ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

«ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών» με κωδικό ΟΠΣ: 295450 Οριζόντια Πράξη στις 8 Π.Σ., 3 Π.Στ. Εξ., 2 Π.Στ. Εισ. Υποέργο 1 : «Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης» Δράση: Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών για τα Μουσικά και Καλλιτεχνικά Γυμνάσια ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΧΟΡΟY ΜΑΘΗΜΑ: ΚΛΑΣΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ, ΤΑΞΕΙΣ Α, Β, Γ 2

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΛΑΣΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ 1.ΒΑΣΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ 1.1. Γενικά Ο Κλασικός Χορός, ανήκει στην κατηγορία του έντεχνου χορού. Είναι ο πιο «συντηρητικός», καθώς ο παλαιότερος, μεταξύ άλλων στυλ «έντεχνου» χορού. Αποτελεί βασικό συστατικό της χορευτικής προπαιδείας ενός χορευτή. Πέραν της καλλιτεχνικής, εκπαιδευτικής και ιστορικής του αξίας, αποτελεί ένα μέσον συναισθηματικής αποφόρτισης και έκφρασης, συμβάλει στην πειθαρχία του ατόμου και στην καλλιέργεια της αυτοσυγκρότησης, της αυτοσυνειδητοποίησης και της αυτενέργειας. Προκειμένου να μυηθεί κάποιος μαθητής στον Κλασικό Χορό, είναι σημαντικό πρώτα να μάθει την τεχνική, μετά να προσπαθήσει να χορέψει αξιοποιώντας την τεχνική του-, ακολούθως να αποδώσει το ύφος και το στυλ του χορού και τέλος, να προσπαθήσει να ερμηνεύσει ένα έργο, ή απόσπασμα έργου (από το Ρεπερτόριο Κλασικού Χορού) σε μία παράσταση, ως χορευτής. Ο Κλασικός Χορός, αποτελεί μέρος της διδακτέας ύλης στις Επαγγελματικές Σχολές Χορού, μάθημα επιλογής σε Επαγγελματικές Σχολές Δραματικής Τέχνης και βασικό προπονητικό εργαλείο σε Αθλητικά Σωματεία και Συλλόγους Ενόργανης, Ρυθμικής και Ακροβατικής Γυμναστικής, Τραμπολίνου, Καλλιτεχνικού Πατινάζ, Καταδύσεων, Συγχρονισμένης Κολύμβησης κ.α.. Επίσης, δύναται να έχει θεραπευτική επίδραση, καθώς προάγει την ψυχική ανάταση, την ηρεμία και τη μείωση του ψυχικού και σωματικού στρες. 1.2. Ορισμός Ο όρος «Κλασικός χορός» είναι συνώνυμος του «Μπαλέτο». Η λέξη «Μπαλέτο» ( balleti ή ballet) είναι ιταλική και αποτελεί υποκοριστικό της λέξης «ballo» (συνώνυμο του ballare). Ballo σημαίνει στα ιταλικά, χορός «κλασικού τύπου», που ενσωματώνει χάρη και ακρίβεια. Με τον όρο μπαλέτο συνήθως εννοούμε μία χορευτική παράσταση. Ο όρος «μπαλέτο» χρησιμοποείται για να αποδώσει α) μία κλασική μορφή χορού που χαρακτηρίζεται από χάρη και ακρίβεια κινήσεων, με περίτεχνες επίβλητικές χειρονομίες, βήματα και πόζες, β) μια χορευτική παρουσίαση ομάδας ή σόλο χορός με μουσική υπόκρουση, συνήθως με κοστούμι, σκηνικά και γραφικά εφέ, διαπραγματευόμενη μια ιστορία ή ένα θέμα, γ) μια μουσική σύνθεση που έχει γραφεί ειδικά για Κλασικό Χορό, ή δ) μία ομάδα που απαρτίζεται από κλασικούς χορευτές. 1.3. Ιστορική Αναδρομή 1.3.1. Γενικά Η ιστορία του Κλασικού Χορού χρονολογικά ορίζεται στην εποχή της Αναγέννησης (τέλη 14 ου, αρχές 15 ου αιώνα) και αφορά κυρίως σε αμορφοποίητες επιδέξιες και γρήγορες κινήσεις των ποδιών από επαγγελματίες ψυχαγωγούς των αριστοκρατικών αυλών, τους τροβαδούρους. Οι αυλικοί ενθάρρυναν την παρουσία τροβαδούρων και σταδιακά υιοθέτησαν στη βασική τους εκπαίδευση και στο ρεπερτόριο των αυλικών χορών φιγούρες μπαλέτου (επιδέξιες κινήσεις των κάτω άκρων), δίνοντας έμφαση στη συντηρητική επιβλητική στάση σώματος από τη λεκάνη και πάνω. Οι αυλικοί Αναγεννησιακοί Χοροί εμπλουτίζονταν διαρκώς από μπαλετικά βήματα, συχνά δε, οι βιρτουόζοι ευγενείς του είδους, επιδίδονταν και σε σόλο χορευτικές 3

κινήσεις, πειραματιζόμενοι με νέα ενδιαφέροντα κινησιολογικά μοτίβα. Από την εποχή, λοιπόν, της Αναγέννησης, η εκμάθηση Κοινωνικών Χορών έγινε σταδιακά αναπόσπαστο μέρος της τυπικής εκπαίδευσης των ευγενών (απόκτηση χάρης & υιοθέτηση πρέπουσας κοινωνικής συμπεριφοράς). Στους περισσότερους χορούς του 14 ου έως και του 15 ου αιώνα, στο ρεπερτόριο Αναγεννησιακών Χορών ήταν κυριάρχη η αρσενική φιγούρα. Οι Αυλικοί Χοροί, τα Μπαλέτα δηλαδή, αποτελούσαν αναπόσπαστο μέρος των αυλικών συνεστιάσεων (γάμοι, ψυχαγωγικές κλειστές συναντήσεις δωματίου) και συχνά ήταν σκηνοθετημένοι και χορογραφημένοι, αφορούσαν δηλαδή μία σκηνοθετημένη άτυπη παράσταση μεταξύ της αριστοκρατικής elite των ευγενών. Οι δάσκαλοι μπαλέτου μεταξύ 14 ου και 15 ου αιώνα απέκτησαν σταδιακά επαγγελματική υπόσταση, δηλ. απασχολούνταν ως έμμισθοι δάσκαλοι μπαλέτου. Με πρωτεργάτη, την Αριστοκρατική Αυλή της Ιταλίας, στα τέλη του 15 ου αιώνα, τα μπαλέτα αποτελούσαν πλέον μία μορφή παραστατικής τέχνης για συγκεκριμμένο ολιγάριθμο κοινό (οικονομικά ευήμερους, ευγενείς και αριστοκρατική αυλή). Οι παραστάσεις ήταν χορογραφημένες, και διαρκώς βελτιώνονταν, εμπλουτισμένες από νέα βήματα και χορογραφικά θέματα. Τον 16 ο αιώνα, η Αικατερίνη των Μεδίκων, Ιταλή ευγενής, σύζυγος του βασιλιά Ερρίκου Β της Γαλλίας και μεγάλη Προστάτης των Καλών Τεχνών, συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη του Κλασικού Χορού, εξειδικεύοντας τις σπουδές μπαλέτου και προάγοντας το στυλ αυτό χορού σε μία παραστατική τέχνη. Διόρισε δασκάλους-ψυχαγωγούς και ευγενείς χορευτές για να ανεβάζουν παραστάσεις και φεστιβάλ μπαλέτου de Cour. Σε αυτά τα χορευτικά φεστιβάλ, προταγωνιστούσε η χορευτική κίνηση σε συνδυασμό με διακόσμηση, κοστούμι, τραγούδι, μουσική και ποίηση και οι θεατές ήταν ευγενείς και η αριστοκρατική αυλή. Έναν αιώνα αργότερα (17 ος αι. μ.χ.) ο βασιλιάς Λουδοβίκος XIV συνέβαλε στην αναβάθμιση των μπαλέτων, αναθέτοντας σε ερευνητές χορογράφους να μελετήσουν, να καταγράψουν και να εξελίξουν το κινησιολογικό ρεπερτόριο μπαλέτου. Η χωροταξία, η φόρμα, οι σχηματισμοί, οι φιγούρες και τα βήματα δομήθηκαν με βάση έναν κοινό παρονομαστή: τον άκαμπτο κορμό και τη συντηρητική κίνηση της λεκάνης, των ώμων και της κεφαλής. Επί Λουδοβίκου XIV συστήθηκε μία νέα φόρμα μπαλέτου, de la nuit, όπου ο πρωταγωνιστής της παράστασης ήταν άντρας και υποδυόταν ταυτόχρονα πολλούς ρόλους, αρσενικούς και θηλυκούς. Πλέον, η εκμάθηση μπαλετικών κινήσεων απαιτούσε χρόνο, προσπάθεια και ταλέντο. Το μπαλέτο αρχίσε να αποτελεί μία Τέχνη, που απαιτούσε ειδική σπουδή και επαγγελματική κατάρτιση. Το 1661 ιδρύθηκε η πρώτη Ακαδημία Χορού στο Παρίσι. Το 1681 μεταφέρθηκαν οι παραστάσεις από το παλάτι στη θεατρική σκηνή. Στις Κλασικές Όπερες άρχισαν να ενσωματώνονται στοιχεία μπαλέτου από τους ερμηνευτές. Η συμπερίληψη μπαλέτων στη σκηνική δράση του μουσικοθεατρικού αυτού είδους παραστατικής τέχνης δηλαδή, της Κλασικής Όπερας, συνέβαλε σημαντικά στην εδραίωση, καθιέρωση και συνέχιση της σύγχρονης χορευτικής σκηνής. Η 1 η επίσημη ιστορική αναφορά συμπερίληψης μπαλέτου σε Κλασική Όπερα καταγράφηκε στα τέλη του 17 ου αιώνα, στη Γαλλική Όπερα «Le Triomphe de L'Amour». Η σχέση μπαλέτου και όπερας είναι έως σήμερα άρρηκτη στις μεγάλες μουσικές σκηνές του εξωτερικού, με πρωτοπόρο τη Γαλλία. Στις αρχές του 18 ου αιώνα ο βιρτουόζος χορευτής και δάσκαλος μπαλέτου, ο Jean Georges Noverre, κατάφερε να σημειοδοτήσει την αυτοτέλεια του μπαλέτου υποστηρίζοντας σθεναρά και με επιτυχία, ότι το μπαλέτο δύναται να θεμελιώσει από μόνο του μια ιδιαίτερη μορφή τέχνης. Ο J.G. Noverre υποστήριξε ότι το μπαλέτο πρέπει να περιέχει εκφραστική, δραματική κίνηση και ότι η κίνηση θα πρέπει να αποκαλύπτει τις σχέσεις μεταξύ των χαρακτήρων. Εισήγαγε το ballet d action, μία δραματική μορφή Κλασικού Χορού που αποδίδεται δια της κίνησης με αφηγηματικό και παραστατικό τρόπο. 4

Η μεγάλη άνθιση του μπαλέτου, διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια του 19 ου αιώνα. Στις αρχές του 19 ου αι. (Ρομαντική Εποχή), τα πιο γνωστά ολοκληρωμένα έργα Κλασικού Χορού είναι η Ζιζέλ και οι Συλφίδες (Les Sylphides). Η επιτυχία και διαχρονική αξία αυτών των έργων έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του έντεχνου χορού, της μουσικής και της τέχνης, γενικότερα. Η ιδιαιτερότητα αυτών των έργων αφορούσε τη χρήση pointes ( πάτημα στις μύτες) και τον τρόπο, με τον οποίο ο χορογράφος απέδιδε μία ερωτική ιστορία, με αναφορά στον υπερφυσικό κόσμο των πνευμάτων και της μαγείας και, παρουσιάζοντας τη γυναίκα ως ευάλωτη, εύθραυστη και εξαρτημένη. Μπαλέτα με παρόμοιο ύφος εντάχθηκαν στα Calledromantic Ballets. Από το 19 ο αιώνα και ύστερα, η διδασκαλία ασκήσεων με pointes συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα σπουδών Κλασικού Χορού σε όλες τις αναγνωρισμένες σχολές μπαλέτου. Επίσης, καθιερώθηκε και η χρήση των tutu (φούστες με τούλι) στις παραστάσεις, που εξυπηρετούσαν στο να αναδεικνύονται οι δύσκολες κινήσεις και η υψηλή δεξιοτεχνία των ποδιών της μπαλαρίνας. Κατά το δεύτερο μισό του 19 ου αιώνα, ο Κλασικός Χορός απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα στη Ρωσία. Οι Ρώσοι συνθέτες και χορογράφοι ανέβασαν τον πήχυ της ερμηνευτικής και τεχνικής απόδοσης πολύ υψηλά, εστιάζοντας στην τεχνική, σε ασκήσεις ποδιών με pointe, στα μεγάλα ανοίγματα, στη διατήρηση του en dehor της λεκάνης, των γονάτων και των πελμάτων και στην ακρίβεια της κίνησης και της στάσης του χορευτή. Οι χορογραφίες ήταν ιδιαίτερα σύνθετες, με δύσκολη τεχνική, εμπλουτισμένες με σύνθετα άλματα, στροφές και ισορροπίες. Η κλασική φούστα tutu έγινε σταδιακά πιο κοντή και σκληρή (αποκαλύπτονταν οι μηροί των ποδιών) με στόχο την ανάδειξη της σιλουέττας της «μπαλαρίνας» και της επιδέξιας λεπτής κινητικότητας των ποδιών της. Ο πιο γνωστός και διαχρονικός Χορογράφος Κλασικού Χορού είναι ο Marius Petipa, με τα έργα: Καρυοθραύστης, Η Ωραία Κοιμωμένη και Η Λίμνη των Κύκνων. Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι Ρώσοι Χορογράφοι Sergei Diaghilev και Mikhail Fokine άρχισαν να πειραματίζονται σθεναρά με νέες κινήσεις και ενδυματολογικές αλλαγές, προχωρώντας πέρα από τα όρια της κλασικής μορφής μπαλέτου με τα παραστατικά σενάρια. Ο S. Diaghilev συνεργάστηκε με τον συνθέτη Igor Stravinsky για το κλασικό έργο «Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης», ένα έργο ιδιαίτερο -με παράξενη μουσική με θέμα την ιστορία της ανθρώπινης θυσίας και τις άγνωστες πτυχές της, έργο που προκάλεσε στο κοινό μεγάλη αναστάτωση. 1.3.2. Νεοκλασικός Χορός Ένας άλλος Χορογράφος που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη του Ρεπερτορίου Κλασικού Χορού, ήταν ο Ρώσος Χορογράφος και Ιδρυτής του New York City Ballet (Η.Π.Α.), George Balanchine. Ο G. Balancine είναι ο θεμελιωτής του Nεοκλασικού Xορού και θεωρείται από πολλούς καλλιτέχνες και ιστορικούς τέχνης, ο πρωτεργάτης της σύγχρονης - χωρίς πλοκή- χορευτικής κίνησης. Ο Balanchine προώθησε τα καλλιτεχνικά χορευτικά θεάματα που εξυπηρετούσαν στην απόλαυση της κινητικής φόρμας και της εξέλιξής της, στην αναβάθμιση της αισθητικής της κίνησης μέσα από παιχνίδια με τον φωτισμό, τα κοστούμια, τα σκηνικά, την υποκριτική, τη φυσική προσπάθεια και το συναίσθημα. Σήμερα, το μπαλέτο είναι πολυδιάστατο και διαθεματικό και η πιο ριζοσπαστική μορφή του συνδέεται στενά με το το Σύγχρονο Χορό. 1.3.3. Ο Κλασικός Χορός στην Ελλάδα Το 1937 η Κούλα Πράτσικα (Χοροδιδάσκαλος, Χορογράφος) ίδρυσε την πρώτη Επαγγελματική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης στην Ελλάδα. Το 1973, αποσύρθηκε και παραχώρησε τη Σχολή της στο Ελληνικό Κράτος. Η Κούλα Πράτσικα συνέβαλε σημαντικά στην εδραίωση του μοντέρνου χορού στην χώρα μας. Σημαντικές αναφορές σχετικά με τον 5

Έντεχνο Χορό στην Ελλάδα από τον 20 ο αιώνα μέχρι σήμερα υπάρχουν σε αφθονία σε συγγράματα των: Μαρία Κυνηγού, Κάτια Σαβράμη, Λένα Ζαμπούρα, Καίτη Τσιλιμίγκρα, Μαρία Χορς, Τούλα Ανδριοπούλου και Μάρω Μπουρνάζου. 1.3.4. Νέες Τάσεις Ο Κλασικός Χορός πλέον αντιμετωπίζεται ως οργανικό κομμάτι της βασικής παιδείας κάθε χορευτή και αποτελεί εργαλείο πειραματισμού για την ανάδειξη σύγχρονων μορφών χορογραφίας και για τη βελτίωση της αισθητικής και της ποιότητας καλλιτεχνικών έργων των λοιπών παραστατικών, οπτικοακουστικών ή και εικαστικών τεχνών. Τέλος, συχνά αποτελεί δραστηριότητα αναψυχής, εκπαιδευτικό μέσον βελτίωσης της κιναισθητικής ικανότητας, ή και θεραπευτικό εργαλείο εξειδικευμένων επαγγελματιών ψυχικής υγείας. 1.4. Μορφολογικά και Δομικά Χαρακτηριστικά 1.4.1. Γενικά Κάθε στυλ χορού ορίζεται από το ύφος του, τη φόρμα του, τον χαρακτήρα του και τα υπόλοιπα μορφολογικά χαρακτηριστικά του (βηματολόγιο, μουσική υπόκρουση, ενδυμασία, κ.α.). Το στυλ ενός χορού συνδέεται στενά με τη γενεσιουργό αιτία του. Η τεχνική αφορά τον τρόπο με τον οποίο γίνεται μία άσκηση, δηλαδή, τη διαδοχή και τη θέση των μελών του σώματος κατά τη διάρκεια εκτέλεσης μίας άσκησης προκειμένου να επιτευχθεί ορισμένο αποτέλεσμα. Η τεχνοτροπία αφορά τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται μία άσκηση. Η μεθοδολογία έχει πιο γενικό νόημα, και αφορά τον τρόπο που μεθοδεύεται η διδασκαλία μίας τεχνοτροπίας. Η μεθοδολογία εμπεριέχει τη διδακτική του αντικειμένου που διδάσκεται. 1.4.2. Στυλ - Ύφος Στον Κλασικό Χορό, το στυλ είναι αριστοκρατικό και εκπέμπει ήθος, ρομαντισμό και ευγένεια, παραταύτα κυριαρχεί μία αυστηρότητα στις γραμμές, τον τρόπο έκφρασης, έως και την εμφάνιση. Προτιμούνται τα χρώματα που παραπέμπουν στην αθωότητα, την αγνότητα, ή την αριστοκρατία. Το μπαλέτο ως στυλ χορού, ξεκινά από την Ιταλία, και προκύπτει από την πεποίθηση ότι οι κινήσεις του χορευτή σημαίνουν εκδήλωση της ψυχής ενός ατόμου. Οι πρώτοι ευγενείς που προσέγγισαν αυτό το στυλ χορού, θεωρούσαν ότι η ικανότητα και ευθύνη ενός χορευτή είναι να εκπροσωπεί την ηθική ή την ενάρετη συμπεριφορά μέσα από την κίνηση. Ο τρόπος που ένας χορευτής απεικονίζει τη δεξιοτεχνία είναι μέσα από τη χαριτωμένη και ακριβή εκλεπτυσμένη κίνηση, η οποία επηρεάζει τα συναισθήματα όσων παρακολουθούν. Αυτή η πεποίθηση σχετικά με το το στυλ και ύφος της μπαλετικής κίνησης, διαμορφώθηκε μεταξύ 15 ου και 16 ου αιώνα στη Γαλλία, όπου οι χορευτές διδάσκονταν τα ιδανικά της ηθικής συμπεριφοράς δια της γλώσσας του σώματος και της μπαλετικής κίνησης. 1.4.3. Κινητικό Λεξιλόγιο - Ασκησιολόγιο Οι ασκήσεις του Kλασικού Xορού βασίζονται σε άλματα, στροφές και ισορροπίες και απαιτούν δύναμη, αντοχή και ευλυγισία. Το κινητικό λεξιλόγιο είναι συγκεκριμένο. Για την ερμηνευτική απόδοση του ρεπερτορίου κλασικού χορού προτιμώνται άτομα με εκτομορφικό σωματότυπο. Η δημιουργική έκφραση είναι ιδιαίτερα περιορισμένη σε σχέση με το Σύγχρονο Χορό, καθώς οι κινήσεις του σώματος και τα βήματα είναι τυποποιημένα με χωρική και χρονική ακρίβεια και περιορισμούς στο εύρος τους. Η νεοκλασική κίνηση έχει περισσότερους βαθμούς ελευθερίας. Όσον 6

αφορά τα κοστούμια και τα σκηνικά του ρεπερτορίου χορογραφιών Κλασικού Χορού, παραπέμπουν σε συγκεκριμένη εποχή και η πλοκή του έργου βασίζεται σε περιορισμένη γκάμα σεναρίων. Όπως στην αρχαία τραγωδία τα θέματα και το ύφος είναι «κλασικά», έτσι και στον Κλασικό Χορό, η πλοκή των χορογραφικών έργων είναι «κλασική» (π.χ. Ζιζέλ, Κοπέλια, Καρυοθραύστης κτλ). Κάθε φορά που ένας σύγχρονος Χορογράφος και Χοροδιδάσκαλος Κλασικού Χορού «βάζει και τη δική του πινελιά» στην απόδοση έργων του Κλασικού Ρεπερτορίου, αυτό συνήθως συμβαίνει για να εξυπηρετηθεί καλύτερα ο σκοπός της αισθητικής και της αρτιότητας της ερμηνευτικής απόδοσης των χορευτών του. Επίσης, οι χορογραφίες του Κλασικού Ρεπερτορίου συχνά επαναλαμβάνονται διασκευασμένες από σύγχρονους χορογράφους, με μικρές όμως δυνατότητες διαφοροποίησης, παραταύτα, υπαρκτές, επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο, τη δημιουργική πράξη και έκφραση των εμπλεκομένων, βασικό συστατικό κάθε καλλιτεχνικής πράξης. 1.4.4. Χορογραφικό Ρεπερτόριο Κλασικού Χορού Στις χορογραφίες Κλασικού Χορού, τόσο η μουσική υπόκρουση, όσο και η ενδυματολογία του χορευτή ερμηνευτή, είναι ιδιαίτερα περιορισμένα σε επιλογές, υπέρ της διατήρησης του ύφους και της παράδοσης αυτού του στυλ χορού. Ο χορός εκτελείται κατά ομάδες (Corps de Ballet), κατά τετράδες, τριάδες, ζευγάρια ή σόλο. Η χορογραφία αποδίδεται με πολύ καθαρούς και συμμετρικούς κύκλους και γραμμές (διαγώνιες, οριζόντιες ή κάθετες), η δε χορογραφική δομή ακολουθεί στερεοτυπικά μοτίβα και κανόνες, προκειμένου να παραπέμπει στο διακριτό στυλ του Κλασικού Χορού. Παρακάτω, παρατίθενται τα πιο γνωστά κλασικά έργα κλασικού «μπαλέτου»: Carnival in Venice/ Satanella Μουσικοσυνθέτης: C. Pugni/ Χορογράφος: M. Petipa) The Nutcracker Μουσικοσυνθέτης: P.I. Tchaikovsky/ Χορογράφος: V. Vainonen) Pas de Deux & Variations Coppélia Μουσικοσυνθέτες: L. Delibes, Charles Nuitter / Χορογράφοι: Arthur Saint- Léon (1870), επί σκηνής, από M. Petipa (1884) και παραλλαγμένο από E. Cecchetti (1894) Diana & Acteon Μουσικοσυνθέτης: C. Pugni/ Χορογράφος: A. Vaganova) Don Quixote Μουσικοσυνθέτης: Minkus/ Χορογράφος: M. Petipa) Giselle Μουσικοσυνθέτης: Adam/ Χορογράφος: J. Perrot, Coralli) Grand Pas Classique Μουσικοσυνθέτης: Auber/ Χορογράφος: Gsovsky) Harlequinade Μουσικοσυνθέτης: Composer Drigo/ Χορογράφος: M. Petipa) La Bayadere Μουσικοσυνθέτης: Minkus/ Choreographer M. Petipa) La Esmeralda Μουσικοσυνθέτης: C. Pugni/ Χορογράφος: M. Petipa) 7 La Fille Mal Gardee Μουσικοσυνθέτης: Hertel/ Χορογράφος: Nijinska La Sylphide Μουσικοσυνθέτης: Lovenskjold/ Χορογράφος: Bournonville) Le Corsaire Μουσικοσυνθέτης: Adam, Drigo/ Choreographer M. Petipa) Les Sylphides/ Chopiniana Μουσικοσυνθέτης: Chopin/ Χορογράφος: M. Fokine) Paquita Μουσικοσυνθέτης: Minkus/ Χορογράφος: M. Petipa) Raymonda Μουσικοσυνθέτης: Glasunov/ Χορογράφος: M. Petipa) Swan Lake Μουσικοσυνθέτης: P.I. Tchaikovsky/ Choreographer M. Petipa, Ivanov) The Fairy Doll Μουσικοσυνθέτης: Drigo, Χορογράφος: Legat) Pas de Deux & Variations The Flames of Paris Μουσικοσυνθέτης: Asafiev/ Χορογράφος: V. Vainonen) The Sleeping Beauty Μουσικοσυνθέτης: P.I. Tchaikovsky/ Χορογράφος: M. Petipa) The Talisman Μουσικοσυνθέτης: Drigo/ Χορογράφος: M. Petipa

1.4.5. Αυτοσχεδιαστικές Δυνατότητες Στον Κλασικό Χορό, ο αυτοσχεδιασμός είναι έως και απαγορευτικός κατά την ερμηνευτική απόδοση ενός κλασικού έργου. Όταν ο κλασικός χορευτής αυτοσχεδιάζει, επί της ουσίας, πειραματίζεται, με την τεχνική και τις ερμηνευτικές δυνατότητές του, με τις κλίσεις και το δημιουργικό του ταλέντο, και γενικότερα, με την ίδια την υπόστασή του ως καλλιτέχνης. Αυτοσχεδιάζοντας, Δημιουργεί. Δημιουργώντας, Καλλιτεχνεί και Διασκεδάζει, ίσως και θεραπεύεται! Η αυτοσχέδια κίνηση, είναι πειραματική κίνηση. Στο Νεοκλασικό Χορό, οι δυνατότητες χορογραφίας είναι απεριόριστες, αρκεί να βασίζεται η φόρμα του έργου και η φιγούρα του χορευτή στο κινητικό λεξιλόγιο και ύφος του Κλασικού Χορού. Στο Σύγχρονο Χορό και λιγότερο στα άλλα στυλ έντεχνου χορού, ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί ειδική σπουδή για τον μαθητή και συστατικό προσόν των καλών ερμηνευτών. Τέλος, αυτοσχεδιάζω, σημαίνει «εκφράζομαι ελεύθερα», αισθάνομαι «ανοιχτά», εκτίθεμαι, δημιουργώ «αυθόρμητα» κινητικά σχήματα, φιγούρες και μοτίβα. Η αυτοσχεδιαστική κίνηση είναι συνήθως, ανόητη (χωρίς δηλαδή νοητική επεξεργασία και προσχεδιασμένη δράση), υποσυνείδητη και όχι απαραίτητα χορευτική. Με τη στενή έννοια του όρου «αυτοσχέδια κίνηση» είναι η αυθεντική κίνηση. Ο αυτοσχεδιασμός δεν αποτελεί χορογραφία, αποτελεί όμως την απαρχή της χορογραφικής σύνθεσης, είναι, δηλαδή, η γενεσιουργός αιτία της δημιουργικότητας. 1.5. Τεχνικές Κλασικού Χορού Υπάρχουν πολλά διαφορετικά προγράμματα κατάρτισης που ένας χορευτής μπορεί να ακολουθήσει για να γίνει Eπαγγελματίας Xορευτής Kλασικού Xορού. Τα πιο γνωστά είναι του Carlo Blasis, το ιταλικό Cecchetti, το ρωσικό Vaganova, το γαλλικό Bournoville, το αμερικάνικο του George Balanchine και το αγγλικό της Royal Academy of Dance (RAD). Καθένα διακρίνεται σε επίπεδα κατάρτισης και έχουν όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους. Η Ιταλική Σχολή έχει αναπτυχθεί από τον Enrico Cecchetti (1850-1928) και τους κληρονόμους του. Είναι ένα πλήρες πρόγραμμα σπουδών σχεδιασμένο για να εκπαιδεύσει χορευτές για επαγγελματική εργασία. Σε αυτό το σύστημα, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην εξεταστέα ύλη για την κινητική ροή και τη δεξιοτεχνία κατά την αλλαγή από τη μία θέση στην άλλη. Η Γαλλική Σχολή με πρωτεργάτη τον August Bournoville δεν έχει τόσο ξεκάθαρη δομή όσο τα συστήματα Chechetti & RAD, έχει δε, περισσότερο ιστορική αξία. Οι κινήσεις είναι απλές, μικρές και διακριτικές, χωρίς αυξημένη συνθετότητα, σε αντίθεση με τα άλλα συστήματα διδασκαλίας Κλασικού Χορού. Η Ρωσική Σχολή εκπροσωπεί το πιο γνωστό σύστημα στην Ελλάδα και διδάσκεται στις Ανώτερες Επαγγελματικές Σχολές Χορού της χώρας μας. Το Ρωσικό Σύστημα έχει αναπτυχθεί από την Agrippina Vaganova (1879-1951), Καλλιτεχνική Διευθύντρια των Μπολσόι για πολλά χρόνια. Στη μέθοδο Vaganova, υπάρχει μεγάλη ακρίβεια και δεξιοτεχνία στη διαδοχή της κίνησης των χεριών από τη μία θέση στην άλλη και χρησιμοποιούνται συχνά τα χέρια σε συνδυασμό με τις ωμοπλάτες, το λαιμό και το κεφάλι (epaulement). Στη μέθοδο Vaganova δεν είναι κατηγοριοποιημένες οι ασκήσεις ανά επίπεδο δεξιοτεχνίας, όπως συμβαίνει με τα συστήματα RAD & Cecchetti. Κάθε δάσκαλος 3

χορογραφεί τη δική του τάξη, σύμφωνα με αυτά που ορίζονται από τη διδακτική και τη μεθοδολογία διδασκαλίας του συστήματος Vaganova, ενώ η εξεταστέα ύλη διαμορφώνεται κατά περίπτωση. Η Αγγλική Σχολή εκπροσωπείται από την Βασιλική Ακαδημία Χορού της Αγγλίας. Η Royal Academy of Dance (RAD), ιδρύθηκε το 1920 από μια ομάδα ευρωπαίων δασκάλων μπαλέτου. Πρόκειται, πλέον, για ένα από τα πιο δημοφιλή προγράμματα σπουδών χορού στον κόσμο. Υπάρχουν επί του παρόντος πάνω από 190.000 φοιτητές που σπουδάζουν το αναλυτικό πρόγραμμα του συστήματος R.A.D. και οι πιστοποιημένοι χοροδιδάσκαλοι είναι > 5.800, η δε διάχυση του συστήματος σημειώνεται έως σήμερα σε 82 χώρες, με επιτυχία. Η Αμερικανική Σχολή εκπροσωπείται από τη Σχολή του American Ballet με έδρα τη Νέα Υόρκη. Στη Σχολή αυτή αναπτύχθηκε η μέθοδος που πρότεινε ο George Balanchine (1904-1983). H μέθοδος αυτή έχει διάφορες ευκολίες σε σχέση με άλλα συστήματα Kλασικού Χορού και παρουσιάζει τις δικές της ιδιαιτερότητες στις κινήσεις των χεριών. Σε γενικές γραμμές, σε κάθε τεχνική παρατηρούνται διαφορετικές ονομασίες κυρίως στις θέσεις του βραχίονα, στα περάσματα και σπανιότερα, στα βήματα χορού. Οι πέντε βασικές θέσεις των ποδιών είναι ίδιες σε όλα τα συστήματα διδασκαλίας Κλασικού Χορού. 1.6. Ο Κλασικός Χορός στην Εκπαίδευση 1.6.1. Περιεχόμενο Διδασκαλίας Η ιστορία της εκπαίδευσης στον Κλασικό Χορό ξεκινά από τότε που επινοήθηκε αυτό το στυλ χορού. Αρχικά, διδασκόταν δια της προφορικής γνώσης και παράδοσης, από δάσκαλο σε δάσκαλο. Ακολούθως, οι πρώτες καταγραφές ξεκίνησαν από την εποχή του Λουδοβίκου του 14 ου, την εποχή της Αναγέννησης, δια της σημειολογίας των τεχνικών στοιχείων και των χορογραφιών. Τα μορφολογικά και τεχνικά χαρακτηριστικά του χορού αυτού διαφοροποιούνται σημαντικά -το 17 ο αιώνα, με τους Court Dances, -το 18 ο αιώνα, όπου διαδίδεται ο κλασικός χορός από τη Γαλλία σε όλη την Ευρώπη, -το 19 ο αιώνα, με την ανάπτυξη του μπαλέτου στη Ρωσία (Ρομαντική Κίνηση) και -τον 20 ο αιώνα, με την κατακόρυφη ανάπτυξη του Κλασικού Χορού στις ΗΠΑ. Η τεχνική Κλασικού Χορού, μπαλέτου όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, καταγράφεται αρχικά από τον Carlo Blasis (1820), ακολουθούν δε οι υπολοιποι πρωτεργάτες των διάφορων συστημάτων κλασικού χορού (Bournoville, Chechetti, Vaganova, Balanchin). Στις αρχές του 20 ου αιώνα η σημειολογία της κίνησης και η καταγραφή των ασκήσεων αναβαθμίζονται δια των συγγραμάτων και των ερευνών του Rudolf von Laban όσον αφορά τουλάχιστον τη χορογραφική κίνηση (Labanotation) και την κινητική συμπεριφορά (Labanalysis). 1.6.2. Επαγγελματικές Σχολές Το επίπεδο γνώσεων και η ποιότητα της επαγγελματικής κατάρτισης στον Κλασικό και γενικότερα στον Έντεχνο Χορό, παρουσιάζουν από εποχή σε εποχή μία σταδιακή αναβάθμιση. Η πρώτη Ακαδημία Κλασικού Χορού, όπως έχει ήδη αναφερθεί στην ιστορική αναδρομή, ιδρύθηκε το 1661 4

στο Παρίσι (Γαλλία). Κατά το 18 ο αιώνα, το στυλ αυτό χορού διαδόθηκε πολύ γρήγορα σε όλη την Ευρώπη. Κατά τον 19 ο αιώνα ο Κλασικός Χορός διαδόθηκε και εδραιώθηκε πολύ γρήγορα σε διάφορες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και στις χώρες που υπάγονταν στη ρωσική επικράτεια, με πιο γνωστές τη Ρουμανία, την Πολωνία και τη Βουλγαρία. Εντός αυτού του αιώνα αποτυπώνεται η μεγαλύτερη άνθιση του κλασικού χορού και δημιουργούνται πάρα πολλές Ακαδημίες Κλασικού Χορού ανά τον κόσμο. Σήμερα, ο κλασικός χορός αποτελεί βασικό μάθημα σε όλα τα προγράμματα σπουδών Ανώτερων και Ανώτατων Επαγγελματικών Σχολών Χορού ανά τον κόσμο. Αν και σε αρκετές χώρες η Ορχηστική Τέχνη (σύγχρονος, κλασικός, χοροθέατρο) διακρίνεται ως αυτόνομη τέχνη θεμελιώνοντας Τμήμα Χορού σε Σχολές Καλών Τεχνών, στην Ελλάδα, δεν έχει ακόμη προσαρτιθεί ανάλογο Τμήμα στις Σχολές Καλών Τεχνών της χώρας. Σήμερα, η επαγγελματική κατάρτιση στον Έντεχνο Χορό στην Ελλάδα υφίσταται μόνο στο πλαίσιο σπουδών σε Ανώτερες Επαγγελματικές Σχολές Χορού που εποπτεύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο απονέμει και σχετικούς τίτλους σπουδών. Με την πρόσφατη συγχώνευση του Υπουργείου Πολιτισμού με το Υπουργείο Παιδείας (Ιανουάριος 2015) πιθανόν να προκύψει η σχετική αναγνώριση του τίτλου σπουδών που απονέμει το ΥΠΠΟ ως ισότιμη ΤΕΙ που απονέμονται εκ του ΥΠΑΙΘ. Λίστα με τις πιο γνωστές Ακαδημίες Χορού στον Κόσμο Vaganova Ballet Academy Ρωσία Moscow State Academy of Choreography Ρωσία Sofia National School of Dance Art Βουλγαρία The State Ballet School in Bucharest Ρουμανία The Royal Ballet School Ηνωμένο Βασίλειο English National Ballet School Ηνωμένο Βασίλειο Paris Opéra Ballet School Γαλλία Hamburg Ballet School Γερμανία Vienna State Ballet School Αυστρία Royal Danish Ballet School Δανία Kirov Academy of Ballet ΗΠΑ The School of American Ballet ΗΠΑ San Francisco Ballet School ΗΠΑ The Juilliard School ΗΠΑ American Ballet Theatre School ΗΠΑ Houston Ballet Academy ΗΠΑ Canada's National Ballet School Καναδάς 5

1.7. Εκτίμηση Ταλέντων στον Κλασικό Χορό Οι ερμηνευτές του Κλασικού Χορού με υψηλή τεχνική και ταυτόχρονα προοπτικές καριέρας στο ρεπερτότιο κλασικού είναι εξ αρχής πολύ λιγότεροι αριθμητικά σε σχέση με τους ερμηνευτές άλλων στυλ έντεχνου χορού, καθώς η αξιολόγηση της αισθητικής και της τεχνικής αρτιότητας ακολουθούν πολύ αυστηρά πλαίσια στις μορφολογικές παραμέτρους που συνθέτουν την ερμηνευτική ποιότητα. Αντίθετα, στο Σύγχρονο Χορό, απόρροια της σύγχρονης εποχής που διανύουμε, οι περιορισμοί αφορούν περισσότερο σε ζητήματα αισθητικής και τεχνικής παρά σε σωματότυπο, ερμηνευτικό στυλ και ανθρωπομετρικές ή ιδιοτυπικές ερμηνευτικές παραμέτρους που, όπως συμβαίνει στον Κλασικό Χορό. Ο αριθμητικός, λοιπόν, περιορισμός Κλασικών Χορευτών προκύπτει εξαιτίας των ιδιότυπων χαρακτηριστικών της ερμηνευτικής απόδοσης του Κλασικού Ρεπερτορίου: οι χορευτές που ερμηνεύουν ρόλους από το ρεπερτόριο Κλασικού Χορού, λειτουργούν περισσότερο ως πιστά αντίγραφα παλαιότερων προτύπων ερμηνευτικής απόδοσης, χωρίς να τους δίνεται δυνατότητα ερμηνευτικής διακύμανσης, ανάδειξης της προσωπικής ταυτότητας και ελεύθερης συναισθηματικής έκφρασης. Όλα είναι πολύ συγκεκριμένα, από την κίνηση, έως και τον τρόπο που εκφράζεται μία θετική ή αρνητική συναισθηματική φόρτιση (π.χ. εκλεπτυσμένες, ανάλαφρες κινήσεις, εκτομορφικός σωματότυπος, «αθώα» ρομαντική έκφραση, κ.α.). Σε γενικές γραμμές, όμως, όλοι μας μπορούμε να αναπτύξουμε το ταλέντο μας στο χορό, απλά καθένας, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του, τα κοινωνικά, ψυχοσωματικά και φυσικά χαρακτηριστικά του, έχει ταλέντο στο ανάλογο στυλ χορού. Οι παράγοντες που καθορίζουν το ταλέντο ενός μαθητή είναι: ο περιβάλλων χώρος του μαθητή η δέσμευσή του στην προπόνηση ο σωματότυπος και οι φυσικές του ικανότητες η προσωπικότητα και το ταπεραμέντο του η γενική κατάσταση υγείας του (συναισθηματική, φυσική, γνωστική) η κατανόηση των τραυματισμών η καλλιέργεια της δημιυοργικότητας η αυτοντίληψη και αυτοκριτική του ως χορευτής 1.8. Σύγχρονες Παιδαγωγικές Προσεγγίσεις Κλασικού Χορού Οι παιδαγωγικές μέθοδοι που εφαρμόζονταν έως πρόσφατα στη διδασκαλία του Κλασικού Χορού ήταν δασκαλοκεντρικές και στερεοτυπικές. Δεν υπήρχε δηλαδή μία διάρθρωση διάφορων παιδαγωγικών μεθόδων που συνάδουν με τις σύγχρονες παιδαγωγικές προτάσεις. Πλέον, σε πολλές σύγχρονες χώρες, η διδασκαλία των διάφορων συστημάτων (Cecchetti, Vaganova, Balanchin, Bournoville, RAD) εμπλουτίζεται από παιδαγωγικά μοντέλα διδασκαλίας που εξυπηρετούν στη διευκόλυνση της 6

επαγγελματικής σταδιοδρομίας του χορευτή, εστιάζοντας στην αξιοποίηση όλων των ικανοτήτων του μαθητή, στην ανάδειξη των ιδιαίτερών του κλίσεων, στην ανάπτυξη και καλλιέργεια ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων που παίζουν καθοριστικό ρόλο στις συνεργασίες και διαπραγματεύσεις του και τέλος, στην πρόληψη και προαγωγή της υγείας του, δια βίου. Στο παρόν πρόγραμμα σπουδών Κλασικού Χορού, δίνεται έμφαση στις παραμέτρους που πρέπει να τίθενται υπόψη του Χοροδιδασκάλου, παρά σε θέματα διδακτικής, που έτσι κι αλλιώς, είναι συγκεκριμένη και γνωστή στο χοροδιδάσκαλο, ανάλογα με το σύστημα που διδάσκει. 2.1. Πρόγραμμα Σπουδών Κλασικού Χορού Α Γυμνασίου Οι Άξονες στους οποίους διακρίνεται το Πρόγραμμα Σπουδών Κλασικού Χορού στο Γυμνάσιο είναι: 2.1.1. Σχήμα (Επίπεδα, Συμμετρία/ Ασσυμετρία), Κλίμακες 2.1.2. Αντίληψη Χωρικών Διαφοροποιήσεων (γεωμετρικές φόρμες, συμμετρία) 2.1.3. Συγχρονισμός (με την ταχύτητα και τον ρυθμό) 2.1.4. Δυναμική της Κίνησης (Βαρύτητα: Βαριά / Ανάλαφρη Κίνηση, Χρόνος: Παρατεταμένος / Ξαφνικός, Χώρος: Άμεσες γραμμικές κατευθύνσεις/ Έμμεσες κοίλες, Κινητική Ροή: συγκρατημένη / ελεύθερη κίνηση, Ένταση: Ήπια / Έντονη Κίνηση) 2.1.5. Σόλο / Ομαδικές Εργασίες (χωρικές παι χρονικές διαφοροποιήσεις: π.χ. μιμητικές, καθρεπτικές και πολυεστιακές κινήσεις και αντίστοιχα, ταυτόχρονα, σε κανόνα ή ανά χρονικό κύκλο κινητικά μοτίβα) 2.1.6. Φόρμα Κινητικών Μοτίβων (ΑΒΑ, Rondo, Θεματικές Διαφοροποιήσεις) 2.1.7. Δομή Κινητικών Μοτίβων, Φράσεων, Χορογραφιών (Αρχή, Μέση, Τέλος) Πίνακας 1. Κλιμάκωση του Όγκου Διδακτέας Ύλης ανά σχολικό έτος. Θεματική ενότητα Α Τάξη Β Τάξη Γ Τάξη Σχήμα / Κιναίσθηση Αντίληψη του Χώρου Αντίληψη του Χρόνου Δυναμική της Κίνησης Σόλο / Ομάδα Φόρμα Κίνησης Δομή Κίνησης 7

Σύμφωνα με το ισχύον ωρολόγιο πρόγραμμα για τα Καλλιτεχνικά Γυμνάσια, οι διδακτικές ώρες που αφορούν το μάθημα του Σύγχρονου Χορού εβδομαδιαίως ανέρχονται στις τρεις (3) διδακτικές ώρες για την Α, Β Γ Γυμνασίου. Η θεματολογία σε κάποιους άξονες είναι αρκετά πλούσια, έτσι ώστε να δοθεί η δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να επιλέξει τα θέματα που θεωρεί καταλληλότερα για τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών του. 8

2.2. Πρόγραμμα Σπουδών Α Γυμνασίου Άξονας 2.1.1. Σχήμα / Κιναίσθηση Αριθμός Διδακτικών Ωρών: 36 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Ο μαθητής είναι ικανός: -να αντιλαμβάνεται το σχήμα του σώματός του σε θέσεις και πόζες Κλασικού Χορού 1 -να ελέγχει & να διατηρεί το σχήμα του σώματός του σε θέσεις και πόζες Κλασικού Χορού με ή χωρίς μετακίνηση στη διάρκεια του χρόνου 2 - να διαχειρίζεται με επιτυχία και να επαναφέρει το σώμα στη σωστή θέση και στάση Κλασικού Χορού, κάθε φορά που αντιλαμβάνεται ότι παρεκκλίνει από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα 3 -να διακρίνει τις διαφορές & ομοιότητες προσέγγισης της έννοιας του ΣΧΗΜΑΤΟΣ σε σχέση με τις άλλες τέχνες και τα είδη χορού Θέσεις Χεριών και Ποδιών στον Κλασικό Χορό κατά -Vaganova (6 η, 1 η, 2 η, 3 η, 4 η, 5 η ποδιών και 1 η, 2 η, 3 η χεριών, preparatoire) -Cecchetti (5 θέσεις χεριών και οι παραλλαγές τους, 5 θέσεις ποδιών) -Royal Academy of Dance (RAD) (5 θέσεις χεριών και οι παραλλαγές τους, 5 θέσεις ποδιών) Πόζες (συμμετοχή όλου του σώματος) στον Κλασικό Χορό κατά Vaganova -Arabesque Βήματα ύλης Α Γυμνασίου στον Κλασικό Χορό Επίπεδα οριζόντιου άξονα και σχηματική αρτιότητα χαμηλό επίπεδοκατάκλιση - α) Θέσεις ποδιών (6 η, 1 η,2 η, Οι δραστηριότητες διαφοροποιούνται στο περιεχόμενο των ασκήσεων ανάλογα με το «Βασικό Θέμα» (βλ. στήλη 2). Οι δραστηριότητες δύναται να είναι απλές ή σύνθετες, ανάλογα με το πόσες από τις παρακάτω υπο-δραστηριότητες συνδυάζονται σε μία ενότητα: Ασκήσεις από Ύπτια / Πρινή Κατάκλιση (barre a terre), Εδραία/ Γονατιστή/ Όρθια Θέση (με πόζες, θέσεις ποδιών/ χεριών/ λεκάνης / κορμού: ωμοπλάτες, ώμοι, πλευρά, κοιλιακή χώρα) με κίνηση διαφόρων μελών του σώματος και περάσματα από τη μία θέση/ πόζα στην άλλη, με στόχο τη διατήρηση των υπολοίπων σε σταθερή θέση (έλεγχος του σώματος). Ασκήσεις με Διαβάθμιση Επιπέδων εντός της Ίδιας Κινητικής Φράσης: έλεγχος του σώματος παίζοντας με τα επίπεδα στον οριζόντιο, κάθετο και προσθιοπίσθιο άξονα Υποδομή / Εξοπλισμός - καθρέφτης - μπάρα - Δάπεδο, κατάλληλο για απορρόφηση κραδασμών (κατά προτίμηση, ξύλινο) - βαράκια - Διάφορα μαλακά αντικείμενα (π.χ. πανιά, σφουγγάρι, ή μαξιλαράκια) για διευκόλυνση αντίληψης των σωστών θέσεων σώματος σε ύπτια θέση - Πηλός, για διαμόρφωση καλουπιού σχημάτων από το σώμα μας - Χαρτί, μολύβι και μπογιές / μαρκαδόροι -προπλάσματα ανθώπινου σκελετού, μυϊκού ιστού & εσωτερικών οργάνων Ηχητική Πηγή - CD player - Πιάνο 1 μέτρια κιναισθητική ικανότητα 2 καλή κιναισθητική ικανότητα 3 υψηλή κιναισθητική ικανότητα 9

3 η, 4 η, 5 η κατά Vaganova) β) Θέσεις χεριών (preparatoire, 1 η, 2 η, 3 η θέση κατά Vaganova) γ) Λύγισμα - Demi Plié - Grand Plié δ) Θέσεις - sur le coup de pied ε) Retire στ) Battement Tendu -simple -passé par terre ζ) Battement Jete - simple - passé par terre, η) Petit Βattement sur le coup de pied θ) Rond de Jambe - a Terre - en l air ι) Βattement frappe ια) Battement Fondu ιβ) Βattement - Developpe - Releve lent ιγ) Grand Battement Jete μεσαίο επίπεδοεδραία θέση α) Θέσεις ποδιών (6 η, 1 η,2 η, 3 η, 4 η, 5 η κατά Vaganova) β) Θέσεις χεριών (preparatoire, 1 η, 2 η, 3 η θέση κατά Vaganova) γ) Epaulement (κινήσεις ώμων μαζί με την κεφαλή) δ) Λύγισμα Ασκήσεις Αντιγραφής/ Μίμησης θέσεων και ποζών από τρίτο πρόσωπο, που είναι στατικό, που κινείται, ή που μετακινείται στο χώρο Ασκήσεις Συνεργασίας / Σχηματισμοί με 2 άτομα - Απλή Συνεργασία με τρίτο πρόσωπο (συμμαθητή), εκτελώντας θέσεις, πόζες και κινητικές φράσεις σε ντουέτο, εστιάζοντας στην κατά το δυνατό πανομοιότυπη απόδοση του σχήματος των θέσεων και στάσεων σώματος, σα να είναι ο ένας (εκτελεστικά) πιστό αντίγραφο του άλλου. - Σύνθετη Συνεργασία: Η άσκηση 12 με > 2 άτομα. Όλοι κάνουν το ίδιο βήμα ταυτόχρονα, σε κανόνα ή με πολυεστιακή χορογραφική δομή. Ασκήσεις με Χρήση Αντικειμένων - ενδιάμεσα από τα μέλη του σώματος, για καλύτερη αντίληψη της ακριβούς θέσεως και αποστάσεως μεταξύ των μελών του σώματός μας - ανάμεσα από τους συμμαθητές, για να γίνει καλύτερα αντιληπτό το σχήμα του συνόλου των ατόμων και τα διακριτά σημεία τους στο χώρο Ασκήσεις και Προγράμματα Βελτίωσης της Φυσικής και Ψυχικής Κατάστασης - Πιανίστας Τεχνολογική Υποδομή - Ηλεκτρονικός Υπολογιστής, Laptop / ειδικά προγράμματα / εφαρμογές - Βίντεοπροτζέκτορ ας - Προβολέας Διαφανειών - Προβολέας για slide - Πρόσβαση στο Διαδίκτυο Βιβλιοθήκη - Ψηφιακό Υλικό και Βιβλία σε Έντυπη Μορφή (π.χ. 100 Lessons in Classical Ballet, Kostrovitskaya, V.S., 2002 Βασικές Αρχές του Κλασικού Μπαλέτου, Vaganova A., 2008, μετάφραση στα Ελληνικά Classic Ballet Dictionary and Terminology: Exercises Directory, Dionissiou, G., 2009) Οπτικο/σκουστι κό Υλικό -DVD/ Video με παραστάσεις κλασικού ρεπερτορίου (π.χ. Ζιζέλ, Λίμνη των Κύκνων, Καρυοθραύστης, Δον Κιχώτης, Συλφίδες, Κουρσάρος, Πακίτα) 10

- Demi Plié - Grand Plié ε) Θέσεις -sur le coup de pied, - Retire στ) Battement -Τendu -Jete Μεσαίο επίπεδογονάτιση α) Θέσεις χεριών (preparatoire, 1 η, 2 η, 3 η θέση κατά Vaganova) Όλες οι ασκήσεις που αναφέρονται παρακάτω γίνονται ΠΡΩΤΑ ΣΤΗΝ ΜΠΑΡΑ (υποστήριξη με δύο και μετά με ένα χέρι) & ΜΕΤΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ (δυναμική και στατική ισορροπία χωρίς στήριξη/ βοήθεια) α) Θέσεις ποδιών (6 η, 1 η,2 η, 3 η, 4 η, 5 η κατά Vaganova) β) Θέσεις χεριών (preparatoire, 1 η, 2 η, 3 η θέση κατά Vaganova) γ) Epaulement - Quatrieme - Croise - Εface - Εcarte δ) Port de bras ε) Λύγισμα -Demi Plié -Grand Plié στ) Θέσεις Arabesque ζ) Θέσεις - βελτίωση της φυσικής κατάστασης για να διευκολυνθεί η διατήρηση μίας θέσης, καθώς και η μεταφορά (πέρασμα) και κίνηση των μελών του σώματος από τη μία θέση στην άλλη (διευκόλυνση της τεχνικής και της διάρκειας στην υψηλή απόδοση, μείωση τραυματισμών) -βελτίωση της σύστασης σώματος, προσέχοντας τη διατροφή (ειδική δίαιτα σε περίπτωση ΔΜΣ < 19 ή ΔΜΣ > 25) -πρόληψη από υπερκόπωση, υπερένταση, υψηλό άγχος, κτλ., συζητήσεις με τον Υπεύθυνο Αγωγής Υγείας της οικείας Δ/νσης ή τον εκπρόσωπο Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων, σε περίπτωση σοβαρών προβλημάτων στις διαπροσωπικές σχέσεις Ασκήσεις Παρατήρησης: - μεταξύ συμμαθητών εστιάζοντας στο σχήμα θέσεων και στάσεών τους. - και εντοπισμός διαφορών μεταξύ των συμμαθητών μας κατά την εκτέλεση της ίδιας άσκησης - σχημάτων που προκύπτουν από την ομαδική εκτέλεση (σχήματα που αφορούν τη χορογραφική δομή και επηρεάζουν την αισθητική της χορογραφίας) με στόχο τον εντοπισμό και τη διόρθωση τεχνικών λαθών καθένας στον εαυτό του ή σε 1 συμμαθητές του. Ακρόαση/ Παρακολούθηση: - Παρακολούθηση ντοκυμαντέρ με διάσημους χορευτές και χορογράφους, εστιάζοντας στο κινησιογραφικό στυλ (γραμμές, 11 - Ανατομικοί Χάρτες (π.χ. ADAM Interactive Anatomy, http://adameduc ation.com/adam video/aia/vid-aiaencyclopedia.htm l) -Φωτογραφικό υλικό και Αφίσες με Χορευτές από παραστάσεις χορού, ή από μαθήματα κλασικού χορού αλλά και άλλων στυλ χορού - CD/ μουσική ( για πιάνο, π.χ. από Frederic Chopin, Francesco Cavalli, Johannes Brahms, Sergei Prokofiev,Wolfga ng Amadeus Mozart, κ.α.) -CDs για μάθημα κλασικού χορού (Music for Ballet Class, Roudnev, D., 1999 Favorite Classics for Ballet Class, P.I. Tchaikovsky, P.I. & Adam, A., 2000 Ballet Class 1 της Genius Music; 100 Lessons in Classical Ballet, ερμηνεία στο πιάνο: Oleg Briansky - μαθήματα από Kostrovitskaya, V.S., 2002 Ballet Lesson: music for ballet class, Bielski N. & Speidel J., 2008 κ.α.)

-sur le coup de pied -Retire η) Battement -Τendu (simple & passé par terre) -Jete (simple & passé par terre) θ) Petit Battement sur le coup de pied ι) Rond de Jambe, -par terre -en l air ια) Βattement -Frappe -Fondu ιβ) Βattement - Developpe -Releve lent ιγ) Adagio στην μπάρα / Ισορροπίες στο ένα πόδι με Releve lent, developpes & περάσματα από Retire ιδ) Grand Battement ιε) releve ιστ) εισαγωγή στις στροφές: -στροφή soutenu (en dedans, en dehors σε δύο πόδια) ιζ) Saute temp leve ιη) Changement de Pieds Petit ιθ) Pas Assemble κα) Pas Echappe Petit κβ) Pas Jete κγ) μεταβατικά βήματα (Sissonne Tombee, Pas de Chat, Pas Chasse, Glissade, Balance) γωνίες και καμπύλες) και στην αρτιότητα της φιγούρας και της κίνησης του χορευτή -Παρακολούθηση βιντεοσκοπημένων παραστάσεων εστιάζοντας και μελετώντας τα σχήματα στον χώρο, και το σχήμα του κάθε χορευτή χωριστά - Παρακολούθηση Σεμιναρίων με εισηγητές, καλλιτέχνες / επισκέπτες στο σχολείο μας, με θέμα τη φιγούρα και τη σχηματική αναπαράσταση και ακρίβεια της κίνησης του χορευτή κλασικού χορού (σημειολογία και κινηματική) Ατομικές και Ομαδικές Εργασίες (μέθοδος Project/ Εργασίες στο Σπίτι): - κατασκευή καλουπιών/ μοντέλων χορευτών με υλικά όπως πηλό, εφημερίδα, πλαστερίνη κ.τ.λ. για την κατασκευή καλουπιών από το σχήμα του σώματός μας - Σχεδίαση πάνω σε μία κόλλα χαρτί ή σε μεγάλο χαρτόνι (έως και ίσο με το ύψος μας), το σχήμα του σώματός μας σε διάφορες θέσεις και πόζες κλασικού χορού - Σχεδίαση σχημάτων με φιγούρες χορευτών από ομαδικές χορογραφίες (μικρογραφίες) - Εντοπισμός, διαφοροποίηση και διάκριση σημείων τεχνικής αρτιότητας της φιγούρας και της κίνησης του σώματος μεταξύ χορευτών κλασικού χορού, ή και μεταξύ χορευτών που αποδίδουν διαφορετικά στυλ χορού - μελέτη με εργασία στο σπίτι τις πιθανές επιλογές και δυνατότητες για παραλλαγές o Του σχήματος του σώματος στον κλασικό & νεοκλασικό χορό 12 Υλικό (φωτογραφικό, ψηφιακό, βίντεο, έντυπα, βιβλία, κ.α.) από Πίνακες Ζωγραφικής, Μουσική, Χορό, Θέατρο, κ.α.: ΑΝαγεννησιακού ς (14 ος -15 ος αι.), Μπαρόκ (1600-1750), Κλασικούς Εποχή (1750-1820), Ρομαντικούς (1820-1910), Μοντέρνους Μεταμοντέρνους & Σύγχρονους Εποχή (1910 έως σήμερα)

κδ)grand Assemble & Grand Jete από Γωνία με χρήση μεταβατικών βημάτω(π.χ. Grand Jete από glissade, ή από chasse) Σχήματα Μίμηση/ αναπαραγωγή (Σύνθετες μορφές) -σε ατομικό επίπεδο -σε ζευγάρι -σε ομάδα > 2 ατόμων Μυϊκή Ενδυνάμωση / Φυσική Κατάσταση (ευλυγισία, αντοχή, δύναμη, ταχύτητα, σύσταση σώματος) Ψυχική Υγεία / Δεξιότητες Ζωής (φυσιολογικό άγχος, σταθερή διάθεση, θετική προδιάθεση, ευγενική συμπεριφορά, επιμονή, υπομονή, δέσμευση στο στόχο, κ.α.) Αυτοπαρατήρηση και Αυτοανατροφοδότηση o τους σχηματισμούς μίας ομάδας στο χώρο στον κλασικό & νεοκλασικό χορό Διαθεματική Προσέγγιση Γεωμετρία/ γλυπτική/ ζωγραφική : η έννοια του Σχήματος Εκπαιδευτικές Επισκέψεις: - συμμετοχή σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες -παρακολούθηση σεμιναρίων, που δε δύναται να πραγματοποιηθούν στη σχολική τάξη - επίσκεψη με την τάξη σε στούντιο με διάσημους χοροδιδάσκαλους και καλλιτέχνες κλασικού χορού και συζητήσεις σχετικά με τα μυστικά της αισθητικής της σχηματικής αναπαράστασης - επίσκεψη με την τάξη σε χορευτικές σκηνές για παρακολούθηση παραστάσεων με βασικό στόχο τη μελέτη των σχημάτων στον χώρο και της μετάπλασής τους μέσα από τον «χρόνο» Πειραματισμός με τις Νέες Τεχνολογίες: αξιοποίηση προγραμμάτων Software που αφορούν την κινηματική και τη σχηματική αναπαράσταση και κινηματική του χορευτή σε Η.Υ. / Laptop Ασκήσεις Χαλάρωσης και Ελέγχου της Στρεσογόνου Αντίδρασης (συναισθηματική καταστολή): τεχνικές χαλάρωσης δια της αναπνοής, 13

ασκήσεων tai chi, yoga, νοερή εξάσκηση, τεχνικές γνωστικής ψυχοθεραπείας κ.α. Εξάσκηση στην αυτοανατροφοδότηση: - μετά από κάθε άσκηση, διάθεση χρόνου για περισυλλογή και αυτοανατροφοδότηση - ημερολόγιο αυτοκαταγραφής της απόδοσης/ προσωπικές παρατηρήσεις - βιντεοσκόπηση των ασκήσεων και αυτοπαρατήτηση από το βίντεο - φωτογράφηση και αυτοπαρατήρηση από τη φωτογραφική αυτοαπεικόνιση - άλλοι τρόποι αυτοπαρατήρησης Έρευνα σχετικά με το πώς διαφοροποιείται η αξιοποίηση των παραμέτρων διαμόρφωσης του σχήματος (πλαίσιο, όγκος, ένταση, πυκνότητα, ποσότητα, συχνότητα κ.α.) στις εικαστικές, οπτικοακουστικές και παραστατικές τέχνες με πηγές: βιβλία, παραστάσεις, εκθέσεις έργων, συζητήσεις και σεμινάρια με αναγνωρισμένους καλλιτέχνες από το θέατρο, το χορό, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη φωτογραφία, τον κινηματογράφο, την ποίηση, τα λογοτεχνικά κείμενα, τη μουσική, το τραγούδι. Άξονας 2.1.2. Αντίληψη του Χώρου 14

Αριθμός Διδακτικών Ωρών: 12 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Ο μαθητής είναι ικανός: -να προσανατολίζεται στο χώρο κατά την αναπαραγωγή μίας άσκησης Κλασικού Χορού (αντιληπτική ικανότητα / χωροταξία) -να προσανατολίζει το σώμα του στις σωστές κατευθύνσεις του κάθετου, του προσθιοπίσθιου και του εγκάρσιου άξονα σώματος, κατά την εκτελεστική απόδοση μίας άσκησης Κλασικού Χορού (αντιληπτική ικανότητα / χωροταξία) -να διατηρεί αποστάσεις με τρίτα πρόσωπα / αντικείμενα -για την αποφυγή σύγκρουσης κατά την εκτέλεση μίας άσκησης -προκειμένου να αποδοθεί σωστά η άσκηση/ χορογραφία, κατά το μάθημα Κλασικού Χορού 4 -να διακρίνει τις διαφορές & ομοιότητες προσέγγισης της έννοιας του ΧΩΡΟΥ σε σχέση με τις άλλες τέχνες και τα είδη χορού 4 (κιναισθητική ικανότητα) Προσανατολισμός στο χώροκατευθύνσεις μπρος/ πίσω & οι αντίστοιχες διαγώνιες (κίνηση στον προσθιοπίσθιο άξονα) ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ Αρχική Θέση: -Quatrieme (μέτωπο στον καθρέπτη/ en face) *σπανιότερα και μετά τον 4 ο μήνα, γίνονται μερικές εύκολες ασκήσεις (π.χ. battement tendu/ jete) με αρχική θέση: -croise -efface ** πολύ σπάνια, κατά το τρίτο τρίμηνο, εκτελούνται ασκήσεις με αρχική θέση: -ecarte DEVANT / DERRIERE - Battement Τendu (Simple & Passé par Terre), -Battement Jete (Simple & Passé Οι δραστηριότητες διαφοροποιούνται στο περιεχόμενο των ασκήσεων ανάλογα με το «Βασικό Θέμα» (βλ. στήλη 2). Οι δραστηριότητες δύναται να είναι απλές ή σύνθετες, ανάλογα με το «πόσες από τις παρακάτω υποδραστηριότητες συνδυάζονται σε μία ενότητα». Ασκήσεις στην Μπάρα: εκτέλεση ασκήσεων - με κατευθύνσεις devant, derriere και a la seconde - με epaulement - με μικρά cambre - en dehors & en dedans - προετοιμασίας στροφών για en dehors & en dedans - με επιτόπια πηδηματάκια (petit allegro) - μικρά άλματα (grand jete, pas de chat, pas chasse, glissade) Ασκήσεις στο Κέντρο: εκτέλεση ασκήσεων στην μπάρα και στο κέντρο, με αρχική θέση: 15 - quatrieme - croise - efface - ecarte - ασκήσεις επιτόπου και με μετακίνηση (Adagio & Allegro) Ασκήσεις Συνεργασίας/ Σχέσεις με 2 Άτομα Υλικοτεχνική Υποδομή / Εξοπλισμός - καθρέφτης - μπάρα - Δάπεδο, κατάλληλο για απορρόφηση κραδασμών (κατά προτίμηση, ξύλινο) - βαράκια - Διάφορα αντικείμενα με διαφορετικό σχήμα, εξωτερικό περίβλημα (τραχύ / λείο λείο, κτλ) και όγκο - Χαρτί, μολύβι και μπογιές / μαρκαδόροι Ηχητική Πηγή - CD player - Πιάνο - Πιανίστας - Κρουστά (μαράκες, ντέφια, ξύστρες, ξυλάκια) Τεχνολογική Υποδομή - Ηλεκτρονικός Υπολογιστής, Laptop / ειδικά προγράμματα / εφαρμογές - Προτζέκτορας - Προβολέας Διαφανειών - Προβολέας για slide Διαδραστικός Πίνακας - Ηλεκτρονικός Υπολογιστής / Προγράμματα

par Terre), -Petit battement sur le coup de pied -Battement Frappe - Battement Fondu - Battement Developpe & Releve lent -Grand Battement - Pas Echappe (στη στην 4 η θέση ποδιών) - Pas Assemble EN AVANT / EN ARRIERE (με μικρή μετατόπιση) -Pas Chasse -Pas de Chat -Glissade -Sissonne Tombee - Grand Jete Κατευθύνσεις δεξιά/αριστερά & οι αντίστοιχες διαγώνιες (κίνηση στον κάθετο άξονα) A LA SECOND - Battement Τendu (Simple & Passé par Terre), -Battement Jete (Simple & Passé par Terre), -Petit battement sur le coup de pied -Battement Frappe - Battement Fondu -Rond de Jambe en l Air - Battement Developpe & Releve lent -Grand Battement DE COTÉ - Pas Echappe (στη - συμμετοχή σε ομαδικά παιχνίδια εξοικείωσης με τον προσωπικό χώρο -συντονισμός με τους υπόλοιπους συμμαθητές διατηρώντας τις απαραίτητες αποστάσεις για να αποφευχθούν συγκρούσεις και ακολουθώντας την τροχιά που μας υποδεικνύεται (παράλληλα ή συμμετρικά αντίθετα από τους άλλους, πολυεστιακή κατεύθυνση, ελεύθερη κατεύθυνση) Ασκήσεις Εξάσκησης Σύνθετων Κιναισθητικών και Γνωστικών Ικανοτήτων -αντιστροφή μίας κινητικής φράσης, από το τέλος προς την αρχή - εκτέλεση μίας άσκησης, και από τις δύο πλευρές (δεξιά/ αριστερά ή μπρος/ πίσω), χωρίς λάθη - αντιστροφή σχημάτων και θέσεων σώματος και στους τρεις άξονες, -λοιπές πειραματικές συμμετρικά αντίθετες ή μετακινήσεις και αντιστροφές με ζευγάρι ή σε ομάδα Ακρόαση / Παρακολούθηση μαθημάτων ή παραστάσεων κλασικού χορού για μελέτη της κίνησης στο χώρο (στατικές και δυναμικές κινήσεις, ομαδικοί σχηματισμοί κ.α.) -κάτοψης και πρόσοψης μίας χορογραφίας, ζωντανά ή από βίντεο/ ντοκυμαντέρ. Ατομικές και Ομαδικές Εργασίες (μέθοδος Project/ Εργασίες στο Σπίτι): - μελέτη εναλλαγών στατικών και δυναμικών Κινηματικής Ανάλυσης και Χαρτογράφησης της κίνησης στο χώρο - Πρόσβαση στο Διαδίκτυο Βιβλιοθήκη βιβλία (π.χ. Ρυθμός Ρυθμική: Στοιχεία Χαρακτηριστικά Κεφάλαια της Κυνηγού Φλάμπουρα Μ., 1994 / Poetics of Dance: Body, Image, and Space in the Historical Avant-Gardes (Oxford Studies in Dance Theory), Brandstetter, G., 2015). Οπτικο/ακουστικό Υλικό - αρχιτεκτονικά σχέδια από αίθουσες χορού και θεατρικές σκηνές σχέδια (πρόσοψη, κάτοψη) -DVD/ Video από ντοκυμαντέρ και μαθήματα σχετικά με τη σημειολογία της κίνησης και την κινηματική ανάλυση (Trinity Laban Conservatoire of Music and Dance - Λονδίνο, Laban Centre- Λονδίνο, Εργαστήρια Βιοκινητικής και Κινητικής Ανάλυσης, κτλ) -CD/ Μουσική με έργα 16