ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ: (Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΑΟΕΒϋϋΚ). ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Δρ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2011-2012 ΚΑΒΑΛΑ, 2012
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ...- 6 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ...- 7 - Κεφάλαιο 1ο Διαδίκτυο και Δραστηριότητες 1. Εισαγωγή στο Διαδίκτυο... - 10-1.1. Ιστορική Αναδρομή του Διαδικτύου...- 10-1.2. Διαδίκτυο (Internet)...- 12-1.2.1. Ορισμός του Διαδικτύου...- 12-1.2.2. Η επικοινωνιακή επανάσταση του Διαδικτύου...- 12-1.2.3. Θετικά και αρνητικά του Διαδικτύου...- 13-1.2.4. Η χρήση του Διαδικτύου...- 17-1.2.5. Οι προοπτικές του Διαδικτύου...- 19-1.3. Ηλεκτρονικές Αγορές... - 21-1.3.1. Ορισμοί των Ηλεκτρονικών Αγορών... - 21-1.3.2. Κατηγορίες Ηλεκτρονικών Αγορών...- 22-1.3.3. Ελληνικές Ηλεκτρονικές Αγορές... - 23-1.4. Ηλεκτρονικό Εμπόριο (ΗΕ)...- 23-1.4.1. Ορισμός του Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ΗΕ)... - 23-1.5. Ηλεκτρονικό Μάρκετινγκ και Διαδίκτυο...- 24-1.5.1. Ορισμός του Ηλεκτρονικού Μάρκετινγκ (e-marketing)...- 24-1.5.2. Μάρκετινγκ και Διαδίκτυο...- 24-1.5.3. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα/προβλήματα του Ηλεκτρονικού Μάρκετινγκ (emarketing)...- 25-1.6. Κοινωνικά Δίκτυα...- 27-1.6.1. Ορισμοί Κοινωνικών Δικτύων...- 27-1.6.2. Μετατροπή Κοινωνικών Δικτύων σε επιχειρήσεις...- 29-1.6.3. Τα Κοινωνικά Δίκτυα ως Εργαλεία Μάρκετινγκ...- 29 - - 2 -
Κεφάλαιο 2ο Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης: (Η περίπτωση του Facebook) 2. Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης... - 31-2.1. Εισαγωγή στις Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης... - 31-2.2. Ορισμός Κοινωνικής Δικτύωσης... - 31-2.3. Χαρακτηριστικά των Ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης...- 32-2.4. Πλεονεκτήματα / Μειονεκτήματα από την χρήση των Ιστοσελίδων...- 33 - Κοινωνικής Δικτύωσης... - 33-2.5. Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης (Facebook)...- 36-2.5.1. Εισαγωγή στις Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης (Facebook)...- 36-2.6. Η ίδρυση και η προσφορά του Facebook...- 37-2.7. Το προσωπικό απόρρητο στις Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης... - 41 - (Facebook)... - 41-2.8. Μάρκετινγκ Κοινωνικών Μέσων (Social Media Marketing)...- 42-2.9. Μικρο-εφαρμογές Κοινωνικής Δικτύωσης ως Βασικά Εργαλεία...- 44 - Μάρκετινγκ...- 44-2.10. Ερευνητικό Μοντέλο...- 47-2.11. Παρουσίαση Μεταβλητών/Παραγόντων...- 47-2.12. Παρουσίαση Υποθέσεων...- 48 - Κεφάλαιο 3ο Ερευνητική Μεθοδολογία 3. Ερευνητική Μεθοδολογία...- 50-3.1. Εισαγωγή...- 50-3.2. Πληθυσμός της Έρευνας...- 50-3.3. Μέτρηση Ερευνητικών Παραγόντων...- 50-3.4. Συλλογή δεδομένων... - 51-3.5. Έλεγχος της εγκυρότητας του ερωτηματολογίου... - 51-3.6. Ανάλυση Αξιοπιστίας...- 54 - - 3 -
Κεφάλαιο 4ο Ανάλυση δεδομένων/αποτελέσματα 4. Ανάλυση δεδομένων - αποτελέσματα...- 56-4.1. Εισαγωγή...- 56-4.2. Βασικά στατιστικά μέτρα...- 56-4.3. Ανάλυση Διακύμανσης (ΑΝΟνΑ)...- 58-4.4. χ2 -έλεγχος... - 61 - Συμπεράσματα - Προοπτικές... - 63 - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...- 64 - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...- 69 - - 4 -
Πίνακας Περιεχομένων: Πίνακας 1: Παραγοντική Ανάλυση Τύπων Χρήσης Facebook... - 52 - Πίνακας 2: Παραγοντική Ανάλυση Συμμετοχής Μάρκας και Διαφήμισης... - 53 - Πίνακας 3: Ανάλυση Αξιοπιστίας... - 54 - Πίνακας 4: Βασικά Στατιστικά Μέτρα... - 57 - Πίνακας 5: Χρόνος στο Facebook και παράγοντες... - 58 - Πίνακας 6: Φύλο και παράγοντες... - 58 - Πίνακας 6.1: Φύλο και παράγοντες...- 59 - Πίνακας 7: χ2 -έλεγχος...- 61 - - 5 -
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω, τον επιβλέπων καθηγητή μου κ. Δημητριάδη Ευστάθιο, για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, για την πολύτιμη βοήθεια και την καθοδήγηση του, έτσι ώστε να διεκπεραιωθεί αυτή η εργασία. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές μου για τις πολύτιμες γνώσεις που μου πρόσφεραν, καθ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου. Στην συνέχεια, θα ήθελα να ευχαριστήσω και να αφιερώσω αυτή την προσπάθεια μου στους γονείς μου, Κωνσταντίνο και Ελένη, στα αδέρφια μου, Γεώργιο και Μαγδαληνή, για την αμέριστη και ανιδιοτελή συμπαράσταση τους, και την υποστήριξη τους σε όλα μου τα βήματα, και στο αγόρι μου τον Αλέξανδρο, που ήταν δίπλα μου και με στήριξε σε αυτήν την προσπάθεια μου. - 6 -
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η έξαρση του διαδικτύου και η εμφάνιση του Web 2.0 έφεραν νέα δεδομένα στο Μάρκετινγκ των επιχειρήσεων. Ειδικά η χρήση των κοινωνικών δικτύων άλλαξαν τις ισορροπίες και δημιούργησαν νέες ανάγκες και μεθόδους στην προβολή και την παρουσία μια επιχείρησης στο διαδίκτυο. Τα κοινωνικά δίκτυα καθιέρωσαν το Μάρκετινγκ που επιτρέπει στον καταναλωτή να συμμετέχει ενεργά και να μην είναι απλά παθητικός δέκτης διαφημιστικών μηνυμάτων. Η αλληλεπίδραση διαφημιζόμενου και καταναλωτή και το επιδιωκόμενο και πολύτιμο feedback καθιερώθηκαν από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων. Συνεχώς νέες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αναπτύσσονται, οι οποίες προσφέρουν εφαρμογές και υπηρεσίες προβολής και επικοινωνίας για τις επιχειρήσεις (Κουλούκου και Τουρσουνίδου, 2012). Το Facebook είναι ένας δικτυακός τόπος με έναν συνδυασμό πολλών χρήσιμων εργαλείων, που οι χρήστες χρειάζονται στο διαδίκτυο, επιτρέπει στους χρήστες να κάνουν τα πράγματα που συνήθως μπορεί κανείς να κάνει σε διαφορετικές, ξεχωριστές ιστοσελίδες. Ενώ το Facebook είναι όλα σε ένα μέρος. Το Facebook θεωρεί τον εαυτό του ως μία κοινωνική πλατφόρμα. Το Facebook έχει μια μεγάλη ποικιλία λειτουργιών, η οποία περιλαμβάνει, προσωπικό μήνυμα, ένα τοίχο όπου οι άνθρωποι μπορούν να δημοσιεύσουν δημόσια μηνύματα, προσωπικές πληροφορίες, άλμπουμ με φωτογραφίες με απεριόριστο αποθηκευτικό χώρο, βίντεο, ομάδες, σημειώσεις (που λειτουργεί σαν blog), γεγονότα που επιτρέπουν στους χρήστες να οργανώσουν κοινωνικές εκδηλώσεις. Προσχωρεί στις κοινότητες και στην ανάπτυξη των εφαρμογών που έχουν αναπτυχθεί από τρίτους προγραμματιστές (Hei-Man, 2008). Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο γίνονται δημοφιλής οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, συγκεκριμένα το Facebook αυξάνει τους χρήστες του 200.000χιλ άτομα ανά μέρα, αποτελεί αντικείμενο έρευνας από όλα τα πεδία (Guo, 2008). Το Facebook μέσω των τύπων χρήσης και των εμπορικών σημάτων με τις διαφημίσεις έχει γίνει ένα κερδοφόρο εργαλείο για τις επιχειρήσεις. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε είχε σκοπό την εκτίμηση των παραγόντων που επηρεάζουν τον χρόνο που διαθέτουν καθημερινά οι χρήστες στο Facebook στην Ελλάδα. Αποδεικνύοντας πως μεγάλο ποσοστό των ερωτώμενων απάντησαν ότι οι τύποι χρήσης του Facebook, η συμμετοχή των εμπορικών σημάτων με την διαφήμιση και το προσωπικό απόρρητο που προσφέρει το Facebook δεν επηρεάζουν τον χρόνο χρήσης τους στο - 7 -
Facebook. Ο κύριος στόχος της έρευνας είναι να βοηθήσει τους ερευνητές να αναπτύξουν μια εξελιγμένη αντίληψη για την προσφορά του Facebook. Θα προσπαθήσει παράλληλα να προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες σε όσους ασχολούνται με την προώθηση εμπορικών σημάτων - υπηρεσιών και με πολλές εφαρμογές που τους προσφέρει το Facebook. Στο πρώτο κεφάλαιο δίνεται αναφορά στο διαδίκτυο, ηλεκτρονικές αγορές, ηλεκτρονικό εμπόριο, μελλοντικές προοπτικές του διαδικτύου, e-marketing και για τα κοινωνικά δίκτυα. Στο δεύτερο κεφάλαιο ακολουθεί η εισαγωγή στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και πιο συγκεκριμένα για την περίπτωση του Facebook, συνεχίζει με την παρουσίαση των υποθέσεων. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται η ανάλυση της ερευνητικής μεθοδολογίας ακολουθεί στο τέταρτο κεφάλαιο η ανάλυση των δεδομένων και τέλος, αναφέρω τα συμπεράσματα της έρευνας που έχει διεξαχθεί. - 8 -
Κεφάλαιο 1ο: Διαδίκτυο και Δραστηριότητες - 9 -
1. Εισαγωγή στο Διαδίκτυο 1.1. Ιστορική Αναδρομή του Διαδικτύου Η πρώτη εμφάνιση του διαδικτύου πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 1960 στις Η.Π.Α., όταν το Υπουργείο Άμυνας επιχείρησε να κατασκευάσει ένα δίκτυο επικοινωνιών το οποίο δεν θα κατέρρεε σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου, αλλά θα εξακολουθούσε να λειτουργεί και κάτω από συνθήκες πολέμου, όταν η επίθεση του αντιπάλου θα αχρήστευε το μεγαλύτερο μέρος των τηλεπικοινωνιών. Αποτέλεσμα της έντονης ερευνητικής δραστηριότητας που αναπτύχθηκε ήταν η δημιουργία του πειραματικού δικτύου ARPAnet, από τα αρχικά της υπηρεσίας ARPA - Advanced Research Projects Agency (που αργότερα ονομάσθηκε DARPA - Defence Advanced Research Projects Agency), του αμερικανικού Πενταγώνου (1969). Η έναρξη λειτουργίας του δικτύου έδωσε την δυνατότητα και σε αλλά πειραματικά δίκτυα (στρατιωτικά, πανεπιστημιακά) να συνδεθούν, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των δικτυώσεων της DARPA. Οι ερευνητές αυτοί, ενώ βρίσκονταν σε απομακρυσμένα κέντρα υπολογιστών, μπορούσαν μέσα από το δίκτυο να μοιράζονται μεταξύ τους προγράμματα, βάσεις δεδομένων αλλά και σκληρούς δίσκους υπολογιστών. Το 1971 είχαν ήδη συνδεθεί 23 κόμβοι (hosts), ενώ το 1980 έγιναν 200, με παράλληλη δημιουργία των πρώτων διεθνών συνδέσεων. Η έντονη εξάπλωση της δικτύωσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ιδιαίτερα στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, είχε ως αποτέλεσμα το χωρισμό του ARPAnet σε δύο τμήματα, τα οποία ωστόσο επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Το πρώτο ήταν αποκλειστικά αφιερωμένο σε στρατιωτικές εφαρμογές και ονομαζόταν MILNET. Το άλλο τμήμα περιλάμβανε όλες τις χρήσεις από την πανεπιστημιακή κοινότητα για τη συνέχιση της έρευνας και αρχικά ονομάστηκε DARPA Internet, για να επικρατήσει με την πάροδο του χρόνου η σύντομη ονομασία «δίκτυο του Internet». Ένα νέο γρήγορο δίκτυο, το NSFnet, δημιουργήθηκε το 1985 από το National Science Foundation (NSF) με σκοπό να συνδέσει πέντε κέντρα υπερυπολογιστών μεταξύ τους και με την υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα. Στην Ελλάδα, το ίντερνετ έφτασε στα τέλη της δεκαετίας του '80, χάρη κυρίως σε Έλληνες αποφοίτους αμερικανικών Πανεπιστημίων και επιστήμονες που επέστρεψαν από το εξωτερικό. H αρχή έγινε στην Κρήτη, στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, όπου αναπτύχθηκε η FORTHnet, και έπειτα στο ερευνητικό κέντρο «Δημόκριτος» και το δίκτυο του «Αριάδνη». Στα τέλη της δεκαετίας, όλο και - 10 -
περισσότερες χώρες συνδέονται στο NSFnet, με την Ελλάδα να συνδέεται το 1990. Πανεπιστημιακά ιδρύματα και οργανισμοί δημιουργούν νέα δίκτυα και συνδέονται με το παγκόσμιο δίκτυο, το οποίο σταδιακά αρχίζει να γίνεται γνωστό ως διαδίκτυο και να εξαπλώνεται ραγδαία σε ολόκληρο τον κόσμο. Το διαδίκτυο είναι το μεγαλύτερο δίκτυο στον κόσμο και αποτελείται από υπολογιστές, τα Τοπικά Δίκτυα (Local Area Network - LAN) και τα Δίκτυα Ευρείας Περιοχής (Wide Area Network - WAN), που είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Οι κυριότερες από τις υπηρεσίες που παρέχονται από το διαδίκτυο είναι: το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail), μεταφορά αρχείων με ftp, αναμετάδοση συνομιλίας μέσω διαδικτύου, ομάδες ειδήσεων ή συζήτησης (newsgroup) και ο παγκόσμιος ιστός (www). Ο Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web) παρουσιάστηκε το 1993 από το ελβετικό εργαστήριο CERN. Το www, πρόκειται για ένα σύστημα διασύνδεσης ανάμεσα στο χρηστή και στο διαδίκτυο για τη διανομή εγγράφων, δεδομένων, αρχείων εικόνας, ήχου κ.α.. Τα δεδομένα παρουσιάζονται μέσω ηλεκτρονικών σελίδων, τις ιστοσελίδες, στις οποίες μπορεί να περιηγηθεί οποιοσδήποτε διαθέτει ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οι ιστοσελίδες βασίζονται στο πρωτόκολλο http (Hypertext Transfer Protocol - Πρωτόκολλο Μεταφοράς Υπέρκειμένου). Το 1995, το NSFnet αντικαταστάθηκε και επίσημα από εμπορικά δίκτυα, τα οποία ανήκουν σε εταιρίες παροχής υπηρεσιών διαδικτύου (Internet Service Providers - ISP). Οι χρηστές του PC, είναι σε θέση πλέον με ένα modem να συνδεθούν εύκολα στο «internet», η χρήση του οποίου εκτός από προσιτή γίνεται όλο και φθηνότερη αφού ο ανταγωνισμός των εμπορικών δικτύων ωθεί σε μείωση των τιμών. Τα επόμενα χρόνια όλος ο κόσμος θα συνδεθεί με τον Παγκόσμιο Ιστό (www). Δημιουργούνται εκατομμύρια ιστοσελίδες, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) καθίσταται ένας από τους σημαντικότερους τρόπους επικοινωνίας, δημιουργούνται οι μηχανές αναζήτησης (search engines), αναπτύσσεται το ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce) και άλλοι τομείς όπως η τηλε-ιατρική, τηλε-εργασία, τηλε-εκπαίδευση, κ.α. Το Φεβρουάριο του 1999 ξεκίνησε τη λειτουργία του ένα νέο δίκτυο με την ονομασία Internet2 το οποίο έχει τη δυνατότητα μετάδοσης μεγάλου όγκου πληροφοριών σε ταχύτητες χιλιάδες φορές μεγαλύτερες από αυτές του modem. Μελλοντικά μέσω του Internet2 το οποίο εξαπλώνεται σημαντικά από το 2002 με την εφαρμογή του ΙΡν6, αναμένεται να εμφανιστούν νέες εφαρμογές, όπως η αλληλοεπιδρώμενη τηλεόραση, η εναλλακτική τρισδιάστατη τηλεδιάσκεψη, ο κινηματογράφος κατ απαίτηση και άλλες. Ο πλανήτης είναι δικτυωμένος και με το πέρασμα του χρόνου δικτυώνεται ολοένα και περισσότερο (Διαμαντίκος και Τραντόπουλος, 2006). - 11 -
1.2. Διαδίκτυο (ΙπΙβΓπβΙ) 1.2.1. Ορισμός του Διαδικτύου Το διαδίκτυο αποτελεί μια νέα μορφή επικοινωνίας που με τις καινοτομίες του μεταβάλλει τις παραδοσιακές σχέσεις πομπού - δέκτη, ώστε δίκαια χαρακτηρίζεται ως «επανάσταση» στον χώρο της πληροφόρησης και της επικοινωνίας. Κύρια γνωρίσματα του είναι: Η οικουμενικότητα: ενώνει σε έναν παγκόσμιο ιστό επικοινωνίας όλη την ανθρωπότητα και αποτελεί τον κορμό αυτού που σήμερα αποκαλούμε «οικουμενικό χωριό». Η διαδραστικότητα: επιτρέπει την αλληλεπίδραση πομπού - δέκτη (αμφίδρομη επικοινωνία), παρέχοντας στον χρήστη τη δυνατότητα όχι μόνο να προσλαμβάνει αλλά και να μεταδίδει πληροφορίες σε πλήθος ανθρώπων. Η πολυπλοκότητα: συνδυάζει πολλές διαφορετικές μορφές επικοινωνίας, ενσωματώνοντας στη λειτουργία του όλες τις δυνατότητες των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης (εικόνα, ήχος, γραπτός και προφορικός λόγος) και εισάγοντας νέες. Η ελευθερία: χαρακτηρίζεται από την απουσία οποιασδήποτε μορφής ελέγχου, λογοκρισίας ή περιορισμού στη μετάδοση και πρόσληψη πληροφοριών. Η μεταβλητότητα / ευελιξία: επιτρέπει στους χρήστες να διαμορφώνουν και να εξελίσσουν τις δυνατότητες και τους κανόνες λειτουργίας του με βάση τις ανάγκες και τη δημιουργικότητα τους (Μητσέλος και Μητσέλος, 2011). 1.2.2. Η επικοινωνιακή επανάσταση του Διαδικτύου Είναι αδύνατο να αγνοηθεί το διαδίκτυο στις μέρες μας, αφού ακόμα και αυτοί που δεν έχουν τη δυνατότητα να «διερευνήσουν το διαδίκτυο», δεν μπορούν να παραβλέψουν την ύπαρξη του. Ο αριθμός των χρηστών του διπλασιάζεται κάθε χρόνο και τα ΜΜΕ, έντυπα και ηλεκτρονικά, του παρέχουν μεγάλη δημοσιότητα. Στην πράξη το διαδίκτυο είναι η πρώτη τεχνολογία που απέκτησε τέτοια παγκοσμιότητα. Το διαδίκτυο αποτελεί μια νέα μορφή μαζικής επικοινωνίας. Κι είναι νέα, διότι μεταβάλλει την παθητική θέση που συνήθως είχε ο αποδέκτης στην επικοινωνιακή διαδικασία. Για πρώτη φορά στα χρονικά της μαζικής επικοινωνίας μπορούμε να βρούμε - 12 -
έναν μεγάλο, ενδεχομένως μαζικό, αριθμό ατόμων να μεταδίδει πληροφορίες σ' έναν εξίσου τεράστιο αριθμό ατόμων. Σε πλήρη αντίθεση με την εποχή του Γουτεμβέργιου, όπου μόνον οι τυπογράφοι - εκδότες μπορούσαν να μεταδώσουν πληροφορίες, στην εποχή του διαδίκτυο όποιος διαθέτει έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, ένα μόντεμ και μια τηλεφωνική γραμμή, μπορεί να γίνει εκδότης εφημερίδας, ραδιοφωνικός ή τηλεοπτικός παραγωγός. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία της επικοινωνίας από την εποχή του Γουτεμβέργιου. Πρόκειται για μια νέα οικονομία της πληροφορίας και την απαρχή μια επικοινωνίας που δεν είναι μονόδρομη ή αμφίδρομη, αλλά πολυεπίπεδη, πολυπρόσωπη, μαζική και ταυτόχρονα εξατομικευμένη. Το διαδίκτυο είναι ένα μοναδικό μαζικό μέσο επικοινωνίας γιατί δε σέβεται σύνορα και κυβερνήσεις, είναι παγκόσμιο. Είναι το μέσο που καθιστά τον αποδέκτη της πληροφορίας πομπό και αντίστροφα. Είναι το μέσο στο οποίο οι υπηρεσίες θα πρέπει να αναζητηθούν σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις των συμμετεχόντων στην επικοινωνιακή διαδικασία και είναι, τέλος, το μόνο μέσο που το περιεχόμενό του μπορεί να αλλάξει, καθώς μεταδίδεται, σύμφωνα με τις ανάγκες των χρηστών. Ωστόσο, στο διαδίκτυο, όπως πολλές φορές έχει συμβεί, πολλοί μπορούν να παρέμβουν και να «περάσουν» ψευδή και ανυπόστατα μηνύματα. Στην πράξη ή επί του παρόντος, το «φορτίο» της προστασίας του χρήστη επιβαρύνει τον ίδιο, ο οποίος καλείται να αποφασίσει πόσο αξιόπιστη και χρήσιμη είναι κάθε πηγή ή μήνυμα που περιλαμβάνει. Γεγονός, πάντως, είναι ότι το διαδίκτυο αλλάζει τον κόσμο, όπως τον άλλαξε η τηλεόραση μισό αιώνα πριν. Μετά δυσκολίας εθεωρείτο νέο μέσο πριν από λίγα χρόνια, ενώ τώρα έχει διεισδύσει σε εκατομμύρια νοικοκυριά στον κόσμο, προσφέροντας στους χρήστες του έναν αμέτρητο όγκο πληροφοριών και μια ακατάπαυστη ροή ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, ενώ έχει καταστεί φορέας της νέας οικονομίας στις διεθνείς χρηματαγορές (Μητσέλος και Μητσέλος, 2011). 1.2.3. Θετικά και αρνητικά του Διαδικτύου Θετικά του διαδικτύου: Πνεύμα / Εκπαίδευση ^ απόκτηση γνώσεων ^ αποθήκευση πληροφοριών ^ πρόσβαση σε κάθε πηγή πληροφόρησης ^ διεύρυνση πνευματικών οριζόντων - 13 -
ενδιαφέρον και ελκυστικότερο το μάθημα στο σχολείο ^ εξοικείωση των νέων με τις δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας Πολιτισμός ^ δυνατότητα πρόσβαση σε: μουσεία ιστορικά μνημεία πινακοθήκες βιβλιοθήκες Πανεπιστήμια ^ δυνατότητα δημιουργίας: μουσική σύνθεση ζωγραφική αρχιτεκτονική (εικονική πραγματικότητα) Διακρατικό επίπεδο ^ ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων επικοινωνία λαών / ο πλανήτης... μεγάλο χωριό ^ ο άνθρωπος του εθνικού ναρκισσισμού / καλλιέργεια διεθνιστικής συνείδησης Ψυχαγωγία ^ ενημέρωση για ψυχαγωγικά θέματα ^ δημιουργικά παιχνίδια ^ επικοινωνία με άτομα σε όλον τον κόσμο ^ εκτόνωση ^ μουσική, ταινίες Επιστήμη προαγωγή έρευνας / μελέτες ^ ακριβείς μετρήσεις αναλύσεις στοιχείων ^ διαστημική έρευνα ^ πρόοδος ιατρική - 14 -
αξονικές / τηλε-συνεδρία εξ αποστάσεως χειρουργικές επεμβάσεις Οικονομία ^ όλο το οικονομικό σύστημα λειτουργεί με τη βοήθεια των Η/Υ: χρηματιστήριο, συναλλαγές, τραπεζικό σύστημα. ^ δυνατότητα αγοράς προϊόντων ^ δυνατότητα διαφήμισης ^ διαφήμιση της χώρας... ανάπτυξη τουρισμού Εργασία ^ μείωση χρόνου ^ μείωση ανθρώπινου μόχθου ^ οι μη δημιουργικές εργασίες αναλαμβάνονται από τους Η/Υ ^ ανάπτυξη της βιομηχανίας / ρομπότ -> αύξηση + βελτίωση της παραγωγής Πολιτική - δημόσια διοίκηση ^ μείωση γραφειοκρατίας -> μείωση ρουσφετιού ^ καλύτερη λειτουργία δημοσίων υπηρεσιών -> καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών -> βελτίωση σχέσης πολίτη - κράτους ^ μείωση φοροδιαφυγής -> καλύτερη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού ^ διευκόλυνση κυκλοφορίας οχημάτων... ^ διακρατική συνεργασία για την πάταξη του εγκλήματος ^ όταν ο Η/Υ καταστεί μαζικό αγαθό -> η δημοκρατία μπορεί να γίνει πιο άμεση έκφραση της λαϊκής βούλησης για καθημερινά ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος, έμμεσο δημοψήφισμα (Γκανέτσος, 2010). Αρνητικά του διαδικτύου: Προβλήματα υγείας ^ όραση ^ νευρικοί κλονισμοί κρίσεις επιληψίας - 15 -
Ψυχικά προβλήματα ^ απομόνωση / εσωστρέφεια -> κοινωνικές διαστάσεις: διάβρωση σχέσεων / αδιαφορία για τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις για κάποιους (λίγους ακόμα) πρωτο-εισερχόμενους στο διαδίκτυο ο Η/Υ φετίχ / κέντρο ζωής / εθισμός / εξάρτηση / εγκλωβίζει σ'ένα ψεύτικο κόσμο/ βιώνουν την πραγματικότητα μόνο μέσω του υπολογιστή. Ηθικά προβλήματα ^ δυνατότητα πρόσβασης σε «ακατάλληλο υλικό» πορνό βία / μεθόδους τρομοκρατίας κυκλώματα παιδεραστίας διακίνηση ναρκωτικών παραθρησκευτικές οργανώσεις ^ παραβίαση ιδιωτικής ζωής, ευτελισμός κάποιων προσωπικοτήτων Πνεύμα αδράνεια ^ σπατάλη χρόνου ^ παθητικότητα ^ τυποποίηση κίνδυνος προπαγάνδας ^ αδιαφορία για κάθε άλλη πνευματική δραστηριότητα ^ στην εκπαίδευση υποβιβάζεται ο ρόλος του δασκάλου Κράτος ^ επίδοξοι εισβολείς μπορούν να οδηγήσουν σε κατάρρευση μηχανισμούς, συστήματα ενός κράτους -> οικονομικό - αμυντικό σύστημα, αρχεία αστυνομίας ^ τελειοποίηση οπλικών συστημάτων - 16 -
Οικονομία S οικονομικά εγκλήματα S οικονομικός εκβιασμός των κατόχων, αφού σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα αναγκάζονται να ανανεώσουν τον εξοπλισμό τους Εργασία S ανεργία / παραμερισμός ανθρώπινου δυναμικού S μηχανοποίηση / αυτοματοποίηση (Γκανέτσος, 2010). 1.2.4. Η χρήση του Διαδικτύου Το παρατηρητήριο για την κοινωνία της πληροφόρησης παρακολουθεί, σε ετήσια βάση, την εξέλιξη των δεικτών που σχετίζονται με την διείσδυση του διαδικτύου στα ελληνικά νοικοκυριά και το σύνολο του πληθυσμού γενικότερα.. Η παρούσα αναφορά συνοψίζει τα κυριότερα αποτελέσματα για το 2010 (χρήση το τελευταίο τρίμηνο), όπως ανακοινώθηκαν από την Eurostat. Το διαδίκτυο μπαίνει σε ολοένα και περισσότερα σπίτια χρόνο με το χρόνο, έχοντας πλέον καλύψει σχεδόν το ήμισυ του συνόλου. Έτσι, το 40% των Ελλήνων νοικοκυριών διέθετε το 2010 σύνδεση στο διαδίκτυο, ενώ αν εστιάσουμε σε ευρυζωνικές συνδέσεις αποκλειστικά, το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώνεται στο 41%. Περνώντας λοιπόν σε επίπεδο χρηστών, και με βάση τα κύρια δημογραφικά τους χαρακτηριστικά, προκύπτει ότι πιο έντονη χρήση του διαδικτύου κάνουν: S Άνδρες S Οι νέοι ηλικίας 16-24 S Τα άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου και S Οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων Το 2010, 1 στους 2 Έλληνες δήλωσε ότι χρησιμοποιεί Η/Υ και το 44% ότι έκανε χρήση του διαδικτύου. Σημαντικό είναι πλέον και το ποσοστό των πολιτών που χρησιμοποιούν υπηρεσίες 3ης γενιάς (3G). Συγκεκριμένα, 1 στους 4 φέρεται να έχει κάνει χρήση υπηρεσιών δεδομένων 3G, είτε μέσω κινητού τηλεφώνου είτε μέσω σύνδεσης του φορητού τους υπολογιστή με τη χρήση καρτών (usb sticks) για πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω των δικτύων κινητής τηλεφωνίας. Επίσης, αναφέρεται στους πιο ενεργούς χρήστες, όπου το 41% των - 17 -
Ελλήνων συνδέονταν, τουλάχιστον σε εβδομαδιαία βάση στο διαδίκτυο, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 7,9% σε σχέση με το 2009, και το 24% σε σχέση με το 2008. η απόσταση από το αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο παραμένει, ωστόσο, σταθερή κατά τα τελευταία χρόνια και είναι της τάξης των 20-25 ποσοστιαίων μονάδων. Επίσης, το 45% των Ελληνικών νοικοκυριών διαθέτει σύνδεση στο διαδίκτυο, έναντι 70% κατά μέσο όρο στην Ευρώπη. Από τα νοικοκυριά που δεν έχουν σύνδεση, η πλειοψηφία προβάλλει ως κυριότερο λόγο την έλλειψη ενδιαφέροντος για τις πληροφορίες του διαδικτύου (34%) και την έλλειψη δεξιοτήτων χρήσης (34%). Ενώ πολύ μικρό ποσοστό εκφράζει την ανησυχία για την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων (2%) (Βέργη, 2011). Οι λόγοι που δεν συνδέονται οι άνθρωποι στο διαδίκτυο είναι οι εξής: S 34% -> οι πληροφορίες που υπάρχουν στο διαδίκτυο δε τους είναι χρήσιμες και δεν τους ενδιαφέρουν S 33% -> δήλωσε λόγω έλλειψης ικανοτήτων S 19% -> δε θέλει, διότι το θεωρεί το περιεχόμενο επιζήμιο S 13% -> άλλος λόγος S 12% -> το κόστος του εξοπλισμού είναι υψηλό S 10% -> δήλωσε ότι το κόστος πρόσβασης είναι υψηλό S 7% -> πρόσβαση στο διαδίκτυο από κάπου αλλού S 2% -> προσωπικοί λόγοι, ασφάλειας προσωπικών δεδομένων S 1% -> λόγω σωματικής αναπηρίας Ο τόπος πρόσβασης στο διαδίκτυο: S 86% -> σπίτι S 37% -> χώρος εργασίας S 13% -> σπίτια φίλων/συγγενών S 9% -> εκπαιδευτικοί χώροι S 9% -> internet café S 3% -> wi-fi hotspots Οι λόγοι για τους οποίους συνδέονται: S 81% -> αναζήτηση πληροφοριών για προϊόντα και υπηρεσίες S 73% -> αποστολή/λήψη ηλεκτρονικού ταχυδρομείο (e-mail) S 64% -> εκμάθηση και εκπαίδευση - 18 -
S 57% -> ανάγνωση εφημερίδων/περιοδικών S 54% -> αναζήτηση πάσης φύσεως πληροφορίες με σκοπό την απόκτηση γνώσης S 50% -> αναζήτηση πληροφοριών για θέματα υγείας S 41% -> κατέβασμα παιχνιδιών, εικόνων, μουσικής και ταινιών S 40% -> web τηλεόραση S 30% -> συναλλαγή με δημόσιες υπηρεσίες S 22% -> τηλεφωνία, βιντεοκλήσεις S 20% -> παραγγελία αγαθών ή υπηρεσιών S 14% -> αναζήτηση εργασίας S 13% -> για τραπεζικές συναλλαγές S 5% -> συμμετοχή σε online εκπαιδευτικά προγράμματα S 4% -> συνδρομή σε υπηρεσίες ενημέρωσης S 1% -> για πώληση αγαθών ή υπηρεσιών (π.χ. μέσω δημοπρασιών) (Βέργη, 2011). 1.2.5. Οι προοπτικές του Διαδικτύου Α) Κοινωνικά δίκτυα: Ο πρώτος οδηγός που προκύπτει είναι σαφώς μια μεταστροφή από το Web 2.0 για τη διασκέδαση στο Web 2.0 για την παραγωγικότητα και τις υπηρεσίες. Web 2.0 για τη διασκέδαση, είναι όλα σχετικά με την κοινωνική δικτύωση. Είναι, σήμερα, μια από τις γρηγορότερες εξελίξεις του διαδικτύου και έχει, επίσης, τη δυνατότητα να συνδέσετε το μυλό και τη δημιουργικότητα των επιχειρήσεων σε μια κλίμακα που ποτέ πριν δεν είχαμε επιτύχει ή ακόμη φανταστεί. Η τεράστια δύναμη της δικτύωσης που προσφέρει το διαδίκτυο, παρέχει τη δυνατότητα να φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα των πληροφοριών σχετικά με τη συλλογική συμπεριφορά και τις ανάγκες ενός πληθυσμού. Το Web 2.0 για δικτύωση στον επιχειρησιακό κόσμο παρουσιάζει την προοπτική της διαλειτουργικότητας μεταξύ των διαφόρων επιχειρηματικών τομέων. Αυτή είναι μια σημαντική ευκαιρία, ειδικά για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, επειδή όλο και πιο πολύπλοκες και υψηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα και υπηρεσίες, θα εφαρμοστούν με κατάλληλη συνεργασία της πληθώρας των επιχειρηματικών παραγόντων. - 19 -
Β) Το Διαδίκτυο των πραγμάτων: Μια δεύτερη σημαντική κινητήρια δύναμη για το μέλλον του διαδικτύου, είναι η δημιουργία ενός διαδικτύου των πραγμάτων. Σύντομα, το διαδίκτυο που σήμερα συνδέει υπολογιστές, κεντρικούς υπολογιστές και ιστοσελίδες, θα ξεκινήσει τη σύνδεση εκατομμυρίων αντικειμένων και συσκευών κάθε είδους. Οι επιπτώσεις ενός τέτοιου εκτεταμένου συστήματος, σίγουρα θα είναι, νέες μορφές εφαρμογών που θα εμφανιστούν στη ζωή μας και θα συνδυάζουν στοιχεία από τον εικονικό κόσμο, με την αντίληψη του φυσικού κόσμου. Οι οικονομικές προοπτικές είναι πολύ σημαντικές, σε μια εκτιμώμενη παγκόσμια αγορά των 30 δις μέχρι το 2016 μόνο για τον τομέα των εφαρμογών RFID (RadioFrequency Identification). Η αυξανόμενη νοημοσύνη και η σύνδεση των αντικειμένων και των συσκευών θα είναι πρωταρχικής σημασίας για τους πολίτες μας, δεδομένου ότι ανοίγει νέες προοπτικές για μεγαλύτερη δυνατότητα πρόσβασης και τους δίνουν περισσότερο έλεγχο της ζωής τους. Σημαντικά οφέλη μπορούν, επίσης, να υπολογιστούν για την καλύτερη διανομή και κατανάλωση ενέργειας, των περιβαλλοντικών ελέγχων, των αστικών μεταφορών, των υπηρεσιών υγείας και περίθαλψης, και ούτω καθεξής. Αλλά για να επιτευχθεί η υπόσχεση του διαδικτύου των πραγμάτων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και η βιομηχανία πρέπει να δουλέψουμε εντατικά, τόσο από πλευράς αρχιτεκτονικής, προτύπων, ασφάλειας όσο και διακυβέρνησης. Δεν μπορούμε απλά να αγνοήσουμε την προστασία της ιδιωτικής ζωής και τα ζητήματα που σχετίζονται με τη διακυβέρνηση του διαδικτύου των αντικειμένων. Γ) Mobile internet: Μια τρίτη βασική τάση είναι ότι, το διαδίκτυο μπαίνει στην κινητή τηλεφωνία. Η εμφάνιση ενός ασύρματου ιστού (web) γίνεται πραγματικότητα, κάτω από τη συνδυασμένη επιρροή δύο παραγόντων. Η διαθεσιμότητα των έξυπνων κινητών τηλεφώνων (smartphones), των οποίων η διείσδυση αυξάνεται πολύ γρήγορα, ωθεί το Mobile Internet σε υψηλότερη χρήση, μεγαλύτερη από δέκα φορές σε σχέση από αυτή μέσω των λιγότερο περίπλοκων κινητών τηλεφώνων. Αυτό επιτρέπεται από την εμφάνιση πραγματικών ευρυζωνικών κινητών δικτύων, για τις περιπτώσεις που οι πάροχοι κινητής τηλεφωνίας έχουν εφαρμόσει δίκτυα τρίτης γενιάς (3G), και υπάρχουν περισσότερα από 220 τέτοια δίκτυα σε 100 χώρες, έχουν δει την κίνηση δεδομένων να αυξάνεται κατακόρυφα σε ελάχιστο χρόνο. Και μπορείτε να φανταστείτε πώς θα ήταν η ανάπτυξη του Mobile Internet με πιο προσιτές τιμές, ιδίως για την περιαγωγή εκτός συνόρων. - 20 -
Σήμερα, ο όγκος της κίνησης δεδομένων σε υψηλής ταχύτητας κινητά δίκτυα είναι, κατά μέσο όρο, τρεις έως τέσσερις φορές μεγαλύτερος από τον όγκο κίνησης των υπηρεσιών φωνής. Επομένως, είναι κρίσιμο να απελευθερωθεί το απαραίτητο φάσμα ραδιοσυχνοτήτων για υψηλής ταχύτητας ασύρματη πρόσβαση στο διαδίκτυο, ώστε να εξασφαλιστεί ένα επαρκές επίπεδο ανταγωνισμού και να ενθαρρυνθεί η συντονισμένη κατανομή για να δημιουργηθεί οικονομία κλίμακας. Για να κάνουμε το Mobile Internet να γίνει μια οικονομική πραγματικότητα για τους Ευρωπαίους, πρέπει, για παράδειγμα, να δώσουμε μεγάλη προσοχή ώστε να εξασφαλίσουμε, ότι τα σύνορα περιαγωγής που υφίστανται στην Ευρώπη έχουν αρχίσει να μειώνονται σταδιακά (Reding, 2009). 1.3. Ηλεκτρονικές Αγορές 1.3.1. Ορισμοί των Ηλεκτρονικών Αγορών Ο Bakos (1991) ανέπτυξε ίσως την πρώτη θεωρία σχετικά με το ρόλο των ηλεκτρονικών αγορών. Υιοθετώντας την άποψη του ψηφιακού μεσάζοντος, περιέγραψε τη λειτουργία των ψηφιακών ανταλλαγών από την άποψη του συγκεράσματος - αντιστοίχησης αγοραστών και πωλητών, διευκολύνοντας τις συναλλαγές, και παρέχοντας ένα νομικό υπόβαθρο για τις απευθείας (direct) συναλλαγές. Πιο αναλυτικά, για τον Bakos (1991), μία ηλεκτρονική αγορά είναι ένα διοργανωσιακό πληροφοριακό σύστημα που επιτρέπει σε αγοραστές και προμηθευτές να ανταλλάξουν πληροφορία για τιμές και προσφορές προϊόντων, το οποίο επίσης διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφορίας, αγαθών, υπηρεσιών και πληρωμών. Σύμφωνα με τον Bakos (1998), οι αγορές διαδραματίζονται ουσιώδη ρόλο στην οικονομία, διευκολύνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών, αγαθών, υπηρεσιών και πληρωμών. Κατά την διαδικασία αυτή, δημιουργούν οικονομική αξία για αγοραστές, πωλητές, διαμεσολαβητές αγορών και για την κοινωνία γενικά. Σύμφωνα με τους Kaplan και Sawhney (2000) μία ηλεκτρονική αγορά (ένα e- marketplace) είναι απλά ένα σημείο συνάντησης όπου προμηθευτές και αγοραστές μπορούν να αλληλεπιδρούν online. Για τους Lipis et al. (2000), είναι μία λύση βασισμένη στο διαδίκτυο η οποία συνδέει επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να αγοράσουν και να πουλήσουν σχετικά προϊόντα ή υπηρεσίες αναμεταξύ τους. - 21 -
Η βασική θέση για διεξαγωγή συναλλαγών ΗΕ είναι η ηλεκτρονική αγορά. Μια ηλεκτρονική θέση αγορών, στη οποία συναντώνται και διεξάγουν διάφορους τύπους συναλλαγών πωλητές και αγοραστές. Οι πελάτες ανταλλάσουν αυτά τα αγαθά και τις υπηρεσίες με χρήματα (ή με άλλα αγαθά και υπηρεσίες, αν γίνονται εμπορικές ανταλλαγές). Οι λειτουργίες μιας ηλεκτρονικής θέσης αγορών είναι ίδιες με τις λειτουργίες μιας φυσικής θέσης αγορών. Ωστόσο, τα συστήματα πληροφορικής τείνουν να κάνουν τις αγορές περισσότερο αποδοτικές, παρέχοντας περισσότερο ενημερωμένες πληροφορίες σε αγοραστές και σε πωλητές (Turban et al., 2008). 1.3.2. Κατηγορίες Ηλεκτρονικών Αγορών Υπάρχουν διάφορες κατηγοριοποιήσεις ηλεκτρονικών αγορών. Σύμφωνα με την πλευρά της διεπιχειρησιακής επικοινωνίας που δημιουργεί την ηλεκτρονική διεπιχειρηματική αγορά και καλεί τις άλλες πλευρές σε συναλλαγή, οι αγορές διακρίνονται σε τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες οι οποίες φαίνονται παρακάτω: S Αγορές καθοδηγούμενες από αγοραστές (buyer-driven) S Αγορές καθοδηγούμενες από προμηθευτές (seller-driven) S Ανεξάρτητες αγορές (independent) S Αγορές καθοδηγούμενες από παροχείς τεχνολογικών εφαρμογών (technology providers) (Κιοσές και Τοπαγλίδου, 2007). Με βάση τον τύπο B2B επιχειρηματικού μοντέλου διακρίνουμε: S Sell side: ένας πωλητής, πολλοί αγοραστές S Buy side: ένας αγοραστής, πολλοί πωλητές S Exchanges: many sellers: πολλοί πωλητές, πολλοί αγοραστές S Συνεργατικό εμπόριο (collaborative commerce): Επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφορίας, σχεδιασμού και προγραμματισμού ανάμεσα σε επιχειρηματικούς συνεργάτες (Κιοσές και Τοπαγλίδου, 2007). Ανάλογα με τις αγορές στις οποίες δραστηριοποιούνται: S Κάθετες ηλεκτρονικές αγορές (σε έναν μόνο κλάδο) S Οριζόντιες ηλεκτρονικές αγορές (σε πολλούς κλάδους) (Κιοσές και Τοπαγλίδου, 2007). - 22 -
1.3.3. Ελληνικές Ηλεκτρονικές Αγορές Οι πρώτες ελληνικές ηλεκτρονικές αγορές έκαναν την εμφάνιση τους το 2000. Δύο από αυτές, η Business Exchanges και η CosmoOne, δημιουργήθηκαν από σημαντικές τράπεζες και επιχειρήσεις παροχής τηλεπικοινωνιών και χρησιμοποιούνται για την προμήθεια ποικίλων προϊόντων, συμπεριλαμβανομένου του αυτοματισμού γραφείου, του εξοπλισμού ΙΤ και άλλων, ενώ έχουν αυξήσει σημαντικά τον όγκο των B2B συναλλαγών σε αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ. Η τάση αύξησης τους είναι υπαρκτή και αναμένεται αυτές τις πρωτοβουλίες να αυξηθούν περαιτέρω, τόσο σε αριθμό ηλεκτρονικών αγορών με την ίδρυση και λειτουργία νέων ηλεκτρονικών αγορών όσο και στον όγκο συναλλαγών αυτών (ήδη υπαρχουσών και νέων) (Κιοσές και Τοπαγλίδου, 2007). 1.4. Ηλεκτρονικό Εμπόριο (ΗΕ) 1.4.1. Ορισμός του Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ΗΕ) Το Ηλεκτρονικό εμπόριο περιγράφει την διαδικασία αγοράς πώλησης, μεταφοράς ή ανταλλαγής προϊόντων, υπηρεσιών και/ ή πληροφοριών μέσω δικτύων υπολογιστών, περιλαμβανομένου και του Internet (Διαδικτύου). Το Ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να οριστεί από τις παρακάτω σκοπιές: > Επιχειρησιακή διεργασία. Από την σκοπιά των επιχειρησιακών διεργασιών, το ηλεκτρονικό εμπόριο αφορά στην εκτέλεση των εργασιών με ηλεκτρονικό τρόπο, ολοκληρώνοντας επιχειρησιακές διεργασίες μέσω ηλεκτρονικών δικτύων, και έτσι αντικαθιστώντας με πληροφορίες για φυσικές επιχειρησιακές διεργασίες. > Εξυπηρέτηση. Από την σκοπιά των υπηρεσιών, το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι ένα εργαλείο που απευθύνεται στην επιθυμία των κυβερνήσεων, των εταιρειών, των πελατών και της διοίκησης να περικόψουν το κόστος των υπηρεσιών και ταυτόχρονα να βελτιώσουν την ποιότητα της εξυπηρέτησης πελατών και να αυξήσουν την ταχύτητα της εξυπηρέτησης. > Εκπαίδευση. Από την σκοπιά της εκπαίδευσης, το ηλεκτρονικό εμπόριο παρέχει την δυνατότητα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης online σε σχολεία, πανεπιστήμια και σε άλλους οργανισμούς, περιλαμβανομένων και των επιχειρήσεων. - 23 -
> Συνεργατική. Από την σκοπιά της συνεργασίας, το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι πλαίσιο για διεπιχειρησιακή και ενδοεπιχειρησιακή συνεργασία. > Κοινωνική. Από την κοινωνική σκοπιά, το ηλεκτρονικό εμπόριο παρέχει μια θέση συγκέντρωσης μελών της κοινωνίας για εκμάθηση, συνδιαλλαγή και συνεργασία. Ο δημοφιλέστερος τύπος κοινότητας είναι τα κοινωνικά δίκτυα, όπως το Facebook, MySpace (Turban et al., 2008). 1.5. Ηλεκτρονικό Μάρκετινγκ και Διαδίκτυο 1.5.1. Ορισμός του Ηλεκτρονικού Μάρκετινγκ (e-marketing) Το μάρκετινγκ διαδικτύου, επίσης καλούμενο on-line marketing ή e-marketing, είναι στην ουσία το μάρκετινγκ στο χώρο του Internet. Το μάρκετινγκ που χρησιμοποιεί την τεχνολογία πληροφορικής με σκοπό να αυξήσει την αποδοτικότητα και να μεταφορτώσει τις στρατηγικές μάρκετινγκ για να δημιουργήσει επιχειρηματικά μοντέλα που αυξάνουν την αξία για τον πελάτη και/ή την κερδοφορία για την επιχείρηση. Σε μια προσπάθεια ορισμού του e-marketing θα λέγαμε ότι περιλαμβάνει τη χρήση ηλεκτρονικών δεδομένων και εφαρμογών για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση. S της σύλληψης της επιχειρηματικής ιδέας για νέα αγαθά, υπηρεσίες, ή ιδέες S της διανομής S της προβολής και S της τιμολόγησης των νέων αυτών αγαθών, υπηρεσιών, ή ιδεών, με σκοπό να δημιουργηθούν ανταλλαγές οι οποίες θα ικανοποιούν αμοιβαία τους σκοπούς τόσο των αγοραστών όσο και της επιχείρησης (Διαμαντάκης, 2011). 1.5.2. Μάρκετινγκ και Διαδίκτυο Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα μερικών κοινών αποδεκτών εντολών διαφήμισης στο Internet είναι ότι οι διαφημίσεις πρέπει να είναι ελκυστικές. Στα μαζικά μέσα, οι διαφημίσεις πρέπει να είναι έγχρωμες για να ελκύουν την προσοχή του αναγνώστη. Στο Internet, αυτή η αρχή μπορεί να υλοποιηθεί υιοθετώντας διαλογικό και κινούμενο περιεχόμενο, που μπορεί να ελκύει την προσοχή του επισκέπτη και να του κάνει να θέλει να επιστρέψει. Οι διαφημίσεις πρέπει να στοχεύουν σε συγκεκριμένες ομάδες ή σε μεμονωμένους καταναλωτές. Οι διαφημίσεις πρέπει να προσαρμόζονται και να μιλούν σε προσωπικό επίπεδο. - 24 -
Το περιεχόμενο πρέπει να είναι πολύτιμο για τους καταναλωτές. Οι ιστοσελίδες πρέπει να παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες, αποφεύγοντας άχρηστα και μεγάλα αρχεία που επιβραδύνουν τον χρόνο φόρτωσης. Οι διαφημίσεις πρέπει να δίνουν έμφαση στο εμπορικό σήμα και στην εικόνα της εταιρίας. Οι διαφημίσεις πρέπει να δίνουν έμφαση στο πώς η εταιρία σας και τα προϊόντα και οι υπηρεσίες της διαφέρουν από το ανταγωνισμό. Οι διαφημίσεις πρέπει να είναι τμήμα μιας συνολικής στρατηγικής marketing. Οι εταιρίες πρέπει να συμμετέχουν ενεργά σε όλους τους τόπους δραστηριοτήτων του Internet όπως οι on line διαφημίσεις πρέπει να συντονίζονται με τις off line διαφημίσεις. Οι διαφημίσεις πρέπει να συνδέονται ομαλά με την διαδικασία παραγγελίας. Όταν ο πελάτης ενδιαφερθεί, αφού δει τις διαφημίσεις, τα διαφημιστικά αντικείμενα πρέπει να μπορούν να παραγγελθούν και να πληρωθούν με εύκολο τρόπο, κατά προτίμηση on line. Η επιτυχημένη σχεδίαση δικτυακών τόπων είναι μια τέχνη και μια επιστήμη. Είναι στην πραγματικότητα μια δύσκολη εργασία (Τζιάστα, 2011). 1.5.3. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα/προβλήματα του Ηλεκτρονικού Μάρκετινγκ (e-marketing) Πλεονεκτήματα του Ηλεκτρονικού Μάρκετινγκ: Τα πλεονεκτήματα του e-marketing είναι αρκετά. Άμεση επικοινωνία με τους πελάτες. Με ελκυστικές και καλά δομημένες παρουσιάσεις των προϊόντων, υπηρεσιών και των εφαρμογών τους, δίνεται μια ολοκληρωμένη εικόνα στους πελάτες. Με αποτέλεσμα τη μείωση του κύκλου των πωλήσεων και τη μείωση του κόστους ενημέρωσης και επικοινωνίας. Δίνεται η δυνατότητα σε κάθε μεγέθους επιχείρηση να απευθυνθεί στην παγκόσμια αγορά, μια αγορά εκατομμυρίων καταναλωτών Ευελιξία, προσαρμογή της επιχείρησης στις αλλαγές της αγοράς (αλλαγή τιμών, καθορισμός βραχυχρόνιων προσφορών, δοκιμές προϊόντων, κ.α.) η ενημέρωση των στοιχείων σε μια ηλεκτρονική σελίδα είναι εύκολη και ταχύτατη. Αντίθετα, αν η εταιρία θελήσει να ενημερώσει τον έντυπο κατάλογο και να τον διανείμει, το κόστος και ο χρόνος που θα χρειαστούν είναι σαφώς μεγαλύτερα. On line παράδοση πληροφοριακού υλικού και άλλων προϊόντων (π.χ. λογισμικού, ηλεκτρονικών εφημερίδων κ.α.). οι on line συνεργασίες με άλλες επιχειρήσεις, το δίκτυο διανομής, οι μεσάζοντες, οι αντιπρόσωποι, οι πωλητές μπορούν να επικοινωνήσουν καθημερινά και να ζητούν πληροφορίες για τα προϊόντα. Δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με τους προμηθευτές. Δυνατότητα άμεσης παρακολούθησης των ανταγωνιστικών - 25 -
προϊόντων. Χαμηλότερο κόστος προϊόντος και μικρότερος χρόνος παράδοσης (Τζιάστα, 2011). Μειονεκτήματα/προβλήματα του Ηλεκτρονικού Μάρκετινγκ: Η εξέλιξη και η ανάπτυξη του μάρκετινγκ και των πωλήσεων από το διαδίκτυο δεν υπήρχε και τόσο μεγάλη, όσο αναμένονταν, με αποτέλεσμα για τις περισσότερες επιχειρήσεις στην Ελλάδα να σημαίνει απλά την παρουσία τους με μια ηλεκτρονική σελίδα. Το πλήθος των διευκολύνσεων που παρέχει το διαδίκτυο και η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου συνοδεύεται από μια σειρά προβληματισμών ή μύθων οι σημαντικότεροι, από τους οποίους παρουσιάζονται παρακάτω. Δεν έχουν όλοι οι υποψήφιοι πελάτες ή η αγορά - στόχος πρόσβαση στο διαδίκτυο, οπότε στο στάδιο τουλάχιστον της σημερινής εξέλιξης, δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί από μόνο του ως αποκλειστικό μέσο προώθησης των προϊόντων, παρά μόνον συμπληρωματικά πέραν των κλασικών μέσων. Στα περισσότερα προϊόντα, ειδικότερα αυτά με υλική υπόσταση, η συναλλαγή ολοκληρώνεται με την φυσική παράδοση των προϊόντων με τις κλασικές μεθόδους του ταχυδρομείου ή των ιδιωτικών εταιριών διανομής εμπορευμάτων. Η έλλειψη κάποιου κεντρικού συντονισμού και ευρετηρίου που να εγγυάται την ταχύτητα, την αξιοπιστία και τη διαθεσιμότητα του δικτύου (device certification). Το Internet δεν διαθέτει (ούτε έχει τέτοιο σκοπό) κάποιο κεντρικό σύστημα ταξινόμησης και ελέγχου και η οργάνωση στις μηχανές αναζήτησης δεν διευκολύνει πάντα τον εντοπισμό των πληροφοριών, που επιθυμεί ο χρήστης. Δεν υπάρχει η δυνατότητα να επιλέγει η επιχείρηση τον αποδέκτη, αλλά ο αποδέκτης μάλλον επιλέγει να επικοινωνήσει με την επιχείρηση. Το ίδιο δηλαδή στοιχείο που αναφέρθηκε ως πλεονέκτημα, καθόσον επιτρέπει την ελεύθερη επιλογή του αποδέκτη, γεγονός που σημαίνει την ύπαρξη ενδιαφέροντος και τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης με την επιχείρηση, τώρα μπορούμε να το εκλάβουμε και ως μειονέκτημα, σε σχέση με τα μέσα προώθησης προϊόντων. Συγχρόνως, θα πρέπει κατά τη διαμόρφωση του μηνύματος να ληφθούν υπόψη οι διαφοροποιήσεις του κοινού ως προς την γλώσσα, τη νοοτροπία και τα λοιπά χαρακτηριστικά. Μειώνεται η επικοινωνία ανθρώπου με άνθρωπο. Ο ανθρώπινος παράγοντας, ενώ υπάρχει, είναι ουσιαστικά κρυμμένος πίσω από τις πληροφορίες, που δίνει η σελίδα. Δεν κατασκευάζει κανείς μια ηλεκτρονική σελίδα και την ξεχνάει. Η ηλεκτρονική παρουσία - 26 -
απαιτεί τη συνεχή φροντίδα για τη διατήρηση, της ελκυστικότητας και τη συγκέντρωση του ενδιαφέροντος των χρηστών, ώστε να την επιλέξουν (Τζιάστα, 2011). 1.6. Κοινωνικά Δίκτυα 1.6.1. Ορισμοί Κοινωνικών Δικτύων Τα Κοινωνικά Δίκτυα είναι μία κοινωνική δομή η οποία αποτελείται από συνδέσεις κόμβων και κόμβους οι οποίοι εκπροσωπούν φυσικά πρόσωπα ή οργανισμούς. Οι συνδέσεις των κόμβων αναπαριστούν τις σχέσεις οι οποίες συνδέουν τις κοινωνικές μονάδες του δικτύου. Οι σχέσεις αυτές μπορεί να είναι φιλίες, κοινά ενδιαφέροντα, κοινά οράματα, εμπορικές συναλλαγές και οτιδήποτε μπορεί να συνδέσει δύο ή περισσότερους ανθρώπους στην καθημερινότητα της πραγματικής μας διαβίωσης. Άλλωστε η εικονική ζωή του διαδικτύου τείνει να προσομοιώσει εκφάνσεις και συμπεριφορές της πραγματικής ζωής. Θα μπορούσαμε λοιπόν να ορίσουμε τα κοινωνικά δίκτυα σαν τα «πολυδιάστατα συστήματα επικοινωνίας και διαμόρφωσης της ανθρώπινης πρακτικής και της κοινωνικής ταυτότητας» (Χτούρης, 2004). Οι Walker et al. (1977), όρισαν ως κοινωνικό δίκτυο το άθροισμα των προσωπικών επαφών μέσω των οποίων το άτομο διατηρεί την κοινωνική του ταυτότητα, λαμβάνει συναισθηματική υποστήριξη, υλική ενίσχυση και συμμετοχή στις υπηρεσίες, έχει πρόσβαση στις πληροφορίες και δημιουργεί νέες κοινωνικές και επαγγελματικές επαφές. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι η εφαρμογή ενός δικτύου ή πιο σχηματικά ενός πολύπλοκου γράφου που συνδέει ανεξάρτητες μονάδες με δεσμά κοινωνικής φύσης. Τα δίκτυα αυτά εφαρμόζονται σε πολλαπλά επίπεδα οικογενειακά, εθνικά, διαπολιτισμικά κ.λ.π. και δίνουν δυνατότητες επίλυσης προβλημάτων, παραγκωνισμού προλήψεων, λειτουργίας εμπορικών οργανισμών κ.α. Ένα τέτοιο δίκτυο μπορεί να αποτελέσει δείκτη του κοινωνικού κεφαλαίου. Με τον όρο κοινωνικό κεφάλαιο εννοούμε την διάθεση των ατόμων, την κοινωνικότητα, την φιλικότητα και γενικότερα την κοινωνική αλληλεπίδραση μεταξύ των ατόμων. Η ιδέα του κοινωνικού δικτύου χρησιμοποιήθηκε και παλιότερα (περίπου έναν αιώνα πριν) για να τονίσει πολύπλοκες κοινωνικές σχέσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων σε όλα τα επίπεδα δηλαδή από διαπροσωπικές μέχρι και διεθνείς. O Barnes (1954), χρησιμοποίησε τον όρο «κοινωνικά δίκτυα» για να δηλώσει τρόπους και μορφές κοινωνικών συνδέσμων. Με τον όρο αυτόν συνδύασε έννοιες που χρησιμοποιούσε ο απλός κόσμος με τις έννοιες που χρησιμοποιούσαν οι κοινωνιολόγοι. Η ανάλυση των κοινωνικών δικτύων έχει πάρει την - 27 -
θέση της στην έρευνα και έχουν αναπτυχθεί σχετικές μέθοδοι και θεωρίες. Σ'αυτές βασίζονται σχετικά λογισμικά ανάλυσης των κοινωνικών δικτύων. Η μορφή ενός κοινωνικού δικτύου μπορεί να προσδιορίσει το μέγεθος της ωφέλειας ενός μέλους του. Μικρά σε έκταση και κλειστά δίκτυα θεωρούνται λιγότερο ωφέλιμα για τα μέλη τους. Αντιθέτως πιο ανοικτά δίκτυα με χαλαρούς δεσμούς μεταξύ των μελών τους είναι πιο διαθέσιμα για διακίνηση ιδεών και δημιουργία ευκαιριών (π.χ. εργασίας) στα άτομα που τα ακολουθούν. Επίσης όταν σε ένα ευρύ δίκτυο δημιουργούνται μεγάλες ομάδες με έστω χαλαρούς δεσμούς υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα διακίνησης πλήθους πληροφοριών από ένα μικρό σε εύρος δίκτυο μεταξύ μιας μικρής ομάδας φίλων. Ακόμη είναι προτιμότερο να έχει κάποιος δεσμούς με όσα περισσότερα δίκτυα μπορεί παρά να είναι προσκωλυμένος σε ένα ή σε περιορισμένο αριθμό δικτύων. (Social network Wikipedia). Σύμφωνα με έρευνες των MacLanahan et al. (1981), τα κοινωνικά δίκτυα παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη, η οποία παίρνει τη μορφή κάλυψης απέναντι στα αρνητικά αποτελέσματα των αγχωμένων καταστάσεων. Κατά τον Bewley (1999), ο συνηθέστερος τρόπος εξεύρεσης εργασίας σε αγγλοσαξονικές χώρες είναι μέσω γνωστών και φίλων, οι οποίοι μπορούν να παρέχουν τις καταλληλότερες συστάσεις για τους υποψήφιους εργαζομένους (Παπαδοπούλου, 2008) Τα κοινωνικά δίκτυα δεν έχουν κατ' ανάγκη κοινούς στόχους, σκοπούς, ή προθέσεις. Μάλιστα, μπορεί να είναι μέλη όπου οι άνθρωποι απλώς «συχνάζουν», μοιράζονται χώρο και επικοινωνούν (Laudon και Traver, 2011). Σύμφωνα με το Lashinsky και Schonfeld (2006), σήμερα υπάρχει δράση στα παρακάτω κοινωνικά δίκτυα: > Facebook.com - διευκολύνει τις κοινωνικές επαφές σπουδαστών > Gawker.com - παρουσιάζει κουτσομπολιά και ειδήσεις για διάσημους > YouTube.com και Metcafe.com - οι χρήστες μπορούν να εκφορτώσουν και να δουν βίντεο κλιπ > Flickr.com - Οι χρήστες μοιράζονται φωτογραφίες > Friendster.com - παρέχει μια πλατφόρμα για εύρεση φίλων και για επαφές > Myheritage.com - αναγνώριση προσώπων σε γενεαλογικό δέντρο. Αναγνωρίζει πρόσωπα σε διάφορες φάσεις της ζωής ανθρώπων. > Cyworld.rate.com - Το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο στην Ασία > Habbohotel.com - Διασκεδαστικές ιστοθέσεις για διάφορες χώρες (18) για παιδιά και ενήλικους - 28 -
> MySpace.com - Το κοινωνικό δίκτυο με τις περισσότερες επισκέψεις > YUB.com - Ένα κοινωνικό δίκτυο για αγοραστές σε τιμές ευκαιρίας (Turban et al., 2008). 1.6.2. Μετατροπή Κοινωνικών Δικτύων σε επιχειρήσεις Σήμερα οι πρώτες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης μαθαίνουν πώς να μετατρέπουν το τεράστιο κοινό τους σε έσοδα. Οι πρώιμες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης βασίζονται σε συνδρομές, αλλά σήμερα τα κοινωνικά δίκτυα βασίζονται στην διαφήμιση ως το καλύτερο μέσο υποστήριξης των εμπειριών τους στο Web, αντί να πληρώνουν γι αυτές. Οι τεχνικές marketing για τα κοινωνικά δίκτυα ακόμη δοκιμάζονται (Laudon και Traver, 2011). 1.6.3. Τα Κοινωνικά Δίκτυα ως Εργαλεία Μάρκετινγκ Η έξαρση του διαδικτύου και η εμφάνιση του Web 2.0 έφεραν νέα δεδομένα στο μάρκετινγκ των επιχειρήσεων. Ειδικά η χρήση των κοινωνικών δικτύων άλλαξαν τις ισορροπίες και δημιούργησαν νέες ανάγκες και μεθόδους στην προβολή και την παρουσία μια επιχείρησης στο διαδίκτυο. Τα κοινωνικά δίκτυα καθιέρωσαν το μάρκετινγκ που επιτρέπει στον καταναλωτή να συμμετέχει ενεργά και να μην είναι απλά παθητικός δέκτης διαφημιστικών μηνυμάτων. Η αλληλεπίδραση διαφημιζόμενου και καταναλωτή και το επιδιωκόμενο και πολύτιμο feedback καθιερώθηκαν από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων. Συνεχώς νέες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αναπτύσσονται, οι οποίες προσφέρουν εφαρμογές και υπηρεσίες προβολής και επικοινωνίας για τις επιχειρήσεις. Κοινωνική δικτύωση είναι η συγκέντρωση ή συμμετοχή των ατόμων σε συγκεκριμένες ομάδες. Τα κοινωνικά δίκτυα στην ουσία αποτελούν κοινότητες, που κατηγοριοποιούνται σε ομάδες ανάλογα την περιοχή τους, τα ενδιαφέροντά τους, τις επαγγελματικές δραστηριότητές τους κτλ. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται τα λεγόμενα target group και δίνεται η δυνατότητα της προσαρμογής ενός διαφημιστικού μηνύματος και της παρουσίασής του σε στοχευμένο κοινό (Κουλούκου και Τουρσουνίδου, 2012). - 29 -
2ο Κεφάλαιο: Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης: (Η περίπτωση του ΡΒοεΒοο^ - 30 -
2. Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης 2.1. Εισαγωγή στις Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης Η κοινωνική δικτύωση άρχισε με την επιθυμία των ανθρώπων να μοιράζονται πληροφορίες, γρήγορα και εύκολα με τους φίλους τους και την οικογένεια τους. Αυτή η μορφή επικοινωνίας άνθισε γρήγορα και άρχισε να ανταγωνίζεται το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Οι επιχειρηματίες εκμεταλλεύτηκαν την τεχνολογία και δημιούργησαν τους διάφορους χώρους κοινωνικής δικτύωσης, με σκοπό να αποτρέψουν στους χρήστες να δημιουργήσουν ένα προφίλ που περιέχει πληροφορίες για τους ίδιους και οι οποίες είναι προσβάσιμες και σε άλλους (Kennedy και Macko, 2007). Η κοινωνική δικτύωση διαμορφώνει σχέσεις μεταξύ των χρηστών του διαδικτύου, οι οποίοι προβάλλονται σε αυτό μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ο κάθε χρήστης, με την εγγραφή του σε έναν ιστοχώρο κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργεί την προσωπική του σελίδα, όπου μπορεί να αναρτήσει πληροφορίες για τον εαυτό του (ονοματεπώνυμο, τηλέφωνο επικοινωνίας, οικογενειακή κατάσταση, φωτογραφίες, βίντεο). Παράλληλα, αποκτά πρόσβαση σε υπηρεσίες, όπως διαδικτυακή συνομιλία (chat), συμμετοχή σε διαγωνισμούς (quiz) και παιχνίδια, δυνατότητα ανταλλαγής σχολίων για τις προσωπικές του σκέψεις και δραστηριότητες. Στόχος της κοινωνικής δικτύωσης είναι η δημιουργία μιας διαδικτυακής, παγκόσμιας κοινότητας ατόμων με σκοπό την επικοινωνία και τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση, συνιστώντας μια νέα μορφή κοινωνικοποίησης. Προσφέρεται επικοινωνία μέσω μηνυμάτων και online συνομιλίας, συμμετοχή σε παιχνίδια, κοινότητες (groups) και κουίζ (Μπράτιτσης κ.α., 2010). 2.2. Ορισμός Κοινωνικής Δικτύωσης Ένας ορισμός που έχει δοθεί από τους Boyd και Ellison (2007), αναφέρει ότι ορίζουν τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ως web-based υπηρεσίες που επιτρέπουν στα άτομα: S Τη δημιουργία ενός δημόσιου προφίλ που περικλείεται μέσα σε ένα σύστημα S Αρθρώνει μια λίστα με άλλους χρήστες με τους οποίους μοιράζεται μια σύνδεση S Και να πρόσβαση και θέα στις λίστες των διασυνδέσεων που έχουν δημιουργηθεί από άλλους μέσα στο σύστημα - 31 -
Αυτό που καθιστά τις κοινωνικές περιοχές δικτύων μοναδικές δεν είναι ότι επιτρέπουν στα άτομα να συναντήσουν τους ξένους, αλλά μάλλον ότι επιτρέπουν στους χρήστες να αρθρώσουν και να καταστήσουν ορατά τα κοινωνικά δίκτυα τους. Οι συμμετέχοντες δεν είναι απαραίτητο να ψάχνουν να συναντήσουν νέους ανθρώπους, επικοινωνούν πρώτιστα με τους ανθρώπους που είναι ήδη ένα μέρος του κοινωνικού δικτύου τους (Boyd και Ellison, 2007). 2.3. Χαρακτηριστικά των Ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης Σύμφωνα με την Cachia (2008), σε έκθεση της για την ευρωπαϊκή ένωση, εντοπίζει ότι τα χαρακτηριστικά των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης που τις διαφοροποιούν από τους άλλους ιστοχώρους είναι S Η παρουσίαση του εαυτού μας: η προϋπόθεση εισαγωγής σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης είναι η δημιουργία ενός προφίλ, μια προσωπική σελίδα που δημιουργεί ο χρήστης και στην οποία έχει την δυνατότητα μέσω κειμένου, φωτογραφιών, video μεταξύ και άλλων επιλογών να παρουσιάσει τον εαυτό του. Επιπλέον μπορεί να οργανώσει τις κοινωνικές τους επαφές και να επιτρέπει ή όχι στα άλλα μέλη να βλέπουν το προφίλ του. S Η δημοσίευση των δεδομένων: οι περισσότερες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν στα μέλη τους για να δουν τα δίκτυα των επαφών τους και επίσης σε πολλές περιπτώσεις, για να διαβεί μέσα σε αυτά. Η δημοσίευση των δικτύων είναι ενδεχομένως μια από τις πρώτες φορές που σε απευθείας σύνδεση ήταν σε θέση να δουν τα σε απευθείας σύνδεση κοινωνικά δίκτυα τους, και να τα μοιραστούν με τους φίλους τους και το ευρύ κοινό. Μερικές φορές υποστηρίζουν επίσης εφαρμογές που επιτρέπουν στους χρήστες για να περιγράψουν τη σχέση μεταξύ τους και μεταξύ των άλλων μελών. S Νέοι τρόποι δημιουργίας κοινότητας: Αν και οι έννοιες των εικονικών κοινοτήτων έχουν υπάρξει από την αρχή online εφαρμογών στο διαδίκτυο, οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν, για τους ανθρώπους, νέους τρόπους να συνδεθούν μεταξύ τους. Οι χρήστες αυτών των περιοχών μπορούν - 32 -
να επιλέξουν να επικοινωνήσουν μέσω των διάφορων ψηφιακών εργαλείων, και διαμέσου ενσωματωμένων εφαρμογών σ αυτές τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. S Bottom-up activities: Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν τις ιδανικές πλατφόρμες μέσω των οποίων οι χρήστες με τις παρόμοιες αξίες, πιστεύω και ενδιαφέροντα μπορούν να ενωθούν και να συνεργαστούν αποτελεσματικά και χωρίς κόστος. S Ευκολία χειρισμού: Μια σημαντική ιδιότητα της δημοτικότητας SNS είναι η απλότητα τους. Καθένας με τις βασικές δεξιότητες διαδικτύου μπορεί να δημιουργήσει και να διαχειριστεί μια σε απευθείας σύνδεση παρουσία σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης. Επιπλέον είναι δωρεάν και ανοικτά για τον καθένα. Οι περισσότεροι από αυτούς απαιτούν εγγραφή, ενώ άλλοι περιορίζουν την ιδιότητα μέλους μέσω μια πρόσκλησης από τα μέλη που είναι ήδη μέλη της περιοχής. S Ο γεωγραφικός επαναπροσδιορισμός του διαδικτύου: Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης έχουν εισάγει νέα σημεία εισόδου στους προσωπικούς κόσμους των ανθρώπων. Μέχρι τώρα οι άνθρωποι μιλούσαν στο διαδίκτυο μεταφορικά για περιοχές όπως πόλεις, διευθύνσεις, homepageς, ενώ τώρα οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης έχουν μετατρέψει αυτές τις περιοχές σε προσωπικό επίπεδο μιλώντας για προφίλ, blogs, my picture, my space κ.α. (Cachia, 2008). 2.4. Πλεονεκτήματα / Μειονεκτήματα από την χρήση των Ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης Πλεονεκτήματα των Ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης: ^ Χρησιμοποιώντας δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης έχει τη δυνατότητα να φτάσουμε σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό πιθανόν πελατών με χαμηλό προϋπολογισμό. Αυτό είναι σε αντίθεση με την αγορά, διαφήμιση όπου φθάνοντας τους πελάτες να απαιτεί σχετικά σημαντική επένδυση. Με αυτά τα - 33 -