ΔΝΤΗΣ ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΚΜΗ (Β ΜΕΡΟΣ) ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Α. ΡΑΛΛΗΣ ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ - ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Α. ΡΑΛΛΗΣ
Ορισμός H ακμή είναι μία πολύμορφη, φλεγμονώδης πάθηση του δέρματος που συνοδεύεται από σμηγματόρροια και εντοπίζεται κυρίως, σε: o πρόσωπο (99% των ασθενών) o ράχη (60%) o στήθος (15%)
Γενικά επιδημιολογικά στοιχεία Η ακμή: Εμφανίζεται συχνότερα κατά την εφηβεία Προσβάλλει με την ίδια συχνότητα, αγόρια και κορίτσια Επιδεινώνεται περί το τέλος της εφηβείας Ποικίλει σε βαρύτητα και διάρκεια Μπορεί να εγκαταλείψει ουλές και μεταφλεγμονώδη υπερμελάγχρωση μετά την αποδρομή της Επηρεάζει σημαντικά, τον ψυχικό κόσμο των ασθενών
Κλινική εικόνα ακμής
Τύποι ακμής (ταξινόμηση βάσει ηλικίας) Κοινή ακμή Παιδιατρική ακμή Νεογνική ακμή (0-4 εβδομάδες μετά τη γέννηση) Βρεφική ακμή (1-12 μηνών) Παιδική ακμή( 1-6 ετών) Προεφηβική ακμή ( 7-11 ετών) Ακμή εφήβων Ακμή ενηλίκων
Κλινική εικόνα Η αρχική, ειδική βλάβη της ακμής είναι ο μικροφαγέσωρας (microcomedo). Μη-φλεγμονώδεις βλάβες Κλειστοί φαγέσωρες (Λευκά στίγματα) Ανοικτοί φαγέσωρες (Μαύρα στίγματα) Φλεγμονώδεις βλάβες Βλατίδες Φλύκταινες Οζίδια
Μορφές ακμής (βάσει της κλινικής εικόνας) Φαγεσωρική Βλατιδώδης/βλατιδοφλυκταινώδης Κυστική/συρρέουσα Ειδικές μορφές ακμής: Κεραυνοβόλος Gram (-) θυλακίτιδα Τραυματική Νεογνική/βρεφική Εμμένουσα σε ενήλικες γυναίκες Ακμή από φάρμακα, καλλυντικά Ακμή από πίσσα, πετρελαιοειδή
Αξιολόγηση της ακμής σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες Φαγεσωρική ακμή Ήπια έως μέτρια Βλατιδοφλυκταινώδης ακμή Σοβαρή βλατιδοφλυκταινώδης ακμή - Μέτρια κυστική ακμή Σοβαρή κυστική ακμή - συρρέουσα ακμή JEADV 2012, 26 (Suppl. 1), 1 29
Μέθοδοι αξιολόγησης της ποιότητας ζωής Simpson & Cunliffe : Απαραίτητη η χρήση ερωτηματολογίων σχετικά με την επίδραση της ακμής στην ποιότητα ζωής του ασθενούς Σε ασθενείς με κακή ποιότητα ζωής, ίσως απαιτείται χορήγηση πιο επιθετικής θεραπείας. Simpson NB, Cunliffe WJ. Disorders of the Sebaceous Glands. In: Burns T, Breathnach S, Cosx N, Griffiths C, editors. Rook s Textbook of Dermatology. 7th ed. Oxford. Blackwell Science, 2004.p43.
Η επίδραση της ύπαρξης ουλών στη θεραπεία της ακμής Ουλές ακμής εντοπίζονται μέχρι το 90% των ασθενών. Ουλές μπορεί να εμφανιστούν ακόμη και σε περιπτώσεις ήπιας ακμής, σε ασθενείς με τάση για σχηματισμό χηλοειδών. Η παρουσία ουλών πρέπει να μας προσανατολίζει προς μία πιο επιθετική διαχείριση και θεραπεία ακόμα και στα πρώιμα στάδια της νόσου. Layton AM. Clin Exp Dermatol. 1994;19; 303-308.
Θεραπεία ακμής
Τα κυριότερα φάρμακα για τη θεραπεία της ακμής Τοπικά Τρετινοϊνη (Airol) Ανταπαλένη (Adaferin) Αζελαϊκό οξύ (Skinoren) Ταζαροτένη (Zorac) Ισοτρετινοίνη (Steifotrex) Βενζοϊκό υπεροξείδιο (Brevoxyl) Κλινδαμυκίνη (Dalacin-C) Ερυθρομυκίνη (Acne-Hermal) Τετρακυκλίνη (Tetrac) Κλινδαμυκίνη 1% + Βενζοϊκό υπεροξείδιο 5% (Indoxyl) Ανταπαλένη 0,1% + Βενζοϊκό υπεροξείδιο 2,5% (Epiduo) Ερυθρομυκίνη 3% + Βενζοϊκό υπεροξείδιο 5% (Erybenz) Συστηματικά Ισοτρετινοϊνη (Roaccutan) Δοξυκυκλίνη (Vibramycin) Μινοκυκλίνη (Minocin) Μετρονιδαζόλη (Flagyl) Τριμεθοπρίμησουλφομεθοξαζόλη (Septrin) Σπιρονολακτόνη (Aldactone) Οξεική κυπροτερόνη (Gynofen) Drospirenone (Yasmin) Drospirenone + Ethinylestradiol (Yasminelle)
Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες για την αντιμετώπιση της ακμής Α. Nast, B. Dreno, V. Bettoli, K. Degitz, R. Erdmann, A. Y. Finlay, R. Ganceviciene, M. Haedersdal, A. Layton, J.L. Lopez-Estebaranz, F. Ochsendorf, C. Oprica, S. Rosumeck, B. Rzany, A. Sammain, T. Simonart, N.K. Veien, M.V. Zivkovic, C.C. Zouboulis, H. Gollnick. JEADV 2012, 26 (Suppl. 1), 1 29
Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες για την αντιμετώπιση της ακμής Στόχος Βελτίωση της φροντίδας του ασθενούς με ακμή και επίτευξη καλύτερου θεραπευτικού αποτελέσματος. Μείωση των σοβαρών επιπλοκών της νόσου και της πιθανότητας δημιουργίας ουλών. Βελτίωση της συμμόρφωσης του ασθενούς στη μακρόχρονη θεραπεία. Μείωση ανάπτυξης αντοχής στα αντιμικροβιακά σκευάσματα. JEADV 2012, 26 (Suppl. 1), 1 29
Σύνοψη των προτεινόμενων θεραπειών
Θεραπεία της φαγεσωρικής ακμής ΥΨΗΛΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΕΤΡΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΚΚΡΕΜΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ - ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ? ΤΟΠΙΚΑ ΡΕΤΙΝΟΕΙΔΗ ΒΕΝΖΟΙΚΟ ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΙΟ ΑΖΕΛΑΪΚΟ ΟΞΥ ΤΟΠΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΟΡΜΟΝΙΚΑ ΑΝΤΙ- ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ ΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΣ ΦΩΤΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΡΕΤΙΝΟΕΙΔΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ UV
Ακμή φαγεσωρική Προτεινόμενη θεραπευτική αντιμετώπιση (1) Δεν προτείνεται πρώτης γραμμής θεραπευτική οδηγία για τη φαγεσωρική ακμή. Λόγω της ήπιας έως μέτριας βαρύτητας της νόσου, προτιμώνται οι τοπικές θεραπείες. Αποτελεσματικότερη θεωρείται μια θεραπεία όταν οδηγεί σε μείωση μη φλεγμονωδών βλαβών 10%. Βενζοικό υπεροξείδιο, ανταπαλένη και τοπικά ρετινοειδή: συγκρίσιμη αποτελεσματικότητα.
Ακμή φαγεσωρική Προτεινόμενη θεραπευτική αντιμετώπιση (2) Ο συνδυασμός Βενζοικό υπεροξείδιο + κλινδαμυκίνη ήταν το ίδιο αποτελεσματικός με το Βενζοικό υπεροξείδιο ως μονοθεραπεία. Ο συνδυασμός Βενζοικό υπεροξείδιο + ανταπαλένη ήταν αποτελεσματικότερος έναντι των μη-φλεγμονωδών βλαβών, συγκρινόμενος με το βενζοικό υπεροξείδιο ή την ανταπαλένη ως μονοθεραπεία, δεν υπήρξε όμως, το ίδιο καλά ανεκτός.
Ακμή φαγεσωρική Προτεινόμενη θεραπευτική αντιμετώπιση (3) Η ανοχή στα τοπικά ρετινοειδή και το βενζοικό υπεροξείδιο, είναι συγκρίσιμη. Το αζελαϊκό οξύ είναι πολύ καλύτερα ανεκτό. Λίγα στοιχεία υπάρχουν σχετικά με τις προτιμήσεις των ασθενών. Φαίνεται ότι υπάρχει προτίμηση των ασθενών υπέρ της ανταπαλένης, έναντι άλλων τοπικών ρετινοειδών. Δεν υπάρχουν πρωτόκολλα και εμπειρία στη θεραπεία ασθενών με φαγεσωρική ακμή, με laser και άλλες πηγές φωτός και ελάχιστα στοιχεία για την προτίμηση των ασθενών.
Θεραπεία της ήπιας - μέτριας βλατιδοφλυκταινώδους ακμής ΥΨΗΛΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΕΤΡΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΚΚΡΕΜΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΔΑΠΑΛΕΝΗ + ΒΡΟ ΚΛΙΝΔΑΜΥΚΙΝΗ + ΒΡΟ ΑΖΕΛΑΪΚΟ ΟΞΥ ΒΡΟ ΤΟΠΙΚΑ ΡΕΤΙΝΟΕΙΔΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ + ΑΝΤΑΠΑΛΕΝΗ (για μέτρια νόσο) ΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ BLUE LIGHT ΕΡΥΘΡΟΜΥΚΙΝΗ+ ΤΡΕΤΙΝΟΪΝΗ ΙΣΟΤΡΕΤΙΝΟΪΝΗ + ΕΡΥΘΡΟΜΥΚΙΝΗ ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ + ΒΡΟ/ ΑΔΑΠΑΛΕΝΗ + ΒΡΟ (για μέτρια νόσο) ΤΟΠΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ME UV ΣΚΕΥΑΣΜΑ ΕΡΥΘΡΟΜΥΚΙΝΗΣ + ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΑΝΤΙ- ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ, ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ, ΙΣΟΤΡΕΤΙΝΟΪΝΗ ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΣ LASER IPL PDT
Ήπια - μέτρια βλατιδοφλυκταινώδης ακμή Προτεινόμενη θεραπευτική αγωγή (1) Πρώτης γραμμής θεραπεία: Συνδυασμός βενζοικού υπεροξειδίου & ανταπαλένης Συνδυασμός βενζοικού υπεροξειδίου & κλινδαμυκίνης Δεύτερης γραμμής θεραπεία: Αζελαϊκό οξύ Βενζοικό υπεροξείδιο Τοπικά ρετινοειδή Συνδυασμός συστηματικών αντιβιοτικών & ανταπαλένης Τρίτης γραμμής θεραπεία: Μπλε φως Συνδυασμός ερυθρομυκίνης & τρετινοίνης Συνδυασμός συστηματικά αντιβιοτικών & βενζοικού υπεροξειδίου ή ανταπαλένης
Ήπια - μέτρια βλατιδοφλυκταινώδης ακμή Προτεινόμενη θεραπευτική αγωγή (2) Δεν ενδείκνυνται: Τοπικά αντιβιοτικά ως μονοθεραπεία. UV ακτινοβολία. Σκεύασμα ερυθρομυκίνης και ψευδαργύρου. Συστηματική θεραπεία με αντι-ανδρογόνα, αντιβιοτικά και/ή ισοτρετινοϊνη. Ενδείκνυνται? : Λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων, δεν είναι δυνατή η σύσταση χρήσης πηγών φωτός (laser, IPL, red light) στη θεραπεία της ήπιας μέτριας βλατιδο-φλυκταινώδους ακμής
Ήπια - μέτρια βλατιδοφλυκταινώδης ακμή Προτεινόμενη θεραπευτική αγωγή (3) Τοπική vs Συστηματικής αγωγής: Σε 5 μελέτες καταδεικνύεται υπεροχή της τοπικής αγωγής. Σε 10 μελέτες καταδεικνύεται συγκρίσιμη αποτελεσματικότητα. Λόγω του κινδύνου ανάπτυξης ανθεκτικών στελεχών, η τοπική μονοθεραπεία με αντιβιοτικά δεν συνιστάται. Σε εκτεταμένη νόσο συστήνεται η προσθήκη συστηματικής αντιβιοτικής αγωγής.
Τοπική μονοθεραπεία Vs Συνδυασμού τοπικών σκευασμάτων Συνδυασμός ανταπαλένης + βενζοικού υπεροξειδίου: - αποτελεσματικότερος έναντι μονοθεραπείας με ανταπαλένη - αποτελεσματικότερος έναντι μονοθεραπείας με βενζοικό υπεροξείδιου Συνδυασμός κλινδαμυκίνης + βενζοικού υπεροξειδίου: - αποτελεσματικότερος έναντι μονοθεραπείας με βενζοικό υπεροξείδιο ή με κλινδαμυκίνη Συνδυασμός ανταπαλένης + βενζοικού υπεροξειδίου: - συγκρινόμενη αποτελεσματικότητα σε σχέση με το συνδυασμό κλινδαμυκίνης + βενζοικού υπεροξειδίου Συνδυασμός ερυθρομυκίνης + ισοτρετινοΐνης: - αποτελεσματικότερος της μονοθεραπείας με ισοτρετινοΐνη - παρόμοιας αποτελεσματικότητας με την μονοθεραπεία με ερυθρομυκίνη Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να καταδεικνύουν αποτελεσματικότερη την τοπική θεραπεία με ερυθρομυκίνη μετά την προσθήκη ψευδαργύρου.
Θεραπεία σοβαρής βλατιδοφλυκταινώδους - μέτριας βαρύτητας κυστικής ακμής ΥΨΗΛΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΕΤΡΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΚΚΡΕΜΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΡΕΤΙΝΟΕΙΔΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ + ΑΝΤΑΠΑΛΕΝΗ/ ΑΝΤΑΠΑΛΕΝΗ + ΒΕΝΖΟΙΚΟ ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΙΟ/ ΑΖΕΛΑΪΚΟ ΟΞΥ ΑΝΤΙ- ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ + ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΑΝΤΙ- ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ + ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ + ΒΕΝΖΟΙΚΟ ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΩΣ ΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΩΣ ΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΝΤΙ- ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ ΩΣ ΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΣ ΩΣ ΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ LASER IPL PDT ΤΕΧΝΗΤΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ UV
Θεραπεία σοβαρής βλατιδοφλυκταινώδους - μέτριας βαρύτητας κυστικής ακμής (1) Πρώτης γραμμής θεραπεία: Συστηματικά ισοτρετινοϊνη Δεύτερης γραμμής θεραπεία: Συνδυασμός συστηματικών αντιβιοτικών με: ανταπαλένη ανταπαλένη & βενζοικό υπεροξείδιο αζελαϊκό οξύ Τρίτης γραμμής θεραπεία: Συνδυασμός αντιανδρογόνων & συστηματικών αντιβιοτικών Συνδυασμός αντιανδρογόνων & τοπικής αγωγής Συνδυασμός συστηματικών αντιβιοτικών & βενζοικού υπεροξειδίου
Θεραπεία σοβαρής βλατιδοφλυκταινώδους - μέτριας βαρύτητας κυστικής ακμής (2) Δεν ενδείκνυνται: Τοπική αγωγή ως μονοθεραπεία Συστηματικά αντιβιοτικά ως μονοθεραπεία Αντιανδρογόνα ως μονοθεραπεία Ενδείκνυνται? : IPL, lasers, PDT
Θεραπεία σοβαρής βλατιδοφλυκταινώδους - μέτριας βαρύτητας κυστικής ακμής (3) Η ομάδα ειδικών συμφώνησε ομόφωνα πως η πορεία της νόσου είναι ευνοϊκότερη με τη χρήση συστηματικής θεραπείας. Επιπλέον, αυξάνεται η συμμόρφωση και η ικανοποίηση του ασθενούς. Η αποτελεσματικότητα ενισχύεται από την προσθήκη μίας τοπικής θεραπείας (όχι για τα ρετινοειδή).
Βλατιδοφλυκταινώδης ακμή (Συστηματική θεραπεία με ισοτρετινοίνη Vs Συστηματικής μονοθεραπείας με αντιβιοτικά ή συνδυασμό συστηματικής και τοπικής αγωγής) (2) Ο συνδυασμός δοξυκυκλίνης με τοπική ανταπαλένη φάνηκε αποτελεσματικότερος συγκρινόμενος με την ανταπαλένη ως μονοθεραπεία. Η ανταπαλένη + βενζοικό υπεροξείδιο σε συνδυασμό με μινοκυκλίνη, ήταν αποτελεσματικότερη θεραπεία έναντι της μονοθεραπείας με δοξυκυκλίνη. Ο συνδυασμός λυμεκυκλίνης με ανταπαλένη φάνηκε ανώτερος της μονοθεραπείας με λυμεκυκλίνη. Βιβλιογραφία: 1. Gold LS. Cutis. 2010;85;94-104. 2. Thiboutot DM. Skinmed. 2005;4;138-46. 3. Cunliffe WJ. J Am Acad Dermatol. 2003;49;S218-26.
Θεραπεία της Κυστικής/Κεραυνοβόλου ακμής (1) Η συστηματική Ισοτρετινοΐνη εμφανίζει ανώτερη αποτελεσματικότητα από τα συστηματικά αντιβιοτικά. Η συστηματική Ισοτρετινοΐνη εμφανίζει παρόμοια αποτελεσματικότητα με τα συστηματικά αντιβιοτικά + τοπικές θεραπείες. Καθημερινή πρακτική: η ισοτρετινοΐνη αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική (έλλειψη κλινικών δοκιμών). Γνώμη ειδικών: οι ανησυχίες που εκφράζονται σχετικά με την ασφάλεια της ισοτρετινοΐνης είναι αβάσιμες, εφόσον η θεραπεία είναι αναγκαία και γίνεται υπό την επίβλεψη γιατρού. Τα οφέλη που αποκομίζει ο ασθενής, η βελτίωση της ποιότητας ζωής του και η αποφυγή δημιουργίας ουλών, υπερτερούν των ΑΕ JEADV 2012, 26 (Suppl. 1), 1 29
Θεραπεία της Κυστικής/Κεραυνοβόλου ακμής (2) Είναι ανεπαρκή τα στοιχεία σε ό,τι αφορά στις υπόλοιπες θεραπευτικές επιλογές. Υπάρχει απουσία πρωτοκόλλων, επαρκούς εμπειρίας και κλινικών μελετών που να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των lasers και των πηγών φωτός στη θεραπεία της Κυστικής/ Κεραυνοβόλου aκμής (εξαίρεση το blue light).
Συστηματική μονοθεραπεία με ισοτρετινοίνη VS Συστηματικής μονοθεραπείας Δεν υπάρχουν μελέτες που να συγκρίνουν τα συστηματικά ρετινοειδή με τα συστηματικά αντιβιοτικά. Η συστηματικά χορηγούμενη ισοτρετινοίνη έχει παρόμοια αποτελεσματικότητα με τη μινοκυκλίνη + αζελαϊκό οξύ. Παρόλα αυτά, η ισοτρετινοϊνη είχε ταχύτερη έναρξη δράσης. Η συστηματική ισοτρετινοΐνη είναι αποτελεσματικότερη του συνδυασμού τετρακυκλίνη + ανταπαλένη. Η μινοκυκλίνη και η τετρακυκλίνη φαίνονται αποτελεσματικότερες της συστηματικής χορήγησης ψευδαργύρου. 1. Gollnick HP. Eur J Dermatol. 2001;11; 538-544. 2. Oprica C. Acta Derm Venereol. 2007;87; 246-254. 3. Dreno B. Dermatology. 2001;203; 135-140. 4. Cunliffe WJ. Βr J Dermatol. 1979;101; 321-325.
«Εναλλακτικές» θεραπείες ακμής Υγιεινή Αντιμετώπιση του stress Δίαιτα Aloe Vera Διατροφικά βοηθήματα Θεραπείες με φως (UV/Blue light) Χειρουργική αντιμετώπιση ακμής Χημικά peelings Δερμοαπόξεση (Dermabrasion)
Τελικό συμπέρασμα Απαιτούνται ακόμα περισσότερες και καλά οργανωμένες μελέτες με μεγαλύτερο αριθμό ασθενών για ασφαλέστερα συμπεράσματα.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας