Θέμα: «Παιχνίδι και Ανάπτυξη της προσωπικότητας του Παιδιού» Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2011 Ξενοδοχείο «Βυζαντινό» 7:30 μ.μ. 1
ΗΜΕΡΙΔΑ Θέμα: «Παιχνίδι «και Ανάπτυξη της προσωπικότητας του Παιδιού» Χαιρετισμοί: Παναγιώτης Γιαλένιος, Εκδότης - Διευθυντής Εφημερίδας «Σύμβουλος Επιχειρήσεων» Κώστας Αντζουλάτος, Πρόεδρος Επιμελητηρίου Αχαΐας Ανδρέας Φίλιας, Αντιδήμαρχος Παιδείας, Διαφάνειας και Ηλεκτρονικής Διαβούλευσης Δήμου Πατρέων Ομιλητές: Παύλος Σκούρας, Παιδαγωγός-Πρόεδρος Κέντρων Προσχολικής Αγωγής Ν. Αχαΐας Μαρία Γούβη, Γενική Γραμματέας Ένωσης Γονέων Δήμου Πατρέων Χαρίκλεια Πίτσου, Νηπιαγωγός Συντονιστής: Σωτήρης Παπανδρέου, Αρχισυντάκτης της Εφημερίδας «Σύμβουλος Επιχειρήσεων» - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Κυρίες και Κύριοι καλησπέρα σας. Η ημερίδα έχει θέμα «Παιχνίδι και ανάπτυξη της προσωπικότητας του Παιδιού» και συνοδεύει την κυκλοφορία της ηλεκτρονικής και έντυπης ομώνυμης έκδοσής μας που κυκλοφορεί με τον τρέχοντα «Σύμβουλο Επιχειρήσεων» και έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα. Στην εκδήλωσή μας παρευρίσκονται και θα μιλήσουν ο κ. Παύλος Σκούρας, Παιδαγωγός και Πρόεδρος Κέντρων Προσχολικής Αγωγής, η κ. Μαρία Γούβη, Γενική Γραμματέας της Ένωσης Γονέων του Δήμου Πατρέων και η κ. Χαρίκλεια Πίτσου, Νηπιαγωγός. Χορηγοί της αποψινής μας εκδήλωσης είναι το Επιμελητήριο Αχαΐας, η εταιρεία «Posto Γωνιά» και το Ξενοδοχείο «Βυζαντινό» το οποίο έχει φιλοξενήσει τις ημερίδες που έχει διοργανώσει μέχρι σήμερα ο 2
Σύμβουλος Επιχειρήσεων. Η ηλεκτρονική έκδοση «Προσχολική Αγωγή και Παιδί» έχει συνεντεύξεις, ρεπορτάζ γύρω από την εκπαίδευση όπου κυριαρχούν τα νέα δεδομένα της οικονομικής κρίσης. Την έντυπη έκδοση έχετε την ευκαιρία να δείτε και στο ένθετο που υπάρχει στο τελευταίο τεύχος του «Συμβούλου Επιχειρήσεων». Την έναρξη των εργασιών της αποψινής εκδήλωσης θα κάνει ο εκδότης και Διευθυντής του «Συμβούλου Επιχειρήσεων» ο κ. Παναγιώτης Γιαλένιος, ο οποίος θα σας μιλήσει και για μερικές ακόμα ενέργειες που έχουμε βάλει στην πορεία να μπουν στο διαδίκτυο. Θα ακολουθήσουν κάποιοι χαιρετισμοί από εκπροσώπους φορέων και θα σας εξηγήσουμε και στην συνέχεια πως θα εξελιχθεί η αποψινή εκδήλωση. - Χαιρετισμός από κ. Παναγιώτη Γιαλένιο,, Εκδότη Διευθυντή εφημερίδας «Σύμβουλος Επιχειρήσεων»: Σας καλωσορίζουμε σε μια ακόμη εκδήλωση του Συμβούλου Επιχειρήσεων στο πλαίσιο των καθιερωμένων πλέον Ημερίδων της εφημερίδας μας, που πραγματοποιούνται σε συνδυασμό με τις ειδικές κλαδικές εκδόσεις μας. Ειδικά η σημερινή Ημερίδα για την «Προσχολική Αγωγή και το Παιδί», για το θέμα και τους εισηγητές της οποίας ήδη προλόγισε ο αρχισυντάκτης του Σ.Ε Σωτήρης Παπανδρέου, αποτελεί και την αρχή για έναν πολλαπλό συνδυασμό πρωτοβουλιών μας, που εκτός από την έντυπη σχετική έκδοση, που κυκλοφόρησε μαζί με το Σύμβουλο Επιχειρήσεων, περιλαμβάνει και την πολυσέλιδη ηλεκτρονική ομώνυμη έκδοση (είναι αναρτημένη στο www.symboulos.gr) και τέλος μια νέα σημαντική καινοτομία μας, το Virtual Expo Center (VEC). Πρόκειται για ένα πλήρες Εκθεσιακό Κέντρο στο διαδίκτυο, που θα είναι προσβάσιμο καθ όλη τη διάρκεια του έτους από παντού. Η σχέση του με την αποψινή Ημερίδα αφορά την πολλαπλή ανάρτησή της σύντομα στο VEC, με τρόπο πρωτότυπο και λειτουργικό. Θα συνδυαστεί και με την επίσημη ανάρτηση του VEC στο διαδίκτυο, κάτι που θα γίνει πολύ σύντομα 3
(σ. Εδώ παρουσιάστηκε από τον ομιλητή συνοπτικά το VEC). Θέλω τελειώνοντας να ευχαριστήσω τους εισηγητές για τον κόπο και την παρουσία τους, τους Χορηγούς μας, το Επιμελητήριο Αχαΐας, την εταιρεία Posto Γωνιά και το ξενοδοχείο Βυζαντινό. Φυσικά όλους εσάς για τη συμμετοχή σας. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Θα περάσουμε τώρα σε μερικούς σύντομους χαιρετισμούς. Θα παραβιάσω λίγο το πρωτόκολλο επειδή ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Αχαΐας ο κ. Αντζουλάτος έχει Διοικητικό Συμβούλιο για έναν σύντομο χαιρετισμό. - Χαιρετισμός από κ. Κώστα Αντζουλάτο, Πρόεδρο Επιμελητηρίου Αχαΐας: Αγαπητοί Κύριοι, Το να μιλάει κανένας για τα παιδιά, για τα παιδιά μας, για αυτά δηλαδή που εμείς πονάμε, ανασαίνουμε, σκεφτόμαστε, είναι πάρα πολύ επικίνδυνο όταν ο χρόνος, η διάθεση και η πίεση γενικώς είναι μεγάλη. Θα με συγχωρέσετε πάρα πολύ και ζητώ συγνώμη από όλους τους συνδαιτυμόνες που προηγούμαι αυτών των χαιρετισμών, αλλά επειδή έχω στο Επιμελητήριο απόψε συνεδρίαση και πρέπει να είμαι εκεί στις 8:00 δεν μπορώ να μείνω περισσότερο. Όταν ήμουν παιδί, και είναι πάρα πολλά χρόνια που θυμόμουν, υπήρχαν κάποιες χαρακτηριστικές εικόνες στο μυαλό μου και κάποιες βασικές λέξεις που ήταν κυρίαρχες στη διαχείριση της καθημερινότητας. Και δεν θα ξεχνάει κανένας από εμάς ότι η κοινωνική δραστηριότητα, το υψηλό επίπεδο μιας κοινωνίας, χαρακτηρίζεται από τον τρόπο διαπαιδαγώγησης των παιδιών, από τον τρόπο που διαχειρίζονται τα παιχνίδια τους και από τον τρόπο που οι γονείς κατευθύνουν τα παιδιά. Υπήρχαν κάποιες λέξεις στο μυαλό μου όταν ήμουνα μικρός, όπως ελευθερία, σεβασμός, ανεξαρτησία, ανεμελιά, καταπίεση, στοργή, παιχνίδι, φόβος και 4
βεβαίως το παιδί ο απόλυτος κριτής, ο αδέκαστος, ο άμεμπτος, ο καίριος, κάθε φορά μας έδινε την εντολή ότι αυτό που κάνουμε είναι λάθος. Εμείς μεγαλώσαμε σε μια κοινωνία που το παιχνίδι είχε κοινωνικό χαρακτήρα. Βλέπω τα παιδιά μου σήμερα τα οποία δεν είναι στη γειτονιά, δεν παίζουν παιχνίδια που έχουν αλληλουχία σχέσεων και ανταλλαγή απόψεων, βλέπω μια κοινωνία νέων ανθρώπων οι οποίοι είναι απομονωμένοι σε ένα δίκτυο το οποίο έχει μοναχικότητα αλλά κοινωνική ευρύτητα, βλέπω τα παιδιά μου να κάθονται και να μην κινούνται και ανησυχώ πάρα πολύ για την κοινωνία την νέα που δομείται πάνω στις νέες τεχνολογίες. Αυτή, λοιπόν, η ημερίδα με τους έγκριτους κυρίους που βρίσκονται στο πάνελ θα μπορούν σε βάθος να αναλύσουν το ουσιαστικό κομμάτι των παιδιών μας και της ειδικά δικής μας ηλικίας που πέρασε όπως κι αν πέρασε, δίνοντας κατεύθυνση σε μια κοινωνία που εμείς την εισπράττουμε. Επειδή δεν έχω πάρα πολύ χρόνο και ο χρόνος ο δικός σας είναι πολύ σεβαστότερος από τον δικό μου και η γνώση σας είναι πολύ βαθύτερη, εγώ θα μείνω σε ένα κομμάτι. Αν καταφέρουμε τα παιδιά μας να τα ξαναβγάλουμε πάλι στη γειτονιά να αγαπήσουν, να παλέψουν, να τσακωθούν, να θυμώσουν, να ερωτευθούν με το χώρο και να αναπνεύσουν οξυγόνο, νομίζω ότι σαν κοινωνία θα έχουμε επιτεύξει πάρα πολύ σημαντικό πράγμα. Σηκώστε τα παιδιά σας από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και βάλτε τα ξανά να κυλιστούν στο χώμα γιατί εκεί είναι ο φυσικός τους χώρος. Ευχαριστώ πάρα πολύ. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Ευχαριστούμε τον κ. Αντζουλάτο. Εκ μέρους του Δήμου Πατρέων βρίσκεται στην αποψινή μας εκδήλωση ο Αντιδήμαρχος Παιδείας ο κ. Φίλιας ο οποίος θα κάνει έναν χαιρετισμό. 5
- Χαιρετισμός από κ. Ανδρέα Φίλια, Αντιδήμαρχο Παιδείας,, Διαφάνειας και Ηλεκτρονικής Διαβούλευσης Δήμου Πατρέων: Κυρίες και Κύριοι, Πραγματικά είμαι πολύ χαρούμενος που βρίσκομαι απόψε εδώ γιατί πρόκειται να συζητηθεί ένα θέμα το οποίο έχει άμεση σχέση με το διπλό αντικείμενό μου στο Δήμο, που είναι η παιδεία αλλά ταυτόχρονα και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Το ότι το παιχνίδι είναι καθοριστικός παράγοντας στην προσωπικότητα του παιδιού, αυτό το γνωρίζουν όλοι οι παιδαγωγοί και πιστεύω θα πιστοποιηθεί και απόψε εδώ από τους ειδικούς. Το ζήτημα είναι, όπως πολύ σωστά είπε νωρίτερα και ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου, τι κάνουμε εμείς σήμερα σε αυτές τις μη φιλόξενες πόλεις ώστε να δώσουμε στα παιδιά μας τη δυνατότητα να παίξουν στο φυσικό τους χώρο. Εκεί, δηλαδή, που έπαιζα εγώ μικρός όταν έμενα στην Ερμού και Κορίνθου και έπαιζα ποδόσφαιρο στην Πλατεία Γεωργίου στο κάτω μέρος ή ακόμα και στην Πλατεία Όλγας. Σήμερα τα παιδιά μας δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. Αναγκάζονται λοιπόν και κλείνονται μέσα στο σπίτι τους και ασχολούνται με την νέα τεχνολογία, η οποία βεβαίως βοηθάει, αλλά πολλές φορές όμως απομονώνει τον άνθρωπο. Και χαίρομαι φυσικά επίσης βλέποντας το προηγούμενο λογισμικό, όπου είδα ότι δεν είναι ένα μονόπλευρο απλό λογισμικό, αλλά έχει και σχέση με την κοινωνική δικτύωση η οποία αποδεδειγμένα πλέον συμβάλλει σε ένα βαθμό και στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού μέσα από τις επαφές που δημιουργούνται. Άρα, λοιπόν, έχουμε υποχρέωση εμείς όλοι, οι άνθρωποι που ασχολούμαστε με τα κοινά, αλλά και οι άνθρωποι που αγαπούν τα παιδιά, οι άνθρωποι που σπούδασαν για το παιδί, να δώσουμε την ευκαιρία αυτή στα παιδιά μας μέσα από το παιχνίδι να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους και να γίνουνε υγιείς πολίτες. Εντελώς τυχαία ο Δήμος της Πάτρας, διαμέσου της Αντιδημαρχίας Παιδείας, κάνοντας μια πολύ μεγάλη προσπάθεια τις τελευταίες ημέρες έκανε μια ανακατανομή στους σχολικούς φύλακες. Δεν πήραμε καινούριους φύλακες. 6
Καταλαβαίνετε ότι η κατάσταση δεν είναι τέτοια που να μας επιτρέψει να το κάνουμε αυτό. Κάναμε, όμως, ανακατανομή. Δώσαμε, δηλαδή, σε μονή βάρδια τους σχολικούς φύλακες το πρωί στα Γυμνάσια και στα Λύκεια για να προσφέρουμε ασφάλεια στους μεγάλους μαθητές και ταυτόχρονα καταργήσαμε την πρωινή βάρδια από τα Δημοτικά, αλλά διπλασιάσαμε και σχεδόν τριπλασιάσαμε δίνοντας εν ολίγοις 40 προαύλια ανοιχτά μέσα στο Δήμο της Πάτρας να παίζουν τα παιδιά. Αυτό το θεωρούμε επίτευγμα και εμείς και πιστεύουμε ότι θα συνεχιστεί από όλους τους ανθρώπους που ασχολούνται με τα παιδιά γιατί είναι πάρα πολύ σημαντικό. Να δώσω λοιπόν συγχαρητήρια στους διοργανωτές και στους εισηγητές, αλλά κυρίως στον «Σύμβουλο Επιχειρήσεων» ο οποίος αποδεικνύει ότι ναι μεν η κύρια ασχολία του είναι τα οικονομικά, αλλά όμως βλέπει την οικονομία μέσα από την εκπαίδευση. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό για ανθρώπους σαν και εμένα που ασχολούνται με την παιδεία από τότε που γεννήθηκαν μέχρι τώρα. Να είστε καλά. Ευχαριστώ πολύ. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Ευχαριστούμε τον κ. Φίλια. Και περνάμε στους εισηγητές. Ο κ. Παύλος Σκούρας σπούδασε Παιδαγωγικά και Ψυχολογία στη Βοστώνη. Επαγγελματικά δραστηριοποιείται στο χώρο της Προσχολικής Αγωγής διατηρώντας με την Κλεοπάτρα Κάραλη το Κέντρο Προσχολικής Αγωγής Tο Ρόδι και στο χώρο των παιδικών κατασκηνώσεων με την κατασκήνωση ΡΟΔΕΑ στα Καλάβρυτα. Έχει γράψει παραμύθια και θεατρικά έργα για παιδιά. Ήταν πρωτεργάτης στη δημιουργία και λειτουργία του Καρναβαλιού των Μικρών και Παιδικών Φεστιβάλ, όπως το Μικρό Καλοκαιράκι, το Φεστιβάλ Παιδικού Τραγουδιού, τη Γιορτή της Γης, κ.α. Έχει καταθέσει σειρά προτάσεων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για θέματα που αφορούν τη ζωή του παιδιού στο σχολείο, όπως το Πρόγραμμα Σχολεία Πολιτισμού, Παιδικό Παρατηρητήριο, κ.α. και φυσικά είναι και Πρόεδρος των 7
Κέντρων Προσχολικής Αγωγής του Νομού Αχαΐας. Κύριε Σκούρα, ο λόγος σε εσάς. - Παύλος Σκούρας, Παιδαγωγός-Πρόεδρος Πρόεδρος Κέντρων Προσχολικής Αγωγής Ν. Αχαΐας: Εάν για την επιστήμη της παιδαγωγικής ο όρος παιχνίδι είναι η ευχαρίστηση της δράσης, για το ίδιο το παιδί το παιχνίδι είναι η λειτουργική ύπαρξη της παιδικότητας, ο χώρος για να μπορέσει να ανακαλύψει τον εαυτό του και το περιβάλλον του. Το παιδί μπαίνει στη ζωή ως εξερευνητής της. Θέλει να ανακαλύψει, να περιπλανηθεί, να αγγίξει το πρωτόγνωρο. Το εργαλείο του και η μέθοδός του είναι το ίδιο το παιχνίδι. Στο παιχνίδι το φανταστικό και το πραγματικό γίνονται ένα. Καθώς το παιδί θέλει μια ομαλή εξοικείωση με τον πραγματικό κόσμο, η φαντασία ουσιαστικά είναι το μαξιλαράκι της επαφής με το πραγματικό. Το παιδί για να παίξει χρειάζεται χώρο, χρόνο και ασφάλεια. Στους μοντέρνους καιρούς, έχουμε σχεδόν αφανίσει τους χώρους έκφρασης και δημιουργίας της παιδικότητας, μεταρέποντάς τους σε ακατάλληλους. Όταν όμως, σε ένα παιδί αφαιρείς τον κατάλληλο χώρο για παιχνίδι του αφαιρείς και τον χρόνο του για παιχνίδι. Έτσι το παιδί μοιραία σπαταλά τον πολύτιμο χρόνο του στον καναπέ, μπροστά στην τηλεόραση και εν γένει σε συνήθειες ενηλίκων που ως γνωστόν δεν φημίζονται για τη φαντασία τους, ούτε για τη διαδραστικότητά τους. Έτσι, ο μικρός εξερευνητής της ζωής γίνεται μεγάλος καταναλωτής προϊόντων και παροχών σχεδιασμένα από ενήλικες που εξυπηρετούν το κέρδος του ενήλικα δημιουργού. Αντιστρόφως ανάλογη με τη δυνατότητα του παιδιού να παίξει είναι η ανάπτυξη της βιομηχανίας αντικειμένων, που ονομάστηκαν παιχνίδια, ηλεκτρονικά ή μη, καθώς και η δημιουργία χώρων πλημμυρισμένων με παράγωγα πετρελαίου και ηλεκτρονικής υπερβολής. 8
Κοινωνίες που προηγήθηκαν της ελληνικής στην εξαφάνιση των ζωτικών χώρων παιδικής έκφρασης, παράλληλα με την εμπορική εκμετάλλευση της ανάγκης του παιδιού να παίξει του προσέφεραν και εναλλακτικούς, πιο προσιτούς τρόπους έκφρασης της παιδικότητας. Αυτό που παρατηρούμε στις πόλεις της Αμερικής και της Ευρώπης είναι μια ικανοποιητική επάρκεια φιλικών προς το παιδί χώρων, παιδοτόπων, παιδικών μουσείων, παιδικών αγροκτημάτων. Επίσης, σε αυτές τις χώρες ο ρόλος του παιχνιδιού κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικός μέσα στο σχολικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Σε αντίθεση με τον τόπο μας όπου το παιχνίδι είναι σχεδόν αφορισμένο από την εκπαίδευση. Από την άλλη μεριά, οι Έλληνες γονείς έχουν βάλει τα παιδιά τους, από την προσχολική κιόλας ηλικία, στη διαδικασία της πολυγνωσίας και της ακαδημαϊκής πολυμαθείας. Κάτι που τα απομακρύνει περισσότερο από την αθωότητα του παιχνιδιού. Προσωπικά, έχω πάψει πλέον να σοκάρομαι όταν έρχονται στο σχολείο γονείς δίχρονων παιδιών και ζητούν να μάθουν πόσες γλώσσες διδάσκουμε στον παιδικό σταθμό. Το παιδί και το παιχνίδι βρίσκονται μέσα σε ένα τρίγωνο. Μία πλευρά είναι η πολιτεία, η οποία δεν είναι φιλική προς το παιχνίδι του παιδιού. Η άλλη πλευρά είναι οι γονείς οι οποίοι είτε από άγχος, είτε από κακή ενημέρωση δεν αντιλαμβάνονται πάντα τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού για παιχνίδι. Και η τρίτη πλευρά του επιχειρηματικού κλάδου που δραστηριοποιείται στον τομέα παιδί και παιχνίδι, είτε ως παροχή υπηρεσιών, είτε ως κατασκευή και εμπόριο παιχνιδιών. Η τρίτη πλευρά του τριγώνου όσο κι αν φαίνεται παράξενο έχει αμεσότερη διεισδυτικότητα και επηρεάζει περισσότερο το παιδί. Αυτό εύκολα το διαπιστώνουμε τις μέρες των γιορτών και των δώρων, που φαίνεται ποιος αποφασίζει για το παιχνίδι του παιδιού. Ποιος άλλος από την τηλεόραση. Εδώ φαίνεται επίσης, η αδυναμία της πολιτείας να πάρει μέτρα για τη διαφήμιση προϊόντων που απευθύνονται σε παιδιά, καθώς και η αδυναμία των γονιών, είτε να ελέγξουν το χρόνο του παιδιού μπροστά στην τηλεόραση, είτε να βρουν 9
επιχειρήματα και αντίλογο στις προτιμήσεις των παιδιών σε πανάκριβα αντικειμένων ενίοτε κακόγουστα που το μεγαλύτερο ποσοστό τους κόστους τους βρίσκεται στον τηλεοπτικό χρόνο προβολής τους. Σε αυτή την επεκτατική και άνευ όρων κυριαρχία της επιχειρηματικής δράσης που βασίζεται στην ανάγκη του παιδιού να παίξει. Αυτό που πρέπει να ισχύει είναι ότι αυτή και κάθε άλλη επιχειρηματική δράση που καλύπτει βασικές ανάγκες του παιδιού πρέπει να αρχίζουν και να τελειώνουν σε μια ηθική βάση απέναντι στο παιδί. Θα πρέπει να απομακρύνουμε το παιδί από χώρους-παιχνίδια ή αντικείμενα-παιχνίδια που ο μοναδικός στόχος τους είναι το κέρδος του σχεδιαστή και κατασκευαστή του. Ο τόπος και τα αντικείμενα παιχνιδιού θα πρέπει να δίνουν χώρο στη φαντασία του παιδιού. Εκεί που το παιδί μπορεί να πειραματιστεί και να δημιουργήσει με απλά, μα πολύτιμα υλικά το χώμα-το νερό-την πέτρα-το ξύλο. Εκεί που θα μπορεί να μεγαλοποιεί το ελάχιστο και το «ευτελές», εκεί που μπορεί να δοκιμάζει τις δυνατότητές του σώματός του, εκεί που ο συμπαίκτης γίνεται σύντροφος. Εκεί που δε φτάνει η λογική και η φαντασία του ενήλικα. Μπορούμε να έχουμε τέτοιους χώρους για τα παιδιά μας και ποιος θα τους δημιουργήσει; Μα φυσικά οι νέοι επιστήμονες της παιδαγωγικής οι οποίοι θα επιλέξουν να δραστηριοποιηθούν στον ιδιωτικό επιχειρηματικό τομέα. Να δουλέψουν με σύμμαχο την επιστήμη τους και διάθεση προσφοράς σε αυτό που έχουν ταχθεί. Έρχεται λοιπόν, ένας δραστήριος παιδαγωγός ή μία ομάδα παιδαγωγών και ιδρύουν μία εταιρία με σκοπό τη δημιουργία ενός χώρου που θα μπορεί να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού για παιχνίδι, θα μπορούσε να ονομαστεί, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά δεδομένα, παιδικό αγρόκτημα, παιδικό μουσείο, διαδραστικό παιδικό πάρκο, εργαστήριο παιχνιδιού. Οι περισσότεροι από αυτούς που υποθετικά θα ξεκινήσουν αυτό το έργο θα υποχωρήσουν μπροστά στο μεγάλο τέρας της γραφειοκρατίας. Δε θα βρουν κωδικό στην εφορία για έναρξη επιτηδεύματος, δε θα βρουν την υπηρεσία που 10
αδειοδοτεί, αν αδειοδοτεί, δε θα έχουν δικαίωμα πριμοδότησης από τον ΟΑΕΔ και άλλα πολλά γραφειοκρατικά «τερατάκια». Ας πούμε όμως, ότι το ελληνικό δαιμόνιο και η ελληνική πατέντα βρίσκει λύση στα παραπάνω, το ερώτημα είναι αν είναι βιώσιμη μια τέτοια επιχειρηματική δράση που έχει ανάγκη το ελληνόπουλο. Το μεγαλύτερο μας πρόβλημα της βιωσιμότητας μιας τέτοιας δράσης είναι η καινοτομία της και η καινοτομία της δεν είναι άλλη από τη δυνατότητα που θα προσφέρει στα παιδιά για αληθινό παιχνίδι. Στο αληθινό παιχνίδι το παιδί λερώνεται, έχει αμυχές, έρχεται σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον που έχει μυρμήγκια και ζώα. Ο ανταγωνιστικός χώρος όμως μιας τέτοιας δράσης, ο πλασμένος από πλαστικό, με αφρολέξ στις γωνίες, ελαστικό γκαζόν, ηλεκτρονικά παιχνίδια, απαλλαγμένος από χώματα, φοβάμαι πως θα είναι η πρώτη επιλογή του γονιού που αναζητά έναν χώρο να παίξει το παιδί του. Όταν ο πελάτης είναι το παιδί και οι ανάγκες του και όχι αυτός που πληρώνει την παροχή, τότε η βιωσιμότητα μιας τέτοιας επιχειρηματικής δράσης είναι μία τρέλα. Ποιοι είναι αυτοί που θα μπορούσαν να στηρίξουν μια τέτοια τρέλα; Μια δράση που ουσιαστικά είναι ένα κοινωνικό αγαθό. Ποιοι άλλοι εκτός από την πολιτεία. Η πολιτεία, ο Δήμος έχει σημαντικό αριθμό χώρων που είτε χρησιμοποιούνται μερικώς, είτε είναι εγκαταλελειμμένοι μέσα στον αστικό ιστό. Θα αναφερθώ στο πάρκο του Σκαγιοπουλείου, το Δασύλλιο, το κάμπινγκ του ΕΟΤ, την πλαζ, ανενεργοί χώροι του ΟΣΕ, λιμενική ζώνη, αποθήκες Λαδόπουλου, Γεωργική σχολή κ.α. Τέτοιοι χώροι θα μπορούσαν να διατεθούν από τη μεριά της πολιτείας σε νέους επιχειρηματίες με επιστημονική κατάρτιση και με πιστοποιημένες προτάσεις, προκειμένου να δημιουργηθούν χώροι που να διατίθενται στην κάλυψη ενός κοινωνικού αγαθού. Με την υποστήριξη και τον έλεγχο της πολιτείας τέτοιες δράσεις θα μπορούσαν να είναι επιχειρηματικά βιώσιμες και με ελάχιστο αντίτιμο για το παιδί, αλλά δε θα ήθελα να σας κουράσω με ανάλυση ολοκληρωμένου πλάνου. Θα ήθελα όμως να 11
επιμείνω στο ρόλο του γονιού σε ό,τι αφορά το παιχνίδι του παιδιού του. Δεν ξέρω αν στην πόλη μας θα καταφέρουμε να δούμε ολοκληρωμένους χώρους παιδικής έκφρασης και δράσης και αν αντέξουν οι ιδρυτές τους να τους κρατήσουν ζωντανούς μα μέχρι τότε θα πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικά σενάρια από τους ίδιους τους γονείς. Πρόσφατα έμαθα για την απόφαση του προέδρου της επιτροπής παιδείας του Δήμου να ανοίξει τα προαύλια των σχολείων για τα παιδιά της πόλης τις ώρες που αυτά δεν λειτουργούν. Η απόφαση δεν είναι καινοτόμα, είχε παρθεί και στο παρελθόν. Η καινοτομία της πρότασης θα είναι η εφαρμογή της και σ αυτό νομίζω ότι θα πάει καλά, γιατί ο κύριος Φίλιας είναι παιδαγωγός. Η πολιτεία έκανε την πρώτη κίνηση. Τώρα είναι η σειρά των γονιών που, είτε μέσα από συλλόγους γονέων, είτε με άλλη μορφή αυτοοργάνωσης θα πρέπει να αδράξουν της ευκαιρίας και να μεταμορφώσουν την αυλή του σχολείου τους σε ένα λειτουργικό χώρο παιχνιδιού σε συνεργασία με το Δήμο. Δεν γνωρίζω τον πλήρη σχεδιασμό του Δήμου, αλλά εφόσον η επιτροπή παιδείας είναι μια συγκροτημένη υπηρεσία, μπορεί να αναζητήσει παιδαγωγούς να σχεδιάσουν και να αξιοποιήσουν τους χώρους. Επειδή λεφτά δεν υπάρχουν, θα μπορούσε το κόστος να μοιραστεί. Τα τεχνικά θέματα να τα αναλάβουν οι υπηρεσίες του Δήμου και τα λειτουργικά οι γονείς. Μην τρομάζετε, το κόστος δεν ξεπερνά το παγωτό και την πορτοκαλάδα στην πλατεία. Το πιο αληθινό παιχνίδι, το έζησαν πολύ καλά οι γενιές που πρόλαβαν τις γειτονιές και τις αλάνες. Η γειτονιά του παιχνιδιού προσδιορίζεται πρώτον γεωγραφικά και δεύτερον από μια συγκεκριμένη συντροφιά παιδιών. Σήμερα γειτονιές δεν υπάρχουν και οι παιδικές συντροφιές χάνονται μετά το τελευταίο κουδούνι του σχολείου. Εδώ θα πρέπει να αυτοοργανωθούν οι γονείς, να προσφέρουν χώρο και χρόνο και η παιδική συντροφιά να μη χάνεται τα 12
απογεύματα και τις αργίες. Πιθανώς να οργανώνουν κοινές οικογενειακές εκδρομές, να φροντίζουν η συντροφιά των παιδιών να έχει κοινά εξωσχολικά μαθήματα και εκ περιτροπής η παρέα να αναστατώνει κάθε φορά και ένα σπίτι. Μην ξεχνάμε ότι παιδικές φιλίες που γεννιούνται μέσα από το παιχνίδι διατηρούν πάντα τη δροσιά και την αθωότητά τους. Και γιατί όχι να ακολουθήσουμε το παιδί στο παιχνίδι του, να παίξουμε μαζί του για να το μάθουμε καλύτερα. Στην πρόχειρη πρόταση που διατύπωσα, γνωρίζω ότι υπάρχουν πολλά κενά, αλλά η πρόθεσή μου ήταν να αναδείξω το κενό που υπάρχει στα παιδιά μας, στο αγαθό που λέγεται παιχνίδι. Το κενό αυτό πρέπει να το αντιμετωπίσουμε άμεσα και πρακτικά, γιατί η παιδική ηλικία δεν κρατάει για πολύ και μεγαλώνουνε γενιές και έρχονται άλλες και άλλες, χωρίς να έχουν καλύψει αυτή τη βασική ανθρώπινη ανάγκη. Ευχαριστώ πολύ. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Ευχαριστούμε τον κ. Σκούρα. Θα περάσουμε τώρα στην κ. Μαρία Γούβη, Γενική Γραμματέα της Ένωσης Γονέων του Δήμου Πατρέων η οποία θα μιλήσει με θέμα «Τα παιδία παίζει». Η κ. Γούβη γεννήθηκε στην Πάτρα, σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και διατηρεί και μια οικογενειακή επιχείρηση στο κέντρο της Πάτρας. Είναι αρχηγός στο 5 ο Σύστημα Αεροπροσκόπων Πάτρας εκεί όπου το παιχνίδι δεν τελειώνει ποτέ όπως αναφέρει και η ίδια στο βιογραφικό της και ασχολείται ενεργά με το Γονεϊκό Κίνημα από το 2004. Είναι εκλεγμένη για δεύτερη διετία στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων του Δήμου Πατρέων και όπως σας προείπα κατέχει τη θέση της Γενικής Γραμματέως. Κυρία Γούβη, ο λόγος σε εσάς. - Μαρία Γούβη,, Γενική Γραμματέας Ένωσης Γονέων του Δήμου Πατρέων: Πριν από μερικές μέρες έλαβα ένα e-mail που αποτελεί αντίγραφο e-mail που διάβασε κάποιος σε μια εφημερίδα, και θέλω να το μοιραστώ μαζί σας. Είναι μια 13
χιουμοριστική και πικρή κραυγή αγωνίας και εκφράζει όλους εκείνους που αισθάνονται ότι μεγαλώνουν με την ίδια σχεδόν ταχύτητα με την οποία αλλάζουν όλα στη ζωή μας. Γράφει λοιπόν ο Γκράχαμ Ρότζερς που είναι και ο υπογράφων του e-mail: «Σύμφωνα με τους σημερινούς νομοθέτες και τεχνοκράτες, όσοι είμασταν παιδιά τη δεκαετία του '70 και του '80,δεν θα έπρεπε να είχαμε επιβιώσει μέχρι τώρα, γιατί οι παιδικές μας κούνιες, ας πούμε, ήταν βαμμένες με μπογιά που περιείχε μόλυβδο. Κι εμείς, γλύφοντας την όλη μέρα, θα πρεπε να χαμε πεθάνει από δηλητηρίαση! Στα φάρμακα εκείνης της εποχής, δεν είχαμε για αρκετά χρόνια καπάκια ασφαλείας, όταν καβαλάγαμε τα ποδήλατα μας δεν φορούσαμε κράνη, επιγονατίδες και φωσφωριζέ γιλέκα στο σκοτάδι. Στο αυτοκίνητο των γονιών μας, όταν μπαίναμε, ούτε σε ειδικά καθίσματα καθόμασταν, ούτε αερόσακους είχαμε. Ήταν μεγάλο γλέντι όταν μας επέτρεπε ο μπαμπάς να καθίσουμε μπροστά. Νερό πίναμε από τη βρύση και είχε την ίδια γεύση με αυτό που πίνουμε σήμερα εμφιαλωμένο. Τρώγαμε ψωμί με βούτυρο και απίθανα γλυκά και πατάτες τηγανητές, και δεν ήμασταν ούτε παχύσαρκοι, γιατί τρέχαμε συνεχώς έξω, ΠΑΙΖΑΜΕ, δεν καθόμασταν στον καναπέ ή στο κομπιούτερ. Κατασκευάζαμε κάτι γκο-καρτ της συμφοράς με τις ώρες, κι ύστερα ανεβαίναμε στην κορυφή μιας μεγάλης ανηφόρας και κατεβαίναμε φουλ, ανακαλύπτοντας πολύ αργά ότι είχαμε ξεχάσει τα φρένα! Γκρεμοτσακιζόμασταν! Ματώναμε! Σπάγαμε χέρια και πόδια. Πονούσαμε. Κλαίγαμε. Δεν βάζαμε τους γονείς μας να κάνουν μήνυση στη μάντρα απ' όπου αγοράσαμε τα παλιοσίδερα με τα οποία φτιάξαμε το καρτ μας. Και, να μαστέ! Ακόμα ζωντανοί κι ωραίοι. Φεύγαμε το πρωί απ το σπίτι και επιστρέφαμε λίγο πριν νυχτώσει. Κανείς δεν μας γύρευε. Ήξεραν ότι θα επιστρέφαμε. 14
Δεν είχαμε ούτε playstation, ούτε x box, ούτε videogames, ούτε 99 κανάλια στην τηλεόραση, ούτε ήχο surround, ούτε κινητά, ούτε προσωπικούς υπολογιστές, ούτε chat rooms για μοναχικές ψυχούλες στο Internet. Είχαμε φίλους που πηγαίναμε έξω για να τους συναντήσουμε. Πλακωνόμασταν στο ξύλο. Ξύλο άγριο μιλάμε. Ούτε ένας δεν πήγε ποτέ στη μαμά του ή στο μπαμπά του για να καταγγείλει εκείνον απ' τον οποίο τις έφαγε. Πηγαίναμε περπατώντας στα σπίτια των φίλων μας. Με τα πόδια πηγαίναμε και στο σχολείο. Δεν μας έπαιρναν η μαμά ή ο μπαμπάς, ούτε το σχολικό. Όταν δεν είχαμε τι παιχνίδι να παίξουμε, ανακαλύπταμε καινούρια. Με ξύλα, με λαστιχάκια, με μπαλάκια του τένις, με βότσαλα, με νερό, με τίποτα. Το παιχνίδι θέλει φαντασία. Κι εμείς, την δική μας φαντασία την καλλιεργούσαμε. Είχαμε ελευθερία, αποτυχίες, επιτυχίες και υπευθυνότητα. Και μάθαμε να τα χειριζόμαστε όλα αυτά καλά. Είμαστε η γενιά που δεν της έλλειψαν πολλά, αλλά είχε τα πάντα.» Το παιχνίδι λοιπόν, είναι μια εκδήλωση όλων των εποχών. Από τους αρχαιότατους ακόμα χρόνους παρακίνησε την προσοχή και την σκέψη των ανθρώπων. Το παιχνίδι θεωρείται το κέντρο της παιδικής ηλικίας. Δε νοείται παιδί χωρίς παιχνίδι. Τα παιδιά παίζουν...για να παίζουν. Για το παιδί, κάθε δραστηριότητα είναι παιχνίδι, όπως δηλώνεται κι απ την ετυμολογική συγγένεια των δύο λέξεων. Αντιλαμβανόμαστε έτσι πως, το παιχνίδι, αποτελεί μια σημαντική δραστηριότητα στη ζωή του παιδιού, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην συγκρότηση της υποκειμενικότητας και της προσωπικότητάς του. Συμβάλλει στην απόκτηση γνώσεων, κινήτρων, δεξιοτήτων, που είναι αναγκαία για την κατανόηση του κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου μέσα στο οποίο ζει, αλλά και για την κοινωνική του προσαρμογή και συμμετοχή. Μπορούμε λοιπόν να πούμε πως το παιχνίδι, όχι μόνο αποτελεί μια ουσιαστική λειτουργία στη ζωή του παιδιού, αλλά καθοδηγεί την ανάπτυξη του. 15
Τα παιδιά μέσα απ το παιχνίδι εκφράζουν τους φόβους και τις φαντασιώσεις τους,και εκτονώνουν τις συναισθηματικές τους συγκρούσεις. Επίσης, εκφράζουν το πώς νομίζουν ότι οι άλλοι άνθρωποι αισθάνονται για εκείνα και για τους άλλους ανθρώπους. Ακόμη, εκφράζουν το πώς θα ήθελαν να τους φέρονται οι άλλοι. Το παιδί στο παιχνίδι του ξεπερνά την ηλικία του, μετακινείται πέρα απ την καθημερινή του συμπεριφορά, και μοιάζει ότι γίνεται ένα κεφάλι ψηλότερο απ ότι είναι. Άρα το παιχνίδι αποτελεί μια μέγιστη μορφή ανάπτυξης που περιέχει όλες τις αναπτυξιακές τάσεις συμπυκνωμένες. Το παιδί μέσα στο παιχνίδι προβάλλει τον εαυτό του στις δραστηριότητες των ενηλίκων, μέσα στο συγκεκριμένο πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ζει. Ακόμα, προβάλλει τους μελλοντικούς ρόλους και τις αξίες όπως το ίδιο τα αντιλαμβάνεται, μέσα απ τις δραστηριότητες και τις σχέσεις των ενηλίκων. Κάτι άλλο που θα πρεπε να σημειωθεί και το ξέρουμε καλά εμείς οι γονείς, είναι πως τα παιδιά υποδύονται υπερ-ήρωες, ίσως για να καλύψουν τις συναισθηματικές τους ανάγκες. Εκφράζουν έτσι επιθετικότητα, δίχως να χουν τύψεις και πραγματική αίσθηση κινδύνου. Ανατρέχοντας στο διαδίκτυο, παρατηρούμε πως πολλοί ερευνητές όπως ο Rogers υπογράμμισαν τη σημασία του παιχνιδιού ως κύριου μοχλού για την ανάπτυξη της φαντασίας του παιδιού, και ως χρήσιμου μέσου κοινωνικής μάθησης, αποτελώντας από μόνο του μια καλή προετοιμασία για την είσοδο των παιδιών στον κόσμο των μεγάλων. Η σημαντική όμως αυτή ανάγκη συχνά παραμελείται από το φόρτο της σχολικής εργασίας. Χαρακτηριστική είναι η φράση πολλών γονιών: «Τέρμα τα παιχνίδια τώρα. Μεγάλωσες!» Έτσι, το παιχνίδι των παιδιών τόσο της προσχολικής, όσο και της σχολικής ηλικίας, έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές τόσο όσον αφορά στο χώρο όσο και στον τρόπο διεξαγωγής του. Συχνά τα παιδιά υπερφορτώνονται με διάφορες δραστηριότητες καθ όλη τη 16
διάρκεια της μέρας χωρίς τη θέληση τους. Όταν υπάρχει χρόνος για παιχνίδι, βλέπουμε τα παιδιά να παίζουν πιο δημιουργικά κι ανέμελα, με αποτέλεσμα να απομυζούν όλα τα θετικά στοιχεία του παιχνιδιού, είτε κινητικού, είτε γνώσεων, είτε ομαδικού με κανόνες και όρια. Η ουσία του παιχνιδιού είναι η ψυχαγωγία και η δημιουργική διασκέδαση του παιδιού, χωρίς χρονικούς περιορισμούς και τύψεις για το αδιάβαστο μάθημα. Τότε μόνο το παιδί παίζει για να παίζει. Αντίθετα σήμερα, η έλλειψη χρόνου έχει οδηγήσει σε ελάχιστα δημιουργικό παιχνίδι, που το μόνο που προσφέρει είναι αρνητικά συναισθήματα, εφόσον στα παιδιά δημιουργείται φοβερό άγχος, γιατί θέλουν να προλάβουν να παίξουν. Η έλλειψη ελεύθερου χρόνου όμως, δεν αφορά μόνο τα παιδιά, αλλά και εμάς τους γονείς. Δεν ασχολούμαστε τόσο όσο θα πρεπε την ημέρα με τα παιδιά μας και μάλιστα, τις ώρες που βρισκόμαστε όλοι μαζί στο σπίτι, λόγω της κούρασης και των καθημερινών προβλημάτων, βρίσκουμε ως εύκολη λύση την καθήλωση των παιδιών μπροστά στην τηλεόραση και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια κάθε είδους για να έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο. Στις μέρες μας όμως, έχουμε φροντίσει εμείς οι μεγάλοι, εκτός απ τον χρόνο, να μας λείπει και ο χώρος. Η έλλειψη ελεύθερων χώρων όπως οι αλάνες και τα προσβάσιμα κοντινά πάρκα και πλατείες, και ο περιορισμός των παιδιών σε συγκεκριμένους χώρους, δημιουργούν στα παιδιά μια έντονη νευρικότητα στο παιχνίδι τους. Τα παιδιά χρειάζονται χώρο και κυρίως εξωτερικό για να εκφραστούν και να παίξουν. Χρειάζονται φως και ήλιο, αέρα και βροχή χώμα και σκόνη για να ευχαριστηθούν, για να γίνει το παιχνίδι τους χαρά, δράση, εμπειρίες και ζωή. Ίσως στην ευρύτερη περιφέρεια τα πράγματα να μην είναι τόσο αποκαρδιωτικά, αφού εκεί τα σπίτια έχουν ακόμα αυλές, και οι παραδοσιακοί οικισμοί διατηρούν ακόμα πλατείες και ελεύθερους χώρους για τους μικρούς μας φίλους. Στις τσιμεντουπόλεις όμως, οι γειτονιές είναι σχεδόν ανύπαρκτες, και εμείς οι γονείς απαγορεύουμε στα παιδιά μας να παίζουν στους δρόμους, γιατί κυριαρχεί ο φόβος της έντονης εγκληματικότητας και βίας που αυξάνεται συνεχώς. 17
Οι περιορισμοί της έκφρασης και της εκτόνωσης, της ενεργητικότητας και της ανάγκης για παιχνίδι, εξαιτίας της μη ύπαρξης κυρίως εξωτερικών χώρων, παρατηρούμε να κάνει τα παιδιά, άλλοτε ιδιαιτέρως κινητικά, άλλοτε βίαια και επιθετικά και άλλοτε να τα οδηγούν στην τιμωρία και στην απομόνωση και να μην παίζουν καθόλου. Σ όλο αυτό, καθοριστική συμβολή φαίνεται να έχει και η μορφή της σημερινής κοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων των ανθρώπων, που καθορίζονται κατά μεγάλο ποσοστό απ το ατομικό συμφέρον και τον εγωισμό. Η απρόσωπη κοινωνία μας, δεν βοηθά όσο θα πρεπε στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας και της προσωπικότητας των παιδιών. Τα παραδείγματα και τα μηνύματα που λαμβάνουν τα παιδιά κυρίως στις μεγαλουπόλεις, είναι η αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, η προάσπιση των ατομικών συμφερόντων, η απαξίωση ηθικών και άλλων αξιών, η αγένεια, ο υπερκαταναλωτισμός και η υπερεκτίμηση υλικών αγαθών, κ.α. Όλα αυτά διαμορφώνουν το είδος αλλά και τον τρόπο παιχνιδιού των παιδιών. Τα παιδιά δεν οργανώνουν το παιχνίδι τους, ενώ δρουν με απώτερο στόχο μόνο τη νίκη. Βασικός σκοπός του παιχνιδιού τους δεν είναι να χαρούν, αλλά να νικήσουν με κάθε τρόπο. Η δε διεκδίκηση των περισσότερων υλικών αγαθών χωρίς να τους είναι οπωσδήποτε απαραίτητα, είναι φαινόμενο που παρατηρείται σε οποιαδήποτε δραστηριότητα των παιδιών. Κι όλα αυτά, τα παιδιά μας τα βιώνουν στην εποχή της εικόνας, των Μ.Μ.Ε., του Internet και του dvd. Καταρχάς, είναι κοινή διαπίστωση πως η τηλεόραση χρόνια τώρα επηρεάζει όλους τους ανθρώπους, αλλά πιο πολύ τα μικρά παιδιά. Ο χρόνος που τα παιδιά παρακολουθούν τηλεόραση από μικρή ηλικία είναι τόσος πολύς, που τελικά μετατοπίζονται χρονικά ή ματαιώνονται άλλες πιο θετικές δραστηριότητες τους, όπως το διάβασμα, το παιχνίδι με φίλους σε κλειστούς και ανοιχτούς χώρους, κ.λ.π. Ακόμα κι όταν υπάρχει χώρος για δημιουργικό παιχνίδι, τα παιδιά επιλέγουν να παρακολουθούν παθητικά τηλεόραση. Η αδιάκοπτη ψυχαγωγική και φανταστική 18
βία των Μ.Μ.Ε. δίνει στα παιδιά καθημερινές δόσεις προσποιητού κινδύνου και πολέμου, τα οποία παρουσιάζονται ως ελκυστικά, ενδιαφέροντα και διασκεδαστικά,στα πλαίσια πρωινών τηλεοπτικών παιδικών προγραμμάτων. Οι καλοί ήρωες συνήθως μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν γιατί είναι καλοί και νικούν πάντα, αλλά ποτέ δεν μπορούν να επαναπαυθούν και να αισθανθούν ασφαλείς, γιατί επιστρέφουν πάντα οι κακοί για να τους επιτεθούν ξανά. Οι παλιές καλές τηλεοπτικές παιδικές εκπομπές με τον μπάρμπα Μυτούση, την Τενεκεδούπολη, την Χάιντυ, τους Μπόλεκ και Λόλεκ, τον Τεν-τεν και τον Μίκυ Μάους, μοιάζουν πια παρωχημένες. Τώρα πια τα παιδιά μας έρχονται κατά κύριο λόγο σε επαφή με βίαιους ήρωες,ακόμη κι όταν δεν παρακολουθούν παιδικά προγράμματα με σκηνές βίας. Τα παιχνίδια τους,τα οποία σχετίζονται με τα κινούμενα σχέδια που παρακολουθούν, κατευθύνουν το παιχνίδι τους. Αλλά ακόμα κι όταν τα παιδιά δεν παίζουν με παιχνίδια του εμπορίου, η διαφήμιση και η προώθηση διαφόρων αντικειμένων (όπως σεντόνια, τσάντες, εσώρουχα, δημητριακά, κ.λ.π.) τα οποία έχουν τα λογότυπα των κινουμένων σχεδίων ή των υπερηρώων πάνω τους, δεν τους αφήνουν το περιθώριο να ξεφύγουν από την παγίδα της βιομηχανίας των παιχνιδιών. Οι παραπάνω επιπτώσεις στην εποχή μας δεν αφορούν μόνο την τηλεόραση, αλλά και όλα τ άλλα μέσα, τα οποία έχουν δημιουργήσει την μεγάλη οικογένεια των Μ.Μ.Ε. Ένα απ τα πιο σημαντικά ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης που η φήμη και η χρήση του έχει εξαπλωθεί σε υπερβολικό βαθμό, είναι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και κυρίως οι βασικές και ιδιαίτερα διαδεδομένες εφαρμογές του, όπως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το διαδίκτυο. Πέρα από τα εκπαιδευτικά οφέλη και όχι μόνο, που όλοι μας αναγνωρίζουμε στην ορθή χρήση του απ τα παιδιά, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε πως, η κακή και ανεξέλεγκτη χρήση του εγκυμονεί κινδύνους σχετικά με αρνητικές σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις τους στην ανάπτυξη τους, κι αυτό είναι ένα συμπέρασμα που θα πρέπει να απασχολήσει όλη την γονεϊκή κοινότητα στο διάβα του 21ου αιώνα. Έτσι, το διαδίκτυο, το οποίο μπορεί με πολλούς τρόπους 19
να είναι εκπαιδευτικό και δημιουργικό, παράλληλα έχει τη δυνατότητα να μετατραπεί σε καταστροφική επιρροή και υπό τη μορφή ύποπτων ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Στις μέρες μας είναι πολύ δημοφιλή και κατακλύζουν τη ζωή των παιδιών, όπου, αναπόφευκτα, οδηγούν στη μείωση του χρόνου και της ποιότητας του πραγματικού παιχνιδιού. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια που παίζονται στον Η/Υ αλλά και στην τηλεόραση, είναι η πρώτη ποιοτικά διαφορετική μορφή παιχνιδιού μετά από εκατοντάδες χρόνια, ενώ αρχίζουν να εκλείπουν παραδοσιακά παιχνίδια που είχαν μια συνέχεια από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η κυριαρχία της εικόνας στα Μ.Μ.Ε από τη μια, αλλά και ο αυξανόμενος φόβος των γονιών για την ασφάλεια των παιδιών στους δρόμους των μεγάλων πόλεων, και η σταδιακή επικράτηση του μοναχικού παιχνιδιού από την άλλη, συντέλεσαν στη γρήγορη εξάπλωση τους. Η μαγεία και η γοητεία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών ασκούν μεγάλη επιρροή στα παιδιά, τα εγκλωβίζει σ έναν εικονικό κόσμο, όπου κυριαρχούν ήρωες με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές, γεγονός το οποίο, τις περισσότερες φορές, καθίσταται ιδιαίτερα επικίνδυνο, εφόσον οι πράξεις τους χαρακτηρίζονται από έντονη βιαιότητα και επιθετικότητα. Έτσι, υπάρχουν διαπιστωμένες περιπτώσεις ηλεκτρονικών παιχνιδιών που επηρεάζουν δραματικά την ψυχοσύνθεση των παιδιών, μέσα στο όμορφο και ελκυστικό ηλεκτρονικό περιτύλιγμά τους. Παίζοντας και σκοράροντας χτυπήματα και κανονιές, δίνουν στα παιδιά την εντύπωση ότι οι βίαιες αντιδράσεις κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων με άλλους,είναι δυναμικές, συναρπαστικές και προτιμώμενες μέθοδοι επίλυσης προβλημάτων, ενώ παράλληλα, προωθούν την αντίληψη ότι η φράση των μεγαλύτερων «χρησιμοποίησε λέξεις και όχι γροθιές για τη λύση των προβλημάτων σου»μοιάζει αδύναμη και αναποτελεσματική. Πρακτικά λοιπόν, όλα αυτά σημαίνουν ότι, εκτός απ την τηλεόραση και τα videogames πρέπει τώρα, περισσότερο από ποτέ να προτρέψουμε τα παιδιά μας να παίζουν με άλλα παιδιά στις πλατείες, στα πάρκα, στους σταθμούς, στους προσκόπους, στις αθλοπαιδιές 20
,στα ανοιχτά σχολεία. Να μην το θεωρήσουμε ούτε δύσκολο, ούτε παρωχημένο. Και να μην επαναπαυόμαστε ότι έχουμε τον έλεγχο των πραγμάτων, γιατί τότε θα χουμε χάσει εμείς το παιχνίδι! - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Ευχαριστούμε πολύ την κ. Γούβη, Γενική Γραμματέα της Ένωσης Γονέων του Δήμου Πατρέων. Να καλωσορίσουμε επίσης στην αποψινή μας εκδήλωση τον κ. Παναγόπουλο, πρώην Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Η κ. Κυριακοπούλου θα αποχωρήσει διότι έχει και κάποια άλλη υποχρέωση. Να σας υπενθυμίσω, κυρίες και κύριοι, ότι στο τέλος των εισηγήσεων επιδιώκουμε να προκαλέσουμε έναν δημιουργικό διάλογο με αφορμή φυσικά τις τοποθετήσεις των ομιλητών μας. Γι αυτό θα ήταν χρήσιμο και δημιουργικό πιστεύω να κρατήσετε κάποια σημεία από τις ομιλίες των εισηγητών μας και φυσικά όποιος θέλει μπορεί να ανέβει στο βήμα να κάνει την παρέμβασή του και να θέσει ερωτηματικά και να μπορέσουμε έτσι να βγάλουμε ένα βαθύ νόημα και ένα καλύτερο αποτέλεσμα από αυτή την εκδήλωση. Να περάσουμε τώρα στην κ. Χαρίκλεια Πίτσου, Νηπιαγωγό, η οποία θα μιλήσει με θέμα «Το παιχνίδι ως διαπολιτισμική γέφυρα στην προσχολική εκπαίδευση μέσα από κατάλληλα προγράμματα προσχολικής εκπαίδευσης». Η κ. Χαρίκλεια Πίτσου είναι Πτυχιούχος του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Επίσης είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος του Πανεπιστημίου Πατρών στην ειδίκευση «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Τα Ελληνικά ως Δεύτερη ή Ξένη Γλώσσα» και Υποψήφια Διδάκτωρ στο Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. του Πανεπιστημίου Πατρών με θέμα «Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στα Προγράμματα Σπουδών των Ελληνικών Παιδαγωγικών Τμημάτων Δασκάλων και Νηπιαγωγών». Να πούμε επίσης ότι έχει διδακτική εμπειρία σε Δημόσια Σχολεία Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και σε Δημόσια ΙΕΚ. Έχει λάβει μέρος σε Επιμορφώσεις στο ΠΕΚ Πατρών, σε 21
Προγράμματα του ΟΕΠΕΚ και σε ερευνητικές ομάδες προγραμμάτων Έχει υλοποιήσει καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα. Έχει παράσχει έργο σε εργαστήρια Α.Ε.Ι. και ύστερα από πρόσκληση έχει κάνει παρουσιάσεις σε τμήματα Α.Ε.Ι.. Κυρία Πίτσου, ο λόγος σε εσάς. - Χαρίκλεια Πίτσου, Νηπιαγωγός: H προσχολική εκπαίδευση θεωρείται μια υψηλά ακαδημαϊκή, κοινωνική και οικονομική επένδυση, η οποία συντελεί εποικοδομητικά στη σχολική ετοιμότητα, στη δραστική μείωση της σχολικής αποτυχίας, στην άρση του κοινωνικού αποκλεισμού και στην επιτυχή πορεία όλων των παιδιών στον σχολικό στίβο. Αν και βραχυπρόθεσμα μπορεί να φαίνεται ότι είναι θετική μόνο για τα ίδια τα παιδιά, μακροπρόθεσμα συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία, τόσο των τοπικών κοινωνιών, όσο και της παγκόσμιας κοινότητας. Έρευνες αναφέρουν ότι οι δαπάνες μιας χώρας για την ποιότητα της παρεχόμενης προσχολικής εκπαίδευσης αποδεικνύονται μακροπρόθεσμα συμφέρουσες και κερδοφόρες, διότι υπό αυτές τις προϋποθέσεις στις ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες δε θα χρειαστεί να δαπανηθούν υπέρογκα ποσά σε προγράμματα κοινωνικής ένταξης και ανεργίας με αμφίβολα αποτελέσματα. Από την άλλη, το παιχνίδι από τα βάθη των χρόνων έχει συνδεθεί με την προσχολική εκπαίδευση, ως ένα από τα πιο σημαντικά παιδαγωγικά μέσα που επιδρά εποικοδομητικά και πολυδιάστατα στη μάθηση και στην ανάπτυξη των παιδιών. Το ενδιαφέρον συνεχίζεται αμείωτο, έως και σήμερα, από πολλούς θεωρητικούς της εκπαίδευσης και συντάκτες αναλυτικών προγραμμάτων, που εστιάζουν τις μελέτες τους στη θέση του παιχνιδιού στα σύγχρονα προγράμματα προσχολικής εκπαίδευσης. Για να μπορέσει να βρει το παιχνίδι όμως τη θέση που του αρμόζει μέσα στο χώρο της προσχολικής εκπαίδευσης και για να λειτουργήσει, ως διαπολιτισμική γέφυρα ανάμεσα στα παιδιά που προέρχονται από άλλες χώρες και πολιτισμούς 22
από την χώρα υποδοχής, προϋπόθεση θα πρέπει να είναι η ύπαρξη ορισμένων χαρακτηριστικών, ώστε να μπορέσει το παιχνίδι να έχει θετική επίδραση στη γνωστική, συναισθηματική, ηθική και κοινωνική ανάπτυξη όλων των παιδιών. Των παιδιών που ανήκουν όχι μόνο στην κυρίαρχη γλωσσική και πολιτισμική ομάδα, αλλά και των παιδιών που φέρουν διαφορετικό κοινωνικοπολιτισμικό και γλωσσικό υπόβαθρο, των παιδιών των αλλόφωνων, των παιδιών από άλλες χώρες. Η ταυτότητα των εν λόγω αναλυτικών προγραμμάτων θα πρέπει να διακρίνεται από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, δηλαδή, θα πρέπει να είναι: παιδoκεντρικά, ευέλικτα, ποιοτικά, προσεχτικά σχεδιασμένα με σαφείς και ρεαλιστικούς στόχους και σκοπούς, να αναγνωρίζουν τη διαφορετικότητα και την ατομικότητα κάθε παιδιού, να λειτουργούν υποστηρικτικά και αντισταθμιστικά, να σέβονται και να προωθούν με εποικοδομητικό τρόπο τις βιωμένες εμπειρίες των παιδιών, να είναι κατανοητά, ευχάριστα, να προωθούν την ανάπτυξη της ενεργητικής μάθησης, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και της δημιουργικότητας, να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κλίματος ασφαλείας και συναισθηματικής ισορροπίας, να προάγουν εποικοδομητικούς δεσμούς συνεργασίας και σύνδεσης, τόσο μεταξύ των παιδιών και του παιδαγωγού όσο και με τις οικογένειές τους, να συντελούν στην προώθηση και διεύρυνση θετικών εμπειριών για όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα του κοινωνικού-οικονομικού-πολιτιστικού πλαισίου από το οποίο προέρχονται ή στο οποίο διαβιώνουν, τέλος, τα προγράμματα θα πρέπει να παρέχουν πολλαπλούς τρόπους αξιολόγησης των ικανοτήτων και του ρυθμού μάθησης των παιδιών λαμβάνοντας υπόψη ότι προέρχονται από διαφοροποιημένα γλωσσικά, πολιτιστικά και οικογενειακά περιβάλλοντα. Αν επιθυμούμε όλα τα παιδιά, τόσο αυτά που ανήκουν στην κυρίαρχη ομάδα, όσο και αυτά που προέρχονται από διαφοροποιημένες πολιτισμικά και γλωσσικά ομάδες να χαίρονται την εκπαιδευτική διαδικασία, τότε δεν έχουμε παρά να δώσουμε στο παιχνίδι κεντρική θέση στην εκπαιδευτική διαδικασία έχοντας συνάμα αρωγό τα κατάλληλα αναλυτικά προγράμματα, προγράμματα ικανά να 23
ανταποκριθούν στις ανάγκες των πολυπολιτισμικών τάξεων, που χαρακτηρίζουν την εποχή μας. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Ευχαριστούμε πολύ την κ. Πίτσου. Θα μπορούσαμε τώρα να περάσουμε και σε τοποθετήσεις εκπροσώπων-φορέων ή και εσάς των ιδίων όσοι παρευρίσκεστε στην αποψινή εκδήλωση. Ίσως ο Περιφερειακός Διευθυντής να ήθελε να κάνει κάποια παρέμβαση; Ο κ. Παναγιωτόπουλος. - Παρέμβαση από κ. Γιώργο Παναγιωτόπουλο,, Περιφερειακό Διευθυντή Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας: Καταρχήν να ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δίνετε και βέβαια να δώσω συγχαρητήρια στους διοργανωτές αυτής της συνάντησης που θεωρώ ότι μπορεί να φαντάζει λίγο μακριά από την ονοματοδοσία του εντύπου «Σύμβουλος Επιχειρήσεων», αλλά διαφαίνεται μέσα και από τις τοποθετήσεις των εισηγητών ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για να συνυπάρξουν και αυτό που ορίζεται ως μια κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα μέσα από τη ζώσα πραγματικότητα της εκπαίδευσης. Πολύ εύστοχα και η κ. Πίτσου αλλά και οι υπόλοιποι όρισαν και την οικονομική διάσταση στην προσχολική αγωγή. Είναι πολύ σημαντικό αυτό. Πραγματικά και το θέμα που τέθηκε από τους διοργανωτές, δηλαδή το παιχνίδι, έχει και τον συμβολικό του χαρακτήρα σε μια εποχή όπου αποδομούνται και καταρρέουν μέσα από την κυριαρχία της ψηφιακής πραγματικότητας λογικές οι οποίες διαπερνούσαν οριζόντια τις ομάδες, των παιδιών αν θέλουμε να κάνουμε μια ιδιαίτερη μνεία, εκεί όπου διαμορφώθηκαν προσωπικότητας. Πάρα πολύ μου άρεσε αυτό που ανέφερε η κ. Γούβη για το email που εστάλη, έστω κι αν ήταν συμβολική η λέξη εστάλη, που πραγματικά διαπερνούσε εκείνη την εποχή όλους εμάς που σήμερα είμαστε ενήλικες και διαμορφώσαμε την προσωπικότητά μας κάτω από αυτές τις συνθήκες. Μια πραγματικότητα η οποία 24
όμως σήμερα δεν υπάρχει. Φαντάζει πάρα πολύ μακριά και αγγίζει το παζλ μιας εικόνας του παρελθόντος. Θέλω να πιστεύω δηλαδή ότι τέτοιες πρωτοβουλίες πρέπει να τύχουν στήριξης. Γι αυτό είμαστε και παρόντες εδώ. Και θα είμαστε και στην συνέχεια. Είναι σημαντικό ότι και στην ομήγυρη υπάρχουν Εκπαιδευτικοί. Φαντάζομαι δεν υπάρχουν μόνο Εκπαιδευτικοί. Υπάρχουν και άλλοι οι οποίοι έχουν παιδαγωγικά ενδιαφέροντα. Γιατί και η εκπαίδευση δεν είναι υπόθεση μιας ομάδος επαγγελματιών. Δεν είναι υπόθεση απλά και μόνο του Δασκάλου, ή του Νηπιαγωγού ή του Καθηγητή στην τάξη. Είναι υπόθεση όλης της κοινωνίας. Αν σκεφτείτε μόνο το γεγονός των αριθμητικών δεδομένων στην Περιφέρειά μας για να μην κάνω αναφορά μόνο στον Νομό Αχαΐας. Μιλάμε για 100.000 μαθητές. Αντιλαμβάνεστε τι σημαίνει αυτό και πόσο αγγίζει σε κάθε περίπτωση με τον Α ή Β τρόπο όλες τις οικογένειες της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος. Πόσο σημαντικό είναι λοιπόν και ποια πλευρά πρέπει να φωτιστεί. Και πιστεύω ότι εμείς απόψε, οι εισηγήτριες και ο εισηγητής αλλά και η προσπάθεια από τους διοργανωτές ήταν να φωτίσει τη διάσταση του ρόλου του παιχνιδιού ως παιδαγωγικό μέσο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας. Δεν θα ήθελα να τοποθετηθώ περισσότερο για να μην καταχραστώ το χρόνο και ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δώσατε και να παρευρεθώ καταρχήν, αλλά και βέβαια να πω αυτά τα λίγα λόγια που θεωρώ ότι έρχονται να προσθέσουν ή να δημιουργήσουν συνθήκες πάνω στις αξιόλογες εισηγήσεις ολοκληρώνοντας έτσι το πάζλ της αποψινής βραδιάς. Και εγώ από την πλευρά μου να ευχαριστήσω και να σας δηλώσω ότι είμαι στη διάθεσή σας. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Ο κύριος Χονδρογιάννης, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Αχαΐας. 25
- Παρέμβαση από κύριο Βασίλη Χονδρογιάννη, Προϊστάμενο Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Αχαΐας: Κυρίες και Κύριοι, την στενή σχέση που έχει η ετυμολογία των λέξεων «παις», «παίγνιο», «παιδιά», «παίζω», «παιδεύω» με την ανάπτυξη της παιδικής ηλικίας πρώτοι επεσήμαναν οι παιδαγωγοί της Νέας Αγωγής, όπως ο Dewey, ο Decroly, η Montessori, αργότερα ο Piaget, αλλά και οι σύγχρονοι παιδαγωγοί. Αυτή λοιπόν την σχέση ανέδειξαν με τις εισηγήσεις τους οι τρεις εισηγητές της σημερινής ημερίδας. Όλοι μας έχουμε κατανοήσει την μεγάλη αξία που έχει το παιχνίδι για την κοινωνικοποίηση, την φυσική ανάπτυξη και την ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών, αλλά δυστυχώς δεν κάνουμε όλοι μας όσα πρέπει να κάνουμε για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας προς αυτή την κατεύθυνση. Η σημερινή ημερίδα μας έδωσε μια ευκαιρία να αναστοχαστούμε. Γι αυτό λοιπόν πρέπει να συγχαρούμε τον «Σύμβουλο Επιχειρήσεων» για αυτή του την πρωτοβουλία όπως και τους εισηγητές για τις εμπεριστατωμένες εισηγήσεις τους. Θα ήθελα όμως να θέσω ένα ερώτημα προς τους εισηγητές και να μας επισημάνουν ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο αυθόρμητο παιχνίδι και στο κατευθυνόμενο παιχνίδι. Μια λοιπόν καλή ευκαιρία για να ξεκινήσουμε την συζήτηση. Ευχαριστώ. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής τονιστής: Στη συνέχεια ο κ. Μπαρής, Προϊστάμενος Συμβούλων Εκπαίδευσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Αχαΐας. - Παρέμβαση από κ. Μπαρή, Προϊστάμενος Συμβούλων Εκπαίδευσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Αχαΐας: Καλησπέρα και από εμένα. Συγχαρητήρια στον «Σύμβουλο Επιχειρήσεων» και στις πραγματικά εξαιρετικές εισηγήσεις, που η κάθε μια από τη δική της σκοπιά 26
πραγματικά αγκάλιασε το θέμα πολύ όμορφα και ένιωσα πολύ καλά που βρίσκομαι ανάμεσά σας. Η προσχολική αγωγή, η αγωγή που προσφέρεται πριν τα παιδιά ενταχθούν σε αυτό που λέμε Δημοτική Εκπαίδευση, ίσως είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης. Αποτελεί τη βάση. Πάνω εκεί βασίζεται όλη η εκπαίδευση από εκεί και πέρα. Και όχι μόνο αυτό. Έχει αποδειχτεί και από πολλές έρευνες ότι οποιοσδήποτε αντισταθμιστικός ρόλος της τυπικής εκπαίδευσης έχει αποτελέσματα όταν συντελεστεί στην βαθμίδα της προσχολικής αγωγής. Είναι πράγματι πάρα πολύ σημαντική και νομίζω ότι αναδείχθηκε και από τις εισηγήσεις. Θα σχολιάσω κάτι που αναφέρθηκε όσον αφορά τη φαντασία σε σχέση με το παιχνίδι και πόσο σημαντική είναι. Αδελφή της δημιουργικότητας. Η δημιουργικότητα σε αυτή την ηλικία που συζητάμε είναι πολύ οργανικό στοιχείο της προσωπικότητας του παιδιού και μέχρι την ηλικία των 6 ετών είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο. Σε σχετικά τεστ και έρευνες που έχουν γίνει αποδεικνύεται ότι φτάνει το 95% και όταν τα αντίστοιχα τεστ έχουν γίνει σε παιδιά της Γ Γυμνασίου αυτό το 95% κατρακυλάει στο 15%. Αυτό έχουμε χρέος όλοι μας να το υποστηρίξουμε. Είναι αληθές όμως ότι τα τελευταία χρόνια γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια έτσι ώστε εκπαιδευτικές τεχνικές που έχουν τη βάση τους στο παιχνίδι να αποτελούν κομμάτι της όλης εκπαιδευτικής διαδικασίας. Συμμετοχικές εκπαιδευτικές τεχνικές, παιχνίδι ρόλων, το ίδιο το παιχνίδι, δραματοποιήσεις, αποτελούν τεχνικές πια που εφαρμόζονται καθόλη την πορεία της θετικής εκπαίδευσης. Θα πω κάτι το οποίο πιθανόν πολλοί από εσάς να το έχετε δει σε ένα βιντεάκι που κυκλοφορεί από τον Ken Robinson, σπουδαίο παιδαγωγό, το οποίο είναι πάνω σε αυτό που λέγαμε προηγουμένως για τη δημιουργικότητα. Είχε μπει σε μια τάξη Νηπιαγωγείου Προσχολικής Αγωγής και τα παιδιά ζωγράφιζαν και ένα παιδάκι απομονωμένο στη γωνία ζωγράφιζε κάτι. Και όταν το πλησίασε και ρώτησε το παιδάκι «Τι ζωγραφίζεις;» εκείνο απάντησε «Ζωγραφίζω το Θεό». Και 27
ρώτησε ο παιδαγωγός «Πως ζωγραφίζεις το Θεό; Κανένας δεν ξέρει πως είναι» και το παιδάκι απάντησε «Σε λίγο θα ξέρουν όλοι». Να είστε καλά και καλή επιτυχία. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Ο κ. Παναγόπουλος, πρώην Προϊστάμενος Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. - Παρέμβαση από κύριο Ανδρέα Παναγόπουλο, πρώην Προϊστάμενο Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης: Καλησπέρα σε όλους. Θέλω πράγματι να συγχαρώ και την αποψινή ημερίδα και όλες που κάνετε σαν «Σύμβουλος Επιχειρήσεων» γιατί καλύπτετε πολλά κενά και πρωτοστατείτε και με τα Διήμερα μέσα στον Νοέμβριο. Όσον αφορά τώρα το δικό μας θέμα, περισσότερο και σαν γονιός αφού και εγώ έχω τέσσερις φοιτητές και παιδιά στο Γυμνάσιο που είναι συμμαθητές με τα παιδιά της κ. Γούβη, θέλω να πω ότι το παιχνίδι το έχουμε καταργήσει μέσα από το σύστημα της εκπαίδευσης. Το αναζητούμε, μιλάμε για αυτό, μιλάμε για το κατευθυνόμενο παιχνίδι. Σε άλλες αίθουσες μιλάνε για κατευθυνόμενη ή ελεγχόμενη πτώχευση. Όμως, εκείνο που θα πρέπει να ζήσουμε σήμερα και με αυτούς τους προβληματισμούς που έχουμε όλοι και σαν γονείς και σαν νέοι που θα βγείτε στην εκπαίδευση είναι πόσο μπορούμε να αφήσουμε το χαμόγελο, τη χαρά, τη λεβεντιά στον Έλληνα και να μπορέσει να χαρεί και να δημιουργήσει και να αναπτύξει πράγματι την προσωπικότητά του. Σας ευχαριστώ πολύ. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής: Ο κ. Σμυρνής, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γονέων και Κηδεμόνων Ν. Αχαΐας 28
- Παρέμβαση από κ. Χρήστο Σμυρνή, Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Γονέων και Κηδεμόνων Ν. Αχαΐας: Καλησπέρα και από εμένα. Ως εκπρόσωπος των γονέων θα πρέπει να εκφράσω τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια στον κ. Γιαλένιο, ο οποίος δεν είναι η πρώτη και ελπίζω ούτε η τελευταία ημερίδα που κάνει με θέμα το παιδί. Από εκεί και ύστερα θέλω να μαλώσω λίγο εμάς τους γονείς για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον όρο παιχνίδι. Πολύ συχνά, τουλάχιστον εγώ το έχω ακούσει μέσα στο σπίτι μου, να μπαίνω μέσα στο σπίτι μου και να ρωτάω τη γυναίκα μου «Που είναι τα παιδιά;» και εκείνη να απαντά «Παίζουν στο κομπιούτερ». Αν είναι δυνατόν, αν μπορούμε να το διανοηθούμε αυτό ότι τελικά είναι παιχνίδι. Μονοπώλησε λίγο το internet και το computer την ημερίδα μας σήμερα, αλλά είναι αρκετά επικίνδυνο και για να αποδείξω αυτή την επικινδυνότητα έχω ένα άλλο παράδειγμα που εμένα με σοκάρισε λίγο. Ένα πρωινό έξω από ένα σχολείο δυο μαθητές είχαν μια μικρή διαφορά και ο ένας έσπρωξε τον άλλον, ο οποίος έπεσε κάτω και όταν ξανασηκώθηκε πήγε δύο βήματα πίσω και του λέει «Σου πετάω φωτόμπαλες δύναμης». Πιστεύω ότι, εκτός των τρόπων που συζητήσαμε για να δημιουργηθούν χώροι και να γίνουν ενέργειες ούτως ώστε να παίζουν τα παιδιά, πάρα πολύ σημαντικό και εποικοδομητικό θα ήτανε να γίνουμε και εμείς κάποιες φορές παιδιά και να παίξουμε μαζί με τους μικρούς μας θησαυρούς. Ευχαριστώ πολύ. - Σωτήρης Παπανδρέου, συντονιστής ντονιστής: Ευχαριστούμε και εμείς. Ο κ. Σκούρας. 29