Σακχαρώδης διαβήτης Νέζη Ματίνα
Ορισμός Είναι ένα μεταβολικό νόσημα με πολλαπλή αιτιολογία που χαρακτηρίζεται από: Χρόνια υπεργλυκαιμία Διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, των λιπιδίων και των πρωτεϊνών, είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης ινσουλίνης είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από το πάγκρεας και είναι απαραίτητη για τη μεταφορά της γλυκόζης που λαμβάνεται από τις τροφές, μέσα στα κύτταρα.
Τύποι σακχαρώδους διαβήτη Ο διαβήτης χωρίζεται σε 3 τύπους: A. τον ινσουλοεξαρτώμενο διαβήτη ή διαβήτη τύπου 1 ή νεανικό διαβήτη (5% περίπου των περιπτώσεων διαβήτη) B. τον μη- ινσουλοεξαρτώμενο διαβήτη ή διαβήτη τύπου 2 (90-95% των περιπτώσεων) ενώ το 80% των πασχόντων είναι υπέρβαροι και C. το διαβήτη της κύησης που εμφανίζεται στο 2-5% όλων των κυήσεων αλλά εξαφανίζεται μετά τη λήξη τους
Επιδημιολογικά στοιχεία Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μέχρι το 2030 περισσότερα από 300 εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν εκδηλώσει σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ. Στη χώρα μας, το 6% του γενικού πληθυσμού πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη. Η νόσος έχει υψηλότερο επιπολασμό (συχνότητα εμφάνισης) στο δυτικό κόσμο (ιδιαίτερα ο διαβήτης τύπου ΙΙ) και αυτό αποτελεί μια σαφή ένδειξη για τη συσχέτιση της νόσου με το σύγχρονο τρόπο ζωής, τις διατροφικές μας συνήθειες και την έλλειψη σωματικής άσκησης. Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως καθώς συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια. Άλλες σοβαρές επιπλοκές αποτελούν η Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια, η τύφλωση και οι ακρωτηριασμοί.
Ομάδες υψηλού κινδύνου Τα άτομα που έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν διαβήτη τύπου ΙΙ είναι: οι υπέρβαροι και οι παχύσαρκοι (BMI ή Δείκτης Μάζας Σώματος > 25 kg/m2) όσοι κάνουν καθιστική ζωή όσοι εμφανίζουν διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (προδιαβητικοί ασθενείς) όσοι έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με διαβήτη οι γυναίκες που παρουσιάζουν διαβήτη κυήσεως ή γεννούν βρέφη με βάρος πάνω από 4 κιλά οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών οι υπερτασικοί (Α.Π. > 140/90 mmhg) όσοι έχουν χαμηλά επίπεδα καλής χοληστερόλης, HDL-C (< 35 mg/dl) και αυξημένα τριγλυκεριδίων (> 250 mg/dl) καθώς και οι ασθενείς με ιστορικό αγγειακής νόσου (π.χ. στηθάγχη, έμφραγμα, στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο.)
Βασικά συμπτώματα Στα αρχικά στάδια της νόσου συνήθως δεν εμφανίζονται καθόλου συμπτώματα και μάλιστα μπορεί ακόμη και για χρόνια μετά την εκδήλωση της νόσου ένας ασθενής να μην έχει αντιληφθεί ότι πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη Στον διαβήτη τύπου Ι, η νόσος συνήθως εισβάλει απότομα και συχνά η πρώτη εκδήλωσή της μπορεί να είναι η ανάπτυξη διαβητικής κετοξέωσης, με: ναυτία,εμετό,κοιλιακό πόνο και απώλεια συνείδησης Στον διαβήτη τύπου ΙΙ, η νόσος εισβάλλει βαθμιαία, η συμπτωματολογία λείπει τελείως και ο ασθενής αισθάνεται υγιής. Τα κυριότερα συμπτώματα της νόσου είναι: η πολυδιψία (έντονη δίψα) η πολυουρία (και ειδικότερα κατά τις βραδινές ώρες) η πολυφαγία, η οποία όμως συνοδεύεται από απώλεια και όχι από αύξηση βάρους (εξαιτίας της ανικανότητας των κυττάρων να προσλάβουν γλυκόζη), ο κνησμός, η συχνή εξάντληση χωρίς ιδιαίτερη σωματική δραστηριότητα, η δυσκολία επούλωσης των πληγών οι συχνές φλεγμονές και λοιμώξεις.
Η συμβολή της ιατρικής διατροφικής θεραπείας Πρόληψη ΣΔ (πρωτογενής πρόληψη) Διαχείριση ΣΔ (δευτερογενής πρόληψη), Πρόληψη ή καθυστέρηση της εμφάνισης των επιπλοκών ΣΔ (τριτογενής πρόληψη) [Nutrition Therapy Recommendations for the management of Adult with Diabetes Diabetes care, 37;2014 (Supp 1)]
Πρωτογενής Πρόληψη Μείωση ΣΒ 5-10% Αύξηση σωματικής δραστηριότητας (150 λεπτά /εβδομάδα) Περιορισμός ενεργειακής πρόσληψης και λίπους Συνεδρίες παρακολούθησης Κατανάλωση 14g διαιτητικών ινών/1000kcal Μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ2 Ενέργεια και Σωματικό βάρος Οι ανάγκες σε ενέργεια κάθε διαβητικού ατόμου εξαρτώνται από την ηλικία,το φύλο,το ύψος και από τη σωματική του δραστηριότητα Ο διαβητικός θα πρέπει να έχει ΔΜΣ (BMI) που να κινείται ανάμεσα στο 18,5-25 (ιδανικό βάρος) Αν είναι υπέρβαρος θα πρέπει να χάσει βάρος ακολουθώντας μια σωστή διατροφή,να μειώσει κατά 30% τη πρόσληψη λίπους και να έχει τακτική άσκηση στη καθημερινότητά του.
Αναλογία μακροθρεπτικών συστατικών Αν και δεν υπάρχει αναλογία, σε ενήλικες με διαβήτη η κατανομή των μακροθρεπτικών συστατικών ως ποσοστό της συνολικής ενέργειας μπορεί να κυμαίνεται απο: 45-60% για την περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες 15-20% για την πρωτεΐνη και 20-35% για το λίπος Για να είναι δυνατή η εξατομίκευση της διατροφικής θεραπείας με βάση τις προτιμήσεις, τους στόχους και την θεραπεία. [Grade D, consensus/ Warshaw HS, ADS,2012p,117-142]
Πως αντιμετωπίζουμε ιατρικά τον διαβήτη (δευτερογενής πρόληψη) Βασικοί στόχοι της ΙΔΘ, η οποία εφαρμόζεται σε άτομα με διαβήτη είναι: Η επίτευξη και διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων γλυκόζης, λιπιδαιμικού και λιποπρωτεϊνικού προφίλ και φυσιολογικών επιπέδων αρτηριακής πίεσης. Η επίτευξη φυσιολογικού σωματικού βάρους κα η διατήρηση του (Μεσογειακή δίαιτα χαμηλή σε λίπος, χαμηλή σε υδατάνθρακες) Η πρόληψη ή η καθυστέρηση του ρυθμού εμφάνισης των χρόνιων επιπλοκών Η πρόληψη και αντιμετώπιση υπογλυκαιμικών επεισοδίων
Υδατάνθρακες και διαβήτης Οι υδατάνθρακες αποτελούν τη βασική ενεργειακή πηγή στη διατροφή μας Επηρεάζουν τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος περισσότερο από κάθε άλλο διατροφικό στοιχείο Η πρόσληψη όλων των τύπων των υδατανθράκων επιδρά θετικά στα επίπεδα γλυκόζης αίματος Λόγω των ανωτέρω: Ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει τον τρόπο δράσης των φαρμάκων ή της ινσουλίνης ώστε να τροποποιεί κατάλληλα το διαιτολόγιο του με προσθήκη σνακ ή προσαρμόζοντας τη θεραπεία όταν υπάρχει προσθήκη τροφών που θα μπορούσαν να επιδεινώσουν το γλυκαιμικό έλεγχο. Η κατάλληλη επιλογή, η πηγή των CHO και η κατανομή τους στα γεύματα της ημέρας είναι η <<Χρυσή Συνταγή>> για μια καλή ρύθμιση στο ΣΔ. Τακτική κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και δημητριακών ολικής πρέπει να είναι μέρος της διατροφής για τον ΣΔ1 και ΣΔ2 αφού εξασφαλίζουν φυτικές ίνες και μικροθρεπτικά στοιχεία, δίνουν κορεσμό και συμβάλουν στην απώλεια βάρους χώρις αύξηση στα TG. [ Turner Mc Grievy GM,J Am Diet Assoc 2008;108;1636-1645 Stern L, Ann Med 2004;140:778-785]
Σακχαρόζη και άλλα απλά ζάχαρα. Μια μέτρια πρόσληψη απλών σακχάρων (έως 50γρ/ημέρα) μπορεί να ενσωματωθεί στη δίαιτα ατόμων με ΣΔ1 και ΣΔ2. Το συνολικό ποσοστό από απλά σάκχαρα δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 10%. [American diabetes Association Standars of medical care in diabetes 2014 diabetes care 2014;37(Suppl. 1):S14-S80] Φρουκτόζη Η φρουκτόζη (ελεύθερη φρουκτόζη) μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο σε σύγκριση με ισοθερμιδικές ποσότητες σακχαρόζης ή αμύλου. Δεν είναι πιθανό να έχει αρνητικές συνέπειες για τα τριγλυκερίδια. Τα άτομα με διαβήτη θα πρέπει να περιορίζουν ή να αποφεύγουν την πρόσληψη ποτών (SSBs) για να μειώσουν τον κίνδυνο για την αύξηση σωματικού βάρους και την επιδείνωση του καρδιομεταβολικού κινδύνου. [Sievenpiper JL, Diabetes Care 2009;32:1930-1937 Livesey g, AmJ Clin Nutr 2008; 88:1419-1437]
Ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες Κατευθυντήριες Οδηγίες Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρίας 2013 Μπορούν άφοβα να καταναλώνονται από άτομα με διαβήτη Τύπου 1 & 2 οι οποίοι πρέπει καθημερινά να ελέγχουν την ποσότητα υδατανθράκων και ιδιαίτερα των πρόσθετων σακχάρων όπως η ζάχαρη που προσλαμβάνουν μέσα από τη διατροφή τους. Μπορούν έτσι να απολαμβάνουν προϊόντα με γλυκιά γεύση χωρίς να ανησυχούν για πιθανή διαταραχή των επιπέδων γλυκόζης του αίματος. Στην κοινή δήλωση των δύο επιστημονικών φορέων αναφέρεται ότι: << Τα μη θερμιδογόνα γλυκαντικά δεν έχουν καμιά επίδραση στη γλυκαιμική απόκκριση (για παράδειγμα δεν αυξάνουν τα μεταγευματικά επίπεδα γλυκόζης, ούτε επιδρούν με οποιοδήποτε τρόπο στην εγγενή γλυκαιμική απόκκριση) σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη>>
Αλκόολ και διαβήτης 1 μονάδα αλκοόλης για τις γυναίκες και μέχρι 2 για τους άνδρες ημερησίως(350ml μπύρας, 150ml κρασιού ή 45 ml ηδίποτου) Η κατάναλωση αλκόολης θα πρέπει να γίενται πάντα μετά το φαγητό Οι υπέρβαροι, οι υπερτασικοί και τα άτομα που παρουσιάζουν υπερτριγλυκεριδαιμία θα πρέπει να περιορίζουν στο ελάχιστο την κατάναλωση αλκόολης Θα πρέπει να αποφεύγεται, όσο είναι δυνατόν, η ταυτόχρονη λήψη υδατανθράκων και αλκοόλ
Ειδικές ομάδες πληθυσμού Παιδιά και έφηβοι Για να μπορέσουν να προσαρμόσουν τις ακατάστατες ώρες γευμάτων, τις αλλαγές στην όρεξη τους, τις ανάγκες τους σε ενέργεια για την εκτέλεση των φυσικών δραστηριοτήτων τους και τις ακατάστατες ώρες γευμάτων θα πρέπει να υπάρχουν: Εξατομικευμένα πλάνα γευμάτων και επιλογών τροφίμων Εντατική θεραπευτική αγωγή με ινσουλίνη Οι έφηβοι με διαβήτη τύπου I ή ΙΙ, θα πρέπει να προσλαμβάνουν τα ίδια θρεπτικά συστατικά ( ποσότητα και είδος) με με αυτά που που προσλαμβάνουν οι υγιείς συνομίληκοί τους
Ειδικές ομάδες πληθυσμού Εγκυμοσύνη και θηλασμός Επιλογή τροφίμων για : την κατάλληλη αύξηση του βάρους τη φυσιολογική γλυκαιμία και την απώλεια κετονών Περιορισμός των υδατανθράκων και της ενεργειακής πρόσληψης, υπάρχει πιθανότητα να κριθεί απαραίτητος για κάποις γυναίκες με διαβήτη. Ωστόσο, κατα κανόνα, οι απαιτήσεις για θρεπτικά συστατικά στις εγκύους με διαβήτη είναι οι ίδιες με των γυναικών χωρίς διαβήτη
Ειδικές ομάδες πληθυσμού Υπερήλικες Λόγω του ότι ο υποσιτισμός συναντάται αρκετά συχνά στα άτμα της τρίτης ηλικίας, θα πρέπει να δίνεται μέγαλη προσοχή αν τους χορηγηθεί δίαιτα απώλειας βάρους Θα πρέπει: να ενθαρύνεται η φυσική δραστηριότητα να προσαρμόζεται το διαιτολόγιό τους στις χαμηλές ενεργειακές τους απαιτήσεις
Τριτογενής πρόληψη Πρόληψη ή καθυστέρηση της ανάπτυξης χρόνιων επιπλοκών του ΣΔ, μέσω αλλαγών: Στην πρόσληψη θρεπτικών συστατικών Στον τρόπο ζωής
Ευχαριστώ