Επιστήμη και ερευνητικά σχέδια

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στη Λογιστική & Χρηματοοικονομική Master of Science (MSc) in Accounting and Finance ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ Λογιστική Θεωρία και Έρευνα Βασικά στάδια ενός ερευνητικού σχεδίου Επιστήμη και ερευνητικά σχέδια Η επιτυχία της επιστήμης συνίσταται στην επιτυχή κατανόηση του περιβάλλοντος. Η κατανόηση του περιβάλλοντος είναι υποκειμενική υπόθεση, η φύση του περιβάλλοντος δεν είναι... 1

Εμπειρική έρευνα Η επιστήμη είναι θεωρία ερμηνείας του περιβάλλοντός μας Δύο πράγματα είναι αναγκαία: η θεωρία και η αντιστοίχιση της θεωρίας με την πραγματικότητα Η εμπειρική έρευνα (αντιστοίχιση με την πραγματικότητα) χρειάζεται θεωρητική αφετηρία Η θεωρητική έρευνα χρειάζεται αναφορά στην πραγματικότητα Μεθοδολογία Έρευνας Προσδιορισμός Ερευνητικού Ερωτήματος Βιβλιογραφική Επισκόπηση Αναζήτηση στοιχείων στο Διαδίκτυο Προσδιορισμός Μεθοδολογικού Πλαισίου Έρευνας Διατύπωση Προβλήματος Πρσδιορισμός Υποθέσεων προς εξέταση Προσδιορισμός πλαισίου Έρευνας Περιγραφική (Descriptive) Επεξηγηματική (Explanatory) Συμπερασματολογική (Conclusive) Προσδιορισμός Σχεδίου Έρευνας Προσδιορισμός πλαισίου μέτρησης Καθορισμός τύπου Έρευνας (Ποιοτικής ή Ποσοτικής) Πρωτογενή Δεδομένα Χρήση Μεταδεδομένων Ανάπτυξη πλάνου ανάλυσης πληροφορίας και δεδομένων 2

Κριτήρια αξιολόγησης ερευνητικού project Σαφής προσδιορισμός του σκοπού της έρευνας και του ερευνητικού πλαισίου έρευνας Επισκόπηση της βιβλιογραφίας (κυρίως της ερευνητικής) στο αντικείμενο της έρευνας Περιγραφή της μεθοδολογίας έρευνας που ακολουθήθηκε με σχετική τεκμηρίωση Περιγραφή, ανάλυση δεδομένων και διατύπωση αποτελεσμάτων Παράθεση συμπερασμάτων (σύγκρισή τους με αντίστοιχα άλλων ερευνητικών εργασιών στο ίδιο αντικείμενο) και διατύπωση προτάσεων για μελλοντική έρευνα Γενική εικόνα και παρουσίαση Στάδια Επιλογή & διαμόρφωση θέματος Μελέτη της επιστημονικής βιβλιογραφίας & αρθρογραφίας Επιλογή ερευνητικής μεθοδολογίας & δείγματος Προσχέδιο της εργασίας Σχεδιασμός και διεξαγωγή έρευνας Ανάλυση δεδομένων & εξαγωγή συμπερασμάτων Συγγραφή Διόρθωση τελική μορφοποίηση 3

Ένα ερευνητικό project χρειάζεται ένα συγκεκριμένο θέμα Ανάθεση θέματος από τον παραγγελέα (διδάσκοντα, εταιρεία, οργανισμό κ.α.) Επιλογή από λίστα θεμάτων Ελεύθερη επιλογή (συνηθέστερη περίπτωση) Στάδιο 1 Κριτήρια επιλογής Προσωπικά ενδιαφέροντα Σχέση με τον εργασιακό χώρο (εάν υπάρχει) Σημαντικό επιστημονικό πρόβλημα Επιστημονική πρωτοτυπία!!! Συμβολή στην προαγωγή της επιστήμης Για την δυνατότητα υποβολής επιστημονικής δημοσίευσης ή ανακοίνωσης σε επιστημονικό συνέδριο ΠΡΟΣΟΧΗ!! Επιλογή με βάση την θεματική περιοχή ενδιαφέροντος και όχι τον διδάσκοντα Μελέτη βιβλιογραφίας Στάδιο 2 Κρατήστε σημειώσεις (χειρόγραφες ή ηλεκτρονικές) - είναι δύσκολο να θυμάστε όλα όσα έχετε διαβάσει και θεωρείτε σημαντικά για την εργασία σας, εάν δεν έχετε κρατήσει σημειώσεις - βοηθάει στον συνδυασμό απόψεων/θέσεων/θεωριών τις οποίες μπορεί να εντοπίσετε σε διαφορετικές πηγές και να αφορούν στο ίδιο ζήτημα Σημειώστε αμέσως τη βιβλιογραφική παραπομπή. Αποφυγή λογοκλοπής!!! Γενική αρχή: Η παραπομπή γίνεται με τη χρήση εισαγωγικών και αναφορά στις συγκεκριμένες σελίδες, αν δανειστήκαμε αυτολεξεί αποσπάσματα από άλλο έργο ή χωρίς εισαγωγικά, αν παραφράζουμε ή διατυπώνουμε με δικά μας λόγια απόψεις άλλων Σε όλες τις περιπτώσεις βάζουμε βιβλιογραφική παραπομπή!!! Υπολογίστε σωστά τον χρόνο σας!!! Κίνδυνοι κατά την μελέτη της βιβλιογραφίας: Να μην αισθανθείτε ποτέ ότι είστε έτοιμοι να σταματήσετε το διάβασμα και να αρχίσετε το γράψιμο Να παρασυρθείτε και να διαβάζετε για άλλα ενδιαφέροντα θέματα, που δεν είναι χρήσιμα για το συγκεκριμένο θέμα που επιλέξατε Θα πρέπει να ΑΡΧΙΣΕΤΕ ΝΑ ΓΡΑΦΕΤΕ ΟΣΟ ΠΙΟ ΝΩΡΙΣ ΓΙΝΕΤΑΙ!!! χωρίς να σπαταλάτε χρόνο ασχολούμενοι με την ακριβή έκφραση ή τη δόμηση των επιχειρημάτων. Αυτό είναι κάτι που θα γίνει αργότερα 4

Πιθανό πρόβλημα κατά την μελέτη της βιβλιογραφίας: υπάρχει περίπτωση να μην μπορείτε να βρείτε αυτό που ψάχνετε! Δεν υπάρχει όμως περίπτωση να μην έχει γραφτεί κάτι σχετικά με αυτό. Η αναζήτηση είναι μια περίπλοκη διαδικασία. Χρησιμοποιήστε λέξεις κλειδιά κατά την αναζήτηση Μην διαβάζετε υπερβολικά μεγάλο όγκο άρθρων χωρίς να είστε σίγουροι ότι είναι κατάλληλα για αυτό που μελετάτε Βρείτε ένα ή δύο άρθρα τα οποία είναι πάνω στο θέμα σας και ψάξτε στα references των άρθρων αυτών για άλλες πηγές, σχετικές με το αντικείμενο Μερικές φορές θέματα που δεν φαίνονται πολύ ελκυστικά εκ πρώτης όψεως ή δεν έχουν πολύ βιβλιογραφία, είναι πιο εύκολα για σας, γιατί σας αφήνουν περιθώρια για πρωτοτυπία!!!! Πηγές για μελέτη: Επιστημονικά Βιβλία Επιστημονικά Άρθρα (sciencedirect, emerald, scholar google, heal link κ.α.) Άλλες πηγές από το internet Μέσα από την μελέτη της βιβλιογραφίας: 1. προκύπτει πιο συγκεκριμένα η περιοχή την οποία θα ερευνήσετε 2. εντοπίζετε το κενό στην βιβλιογραφία το οποίο θα προσπαθήσετε να καλύψετε μέσα από την έρευνα που θα διεξάγετε Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να προσδιορίσετε το είδος της έρευνας που θα διεξάγετε και να διασφαλίσετε ότι έχετε πρόσβαση στα δεδομένα που θα χρειαστούν. 5

Στάδιο 3 Επιλογή της ερευνητικής μεθοδολογίας και του δείγματος της έρευνας Ξεκινήστε με την ερευνητική υπόθεση/ερώτημα αποτελεί τη βάση για τη διάρθρωση της εργασίας, τη δομή της & την ερευνητική μεθοδολογία που θα επιλέξετε. Ι) Οριστική Διατύπωση: Στόχου της εργασίας Ερευνητικών ερωτημάτων/υποθέσεων ΙΙ) Μελέτη της βιβλιογραφίας για έρευνα (research methodology) ΙΙΙ) Επιλογή ερευνητικής μεθοδολογίας και δείγματος της έρευνας! Στο στάδιο αυτό υπάρχει περίπτωση να προκύψουν εμπόδια (χρονικά, έλλειψης πρόσβασης σε στοιχεία κ.α.) τα οποία να σας αναγκάσουν να επαναπροσδιορίσετε το θέμα σας και τα ερευνητικά σας ερωτήματα/υποθέσεις. ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ Η ΠΡΟΤΙΜΗΣΗ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΉ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ Ποσοτική Έρευνα στηρίζεται κυρίως σε δεδομένα, π.χ. στατιστικά (πρωτογενή ή δευτερογενή), τα οποία συγκρίνονται και αναλύονται για να οδηγήσουν στo αποτέλεσμα. Ερευνητική Υπόθεση Χρήση για τον έλεγχο θεωρίας Εργαλεία: Ερωτηματολόγια, βάσεις δεδομένων Ποιοτική Έρευνα εστιάζεται σε αντιλήψεις, απόψεις και θεωρίες, η ανάλυση των οποίων οδηγούν στο συμπέρασμα. Ερευνητικό Ερώτημα Χρήση για δημιουργία θεωρίας ή διερεύνηση ενός ζητήματος Εργαλεία: Συνεντεύξεις, μελέτη περίπτωσης, παρατήρηση (συλλογή soft δεδομένων) Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να γίνει συνδυασμός των δύο ειδών http://www.youtube.com/watch?v=ddx9pshvwxi 6

Προσχέδιο της Εργασίας δεν έχει σημασία αν στην πορεία θα το αλλάξετε!! Στάδιο 4 Είναι καλό στο σημείο αυτό να δημιουργηθεί ένα προσχέδιο της εργασίας, ώστε να υπάρχει ο έλεγχος της διαδικασίας. Εφόσον έχει αποφασισθεί η ερευνητική μεθοδολογία, πρέπει να δημιουργηθεί στο στάδιο αυτό μια ενδεικτική δομή της εργασίας, στην οποία θα αναφέρονται οι κύριες ενότητες και τί αυτές πρέπει να περιέχουν. Έτσι, γνωρίζουμε τί έχουμε ήδη προετοιμάσει και τι υπολείπεται, για να μπορούμε να οργανώσουμε την δουλειά μας καλύτερα. Σχεδιασμός και Διεξαγωγή της Έρευνας και εδώ όπως και στην μελέτη της βιβλιογραφίας είναι πολύ σημαντικό το χρονοδιάγραμμα!!! Στάδιο 5 Προετοιμασία του ερευνητικού εργαλείου (π.χ. ερωτηματολόγιο, οδηγός συνέντευξης) Προσδιορισμός του κατάλληλου στόχου (δείγματος) της έρευνας Πιλοτική δοκιμή (εάν είναι δυνατόν) Έλεγχος αποτελεσμάτων Διόρθωση ερευνητικού εργαλείου Διεξαγωγή έρευνας 7

Ανάλυση των Δεδομένων & Διεξαγωγή Συμπερασμάτων Στάδιο 6 Σημαντικό ρόλο για την επιτυχία του σταδίου αυτού, αποτελεί η επιλογή ενός τουλάχιστον, καλού εγχειριδίου για ερευνητικές μεθοδολογίες. Οδηγό για την επιλογή της μεθοδολογίας αποτελούν και οι προσεγγίσεις που έχουν ήδη αναγνωσθεί κατά το literature review. Το στάδιο αυτό είναι διαφορετικό, ανάλογα με την ερευνητική μεθοδολογία η οποία έχει επιλεγεί. Στάδιο 7&8 Συγγραφή & Διόρθωση Τελική Μορφοποίηση Στη συγγραφή της εργασίας: ολοκληρώνουμε την βιβλιογραφική ανασκόπηση, τα κεφάλια της μεθοδολογίας, της έρευνας, της ανάλυσης/επεξεργασίας, των αποτελεσμάτων, των συμπερασμάτων ετοιμάζουμε εξώφυλλο, περιεχόμενα, πρόλογο, εισαγωγή, επίλογο, πίνακες, αναφορές και τυχόν παραρτήματα - ενοποιούμε όλα τα παραπάνω. καλό είναι, σε όλες τις ενότητες να ακολουθείτε το: «ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΑ ΠΕΙΣ, ΠΕΣ ΤΟ, ΠΕΣ ΤΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΣ» Στην διόρθωση ελέγχουμε: - Δομή - Γλωσσική μορφή Ορθή παράθεση παραπομπών Μορφοποίηση 8

Ενδεικτική δομή ερευνητικού project Πρόλογος Πίνακας περιεχομένων/πινάκων/εικόνων Εισαγωγή (περιληπτική περιγραφή του ερευνητικού προβλήματος, σκοπός εκπόνησης της εργασίας, σχετική σημασία ή χρησιμότητα του προβλήματος για την επιστημονική κοινότητα, παρουσίαση δομής της εργασίας, ακολουθούμενη μεθοδολογία, βασικά συμπεράσματα) Βιβλιογραφική Ανασκόπηση (αναλυτικός προσδιορισμός του ερευνητικού προβλήματος, πλήρης ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας και επιστημονικής αρθρογραφίας, διαπίστωση υπάρχοντος ερευνητικού κενού) Διατύπωση ερευνητικών υποθέσεων ή ερευνητικών ερωτημάτων Μεθοδολογία (είδος έρευνας, τρόπος διεξαγωγής της, λόγοι επιλογής της συγκεκριμένης μεθοδολογίας) Ανάλυση των Στοιχείων (επεξεργασία δεδομένων, κατασκευή πινάκων και σχεδιαγραμμάτων, κριτική αξιολόγηση και σχολιασμός ευρημάτων) Διατύπωση συμπερασμάτων (ερμηνεία των αποτελεσμάτων, καταγραφή των κυριοτέρων συμπερασμάτων, συγκριτική ανάλυση και διασταύρωση με άλλες περιπτώσεις από την βιβλιογραφία!!!, περιορισμοί της έρευνας, προτάσεις για μελλοντικές εργασίες έρευνες) Επίλογος Βιβλιογραφία Αρθρογραφία Παράρτημα (π.χ. ερωτηματολόγιο, οδηγό συνέντευξης, νομολογία, κ.ά.) Proposal (η αρχή ) & Παρουσίαση ( το τέλος) Σύντομη περιγραφή του προβλήματος Σκοπός της έρευνας Σημαντικότερα σημεία Παρουσίαση όλης της δουλειάς με λίγα λόγια Προτεινόμενη μεθοδολογία Προτεινόμενο δείγμα Χρονοδιάγραμμα Λιτές και κατανοητές διαφάνειες προτάσεις κλειδιά (προφορική ανάλυση) Ενδεικτική βιβλιογραφία Αυστηρά χρονικά περιθώρια 9

Τα βασικά βήματα μιας ερευνητικής προσπάθειας 1. Καθορισμός ερευνητικού προβλήματος ή ερευνητικής περιοχής ενδιαφέροντος 2. Σχεδιασμός έρευνας α. γενικός στόχος έρευνας β. ερευνητικά ερωτήματα/υποθέσεις γ. επιλογή μεθοδολογίας και μεθοδολογικού εργαλείου δ. ομάδα στόχος (δείγμα) ε. σχεδιασμός ερευνητικού εργαλείου 3. Συλλογή των δεδομένων 4. Προετοιμασία για επεξεργασία/ανάλυση 5. Ανάλυση δεδομένων 6. Εξαγωγή και καταγραφή αποτελεσμάτων/συμπερασμάτων 7. Συγκριτική ανάλυση και διασταύρωση με άλλες έρευνες, προοπτικές συνέχειας και περιορισμοί της έρευνας Μεταβλητές Στις επιστήμες της διοίκησης, μεταβλητή είναι κάθε φυσικό μέγεθος, φαινόμενο, χαρακτηριστικό, παράγοντας ή άλλο στοιχείο, που μεταβάλλεται και η μεταβολή είναι δυνατόν να μετρηθεί, δηλαδή να εκφραστεί με αριθμό, σύμβολο ή χαρακτηριστικό. Διακρίνονται: Ανάλογα με την φύση, σε: α) ποσοτικές και β) κατηγορικές (ή ποιοτικές) Ανάλογα με τον ρόλο που διαδραματίζουν στις διάφορες ερευνητικές καταστάσεις πειραμάτων ή παρατηρήσεων σε: α) ανεξάρτητες και β) εξαρτημένες 10

Υποθέσεις Η υπόθεση είναι μία πρόταση απάντησης σε ένα ερώτημα που θέτει ο ερευνητής Πρέπει να είναι ξεκάθαρο το τι ψάχνω Περί τίνος πρόκειται?...περί μιας επιστημονικά διατυπωμένης εικασίας ενός ισχυρισμού, μιας διαπίστωσης σχετικά με ένα χαρακτηριστικό μια ιδιότητα ενός πληθυσμού ΣΤΟΧΟΣ: Η επεξεργασία ενός δείγματος σε σχέση με το εξεταζόμενο χαρακτηριστικό και η διαπίστωση της ύπαρξης/παρουσίας αυτού του χαρακτηριστικού στον πληθυσμό 11

Υποθέσεις...Ποιός κερδίζει; Δύο παίκτες Μηδενική Υπόθεση Η 0 έναντι της Εξέταση μιας παραμέτρου, ενός χαρακτηριστικού του πληθυσμού Διατύπωση ως ΙΣΟΤΗΤΑ Εναλλακτικής Υπόθεσης Η 1 Εξεταση της ίδιας παραμέτρου του πληθυσμού που σχύει μόνο στην περίπτωση που η μηδενική δεν αληθεύει Διατύπωση ως ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ <,> Υποθέσεις Ο έλεγχος των υποθέσεων ακολουθεί διαδικασία όμοια περίπου με την «εις άτοπον απαγωγή» της γεωμετρίας Η «εις άτοπον απαγωγή» ξεκινά από μια υπόθεση, η οποία θεωρείται προσωρινά ορθή. Στην συνέχεια εξετάζονται διάφορες προτάσεις πορίσματα που απορρέουν από την αρχική υπόθεση. Εάν ένα από αυτά είναι εσφαλμένο, η αρχική υπόθεση απορρίπτεται. Εάν όχι, η αρχική υπόθεση παραμένει αποδεκτή. 12

Λάθη & επίπεδα σημαντικότητας Απορρίπτουμε την Η 0 ενώ αυτή είναι αληθής (Λάθος τυπου Ι) Δεν απορρίπτουμε την Η 0 ενώ αυτή είναι ψευδής (Λάθος τυπου ΙΙ) H 0 T F Reject I Fail to Reject II α: η πιθανότητα εμφάνισης λάθους τύπου Ι β: η πιθανότητα εμφάνισης λάθους τύπου ΙΙ Σε κάθε έλεγχο είμαστε ελεύθεροι να θέσουμε στην αρχή το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας α. Το α αποτελεί ένα κριτήριο για την αποδοχή ή απόρριψη της Η 0 Αλλαγή του α μπορεί και να σημαίνει αλλαγή στην αποδοχή ή απόρριψη της μηδενικής υπόθεσης Σύνδεση μεταβλητών υποθέσεων Για παράδειγμα, ας μελετήσουμε το θέμα «επαγγελματική επιτυχία στο λογιστικό επάγγελμα». Μπορούμε να πούμε ότι η επαγγελματική επιτυχία είναι ένα φαινόμενο που το μελετάμε και το οποίο εξαρτάται από: τις κοινωνικές, πολιτιστικές και εκπαιδευτικές συνθήκες. Αυτό το «από» της παραπάνω διατύπωσης είναι οι μεταβλητές. Ο τρόπος δράσης των μεταβλητών είναι οι υποθέσεις. Όταν η υπόθεση είναι μια συνθετική πρόταση, όπως εδώ, τότε έχουμε παραγωγή γνώσης. 13

Δειγματοληψία Συλλογή Δεδομένων Το καλύτερο δείγμα είναι ο πληθυσμός, αλλά η έρευνα στο σύνολο του πληθυσμού κοστίζει. Το δείγμα που επιλέγουμε οφείλει να είναι αντιπροσωπευτικό. Μικρότερο Κόστος Μικρότερη Διάρκεια έρευνας πεδίου Αξιόπιστη μέθοδος συμπερασμάτων Είναι πρακτικά αδύνατη η εξέταση όλου του πληθυσμού Τύποι δειγματοληπτικών μεθόδων Δείγματα Μη τυχαία Δειγματοληψία Τυχαία Δειγματοληψία Στρωματοποιημένη Συστηματική Κατά συστάδες 14

Μέθοδοι Ανάλυσης Η επιλογή της κατάλληλης τεχνικής για τη στατιστική ανάλυση εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από: Το πλήθος των μεταβλητών Το είδος της μεταβλητής ή των μεταβλητών (κλίμακα μέτρησης) Την ισχύ των προϋποθέσεων για την εφαρμογή της μεθόδου Επιλογή Ανάλυσης 15

Πηγές Βαδάση Χ. & Μ. Μπεκιάρης, 2013, Στάδια διπλωματικής εργασίας. Smith, M. (2003) Research Methods in Accounting. SAGE Publications. QmLab, 2014, Μέθοδοι Ποσοτικής Έρευνας στις Οικονομικές και Διοικητικές Επιστήμες, Πανεπιστήμιο Αιγαίου. 16