Φορολογικό Δίκαιο Φορολογία εισοδήματος Α. Τσουρουφλής 17/4/2018
Φόρος εισοδήματος Φόρος εισοδήματος Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων Φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων
Φόρος εισοδήματος Ιστορική αναδρομή 1877: Ν. ΧΚ /1877 (Φόρος εισοδήματος στις κινητές αξίες) 1885: Ν. ΑΣϡΗ /1885 (Εισφορά σε μισθούς και συντάξεις) 1910: Ν. ΓΤΥΓ'(3933)/1910 Ενιαίος φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων 1919: Ν. 1640/1919 (Περί Κώδικος Φορολογίας Καθαρών Προσόδων - Νόμος Ελευθ. Βενιζέλου) 1955: Ν.Δ. 3323/1955 (Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων) 1958: Ν.Δ. 3843/1958 (Φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων) 1994: Ν. 2238/1994 (Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος) 2014: Ν. 4172/2013 (νέος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος)
Φόρος εισοδήματος Συστηματική κατάταξη Φόρος Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων Φόρος Εισοδήματος Νομικών Προσώπων Φορολογικό υποκείμενο Άμεσος Άμεσος Αντικείμενο Εισόδημα Εισόδημα Συντελεστής Προοδευτικός Αναλογικός Φορολογική Βάση Προσωπικός Προσωπικός Υπολογισμός Κατ' αξία Κατ' αξία
Φόρος εισοδήματος Φορολογικό υποκείμενο Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων Φυσικά πρόσωπα Ζώντες θανόντες Φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων Νομικά πρόσωπα Νομικές οντότητες (legal enttes) Δεν υπάγονται πλέον στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων Προσωπικές εταιρείες καταπίστευμα ή εμπίστευμα (trust) σχολάζουσα κληρονομία κοινωνία δικαιώματος
Κριτήρια υπαγωγής στο φόρο εισοδήματος Κριτήριο κατοικίας Κριτήριο πηγής
Φορολογικό υποκείμενο Φορολογούμενος με φορολογική κατοικία στην Ελλάδα Παγκόσμιο εισόδημα Εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα Εισόδημα που προκύπτει στην αλλοδαπή Φορολογούμενος χωρίς φορολογική κατοικία στην Ελλάδα Εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα
Φορολογικό αντικείμενο Έννοια εισοδήματος: Αστικό δίκαιο (ΑΚ 961) «Καρποί του πράγματος είναι τα προϊόντα του, καθώς και καθετί που αποκτά κανείς από το πράγμα σύμφωνα με τον προορισμό του. Καρποί δικαιώματος είναι οι πρόσοδοι που παρέχει το δικαίωμα σύμφωνα με τον προορισμό του. Καρποί είναι επίσης και οι πρόσοδοι που παρέχει το πράγμα ή το δικαίωμα με βάση κάποια έννομη σχέση (πολιτικοί καρποί).» Γνωρίσματα Σταθερότητα της πηγής του εισοδήματος Περιοδικότητα του προϊόντος Χρηματικός χαρακτήρας
Φορολογικό αντικείμενο Έννοια εισοδήματος: Φορολογικό δίκαιο: δεν υπάρχει νομοθετικός ορισμός «ως εισόδημα νοείται και φορολογείται η πρόσοδος που παράγεται περιοδικά, από διαρκώς εκμεταλλεύσιμη πηγή, και αποτελεί το αντάλλαγμα της προσωπικής εργασίας ή τον καρπό των περιουσιακών στοιχείων του φορολογούμενου, όχι και κάθε άλλη, μη έχουσα τα παραπάνω γνωρίσματα, προσαύξηση της περιουσίας του, εκτός κι αν με ειδική διάταξη νόμου θεωρείται εισόδημα, για την υπαγωγή του στο φόρο» περιλαμβάνεται η προσαύξηση περιουσίας από παράνομη ή αδικαιολόγητη ή άγνωστη πηγή (άρθρο 21 παρ. 4 ΚΦΕ)
Φορολογικό αντικείμενο Άρθρο 7 παρ. 1 ΚΦΕ: Φορολογητέο εισόδημα είναι το εισόδημα που απομένει μετά την αφαίρεση των δαπανών που εκπίπτουν, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κ.Φ.Ε. από το ακαθάριστο εισόδημα.
Αρχή του φορολογικού διαφορισμού Πηγές εισοδήματος Α: Εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις Β: Εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα Γ: Εισόδημα από κεφάλαιο Δ: Εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου
Αρχή του φορολογικού διαφορισμού Σύστημα φορολογίας Αναλυτικό: Υπολογίζεται ξεχωριστά ο φόρος για το εισόδημα κάθε πηγής Συνθετικό: Υπολογίζεται ο φόρος για το σύνολο του εισοδήματος από όλες τις πηγές Ελλάδα: 1919-2013: μικτό σύστημα (συνδυασμός αναλυτικού και συνθετικού) 2013: αναλυτικό σύστημα Από το 2016: μικτό σύστημα Προσοχή: νομικά πρόσωπα μόνο εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα
Φορολογικοί συντελεστές Προοδευτικός Γενικός κανόνας Διαφορετική κλίμακα για κάθε πηγή Γενικά μικρή προοδευτικότητα Αναλογικός Κατ' εξαίρεση (περιπτώσεις αυτοτελούς φορολόγησης) Για συγκεκριμένα εισοδήματα Παραδείγματα: Εισόδημα από τόκους καταθέσεων (15%) Εισόδημα αξιωματικών εμπορικού ναυτικού (15%)
Φορολογικοί συντελεστές Εισόδημα από μισθωτή εργασία, συντάξεις, επιχειρηματική και αγροτική δραστηριότητα Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής 0-20.000 22 % 20.001-30.000 29 % 30.001 40.000 37 % 40.001-45 %
Φορολογικοί συντελεστές Μείωση φόρου που προκύπτει από την κλίμακα Εισόδημα έως 20.000 : Φορολογούμενος χωρίς τέκνα: μείωση 1.900 Φορολογούμενος με ένα τέκνο: μείωση 1.950 Φορολογούμενος με 2 τέκνα: μείωση 2.000 Φορολογούμενος με 3 και άνω τέκνα: 2.100 Εισόδημα άνω των 20.000 : Μείωση 10 ανά 1.000 εισοδήματος Παράδειγμα φορολογούμενου με 2 τέκνα: Εισόδημα 20.000 : μείωση 2.000 Εισόδημα 20.900 : μείωση 1.990 Εισόδημα 21.500 : μείωση 1.980
Φορολογικοί συντελεστές Εξάρτηση της μείωσης από ηλεκτρονικές συναλλαγές Εισόδημα Ποσοστό ελάχιστης δαπάνης με ηλεκτρονική συναλλαγή 1-10.000 10 % 10.001-30.000 15 % 30.001 και άνω 20% και μέχρι 30.000 Αν δεν καλύπτεται: φόρος στη διαφορά με 22% Απαλλαγή: Φορολογούμενοι άνω των 70 ετών Φορολογούμενοι με αναπηρία άνω του 80% Φορολογούμενοι σε δικαστική συμπαράσταση Φορολογικοί κάτοικοι ΕΕ ή ΕΟΧ
Φορολογικοί συντελεστές Αφορολόγητο όριο (κατ' αποτέλεσμα) Φορολογούμενος χωρίς τέκνα: 8.636,40 Φορολογούμενος με ένα τέκνο: 8.863,60 Φορολογούμενος με 2 τέκνα: 9.090,90 Φορολογούμενος με 2 και άνω τέκνα: 9545,45
Φορολογικοί συντελεστές Εισόδημα από κεφάλαιο Μερίσματα: 15% Τόκοι: 15% Δικαιώματα: 20% Εισόδημα από ακίνητη περιουσία Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής 0-12.000 15 % 12.001 35.000 35 % 35.001-45 % Εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου: 15%
Παράδειγμα Φορολογούμενος δικηγόρος Φορολογητέο εισόδημα 60.000
Παράδειγμα Φορολογούμενος δικηγόρος Κλιμάκιο Συντελεστής 0-20.000 22 % 20.001 30.000 29 % 30.001-40.000 37 % 40.001-45 % Φορολογητέο εισόδημα 60.000
Παράδειγμα Φορολογούμενος δικηγόρος Κλιμάκιο Συντελεστής 0-20.000 22 % 20.001 30.000 29 % 30.001-40.000 37 % 40.001-45 % 20.000 Φορολογητέο εισόδημα 10.000 10.000 20.000 Σύνολο 60.000
Παράδειγμα Φορολογούμενος δικηγόρος 20.000 Κλιμάκιο Συντελεστής 0-20.000 22 % 20.001 30.000 29 % 30.001-40.000 37 % 40.001-45 % x 22% = 4.400 Φορολογητέο εισόδημα 10.000 10.000 x 29% = 2.900 x 37% = 3.700 20.000 x 45% = 9.000 Σύνολο 60.000
Παράδειγμα Φορολογούμενος δικηγόρος 20.000 Κλιμάκιο Συντελεστής 0-20.000 22 % 20.001 30.000 29 % 30.001-40.000 37 % 40.001-45 % x 22% = 4.400 Φορολογητέο εισόδημα 10.000 10.000 x 29% = 2.900 x 37% = 3.700 20.000 x 45% = 9.000 Σύνολο 60.000 20.000
Προσωπικός φόρος Λήψη υπόψη συγκεκριμένων προσωπικών δαπανών Συστήματα: Μείωση του φορολογητέου εισοδήματος Μείωση του τελικού φόρου Ελλάδα Παλαιότερα: και τα δύο συστήματα Τώρα: μείωση του τελικού φόρου
Προσωπικός φόρος Μειώσεις του φόρου: Για εξαρτώμενα μέλη: 200 με αναπηρία αναπήρους πολέμου θύματα πολέμου ή τρομοκρατικής ενέργειας Για ιατρικές δαπάνες Δωρεές σε συγκεκριμένους φορείς: 10%
Παρακράτηση φόρου Καταβολή του φόρου Με την ετήσια δήλωση Με παρακράτηση του φόρου Εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης Αναφορά στην ετήσια δήλωση (πληροφοριακά) Π.χ.: τόκοι τραπεζικών καταθέσεων φυσ. προσώπων (15%) Μη εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης Συμπερίληψη στη φορολογική δήλωση Συμψηφισμός του παρακρατηθέντος φόρου Π.χ. τόκοι τραπεζικών καταθέσεων νομ. προσώπων
Παρακράτηση φόρου στην πηγή Καταβολή του φόρου Παρακράτηση Με την ετήσια δήλωση Με εξάντληση της υποχρέωσης Χωρίς εξάντληση της υποχρέωσης Συμψηφισμός
Παρακράτηση φόρου στην πηγή Σκοπός παρακράτησης φόρου στην πηγή Πρακτικότητα Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής Μείωση της φορολογικής αντίστασης
Παράδειγμα υπόλογισμού παρακράτησης φόρου Φυσικό πρόσωπο Νομικό πρόσωπο Τόκος τραπεζικής κατάθεσης 100 100 Παρακράτηση φόρου 15% 15 15 Εισπραττόμενος τόκος 85 85 Φόρος εισοδήματος - 100 Χ 29% = 29 Μείον παρακρατηθείς φόρος - 15 Τελικός καταβλητέος φόρος - 14 Καθαρό κέρδος 85 100 15 14 = 71
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Πραγματικός Με βάση τα δηλούμενα εισοδήματα Τεκμαρτός Τεκμήριο δαπανών διαβίωσης Τεκμήριο απόκτησης περιουσιακών στοιχείων (πόθεν έσχες) Έμμεσος προσδιορισμός Πρόκειται να αντικαταστήσει τον τεκμαρτό προσδιορισμό Φορολογείται το μεγαλύτερο αποτέλεσμα
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης ( 31 ΚΦΕ) Αντικειμενικές δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων ( 32 ΚΦΕ)
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης ( 31 ΚΦΕ) Δαπάνη ιδιοκατοίκησης ή μίσθωσης κατοικίας Κύριας Δευτερευουσών Δαπάνη επιβατικού αυτοκινήτου Ι.Χ. Δαπάνη για ιδιωτικά σχολεία Δαπάνη για υπηρετικό προσωπικό Οικιακοί βοηθοί Οδηγοί αυτοκινήτων Δάσκαλοι Λοιπό προσωπικό
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης ( 31 ΚΦΕ) Δαπάνη για σκάφη αναψυχής ιδιωτικής χρήσης Δαπάνη για αεροσκάφη, ελικόπτερα, ανεμόπτερα Δαπάνη για δεξαμενή κολύμβησης Ετήσια δαπάνη διαβίωσης Άγαμοι: 3.000 Έγγαμοι: 5.000 Μαχητά τεκμήρια
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αντικειμενικές δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων ( 32 ΚΦΕ) Αγορά ή χρηματοδοτική μίσθωση: Αυτοκινήτων, διτρόχων και τριτρόχων Πλοίων αναψυχής Αεροσκαφών Κινητών μεγάλης αξίας (>10.000 ευρώ) Αγορά, leasing ή κατασκευή ακινήτων Χορήγηση δανείων Δωρεές, γονικές παροχές, χορηγίες (εξαιρούνται αυτές προς το Δημόσιο και μη κερδοσκοπικά ιδρύματα) Απόσβεση δανείων
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αντικειμενικές δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων ( 32 ΚΦΕ) Δεν είναι τεκμήριο η εισφορά κεφαλαίου σε εταιρεία Μαχητά τεκμήρια; Δεν προβλέπεται ρητώς Κατά γενική αρχή είναι μαχητά Πολύ δυσχερής η απόδειξη
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Κάλυψη τεκμηρίων (άρθρο 33 ΚΦΕ) Εισοδήματα απαλλασσόμενα ή φορολογούμενα με ειδικό τρόπο Εισοδήματα μη φορολογητέα Ποσά από τη διάθεση περιουσιακών στοιχείων Εισαγωγή συναλλάγματος Ληφθέντα δάνεια Ληφθείσες δωρεές ή γονικές παροχές Ανάλωση κεφαλαίου από προηγούμενα έτη
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Τεχνικές έμμεσου προσδιορισμού της αρχής των αναλογιών, της ανάλυσης ρευστότητας του φορολογούμενου, της καθαρής θέσης του φορολογούμενου, της σχέσης της τιμής πώλησης προς το συνολικό όγκο κύκλου εργασιών και του ύψους των τραπεζικών καταθέσεων και των δαπανών σε μετρητά
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αρχή της αυτοτέλειας των χρήσεων: το φορολογητέο εισόδημα προσδιορίζεται ανεξάρτητα για κάθε χρήση Εξαίρεση: Μεταφορά ζημίας από επιχειρηματική δραστηριότητα για συμψηφισμό με τα κέρδη των επόμενων 5 ετών (άρθρο 27 ΚΦΕ) Φορολογικό έτος = ημερολογιακό έτος
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Χρόνος απόκτησης του εισοδήματος Αρχή του αποκτώμενου εισοδήματος: φορολόγηση κατά την απόκτηση του δικαιώματος είσπραξης Αρχή του πραγματοποιούμενου εισοδήματος: φορολόγηση κατά την είσπραξη Στην Ελλάδα Καταρχήν εφαρμόζεται η αρχή του αποκτώμενου εισοδήματος Εξαιρέσεις: Αναδρομικά μισθωτών συνταξιούχων Παροχή υπηρεσιών από ελεύθερους επαγγελματίες στο Δημόσιο ή σε ΝΠΔΔ
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Ατομικός και οικογενειακός προσδιορισμός Οικογενειακός προσδιορισμός: Χωριστή φορολόγηση των συζύγων/μελών Συμφώνου Συμβίωσης (Μ.Σ.Σ.) Φορολογική δήλωση Καταρχήν κοινή δήλωση Προαιρετικά ξεχωριστή δήλωση