρίς ΣΕΑ (= τιμή αναφοράς ) ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ ΣΕ ΣΕΑ Εγγυημένες εξοικονομήσεις (που να καλύπτουν την επένδυση) Αποπληρωμή επένδυσης Πληρωμές τόκων Ενεργειακή διαχείριση Επιπλέον οφέλη για δικαιούχο και πάροχο ΣΕΑ Όφελος για το δικαιούχο με ΣΕΑ -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Έναρξη σύμβασης Μέτρα εξοικονόμησης Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu έτη Λήξη σύμβασης 93

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΥΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Χρηματοδότηση παρόχου ΣΕΑ Χρηματοδότηση δικαιούχου Συνδυασμένη χρηματοδότηση Χρηματοδότηση (recourse financing): -Απλή πίστωση παρόχου ΣΕΑ -Sale of claims (συμπεριλαμβανομένου δανείου διασύνδεσης - bridge loan) Χρηματοδότηση χωρίς δικαίωμα αναγωγής (non-recourse financing) με φορέα ειδικού σκοπού (SPV-Special Purpose Vehicle) για μειωμένο κίνδυνο: -Κεφάλαιο παρόχου ΣΕΑ -Κεφάλαιο παρόχου ΣΕΑ και άλλων επενδυτών Άλλοι λιγότεροι συχνοί τύποι χρηματοδότησης: -Χρηματοδοτική μίσθωση (leasing) -Πίστωση προμηθευτή Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu 94

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Απλή πίστωση Sales of claims Μοντέλο φορέα ειδικού σκοπού Χρηματοδοτική μίσθωση Πίστωση προμηθευτή Υλοποίηση μέτρων Εγγύηση εξοικονόμησης Χορήγηση δανείου Δικαιούχος Πάροχος ΣΕΑ Επενδυτής (τράπεζα) Πηγή: SEVen, Transparense, Grazer Energy Agentur Πληρωμή υπηρεσιών Αποπληρωμή επενδύσεων Αποπληρωμή δανείου www.trustepc.eu Μέθοδος χαμηλότερου κινδύνου, αλλά υψηλότερου κόστους Δεν χρειάζεται συνάντηση με τον επενδυτή Ο πάροχος ΣΕΑ αναλαμβάνει όλο τον κίνδυνο αποτυχίας του έργου Για τη χορήγηση του δανείου, μετρά η πιστοληπτική ικανότητα του παρόχου ΣΕΑ Περιορίζεται στα κεφάλαια του παρόχου ΣΕΑ: κατάλληλο για μεγαλύτερες εταιρείες Χρησιμοποιείται κυρίως από ενεργειακούς προμηθευτές (μέσω των λογαριασμών) 95

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Απλή πίστωση Sales of claims Μοντέλο φορέα ειδικού σκοπού Χρηματοδοτική μίσθωση Πίστωση προμηθευτή Υλοποίηση μέτρων Εγγύηση εξοικονόμησης Sale of claims Πηγή: SEVen, Transparense Δικαιούχος Πάροχος ΣΕΑ Επενδυτής (τράπεζα) Αποπληρωμή επενδύσεων www.trustepc.eu FORFAITING Χρησιμοποιείται στις περισσότερες ΣΕΑ τα τελευταία 6-8 χρόνια. Ο πάροχος ΣΕΑ αποκτά οικονομικούς πόρους και διαπραγματεύεται εκ των προτέρων με την τράπεζα μια προκαταρκτική συμφωνία για μελλοντικά selling claims. Ο πάροχος ΣΕΑ εγκαθιστά μέτρα ενεργειακής απόδοσης. Ο δικαιούχος λαμβάνει κυριότητα όλου του εξοπλισμού και ο πάροχος ΣΕΑ εκδίδει τιμολόγιο. Ο πάροχος ΣΕΑ πουλά το claim/receivable στην τράπεζα. Χωρίς ρίσκο για τον πελάτη. Οι εξοικονομήσεις είναι εγγυγημένες. 96

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Απλή πίστωση Sales of claims Μοντέλο φορέα ειδικού σκοπού Χρηματοδοτική μίσθωση Πίστωση προμηθευτή Υλοποίηση μέτρων Εγγύηση εξοικονόμησης Χορήγηση δανείου Πηγή: SEVen, Transparense Δικαιούχος Φορέας ειδικού σκοπού Επενδυτής (τράπεζα) Πληρωμή υπηρεσιών Αποπληρωμή επενδύσεων Αποπληρωμή δανείου www.trustepc.eu Πάροχος ΣΕΑ (και άλλοι επενδυτές) Φορέας ειδικού σκοπού Ένας νεοσυσταθής φορέας ειδικά για έργα ενεργειακής απόδοσης Ο φορέας χρησιμοποιεί το κεφάλαιο του για τις συμφωνηθείς ενεργειακές επενδύσεις Οι κίνδυνοι έργου απομονώνονται Μέτοχοι: Πάροχος ΣΕΑ και πιθανώς ο δικαιούχος, η εταιρεία ενέργειας, το ταμείο/τράπεζα Διάφορες νομικές μορφές, κυρίως περιορισμένης ευθύνης 97

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Απλή πίστωση Sales of claims Μοντέλο φορέα ειδικού σκοπού Χρηματοδοτική μίσθωση Πίστωση προμηθευτή Μειωμένος κίνδυνος και κόστος χρηματοδότησης Η εξωτερική χρηματοδότηση κατά κανόνα εξαρτάται από τις αναμενόμενες ταμειακές ροές του συγκεκριμένου έργου Ως εξασφαλίσεις χρησιμοποιούνται τα περιουσιακά στοιχεία του έργου, αλλά το δάνειο εξοφλείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα έσοδα του έργου Η κύρια ασφάλεια της τράπεζας περιορίζεται στα συμβόλαια του φορέα ειδικού σκοπού που αποφέρουν εισόδημα Δεν χρειάζονται εγγυήσεις από τους μετόχους του φορέα ειδικού σκοπού Ο βαθμός μόχλευσης (χρέος επιχείρησης ως ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου) είναι πολύ υψηλότερος στη χρηματοδότηση έργου απ ότι στην on-balance sheet corporate financing. Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu Περίπλοκη δομή Πολλά συμβόλαια μεταξύ των διάφορων μερών Υψηλά διαδικαστικά έξοδα και περιπλοκότητα, με αποτέλεσμα να συμφέρει για επενδύσεις συνήθως πάνω από 5 M Μέτοχοι: Πάροχος ΣΕΑ και πιθανώς ο δικαιούχος, η εταιρεία ενέργειας, το ταμείο/τράπεζα Καταλληλότερη λύση για έργα μεγάλης επενδυτικής αξίας και μακροπρόθεσμα. 98

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Απλή πίστωση Sales of claims Μοντέλο φορέα ειδικού σκοπού Χρηματοδοτική μίσθωση Πίστωση προμηθευτή ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Ο πάροχος ΣΕΑ είναι ο μισθωτής ΤΑΜΕΙΑΚΕΣ ΡΟΕΣ Πάροχος ΣΕΑ 1. Σύμβαση-πλαίσιο 2. Συμβόλαιο μίσθωσης 3. Συμβόλαιο κατασκευής Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα leasing Σύμβαση ενεργειακών υπηρεσιών Δικαιούχος Πράξη μεταβίβασης (μόνο σε περίπτωση εκχώρησης) Πηγή: SEVen, Transparense, Grazer Energy Agentur www.trustepc.eu Επένδυση Πάροχος ΣΕΑ Ποσά μίσθωσης Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα leasing Ποσά σύμβασης Δικαιούχος 1. Συγχρηματοδότηση (0-20%) 2. Ποσοστό χρηματοπιστωτικού ιδρύματος από τα ποσά σύμβασης (σε περίπτωση εκχώρησης) 99

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Απλή πίστωση Sales of claims Μοντέλο φορέα ειδικού σκοπού Χρηματοδοτική μίσθωση Πίστωση προμηθευτή ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Ο δικαιούχος είναι ο μισθωτής ΧΡΗΜΑΤΟΡΡΟΕΣ Πάροχος ΣΕΑ Συμβόλαιο κατασκευής/ε γκατάστασης Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα leasing Σύμβαση ενεργειακών υπηρεσιών, εκτός χρηματοδότησης Δικαιούχος 1. Σύμβαση-πλαίσιο 2. Σύμβαση μίσθωσης Πηγή: SEVen, Transparense, Grazer Energy Agentur www.trustepc.eu Πάροχος ΣΕΑ Επένδυση Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα leasing Ποσά σύμβασης, εκτός χρηματοδότησης Δικαιούχος 1.Συγχρηματοδότηση (0-20%) 2. Ποσά μίσθωσης 100

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Απλή πίστωση Sales of claims Μοντέλο φορέα ειδικού σκοπού Χρηματοδοτική μίσθωση Πίστωση προμηθευτή Προτιμητέα λύση όταν θέλουμε να εφαρμόσουμε μια μόνο τεχνολογία (π.χ. συμπαραγωγή). Χρησιμοποιείται πολύ σε συμβάσεις προμήθειας ενέργειας. Εφαρμόζεται σε ορισμένες χώρες, ενώ σε άλλες δεν έχει ποτέ εφαρμοστεί σε έργα ΣΕΑ, λόγω του ότι: -Είναι πιο ακριβή λύση σε σχέση με την απλή πίστωση. -Περίπλοκη λύση σε περίπτωση που στο έργο ΣΕΑ περιλαμβάνονται πολλές διαφορετικές τεχνολογίες. -Νομοθεσία: κυριότητα του τεχνολογικού εξοπλισμού από τον ιδιοκτήτη του κτιρίου. Δεν γίνεται αυτόματη μεταβίβαση κυριότητας στο τέλος της σύμβασης. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ Η εναλλαξιμότητα είναι απαραίτητη Ο εκμισθωτής είναι ο οικονομικός ιδιοκτήτης Φορολογικά οφέλη Όλα τα μέτρα μπορούν να χρηματοδοτηθούν Ο μισθωτής είναι ο οικονομικός ιδιοκτήτης Το ΦΠΑ από την υλοποίηση των μέτρων είναι πληρωτέο Πηγή: SEVen, Transparense, Grazer Energy Agentur www.trustepc.eu 101

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΟΥ ΣΕΑ Απλή πίστωση Sales of claims Μοντέλο φορέα ειδικού σκοπού Χρηματοδοτική μίσθωση Πίστωση προμηθευτή Πίστωση προμηθευτή Δικαιούχος Πώληση τεχνολογίας Πληρωμή με δόσεις Συμφωνία μεταξύ προμηθευτή και αγοραστή σύμφωνα με την οποία ο προμηθευτής αποδίδει την πληρωμή. Πάροχος ΣΕΑ Το πλεονέκτημα είναι ότι οι εγγυήσεις παρέχονται στο πλαίσιο της ΣΕΑ και δεν χρειάζεται να εγκριθούν χωριστά. Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu 102

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΥΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Χρηματοδότηση παρόχου ΣΕΑ Χρηματοδότηση δικαιούχου Συνδυασμένη χρηματοδότηση Εγγύηση επιστροφής Μέτρα ενεργειακής απόδοσης Εγγύηση εξοικονομήσεων Αποπληρωμή δανείου Πάροχος ΣΕΑ Δικαιούχος Επενδυτής (τράπεζα) Πληρωμή υπηρεσιών Χορήγηση δανείου Ο δικαιούχος παίρνει χρηματοδότηση κατευθείαν (συνήθως από τράπεζα) Ο πάροχος ΣΕΑ εγγυάται μόνο την επίτευξη των τεχνικών παραμέτρων του έργου. Αν οι εκτιμώμενες παράμετροι δεν επιτευχθούν, ο πάροχος ΣΕΑ είναι υποχρεωμένος να αποζημιώσει τη διαφορά μεταξύ του πραγματικού επιπέδου εξοικονομήσεων και των εγγυημένων εξοικονομήσεων. Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu 103

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΥΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Χρηματοδότηση παρόχου ΣΕΑ Χρηματοδότηση δικαιούχου Συνδυασμένη χρηματοδότηση Τόσο ο πάροχος ΣΕΑ όσο και ο δικαιούχος συμμετέχουν στην εξασφάλιση της χρηματοδότησης. Οι επενδύσεις σε μέτρα με μικρότερο χρόνο αποπληρωμής επιτρέπουν την συμπερίληψη μέτρων με μεγαλύτερους χρόνους αποπληρωμής για την επίτευξη π.χ. στρατηγικών στόχων (π.χ. καλύτερα επίπεδα άνεσης ή υψηλά περιβαλλοντικά πρότυπα) Είναι η βάση για πολύ πιο στενές επαγγελματικές σχέσεις. Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu 104

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΥΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Χρηματοδότηση παρόχου ΣΕΑ Χρηματοδότηση δικαιούχου ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟ ΕΡΓΟ (2 τύποι μέτρων) Συνδυασμένη χρηματοδότηση ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Ανακαίνιση ενεργειακού συστήματος Αποπληρωμή: 4-8 χρόνια Κατάλληλα για ΣΕΑ Οι εγγυημένες εξοικονομήσεις στην ΣΕΑ συνήθως αποπληρώνουν την επένδυση Αν οι εξοικονομήσεις > επένδυση για τα τεχνολογικά μέτρα, τότε η απαιτούμενη επένδυση για τα κατασκευαστικά μέτρα θα μπορούσε να καλυφθεί εν μέρει από αυτές Αν οι εξοικονομήσεις < επένδυση, τότε ο δικαιούχος είναι υπεύθυνος να επιλέξει την καλύτερη λύση χρηματοδότησης ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Μόνωση, αντικατάσταση παραθύρων Αποπληρωμή: συνήθως 15 χρόνια και πάνω Είναι δυνατόν να συγχρηματοδοτηθούν μέσω κάποιας χορηγίας Συγχρηματοδότηση από επιπρόσθετες πηγές Αν συγχρηματοδοτηθούν από χορηγίες, συνήθως ο δικαιούχος είναι μόνο ο ιδιοκτήτης του κτιρίου, και όχι ο πάροχος ΣΕΑ (σύμφωνα με τους όρους των διαφόρων προγραμμάτων στήριξης) Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu 105

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΥΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Χρηματοδότηση παρόχου ΣΕΑ Χρηματοδότηση δικαιούχου Συνδυασμένη χρηματοδότηση ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟ ΕΡΓΟ Βέλτιστη λύση: τα μέτρα που αφορούν μόνωση, θα πρέπει να συμπληρωθούν με τεχνολογικά μέτρα Μία ή δύο ξεχωριστές διαδικασίες διαγωνισμού (και διαφορετικές προσεγγίσεις αξιολόγησης των προσφορών). ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ Μικρότερη επένδυση για συντήρηση Απαιτείται υψηλό επίπεδο συντονισμού Πιθανές εξοικονομήσεις Πιθανότητα ο πάροχος ΣΕΑ να αναλάβει τον ποιοτικό έλεγχο Πηγή: SEVen, Transparense www.trustepc.eu 106

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΓΙΑΤΙ ΣΕΑ;

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ Γενικά, οι ΣΕΑ χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας σε κτίρια π.χ. σε συστήματα θέρμανσης, ψύξης, εξαερισμού κ.α., τα οποία έχουν συνήθως περίοδο αποπληρωμής έως και 10 χρόνια. Ωστόσο, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την ανακαίνιση του κτιριακού κελύφους, που επιτυγχάνει ένα μεγάλο μέρος της συνολικής εξοικονόμησης. Εν κατακλείδι, ένας δικαιούχος μπορεί να υλοποιήσει μια ολοκληρωμένη ανακαίνιση του κτιρίου που μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 30 χρόνια. 108

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ Με λίγα λόγια, το κύριο όφελος από μια ΣΕΑ, είναι η δυνατότητα μεταβίβασης του κινδύνου τεχνικής απόδοσης, χρησιμοποιώντας μια ολοκληρωμένη λύση με εγγυημένη εξοικονόμηση ενέργειας (και συντήρηση), και χρησιμοποιώντας αυτή την εξοικονόμηση για την κάλυψη του κόστους επένδυσης. www.trustepc.eu 109

3. Θεσμικό πλαίσιο και αγορά ΣΕΑ σε Ελλάδα και Ευρώπη Πίσω στα Περιεχόμενα www.trustepc.eu 08/02/2018 110

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΕΑ www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 111

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Οδηγία 2012/27/ΕΕ Δημιουργία κοινού πλαισίου για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης εντός της ΕΕ. Συγκεκριμένες δράσεις καθορίστηκαν με σκοπό να διασφαλιστεί η διαδοχή των ενδεικτικών στόχων που ορίστηκαν για το 2020 και το 2030. 20% μείωση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη μέχρι το 2020 και 27% μείωση μέχρι το 2030. www.trustepc.eu 08/02/2018 112

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η Οδηγία 2012/27 / ΕΕ τονίζει: την συμβολή των ΣΕΑ στην τόνωση της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών την ανάγκη για υποδείγματα συμβάσεων, βέλτιστων πρακτικών και κατευθυντήριων γραμμών για έργα ΣΕΑ τον ενεργό ρόλο των κτιρίων του δημοσίου τομέα για την υλοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης μέσω εταιριών παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (ΕΕΥ) και ΣΕΑ τα οφέλη για τον δικαιούχο (π.χ. την αποφυγή του επενδυτικού κόστους) www.trustepc.eu 08/02/2018 113

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΧΟΣ ΓΙΑ 2020 Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (Δεκέμβριος 2014) Στόχοι για το 2020: Συνολική εξοικονόμηση ενέργειας: 38,8 TWh Εξοικονόμηση ενέργειας για τον τριτογενή τομέα: 5.942 TWh www.trustepc.eu 08/02/2018 114

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νόμος 3661/2008, 19 Μαΐου 2008 - Έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (Π.Ε.Α.) κτιρίου για όλα τα νέα και τα ριζικά ανακαινιζόμενα καθώς και σε περίπτωση αγοραπωλησίας, μίσθωσης ή μεταβίβασης υφισταμένων. - Τακτική επιθεώρηση Λεβήτων, Εγκαταστάσεων Θέρμανσης, Ψύξης και Κλιματισμού. www.trustepc.eu 08/02/2018 115

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νόμος 3851/2010, 4 Ιουνίου 2010, τροποποίηση Ν.3661/2008 - Θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης για όλα τα νέα και υφιστάμενα κτίρια ανεξαρτήτως εμβαδού που ανακαινίζονται ριζικά και υποχρέωση εκπόνησης μελέτης ενεργειακής απόδοσης - Υποχρεωτική κάλυψη του 60% των αναγκών για ζεστό νερό χρήσης (ΖΝΧ) από ηλιοθερμικά συστήματα - Όλα τα νέα κτίρια πρέπει να είναι «σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης» μέχρι το 2020 www.trustepc.eu 08/02/2018 116

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νόμος 3855/2010, 23 Ιουνίου 2010 - Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 2006/32/ΕΚ - Τίθεται το θεσμικό πλαίσιο για την παροχή ενεργειακών υπηρεσιών - Προβλέπεται η ίδρυση μητρώου για επιχειρήσεις που προσφέρουν ενεργειακές (το οποίο ιδρύεται αργότερα και περιγράφεται λεπτομερώς με την Υπουργική Απόφαση Δ6/13280/07.06.201) www.trustepc.eu 08/02/2018 117

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νόμος 4342/2015, 9 Νοεμβρίου 2015 - Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 2012/27/ΕΕ - Ενισχύεται το περιεχόμενο των ΣΕΑ - Προστίθενται λειτουργίες στο Μητρώο ΕΕΥ - Συστήνεται Ειδικό Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων και άλλων μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, για την ανάπτυξη της αγοράς παροχής ενεργειακών υπηρεσιών κτλ. Μέχρι τη σύσταση του Ταμείου αυτού, θα χρησιμοποιείται το υπάρχον Πράσινο Ταμείο. www.trustepc.eu 08/02/2018 118

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Μέτρα που αφορούν το σύνολο του τριτογενούς τομέα είχαν ως αποτέλεσμα την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας κατά 0,6 TWh το 2012. Ο ενδιάμεσος στόχος για εξοικονόμηση ενέργειας μέχρι το 2016 έχει τεθεί σε 5.751TWh www.trustepc.eu 08/02/2018 119

METΡΑ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, ΥΠΕΚΑ, Δεκέμβριος 2014 Ενεργειακή αναβάθμιση καταστημάτων Ενεργειακή αναβάθμιση κελύφους / ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων Αναβάθμιση φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Εγκατάσταση συστημάτων Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Ενεργειακή αναβάθμιση καταστημάτων μέσω Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης ενεργοβόρων εγκαταστάσεων και υποδομών αλλά και ολόκληρων υποβαθμισμένων περιοχών Κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων Ενεργειακός σχεδιασμών υπαίθριων χώρων Ενσωμάτωση βέλτιστων τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας, καλύπτοντας τις μελλοντικές απαιτήσεις για κτίρια χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας και χαμηλών εκπομπών www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 120

ΜΗΤΡΩΟ ΕΕΥ ΠΑΡΟΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Επίσημο μητρώο για τις επιχειρήσεις που www.escoregistry.gr προσφέρουν ενεργειακές υπηρεσίες ιδρύθηκε το 2013, από το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας (ΥΠΕΝ) Υπάρχουν εγγεγραμμένες 56 εταιρείες (Δεκέμβριος 2017) Παρέχονται υποδείγματα από τα 2 κύρια είδη συμβάσεων (εγγυημένης απόδοσης και διαμοιραζόμενου οφέλους) www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 121

Η ΑΓΟΡΑ ΣΕΑ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ www.trustepc.eu 08/02/2018 122

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ www.trustepc.eu 08/02/2018 123

EPC ΑΝΑΛΥΣΗ MARKET ΑΓΟΡΑΣ RESEARCH ΣΕΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΚΑΙ ΚΛΑΔΟ (2012, TWh) Κλάδος/ Χώρα Γραφεία Εμπόριο Φιλοξενία Άλλα Σύνολο Κροατία 0,64 3,89 1,12 2,63 8,28 Γαλλία 57,10 52,10 24,90 92,00 226,10 Ελλάδα 10,28 4,00 7,83 22,11 Ιταλία 36,60 41,60 20,60 85,20 184,00 Πορτογαλία 6,40 6,93 3,09 7,92 24,35 Ισπανία 20,00 30,90 11,40 35,40 97,70 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 124

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΚΑΙ ΑΝΑ ΧΩΡΑ (2012) www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 125

ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΤRUST EPC SOUTH Χώρα Δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας ως το 2020, TWh 1 Εκτιμώμενες επενδύσεις σε ΕΑ ως το 2020, εκ. 2 Αναμενόμενη αγορά ΣΕΑ 2020, εκ. 2 Δυναμικό αγοράς ΣΕΑ, εκ. 2 Κροατία < 1 420 40 80 600 Γαλλία 60 N/A 750 1.000 19.600 Ελλάδα 1,5-6 2.100 3.200 400 600 1.600 Ιταλία 17 17.700 2.600 9.300 Πορτογαλία 4 N/A 630 1.600 Ισπανία 22 N/A 1.600 9.800 1 Εθνική ανάλυση αγοράς Trust EPC, δείτε τις αντίστοιχες εκθέσεις 2 Εκτιμήθηκε σύμφωνα με την ενεργειακή κατανάλωση, τη μέση εξοικονόμηση και τις τιμές ενέργειας. www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 126

ΕΕΥ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ TRUST EPC Χώρα Εγγεγραμμένες ΕΕΥ Ενεργές ΕΕΥ Κροατία 10 4 500.000 Γαλλία Δεν υπάρχει μητρώο Τυπικό έργο ΣΕΑ Μέση Αξία ( ) Κύριες τεχνολογίες Διάρκεια, έτη 10 100.000 Ελλάδα 47 <10 250.000 Ιταλία 150 <20 500.000 Πορτογαλία 100 4 250.000 Ισπανία 1.134 <20 240.000 Αποδοτικός φωτισμού, ανακαίνιση HVAC, ΑΠΕ και αντικατάσταση λεβήτων Συστήματα διαχείρισης ενέργειας, αποδοτικός φωτισμός και αποδοτικά συστήματα HVAC ΑΠΕ, Συστήματα διαχείρισης ενέργειας, αποδοτικός φωτισμός και μόνωση οροφών Αντικατάσταση λεβήτων, συστήματα συμπαραγωγής και αποδοτικός φωτισμός ΑΠΕ, αποδοτικός φωτισμός Αποδοτικός φωτισμού, ανακαίνιση HVAC, ΑΠΕ, συστήματα ελέγχου και παρακολούθησης www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 127 ~7 < 5 4-5 > 8 > 15 6-7

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ www.trustepc.eu 08/02/2018 128

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο τριτογενής τομέας είναι πολύ σημαντικός όσον αφορά το μέγεθος και τη χρήση ενέργειας. Ως εκ τούτου, αποτελεί τεράστια ευκαιρία για να αναδείξει την επίδραση της ενεργειακής απόδοσης στον ιδιωτικό τομέα. Τριτογενής τομέας στην Ελλάδα: Συνολικός αριθμός κτιρίων: 274.000 Συνολική επιφάνεια: 155 Μm 2 www.trustepc.eu 08/02/2018 129

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΚΟΝΑ ΑΓΟΡΑΣ Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 8 ετών, οι θετικές νομοθετικές αλλαγές δημιουργούν υψηλές προσδοκίες για μια ταχεία ανάπτυξη της αγοράς, η οποία έχει καθυστερήσει κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης. Τα τελευταία έτη ο αριθμός των έργων δείχνει να αυξάνεται. Στον τριτογενή τομέα (κυρίως σε ξενοδοχεία και αθλητικά κέντρα), εφαρμόζονται συστήματα ΑΠΕ σε συνδυασμό με την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (κέλυφος κτιρίου και εξοπλισμός). www.trustepc.eu 08/02/2018 130

ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ (MTOE, 1990-2013) EU Commission, Energy statistics, ανακτήθηκε Νοέμβριο 2015 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 131

ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΚΤΙΡΙΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Τμηματοποίηση τριτογενούς τομέα Αριθμός Κτιρίων Επιφάνεια (m 2 Κατανάλωση, 2012) 1 πρωτογενούς ενέργειας (TWh) 2 Ξενοδοχεία 43.516 31.800.000 8,20 Νοσοκομεία/ Κλινικές Σχολεία/ Εκπαιδευτικά Κτίρια Γραφεία/ Καταστήματα 1.973 2.390.000 2,15 21.853 53.200.000 2,19 206.254 67.300.000 22,71 1 Βάση δεδομένων Odyssee, τροποποιημένα δεδομένα,ανακτήθηκε Νοέμβριο 2015 2 Έκθεση της μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την κινητοποίηση των επενδύσεων για την ανακαίνιση των κατοικιών και εμπορικών κτιρίων, δημόσιο και ιδιωτικό εθνικό κτιριακό απόθεμα, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), Δεκέμβριος 2014 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 132

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΧΡΗΣΗΣ ΥΠΕΚΑ, ανακτήθηκε Δεκέμβριο 2015 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 133

1000 900 800 700 600 500 ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΝΑ ΤΥΠΟ ΚΤΙΡΙΟΥ (2011-2014) ΚΑΠΕ - Έκθεση «ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΚOI ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΕΣ», ανακτήθηκε Μάρτιος 2015 899,6 400 300 200 216,7 334,8 270,4 100 0 kwh/m² Σχολεία Νοσοκομεία Γραφεία/ Ξενοδοχεία Καταστήματα www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 134

/kwh ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τελική κατανάλωση ενέργειας ανά πηγή 1 Πετρέλαιο 21% ΑΠΕ 2% Φυσικό αέριο 6% Τιμές ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου για βιομηχανική χρήση 2 0,16 0,14 0,12 0,1 ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ 0,08 Ηλεκτρισμός 71% 1 Βάση δεδομένων Odyssee, http://www.indicators.odyssee-mure.eu/energy-efficiency-database.html, ανακτήθηκε Απρίλιο 2015 2 Eurostat, http://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/pocketbook_energy_2015%20pdf%20final.pdf 0,06 0,04 0,02 0 2008 2012 2013 2014 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 135

ΑΝΑΛΥΣΗ EE ΑΓΟΡΑΣ & EPC ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ηλικία κτιρίων ανά χρήση, Ελληνική Στατιστική Αρχή, Απογραφή Κτιρίων 2011 120000 Ξενοδοχεία Σχολεία Καταστήματα-Γραφεία Νοσοκομεία Άλλα 100000 80000 60000 40000 20000 0 Πρίν το 1919 1919-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2005 2006-2010 2011 και μετά www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 136

Συλλογή δεδομένων από: Επίσημες εκθέσεις Βάσεις δεδομένων Έρευνες Αποτελέσματα Ευρωπαϊκών έργων Διεξαγωγή συνεντεύξεων ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Επικοινωνία Εταιρίες παροχής ΣΕΑ 30 Τριτογενής τομέας 37 Χρηματοπιστωτικός τομέας 16 Σύνολο 83 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 137

ΕΕΥ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΕΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ Είδη επιχειρήσεων που συμμετείχαν Εταιρίες τριτογενή τομέα Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Εταιρίες 6% Παροχής Ενέργειας 17% Εταιρίες Ενεργειακών Υπηρεσιών 44% Καταστήματα 13% Γραφεία 19% Αθλητικές εγκαταστάσεις 13% Ξενοδοχεία 37% Τεχνικά Γραφεία 33% Νοσοκομεία/ Κλινικές 12% Σχολεία/ Εκπαίδευση 6% www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 138

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 18 ΕΕΥ ολοκλήρωσαν τα στάδια των συνεντεύξεων 64% είναι στην αγορά ΣΕΑ μόλις τα τελευταία τρία χρόνια, από το 2013 Οι περισσότερες έχουν κάτω από 19 εργαζόμενους. 2/3 συμμετέχουν ήδη σε δραστηριότητες εγκατάστασης ΑΠΕ και >1/2 συμμετέχουν σε ενεργειακούς ελέγχους 85% των πελατών τους ανήκουν στον τριτογενή τομέα, από αυτούς 70% στον ιδιωτικό Μέση διάρκεια ΣΕΑ 4-8 έτη www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 139

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 70,0 60,0 Παρεχόμενες υπηρεσίες όσων συμμετείχαν στις συνεντεύξεις (εκτός ΣΕΑ) 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 140

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Εγγυημένη απόδοση και διαμοιραζόμενο όφελος οι πιο διαδεδομένες μορφές συμβάσεων Ακολουθούν συμβάσεις προκαθορισμένης αμοιβής και μίσθωσης εξοπλισμού Οι ΕΕΥ χρησιμοποιούν ποικίλα εξειδικευμένα λογισμικά για τον υπολογισμό της ενεργειακής κατανάλωσης και της εξοικονόμησης ενέργειας. Το 17% χρησιμοποιεί μέθοδο συγκριτικής αξιολόγησης. Η αγορά ΣΕΑ επικεντρώνεται σε ξενοδοχεία, ιδιωτικά γραφεία, καταστήματα και νοσοκομεία. Προσφερόμενα είδη συμβάσεων Σύμβαση με παροχή ενέργειας σε προκαθορισμένη τιμή ανά μονάδα Σύμβαση με προκαθορισμένο τίμημα Σύμβαση εγγυημένης απόδοσης 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Σύμβαση με εγκατάσταση εξοπλισμού με ιδία έξοδα και είσπραξη των οφειλών έως αποπληρωμής του Σύμβαση διαμοιραζόμενου οφέλους Συνδυασμός εγγυημένης απόδοσης και διαμοιραζόμενου οφέλους www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 141

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΣΥΝΗΘΗ ΜΕΤΡΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Κέλυφος κτιρίου Μόνωση οροφής Θέρμανση, ψύξη και εξαερισμός Φωτισμός Συστήματα Ενεργειακής Διαχείρισης Αυτόματοι έλεγχοι Εφαρμογές Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Φωτοβολταϊκά για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Ηλιακοί συλλέκτες για την παραγωγή ζεστού νερού Αντλίες θερμότητας www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 142

tepc.eu ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 17 οργανισμοί/εταιρείες του τριτογενή τομέα ολοκλήρωσαν τα στάδια των συνεντεύξεων 65% των εταιριών έχουν εφαρμόσει ήδη κάποιες επεμβάσεις ενεργειακής απόδοσης κατά το παρελθόν 69% δηλώνουν ότι γνωρίζουν για τα έργα ΣΕΑ και τα οφέλη τους 18% έχουν χρησιμοποιήσει σύμβαση ΣΕΑ μία φορά στο παρελθόν 87% ενδιαφέρονται να συνάψουν μια σύμβαση ΣΕΑ για τις μελλοντικές βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου τους www.trustepc.eu 08/02/2018 143

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Κατάταξη Ενεργειακό ενεργειακού κόστος κόστους ανά κατηγορία ανά κατηγορία χρήσης χρήσης Θέρμανση χώρου 25,00 Λειτουργία ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Ψύξη χώρου Φωτισμός Εξαερισμός Ζεστό νερό χρήσης www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 144

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Η ηλεκτρική ενέργεια είναι η κύρια πηγή ενέργειας που χρησιμοποιείται. Οι οι αντλίες θερμότητας, το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, η ηλιακή ενέργεια, το προπάνιο και η τηλεθέρμανση ακολουθούν. Η ψύξη είναι ο βασικός καταναλωτής ενέργειας, κυρίως λόγω της εποχιακής λειτουργίας των ξενοδοχείων. Ακολουθούν φωτισμός, ηλεκτρικές συσκευές και θέρμανση. 450,00 400,00 350,00 300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 Θέρμανση χώρου Εξαερισμός Ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές Ηλεκτρισμός Πετρέλαιο Φυσικό αέριο Ηλιακή ενέργεια Ψύξη χώρου Φωτισμός Τηλεθέρμανση Προπάνιο Αντλίες θερμότητας www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 145

tepc.eu ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Χρηματοδότηση για την υλοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης Επιδοτήσεις ΕΕ/ Διαρθρωτικά τάμεία 29% Αυτοχρηματοδότηση 52% ΧΑΤ 10% Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα 9% www.trustepc.eu 08/02/2018 146

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Κίνητρα για υιοθέτηση μέτρων ενεργειακής απόδοσης Υποχρεωτικές ρυθμίσεις από τη νομοθεσία Μείωση κόστους ενέργειας 1,50 1,00 0,50 0,00 Δημόσιες επιδοτήσεις/κίνητρα επενδύσεων Ευαισθητοποίηση γύρω από περιβαλλοντικά ζητήματα Διαθεσιμότητα χρηματοδότησης για σχετικές επενδύσεις Ενίσχυση πράσινου προφίλ εταιρείας/περιβαλλοντική πολιτική www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 147

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Οφέλη ΣΕΑ, όπως τα αντιλαμβάνονται οι οργανισμοί/εταιρείες του τριτογενούς τομέα Έλλειψη τεχνικής ικανότητας Χαμηλό κόστος εκκίνησης 6 5 4 3 2 1 0 Επιµερισµός του κινδύνου Εγγύηση εξοικονόμησης ενέργειας Καλύτερη διαχείριση ενέργειας www.trustepc.eu 08/02/2018 148

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Κύρια εμπόδια σύμφωνα με οργανισμούς/εταιρίες του τριτογενή τομέα Πολυπλοκότητα των οικονομικών θεμάτων που προκύπτουν Πολυπλοκότητα του μοντέλου/ασάφεια των πλεονεκτημάτων Έλλειψη παραδειγμάτων έργων/ Έλλειψη εμπιστοσύνης 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Διαφορετικές πληροφορίες και λύσεις από διαφορετικούς παρόχους ΣΕΑ Νομοθετικοί/ρυθμιστικοί παράγοντες /έλλειψη υποστήριξης από το κράτος Δυσκολία χρηματοδότησης Έλλειψη πρακτικών τυποποίησης/ πιστοποίησης Υψηλό κόστος επένδυσης Θέματα που σχετίζονται με την κυριότητα του ακινήτου www.trustepc.eu 08/02/2018 149

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συμμετείχαν στη συνέντευξη θεωρούν ότι η αγορά ΣΕΑ δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί στην Ελλάδα, ωστόσο την θεωρούν ως ένα νέο προσοδοφόρο τμήμα www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 150

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 57% είναι αρκετά εξοικειωμένοι με την έννοια ΣΕΑ, 86% είναι εξοικειωμένοι με τη χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ 27% ότι οι επενδύσεις EA/ΑΠΕ έχουν υψηλό επενδυτικό ρίσκο, 46% χαρακτηρίζουν αυτές τις επενδύσεις ως επενδύσεις μέτριου κινδύνου 57% προσφέρουν χρηματοδοτικές επιλογές για έργα ΣΕΑ, κυρίως προσαρμοσμένες επιλογές ή με χορήγηση δανείων 34% έχουν ήδη χρηματοδοτήσει ένα έργο ΣΕΑ μέσω χρηματοδότησης προς ΕΕΥ www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 151

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Τύποι έργων ΕΑ/ΑΠΕ που χρηματοδοτήθηκαν από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις Δημόσιος τομέα 3 Υδροηλεκτική ενέργεια Κέλυφος κτιρίου/ανακατασκευές 5 4 3 Συστήματα ψύξης/θέρμανσης/αερισ μού Μεγάλες επιχειρήσεις 2 1 0 Βιοτεχνίες Βιομάζα 2 1 0 Ενεργειακά συστήματα(π.χ. λέβητες, συμπυκνωτές κλπ.) Παροχή υπηρεσιών (τριτογενής τομέας) Ανεμογεννήτριες Φωτοβολταϊκά και/ή ηλιοθερμικά συστήματα Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων (κέλυφος + ενεργειακά συστήματα) www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 152

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Σημεία ελέγχου για τη χρηματοδότηση έργου ΣΕΑ Νομικά χαρακτηριστικά έργου Πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Τεχνικά χαρακτηριστικά έργου Οικονομική απόδοση έργου www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 153

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Στοιχεία που εξετάζονται πριν την λήψη απόφασης για τη χρηματοδότηση ενός έργου ΣΕΑ Εγγύηση καλής εκτέλεσης Αξιοπιστία δανειολήπτη 5 4 3 2 1 0 IRR-Εσωτερικός Συντελεστής Απόδοσης Ωριμότητα έργου / Τεχνολογία Περίοδος αποπληρωμής www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 154

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Εμπόδια για τη χρηματοδότηση έργων ΣΕΑ Μικρό ύψος επενδύσεων με υψηλό χρόνο αποπληρωμής Small investment level with high payback period Ελλιπές νομικό πλαίσιο Un(der)developed legal framework 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Ανωριμότητα τεχνολογιών Technology immatutity Πολυπλοκότητα/ ανεπαρκείς γνώσεις/δεξιότητες για αντιμετώπιση ΣΕΑ Complexity/ shortage of specific technical capacity in EPC Lack of equity Έλλειψη ιδίων κεφαλαίων Lack of securities/guarantees Έλλειψη διασφαλίσεων/ εγγυήσεων www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 155

ΕΜΠΟΔΙΑ & ΠΙΘΑΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Δυσκολία χρηματοδότησης/ Υψηλό επενδυτικό κόστος Δάνεια με ευνοϊκούς όρους και χαμηλότερες εγγυήσεις Μηχανισμοί στήριξης και ειδικά κονδύλια για τα φιλόδοξα έργα ΣΕΑ από το κράτος Εξειδικευμένα προϊόντα και κεφάλαια από τον χρηματοπιστωτικό τομέα προς τους παρόχους ΣΕΑ για έργα ενεργειακής απόδοσης Νομικά εμπόδια / έλλειψη νομικού πλαισίου Σαφείς κανόνες με μακροπρόθεσμη προοπτική Έργα ΣΕΑ με εμβληματικό χαρακτήρα στα κτίρια του δημοσίου. Δοκιμή των μηχανισμών αξιολόγησης των έργων. Φορολογικά κίνητρα www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 156

ΕΜΠΟΔΙΑ & ΠΙΘΑΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Έλλειψη εμπιστοσύνης Διάδοση πληροφοριών / αξιόπιστων αποτελεσμάτων από ολοκληρωμένα έργα ΣΕΑ Επιτόπου επισκέψεις σε επιτυχημένα έργα Σαφείς και αξιόπιστες διαδικασίες αξιολόγησης των παρόχων ΣΕΑ / Πιστοποίηση επάρκειας και συμμόρφωσης Κοινώς αποδεκτή μέθοδος/πρωτόκολλο για την επαλήθευση της ενεργειακής εξοικονόμησης Διαφάνεια κατά τον έλεγχο των μέτρων Έλλειψη τυποποίησης/ πιστοποίησης Πρακτικές τυποποίησης και πρωτόκολλα πιστοποίησης από όλες τις εταιρείες που συμμετέχουν στην αγορά Αξιολόγηση των έργων ΣΕΑ σε ένα αξιόπιστο και τυποποιημένο πλαίσιο Πρωτόκολλο εθνικά/ευρωπαϊκά αναγνωρισμένο www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 157

ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ www.trustepc.eu 08/02/2018 158

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ H κοινοπραξία του Trust EPC South διεξήγαγε μια ενδελεχή ανάλυση της αγοράς στις έξι (6) χώρες της Νότιας Ευρώπης που συμμετέχουν (Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κροατία και Ελλάδα). Η ανάλυση αυτή περιλαμβάνει την αξιολόγηση των πιο υποσχόμενων έργων αειφόρου ενέργειας ή Βέλτιστων Πρακτικών. www.trustepc.eu 08/02/2018 159

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι επιλεγμένες βέλτιστες πρακτικές καλύπτουν τα κύρια τμήματα του τριτογενή τομέα: Εμπόριο Υγεία Εκπαίδευση Φιλοξενία Γραφεία Αθλητικές εγκαταστάσεις www.trustepc.eu 08/02/2018 160

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ KG LAW FIRM - ΕΛΛΑΔΑ Τύπος κτιρίου Γραφεία Επιφάνεια 3 κτίρια, 850 m 2 Αρχική κατάσταση Κατανάλωση Ενέργειας Πριν Υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τα συστήματα θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού (HVAC) 590 kwh/m²/y Στόχος: μείωση του κόστους ενέργειας διατήρηση υψηλού επιπέδου άνεσης ευαισθητοποίηση σχετικά με περιβαλλοντικά θέματα. www.trustepc.eu 08/02/2018 161

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ KG LAW FIRM - ΕΛΛΑΔΑ Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Αποδοτικός φωτισμός Συστήματα παρακολούθησης και διαχείρισης της ενέργειας Λέβητες Μόνωση των λεβήτων και των σωληνώσεων ζεστού νερού Συστήματα αντιστάθμισης Εναλλάκτης θερμότητας για ζεστό νερό Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής Τοποθέτηση μετρητών για καταγραφή της κατανάλωση και υπολογισμός της εξοικονόμησης με βάση τα αρχικά επίπεδα www.trustepc.eu 08/02/2018 162

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ KG LAW FIRM - ΕΛΛΑΔΑ Εξοικονόμηση ενέργειας 18,44 kwh/(m²y) Εξοικονόμηση χρημάτων 16% (10.000 ) Μείωση των εκπομπών CO 2 Κόστος επένδυσης Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις 9.000 kg 15.000 2,5 έτη 5 έτη 2014 100 % πάροχος ΣΕΑ Συμβόλαιο συντήρησης για 5 έτη www.trustepc.eu 08/02/2018 163

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ PALASPORT TREVIGLIO - ΙΤΑΛΙΑ Τύπος κτιρίου Αθλητικό κέντρο Επιφάνεια 2.000 m 2 Αρχική κατάσταση Υψηλή κατανάλωση ενέργειας για το φωτισμό Ανάγκη για αύξηση της αποδοτικότητας Κατανάλωση Ενέργειας Πριν 113 MWh/y (για φωτισμό) Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Επανεξέταση και βελτιστοποίηση του συστήματος φωτισμού, φιλτράρισμα αρμονικών, συγχρονισμός και εξισορρόπηση του συστήματος Παρακολούθηση και αξιολόγηση H απόδοση της εγκαταστάσεως συνεχώς ελέγχεται από εξ αποστάσεως www.trustepc.eu 08/02/2018 164

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ PALASPORT TREVIGLIO - ΙΤΑΛΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας 22 % Εξοικονόμηση χρημάτων 5.400 / έτος Μείωση των εκπομπών CO 2 24 % Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 3,5 έτη Διάρκεια σύμβασης 5 έτη Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις 100 % πάροχος ΣΕΑ O δικαιούχος είναι υπεύθυνος για την λειτουργία και τη συντήρηση του εξοπλισμού κατά τη διάρκεια της σύμβασης. www.trustepc.eu 08/02/2018 165

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Τύπος κτιρίου Επιφάνεια 2.458,37 m 2 Οίκος Ευγηρίας και Κέντρο Φροντίδας Στόχος: μείωση της κατανάλωσης ενέργειας εφαρμογή μέτρων Ενεργειακής Απόδοσης και ΑΠΕ Αρχική κατάσταση Κατανάλωση Ενέργειας Πριν Υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (Συστήματα θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού, φωτισμό, εξοπλισμό) και προπανίου (εξοπλισμό, ζεστό νερό) 171 MWh/y (ηλεκτρισμός) 472 MWh/y (προπάνιο) www.trustepc.eu 08/02/2018 166

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Μέτρα Βιώσιμης Ενέργειας Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) Ενεργειακής Απόδοσης 65 kw Φωτοβολταϊκής εγκατάστασης Ηλιακοί συλλέκτες Αντλίες Λέβητας βιομάζας Μόνωση σωληνώσεων Αποδοτικό σύστημα φωτισμού Σύστημα παρακολούθησης Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής Συνεχής παρακολούθηση της απόδοσης της εγκατάστασης Φ/Β www.trustepc.eu 08/02/2018 167

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας Εξοικονόμηση χρημάτων Μείωση των εκπομπών CO 2 Φ/Β : 116.320 kwh/y Μέτρα ΕΑ: 26,9 kwh/y (ηλεκτρισμός), 200,7 kwh/y (προπάνιο) Φ/Β : 12.319 /έτος Μέτρα ΕΑ: 15.423 / έτος Φ/Β : 42 t Μέτρα ΕΑ: 30 t Κόστος επένδυσης Φ/Β : 73.005 Μέτρα ΕΑ: 104.900 Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) Διάρκεια Σύμβασης Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις Φ/Β : 6 έτη Μέτρα ΕΑ: 6,8 έτη 15 έτη 100 % ESCO (Φ/Β) + 100 % κρατικά κονδύλια (μέτρα ΕΑ) Εγγύηση απόδοσης του Φ/Β κατά τη διάρκεια της σύμβασης. www.trustepc.eu 08/02/2018 168

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ SUP ELEC - ΓΑΛΛΙΑ Τύπος κτιρίου Πανεπιστημιούπολη Επιφάνεια 60.000 m² Αρχική κατάσταση Στόχος: Παλιά κτίρια με υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τα συστήματα θέρμανσης, και φωτισμού βελτίωση της άνεσης των χρηστών αναβάθμιση των εγκαταστάσεων για τα σημερινά πρότυπα προώθηση της βιώσιμη διαχείρισης www.trustepc.eu 08/02/2018 169

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ SUP ELEC - ΓΑΛΛΙΑ Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Νέο σύστημα διαχείρισης θέρμανσης Αντικατάσταση φωτιστικών Βελτιστοποίηση εξωτερικού φωτισμού Εφαρμογή συγκεκριμένου προγράμματος του σχολειού και περιορισμών κατά το σχεδιασμό Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής Παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων απόδοσης, Εκπαίδευση προσωπικού, Εκστρατεία ευαισθητοποίησης www.trustepc.eu 08/02/2018 170

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΙΟ SUP ELEC - ΓΑΛΛΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας Εξοικονόμηση χρημάτων 15 %/έτος 100.000 /έτος Μείωση των εκπομπών CO 2 Κόστος επένδυσης Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής 100 t /έτος 1.000.000 7 έτη 10 έτη 1998 Συγκεκριμένες εγγυήσεις Εγγύηση απόδοσης www.trustepc.eu 08/02/2018 171

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ HOSPITAL VIRGEN DE LA POVEDA - ΙΣΠΑΝΙΑ Τύπος κτιρίου Νοσοκομείο Επιφάνεια 20.000 m 2 Αρχική κατάσταση Κατανάλωση ενέργειας πριν Εξοπλισμός χαμηλής απόδοσης και του σύστημα θέρμανσης ντίζελ με υψηλή κατανάλωση (41% της συνολικής) 3.643 TWh Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Αποδοτικός φωτισμός LED Αντλίες θερμότητας υψηλής απόδοσης Βελτίωση μόνωσης του κτιρίου Σύστημα παρακολούθησης και έλεγχου Παρακολούθηση και αξιολόγηση Διεθνές Πρωτόκολλο Μέτρησης και Επαλήθευσης (IPMVP Protocol) www.trustepc.eu 08/02/2018 172

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ HOSPITAL VIRGEN DE LA POVEDA - ΙΣΠΑΝΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας 25% Εξοικονόμηση χρημάτων 30% (102.000 /έτος) Κόστος επένδυσης 270.000 + VAT Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 2,4 έτη Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής 4 έτη (δυνατότητα επέκτασης για 2 έτη) 2014 Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις ΕΕΥ (κεφάλαιο από τραπεζικό δάνειο) Πλήρης εγγύηση, χωρίς συντήρηση www.trustepc.eu 08/02/2018 173

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ MISTRAL - ΕΛΛΑΔΑ Τύπος κτιρίου Ξενοδοχείο Επιφάνεια 8.800 m 2 Αρχική κατάσταση Κατανάλωση Ενέργειας Πριν Υψηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας των συστημάτων κλιματισμού, θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού 112,5 kwh/m²/έτος Στόχος μείωση της κατανάλωσης ενέργειας ευαισθητοποίηση σχετικά με περιβαλλοντικά θέματα ανάδειξη περιβαλλοντικής πολιτικής www.trustepc.eu 08/02/2018 174

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ MISTRAL - ΕΛΛΑΔΑ Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Αυτοματισμοί Συστήματα παρακολούθησης και διαχείρισης ενέργειας Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής Τηλεπαρακολούθηση της εγκατάστασης και πρόληψη προβλημάτων συντήρησης και ενεργειακής σπατάλης μέσω δικτύου αυτόματων συστημάτων ελέγχου και μετρητών ενέργειας τοποθετημένους στο λεβητοστάσιο και στο σύστημα παραγωγής ζεστού νερού www.trustepc.eu 08/02/2018 175

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ MISTRAL - ΕΛΛΑΔΑ Εξοικονόμηση ενέργειας 54.000 kwh/ έτος (48%) Εξοικονόμηση χρημάτων 8,5% (7.400 ) Κόστος επένδυσης 15.000 Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) 2 έτη Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής 1 έτος 2012 Χρηματοδότηση Μικτή Συγκεκριμένες εγγυήσεις Απόδειξη βάσει στατιστικής ανάλυσης για το ποσό εξοικονόμησης ενέργειας www.trustepc.eu 08/02/2018 176

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ CC PARQUE SUR DE MADRID - ΙΣΠΑΝΙΑ Τύπος κτιρίου Εμπορικό κέντρο Επιφάνεια 50.000+ m 2 Αρχική κατάσταση Υψηλή κατανάλωση ενέργειας για κλιματισμό, θέρμανση και φωτισμό Μέτρα Ενεργειακής Απόδοσης Ρύθμιση της διαφορά πίεσης αντλιών θερμότητας Αυτόματο σύστημα φωτισμού στους διαδρόμους Προγραμματισμός αερισμού Βελτίωση οροφής Παρακολούθηση και αξιολόγηση εφαρμογής H ESCO είναι υπεύθυνη για την εγκατάσταση www.trustepc.eu 08/02/2018 177

ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ UNIBAIL RODAMCO -ΓΑΛΛΙΑ Εξοικονόμηση ενέργειας Εξοικονόμηση χρημάτων Ηλεκτρισμός: 5% Φυσικό αέριο: 10% Ένα χρόνο μετά Ηλεκτρισμός: 60.000 (17%) Φυσικό αέριο: : 12.000 (25%) Κόστος επένδυσης 40.000 Περίοδος αποπληρωμής (εκτιμώμενη) Διάρκεια Σύμβασης / Έτος εφαρμογής Χρηματοδότηση Συγκεκριμένες εγγυήσεις 3 έτη 3 έτη 2009 100% ESCO Εγγύηση απόδοσης βάση συμβολαίου www.trustepc.eu 08/02/2018 178

4. Περίπτωση μελέτης από πιλοτικό έργο του Trust EPC South Πίσω στα Περιεχόμενα www.trustepc.eu 08/02/2018 179

ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ Τύπος κτιρίου Τοποθεσία Κύρια χαρακτηριστικά Οικογενειακό - resort ξενοδοχείο Κρήτη Αστική τοποθεσία, κοντά στην ακτή Συγκρότημα 7 κτιρίων, 324 κλίνες, κουζίνα, εστιατόριο, 3 πισίνες Έτος κατασκευής 1991 Λειτουργία Μέση πληρότητα Περιβαλλοντικά σήματα Μάιο - Οκτώβριο 84% (κατά την περίοδο λειτουργίας) ISO 14001:2004, Green Key www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 180

Λεπτομερής ενεργειακή επιθεώρηση - Σχέδια κτιρίου και δεδομένα για το κτιριακό κέλυφος - Λογαριασμοί ενέργειας και νερού - Λειτουργικά δεδομένα (ώρες λειτουργίας, πρόγραμμα, πληρότητα, συστήματα ελέγχου) ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΒΑΣΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ - Καταγραφή τεχνικού εξοπλισμού - Στενή συνεργασία και συνεντεύξεις με τους ιδιοκτήτες για καθορισμό των προτεραιοτήτων, συγκεκριμένων αναγκών και χαρακτηριστικών και συζήτηση των ενεργειακών παρεμβάσεων. Εφαρμογή GREPCon - Ενεργειακό ισοζύγιο Δυναμική θερμική προσομοίωση του κτιρίου Για επικύρωση του κτιριακού κελύφους και κατασκευή του θερμικού μοντέλου - Εξοικονομήσεις που επιτυγχάνονται με τα μέτρα που εφαρμόζονται, μέσω τυποποιημένης προσέγγισης - Οικονομική αξιολόγηση αξιολόγηση δυνατότητας εφαρμογής ΣΕΑ www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 181

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Κέλυφος κτιρίου www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 182

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Συστήματα ψύξης www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 183

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Ζεστό Νερό Χρήσης www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 184

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Συστήματα φωτισμού www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 185

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Πλυντήρια Κουζίνα www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 186

ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΘΕΡΜΙΚΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ Building 7 Building 4 7 Building 3 4 5 3 2 Building 5 6 1 Building 2 Building 1 Building 6 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 187

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Κύριες πηγές ενέργειας: ηλεκτρισμός, υγραέριο, ηλιακή ενέργεια Επιφάνεια κτιρίου: 4.450 m 2 Η ετήσια τελική κατανάλωση ενέργειας είναι 517 MWh/έτος Το ετήσιο ενεργειακό κόστος είναι 62.000 /έτος Οι εκπομπές είναι 396 tco 2 eq/έτος Η κουζίνα είναι η κύρια κατανάλωση. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Energy Balance Breakdown 0% Consumption (kwh/y) Mini market 6.735 Laundry (gas) 12.961 Ligthning 31.495 Auxiliaries 31.950 DHW 36.389 Cooling 60.916 Laundry (Electric) 61.069 Restaurant (gas) 118.652 Kitchen (Electric) 168.300 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 188

ΣΕΝΑΡΙΑ ΕΡΓΟΥ Έχουν αξιολογηθεί τρία σενάρια τεχνικών λύσεων Για κάθε τεχνικό σενάριο, δύο οικονομικά σενάρια ΣΕΑ έχουν αξιολογηθεί, άρα στο σύνολο 6 σενάρια Έργο Τεχνικό σενάριο 1 Τεχνικό σενάριο 2 Τεχνικό σενάριο 3 Οικονομικό σενάριο A Οικονομικό σενάριο B Οικονομικό σενάριο A Οικονομικό σενάριο B Οικονομικό σενάριο A Οικονομικό σενάριο B Στο οικονομικό σενάριο A υπάρχει 60% δάνειο, 40% ίδια κεφάλαια Στο οικονομικό σενάριο Β υπάρχει 40% χορηγία, 30% δάνειο, 30% ίδια κεφάλαια www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 189

Μέτρο Αντικατάσταση λαμπτήρων με LED Αισθητήρες παρουσίας και κίνησης Εξοικονόμηση ενέργειας [kwh/έτος] ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 1 Οικονομικό όφελος [ /έτος] % Ποσοστό οικονομικού οφέλους Επένδυση [ ] Απλή περίοδος αποπληρωμής 7.207 1.009 1,6 % 863 0,9 819 115 0,2 % 1.110 9,7 [έτη] Θερμομόνωση κελύφους 7.919 1.109 1,8 % 25.275 22,8 Φωτοβολταϊκό 75.000 10.500 17,0 % 57.500 5,5 Πλυντήριο/στεγνωτήριοαντικατάσταση συσκευών με πιο αποδοτικές Κουζίνα-αντικατάσταση ηλεκτρικών συσκευών με υγραερίου* Εγκατάσταση ανεμιστήρων οροφής ΣΥΝΟΛΟ 16.107 2.255 3,6 % 9.249 4,1 63.518 2.859 4,6 % 9.883 3,5 32.000 4.480 7,2 % 25.000 5,6 202.570 (39% ολικής κατανάλωσης) 22.327 36,0 % ολικού κόστους ενέργειας 128.880 5,8 * Οι νέες συσκευές θα έχουν κατανάλωση υγραερίου 92.820 kwh/έτος-λήφθηκε υπόψη στον υπολογισμό του οικονομικού οφέλους www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 190

ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 2 Μέτρο Αντικατάσταση λαμπτήρων με LED Αισθητήρες παρουσίας και κίνησης Εξοικονόμηση ενέργειας [kwh/έτος] Οικονομικό όφελος [ /έτος] % Ποσοστό οικονομικού οφέλους Επένδυση [ ] Απλή περίοδος αποπληρωμής 7.207 1.009 1,6 % 863 0,9 819 115 0,2 % 1.110 9,7 [έτη] Φωτοβολταϊκό 75.000 10.500 17,0 % 57.500 5,5 Πλυντήριο/στεγνωτήριοαντικατάσταση συσκευών με πιο αποδοτικές Κουζίνα-αντικατάσταση ηλεκτρικών συσκευών με υγραερίου* Εγκατάσταση ανεμιστήρων οροφής 16.107 2.255 3,6 % 9.249 4,1 63.518 2.859 4,6 % 9.883 3,5 32.000 4.480 7,2 % 25.000 5,6 ΣΥΝΟΛΟ 194.651 (38% ολικής κατανάλωσης) 21.218 34,3 % ολικού κόστους ενέργειας 103.605 4,9 * Οι νέες συσκευές θα έχουν κατανάλωση υγραερίου 92.820 kwh/έτος-λήφθηκε υπόψη στον υπολογισμό του οικονομικού οφέλους www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 191

ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 3 Μέτρο Αντικατάσταση λαμπτήρων με LED Αισθητήρες παρουσίας και κίνησης Πλυντήριο/στεγνωτήριοαντικατάσταση συσκευών με πιο αποδοτικές Κουζίνα-αντικατάσταση ηλεκτρικών συσκευών με υγραερίου* Εγκατάσταση ανεμιστήρων οροφής Εξοικονόμηση ενέργειας [kwh/έτος] Οικονομικό όφελος [ /έτος] % Ποσοστό οικονομικού οφέλους Επένδυση [ ] Απλή περίοδος αποπληρωμής 7.207 1.009 1,6 % 863 0,9 819 115 0,2 % 1.110 9,7 16.107 2.255 3,6 % 9.249 4,1 63.518 2.859 4,6 % 9.883 3,5 32.000 4.480 7,2 % 25.000 5,6 [έτη] ΣΥΝΟΛΟ 119.651 (23% ολικής κατανάλωσης) 10.718 17,3 % ολικού κόστους ενέργειας 46.105 4,3 * Οι νέες συσκευές θα έχουν κατανάλωση υγραερίου 92.820 kwh/έτος-λήφθηκε υπόψη στον υπολογισμό του οικονομικού οφέλους www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 192

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 1 ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 2 ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 3 Οικονομικό σενάριο A Οικονομικό σενάριο B Οικονομικό σενάριο A* Οικονομικό σενάριο B Οικονομικό σενάριο A Οικονομικό σενάριο B Επένδυση ( ) 128.800 103.605 46.105 Οικονομικό όφελος ( /έτος) 22.327 21.218 10.718 Αξιολόγηση έργου D A B A A A IRR (%) 3,5 23,1 10,8 30,5 16,5 36,6 NPV ( ) -11.466 25.856 3.283 33.263 6.341 19.683 Προεξοφλημένη περίοδος αποπληρωμής (έτη) 7,0 4,0 6,0 4,0 5,0 3,0 Ελάχιστο DSCR 1,2 2,4 1,4 2,8 1,6 3,2 Μέσο DSCR 1,7 3,4 2,0 4,7 2,3 4,5 Αρνητικό FCF (έτη) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Το πιο πιθανό σενάριο για εφαρμογή, με βάση τις προτεραιότητες των ιδιοκτητών Η οικονομική ανάλυση ακολουθεί www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 193

Τεχνικό σενάριο 2 Όλα τα μέτρα, εκτός η μόνωση Οικονομικό Σενάριο A: 60% δάνειο, 40% ίδια κεφάλαια www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 194

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ 0% % investment % savings Occupancy and presence sensors 1,1% 0,5% Substitution of conventional lamps 0,8% 4,8% Laundry-substitution of conventional appliances with more efficient ones Kitchen-substitution of electric with gas appliances* 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Investment and Savings 8,9% 10,6% 9,5% 13,5% Installation of ceiling fans 24,1% 21,1% Photovoltaic plant 55,5% 49,5% www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 195

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΕΡΓΟΥ ΣΕΑ PROJECT GENERAL DATA PROJECT SPECIFIC DATA Project indexes Project financial data RESULTS ( ) (1) Energy inflation rate 2.0% (8) Project direct investment 103,605 Income (Sales) 21,218 (2) General inflation rate 1.1% (9) % of additional expenses 5% (17) Energy savings 21,218 (3) Euribor (select) 0.5% (10) % of Grant (subsidies) 0% (18) Energy production - (4) Spread 5.0% Total investment amount 108,785 (19) Water savings - Interest rate 4.9% (11) % debt 60% (20) Carbon credits trading - (5) Loan formalisation fee 1.6% % equity 40% (6) EPC Loan repayment term (years) 8 Debt 65,271 Expenses - (6bis) Loan repayment term (years) 20 Equity 43,514 (21) Energy supply - EBT tax (7) rate Euribor (select) IRS (select) 26% Grant 0 (22) O&M - EPC = Energy Performance Contract (Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης) O&M = Operations & Maintenance (Λειτουργία & Συντήρηση) EBT = Earnings Before Tax (Κέρδη προ Φόρων) ESM = Energy Saving Measure (Μέτρο εξοικονόμησης ενέργειας) (12) K asset (required return) 8% (13) K equity (required return) 9% (23) Overhead 5.0% (14) % of investment subject to depreciation 98% Investment subject to depreciation 106,610 (24) Client shared savings (%): 5.0% Working capital requirements (% of (15) income) 16.7% (16) EPC Depreciation period (years) 8 (25) EPC Project duration (years) 8 (16bis) Asset Depreciation period (years) 18 (25bis) ESM Project Horizon (years) 20 www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 196

cash flows (EUR) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΑΜΕΙΑΚΕΣ ΡΟΕΣ ΕΡΓΟΥ Annual Project Cash Flows 20.000 10.000 0-10.000 1 2 3 4 5 6 7 8-20.000 Shareholder CF -30.000-40.000-50.000-60.000 year CF = Cash Flow (Ταμειακές ροές) www.trustepc.eu www.trustepc.eu 08/02/2018 197