ΣΠΑΡΑΓΓΙ Είδος: Asparagus officinalis της οικογένειας Liliaceae χρωματοσώματα: 2n=20 Καταγωγή: Αυτοφυές

ΣΠΑΡΑΓΓΙ 49

50 ΣΠΑΡΑΓΓΙ Είδος: Asparagus officinalis της οικογένειας Liliaceae χρωματοσώματα: 2n=20 Καταγωγή: Αυτοφυές στις χώρες της Ανατολικής Μεοσγείου στις χώρες της Ευρώπης στις χώρες της Δυτικής Ασίας στις χώρες της Β. Αφρικής (πιθανόν) στην Ελλάδα * (δες πίνακα) Πίνακας 4.1: Είδη σπαραγγιού που απαντώνται ως αυτοφυή στην Ελλάδα ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1. Ασπάραγγος ο ακανθώδης = Asparagus aculeatus (Θεσσαλία, Αττική) 2. Ασπάραγγος ο άφυλλος = Asparagus aphyllus (Ελλάδα, Κρήτη, Κύπρο) 3. Ασπάραγγος ο λευκός = Asparagus albus (μόνο στην Κρήτη) 4. Ασπάραγγος ο οξύφυλλος = Asparagus acutifolius (Ελλάδα και Κύπρο) 5. Ασπάραγγος ο σπονδυλωτός = Asparagus verticilatus (Αρκαδία, Λακωνία, Κύπρο) 6. Ασπάραγγος ο φολιδωτός = Asparagus stipularis (Θήρα και Κρήτη) 7. Ασπάραγγος ο φαρμακευτικός = Asparagus officinalis ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1-6 =Άγρια σπαράγγια, 7 = Ήμερο, λαχανευόμενο ή φαρμακευτικό σπαράγγι. Γνωστό στην Αρχαία Ελλάδα και το Ρωμαϊκό Κράτος ήταν το είδος: Asparagus acutifolius Χρήση : Βλαστοί (λευκοί ή πράσινοι): σαλάτα ομελέτα με αυγά, σούπες κονσέρβα ή κατεψυγμένοι φαρμακευτική: η ασπαραγίνη η οποία επιδρά ευνοϊκά: στην καρδιά και τα νεφρά Εικόνα 4.1: Λευκοί και πράσινοι βλαστοί προς κατανάλωση

51 Σύνθεση βλαστών (δες κατωτέρω πίνακα) Πίνακας 4.2: Κατά προσέγγιση περιεκτικότητα λευκού και πράσινου σπαραγγιού σε 100 γραμμάρια καταναλισκόμενου προϊόντος (νεαρός βλαστός) Στοιχεία Ενέργεια (θερμίδες) Νερό % Πρωτεΐνες (%) Λίπη (g) Υδατάνθρακες (g) Βιταμίνη Α (ΙU) Βιταμίνη B1 (mg) Bιταμίνη B2 (mg) Νιασίνη (mg) Βιταμίνη C (mg) Ασβέστιο (Ca) (mg) Σίδηρος (Fe) (mg) Φωσφόρος (Ρ) Πηγή: Howard et al., 1962. Ε μ π ο ρ ε ύ σ ι μ ο π ρ ο ϊ ό ν Λευκοί βλαστοί Πράσινοι βλαστοί 25 27 93 92 1,9 2,8 0,2 0,2 2,5 2,2 50 980 0,11 0,23 0,08 0,15 1,1 2,2 28 48 16 24 1,1 1,5 52 52 Διάδοση: παγκοσμίως (πίνακας 4.3) Ελλάδα (πίνακας4.4) Πίνακας 4.3: Έκταση και παραγωγή σπαραγγιού στην Ευρώπη και άλλες χώρες το 1986. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Έκταση Παραγωγή Μέση απόδοση/στρ. (στρέμματα) (τόνοι) (κιλά/στρ.) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Παγκόσμια 1.207.240 398.409 303 Χώρες Ευρώπης Ισπανία 200.000 68.000 294 Γαλλία 178.000 51.100 348 Ιταλία 47.000 23.000 (2) 204 Δ. Γερμανία 41.200 11.989 343 Ολλανδία 27.830 11.400 244 Α. Γερμανία 28.000 5.000 560 Ελλάδα 16.000 4.000 400 Αγγλία 5.750 1.100* 522 Ουγγαρία 1.650 282 585 Ελβετία 600* 120* 500 Χώρες εκτός Ευρώπης ΗΠΑ 389.220 101.115 384 Ταϊβάν 100.000 (1) 62.100 (1) 161 Μεξικό 31.000 (3) 18.000* 172 Ιαπωνία 12.000 6.132 195 Κίνα 106.770 (1) 3.200* 333 Καναδάς 22.260 3.071 (2) 724 Πηγή: Feher, E., 1992. (1) Στοιχεία του 1984 (2) Στοιχεία του 1985 (3) Στοιχεία του 1982 * Κατά προσέγγιση

52 Πίνακας 4:4: Έκταση, παραγωγή και Μ.Ε.Σ. τιμές παραγωγού, καλλιέργειας σπαραγγιού στην Έτος Ελλάδα κατά τη χρονική περίοδο 1982-1992. Έκταση (στρέμματα) Παραγωγή (τόνοι) Μέση παραγωγή (κιλά/στρέμμα) Μ.Ε.Σ. τιμές παραγωγού (δρχ./κιλό) (ευρώ/ κιλό) 1982 7.330 1.710 233 -- -- 1983 6.280 1.820 289 128,95 0,38 1984 8.600 2.940 342 166,8 0,49 1985 13.480 3.550 263 227,15 0,67 1986 16.190 3.050 181 386,19 1,13 1987 21.520 6.980 324 317,89 0,93 1988 23.440 5.200 222 348,09 1,02 1989 28.760 9.720 338 371,90 1,09 1990 35.440 12.820 344 444,91 1,30 1991 42.300 15.950 377 514,74 1,51 1992 52.540 18.860 359 363,55 1,07 1993 73.220 24.434 334 235,38 0,69 1994 72.140 27.317 379 444,00 1,30 1995 69.978 26.762 382 502,54 1,47 1996 72.590 27.180 374 364,58 1,07 1997 73.330 26.353 359 505,45 1,48 1998 71.460 18.235 255 465,63 1,37 1999 66.950 28.420 424 436.11 1,28 2000 62.480 35.520 569 469,60 1,38 Πηγή: Τμήμα Αγροτικής Στατιστικής του Υπουργείου Γεωργίας Βοτανικοί Χαρακτήρες Φυτό: μονοκότυλο, θαμνώδες, πολυετές, σε φυτείες 10-15 ετών. φυτά αρσενικά και φυτά θηλυκά (φυτό δίοικο). Ουδέτερο ως προς το φωτοπεριδισμό. Ρίζες: Σαρκώδεις ή κύριες ( * ) : αναπτύσσονται συνήθως οριζοντίως, μήκους μέχρι 60 εκ., πάχους μέχρι 10 mm και δε διακλαδίζονται είναι πολυετείς (3 έτη) και αποτελούν αποθησαυριστικά όργανα εκφύονται από το ρίζωμα ( * ) Ανανέωση ή επούλωση αποκομμένης κύριας ρίζας δε γίνεται (επέρχεται σήψη). Ινώδεις ή δευτερεύουσες: είναι λεπτές και τριχοειδείς, πάχους 0,1-0,5 mm εκφύονται από τις σαρκώδεις αναπτύσσονται σε μεγάλο βάθος και απορροφούν το νερό και τα θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος ανανεώνονται κάθε χρόνο.

53 Εικόνα 4.2: Σχεδιάγραμμα και φωτογραφία ολόκληρου φυτού σπαραγγιού: 1= ρίζωμα και νεαροί βλαστοί, 2= ανθισμένο φυτό με λεπιοειδή φύλλα και βελονοειδή φυλλοκλαδια, 3 & 4= πλήρως αναπτυγμένο φυτό με καρπούς, 5= θηλυκό άνθος και 6= σπέρματα Εικόνα 4.3: Ρίζωμα σπαραγγιού κατάλληλο για μόσχευμα προς φύτευση.

54 Ρίζωμα: είναι μικρός σε μέγεθος υπόγειος βλαστός. Καταστρέφεται κάθε χρόνο και το νέο ρίζωμα αναπτύσσεται πιο κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Από τους οφθαλμούς του ριζώματος εκφύονται οι βλαστοί αλλά και οι σαρκώδεις ρίζες. Βλαστοί: Είναι σαρκώδεις, τρυφεροί και εύγεστοι. Εκφύονται την άνοιξη από τους οφθαλμούς του ριζώματος που σχηματίστηκαν το προηγούμενο έτος. Οι βλαστοί, στο στάδιο συγκομιδής (μήκους μέχρι 25 cm), αποτελούνται από το στέλεχος και την κορυφή (οφθαλμός). Αν δε συγκομιστούν φθάνουν το μήκος των 120-200 εκ. και φέρουν διακλαδώσεις. Ξηραίνονται το φθινόπωρο και το φυτό εισέρχεται σε λήθαργο. Φύλλα: Είναι μικρά και λεπιοειδή. Από τη μασχάλη τους φύονται σε δέσμες των 3-8 τα βελονοειδή, πράσινα φυλλοκλάδια. Άνθη: μονήρη ή σε ομάδες 2-3, σχήματος καμπάνας. εκφύονται από τις μασχάλες των λεπιοειδών φύλλων. είναι πρασινοκίτρινα. Αρσενικά άνθη: έξι (6) στήμονες με δύο λοβούς έκαστος. υποτυπώδη ή πηρωμένο ύπερο μεγαλύτερου μεγέθους των θηλυκών. Θηλυκά άνθη: ωοθήκη τρίχωρος με 2 ωάρια σε κάθε χώρο. στύλος με τρίλοβο στίγμα. Τέλεια άνθη: τρίχωρη ωοθήκη έξι (6) στήμονες Επικονίαση: με έντομα (με μέλισσες)

55 Εικόνα 4.4: Σχεδιαγράμματα ανθέων σπαραγγιού: α= αρσενικό, β= θηλυκό, γ= τέλειο Καρπός: Ράγα (τρίχωρη, σφαιρική), κόκκινη στην ωρίμανσή του, προέρχεται είτε από τέλεια είτε από θηλυκά άνθη Φέρει 3-6 σπέρματα σφαιροειδή-γωνιώδη, μελανά όταν προέρχεται από θηλυκά άνθη 1-3 σπέρματα όταν προέρχεται από τέλεια άνθη. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ α. Σπορά κατευθείαν στο χωράφι. β. Σπορά σε ατομικά φυτοδοχεία σε θερμοσπορεία παραγωγή φυταρίων γ. Παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού με χρήση σπόρου (κύρια μέθοδος): - Σπορά σε σπορείο την άνοιξη (για παραγωγή ριζωμάτων) Έκταση σπορείου: 50-70 μ 2 για ένα (1) στρέμμα φυτείας 100-150 γραμμάρια σπόρου - Σπορά σε γραμμές (30-60 εκ.) Απόσταση επί της γραμμής 5-10 εκ. - Θερμοκρασία φυτρώματος σπόρου: 25-30 o C σε 10 ημέρες 20 o C σε 15» 15 o C σε 24» 10 o C σε 53» - Επιτάχυνση του χρόνου φυτρώματος: Εμβάπτιση σπόρου σε συνεχώς ανανεωνόμενο θερμό νερό (30-35 o C) για 3-4 ημέρες πριν τη σπορά, στέγνωμα του σπόρου σε ύφασμα ή λινάτσα για μηχανοκίνητη σπαρτική. - Βλαστική ικανότητα: διατηρείται για 3-4 έτη. Ποσοστό φυτρώματος: 50% - Βάθος σποράς: 2,5-5 εκ. (συνήθως 2-3 εκ.) - Περιποιήσεις στο σπορείο: αραιώματα (1 ο, 2 ο ): τελική απόσταση (10 cm) βοτάνισμα, σκάλισμα, ζιζανιοκτονία (με diuron, monolinuron λίπανση επιφανειακή (κυρίως Ν) κόψιμο των βλαστών το φθινόπωρο εξαγωγή ριζωμάτων την επόμενη άνοιξη πριν έκπτυξη των οφθαλμών. Διαλογή ριζωμάτων: υγιή, εύρωστα, καλά αναπτυγμένα και να έχουν 2-5 οφθαλμούς. βάρος καθενός πάνω από 34 γραμ. (68-70 γραμ. τα καλύτερα). πιο παραγωγικά είναι εκείνα που προέρχονται από αρσενικά φυτά. αποθήκευση (1,5-4,5 ο C και 80-85% Σ.Υ.)

56 Εικόνα 4.5: Φυτεία σπαραγγιού για παραγωγή μοσχευμάτων (ριζωμάτων) Εικόνα 4.5: Τελικός έλεγχος των ριζωμάτων σε ότι αφορά την υγιεινή κατάστασή τους. Απομάκρυνση των τραυματισμένων ή και προσβλημένων από παράσιτα ριζών.

57 Εικόνα 4.6: Συσκευασμένα ριζώματα σε σάκους έτοιμα προς διάθεση για φύτευση στον αγρό Απαιτήσεις σε κλίμα Θερμοκρασία: άριστη: 24-29 ο C ημέρας, 13-19 ο C νύχτας. μέση μηνιαία: 15-24 ο C χειμερινή περίοδος: με χαμηλές θερμοκρασίες για μεγάλο διάστημα (3-5 μήνες) βρίσκεται σε λήθαργο και έτσι τα ριζώματα αντέχουν στον παγετό Τρυφεροί βλαστοί: Ευαίσθητοι στους παγετούς της άνοιξης Ανάπτυξη νέων βλαστών μήκους 15 εκ.: γίνεται σε 5,5 ημέρες στους 11,5 o C γίνεται σε 2,2 ημέρες στους 25,5 o C Σχηματισμός δευτερευόντων βλαστών στο κεντρικό στέλεχος (διακλαδώσεις): λαμβάνει χώρα από το ύψος των 5-8 εκ. στους 38 o C λαμβάνει χώρα από το ύψος των 75-100 εκ. στους 15 o C Άνεμος: Επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη των πράσινων βλασταριών Καμία επιρροή στους λευκούς βλαστούς επειδή καλύπτονται Έκθεση χωραφιού: Μεσημβρινή: πρωΐμιση της παραγωγής Βόρεια : οψίμιση της παραγωγής

58 Απαιτήσεις σε έδαφος Καταλληλότερο έδαφος: ελαφρύ, βαθύ, αμμώδες ή αμμοπηλώδες γόνιμο, πλούσιο σε οργανική ουσία, διαπερατό και καλά αποστραγγιζόμενο. O υπόγειος υδατικός ορίζοντας κάτω από 70 εκ. - Εδαφική υγρασία: κανονικά επίπεδα (άριστο περιβάλλον) υψηλά επίπεδα (ακατάλληλα) - pη: 6-7 άριστο 7-8 ικανοποιητικό - Αντέχει στα χλωριούχα άλατα, άρα και στα αλατούχα εδάφη - Μέτρια περιεκτικότητα σε ασβέστιο (Ca): όχι ασβεστούχα εδάφη, επειδή δίνουν πικρούς βλαστούς - Αμειψισπορά: αποφεύγονται εδάφη που προηγουμένως καλλιεργήθηκαν με σπαράγγι, τεύτλα, τριφύλλι. Προετοιμασία εδάφους: Υπερβαθύ όργωμα ή υπεδαφοκαλλιέργεια Βαθύ όργωμα Σβάρνισμα-φρεζάρισμα Βασική λίπανση: 15-20 μονάδες/στρέμμα P 2 O 5 25-50 K 2 O 10-30 N δηλαδή 4.000-5.000 κιλά/στρέμμα κοπριά 40-50»» 21-0-0 (θειϊκή αμμωνία) 60-70»» 0-20-0 (απλό υπερφωσφορικό) 30-40»» 0-0-50 (θειϊκό κάλιο) Μεταφύτευση μοσχευμάτων από ριζώματα - Εποχή φύτευσης μοσχευμάτων: νωρίς την άνοιξη (συνήθως στη Β. Ελλάδα) φθινόπωρο ή χειμώνα (στις θερμές περιοχές)

59 Εικόνα 4.7: Σχηματική παράσταση πολλαπλού αναχώματος Εικόνα 4.8: Δημιουργία σαμαριών με ειδικό μηχάνημα παρελκόμενο του ελκυστήρα α. Φύτευση σε αναχώματα πολλαπλών γραμμών (σαμάρια ή τραπέζια): πλάτος αναχώματος: 90-120 εκ. ύψος αναχώματος: 30-35 εκ. πλάτος διαδρόμου μεταξύ των αναχωμάτων: 75 εκ. 3 γραμμές φυτών/ανάχωμα απόσταση γραμμών: 30 εκ. Βάθος φύτευσης ριζωμάτων: 20-25 εκ. αριθμός φυτών στο στρέμμα: περίπου 7.000 β. Σε αναχώματα απλής γραμμής: φύτευση σε αυλάκια βάθους: 25-30 εκ. πλάτος αυλακιών: 40-50 εκ. απόσταση αυλακιών: 1,20 μ.ή 2,0 μ.

60 απόσταση ριζωμάτων στο αυλάκι: 30-50 εκ. (φύτευση σε λακκίσκους βάθους 20-25 εκ.) κατεύθυνση αυλακιών ή αναχωμάτων: από Β προς Ν ή κατά την κατεύθυνση των επικρατούντων ανέμων. αριθμός φυτών στο στρέμμα: 2.500-3.500 για πράσινους βλαστούς 1.500-1700 για λευκούς βλαστούς Εικόνα 4.9: Σχηματική παράσταση κατασκευής απλών αναχωμάτων (αυλάκων) Εικόνα 4.10: Διαμόρφωση απλών αναχωμάτων (αυλάκων). Αγρός έτοιμος για φύτευση των μοσχευμάτων (ριζωμάτων) σπαραγγιού

61 Εικόνα 4.11: Τοποθέτηση ριζωμάτων στη θέση τους κατά τη στιγμή της φύτευσης: α = λάθος τρόπος, β = ορθός τρόπος Εικόνα 4.12: Σχηματική παράσταση του τρόπου φύτευσης των μοσχευμάτων (ριζωμάτων) σπαραγγιού σε ανάχωμα απλής γραμμής. Σημειώνεται το ύψος του αναχώματος σε φυτεία που προορίζεται για την παραγωγή λευκών ή πράσινων βλαστών

62 Εικόνα 4.13: Διαδικασία φύτευσης μοσχευμάτων σπαραγγιού (συνεργείο εργατών) Σύγκριση του συστήματος φύτευσης σπαραγγιού σε ανάχωμα απλής γραμμής και εκείνου των πολλαπλών γραμμών α) Ο ολικός αριθμός των παραγομένων βλαστών είναι μικρότερος στα απλά αναχώματα αλλά αυξάνεται το ποσοστό των βλαστών με μεγαλύτερη διάμετρο (ποιοτικώς ανώτερα). β) Η κατεργασία του εδάφους που γίνεται στο απλό ανάχωμα επιτρέπει και την καταπολέμηση των ζιζανίων με αποτέλεσμα τη διατήρηση της φυτείας καθαρής. γ) Η κατασκευή των απλών αναχωμάτων βοηθά στην καλύτερη απομάκρυνση του πλεονάζοντος νερού από την περιοχή που βρίσκονται τα ριζώματα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να περιορίζεται ο κίνδυνος σήψεων των ριζωμάτων, να θερμαίνεται το ρίζωμα πιο νωρίς, να αερίζεται καλύτερα και να αποφεύγεται το πίκρισμα των νεαρών βλαστών που είναι συνέπεια της υπερβολικής υγρασίας στο έδαφος. δ) Τα απλά αναχώματα στερεώνουν και προστατεύουν τα στελέχη που προέρχονται από την ανάπτυξη των βλαστών και έτσι μειώνεται ο κίνδυνος πρόωρων σπασιμάτων και καταστροφής των στελεχών.

63 ε) Η κατασκευή των απλών αναχωμάτων προϋποθέτει αύξηση του κόστους παραγωγής (εργατικά, μηχανική εργασία) και επιβάλλει μεγαλύτερες αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των γραμμών. στ) Στα απλά αναχωμάτων οι βλαστοί διανύουν αρκετή απόσταση μέσα στο χώμα από το ρίζωμα μέχρι την επιφάνεια και έτσι κατά τη συγκομιδή, εφόσον ο βλαστός κόβεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, το κάτω μέρος του είναι λευκό και πιο σκληρό από το υπόλοιπο. Υποστηρίζεται ότι το λευκό και σκληρό κατώτερο μέρος του βλαστού λειτουργεί σαν αποθήκη νερού για το πιο τρυφερό μέρος του βλαστού μετά την κοπή, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η μάρανση του βλαστού. Δυσμενείς επιπτώσεις από την κατασκευή αναχωμάτων με υγρό έδαφος. Ι) Δημιουργείται ασφυκτικό περιβάλλον στα ριζώματα, τις σαρκώδεις και ινώδεις ρίζες, τα οποία δεν αερίζονται ικανοποιητικά. ΙΙ) Το υπόγειο μέρος του φυτού προσβάλλεται ευκολότερα από μύκητες εδάφους. ΙΙΙ) Τα αναχώματα γίνονται πολύ συμπαγή, με αποτέλεσμα οι βλαστοί να δυσκολεύονται να ανέρχονται και να στραβώνουν. IV) Δυσκολεύεται η συγκομιδή, γιατί οι ασπαραγγοσυλλέκτες δεν εισχωρούν εύκολα στο χώμα. Φάσεις ανάπτυξης του σπαραγγιού (όρα πίνακα 4.5) Πίνακας 4.5: Ετήσιος βιολογικός κύκλος του σπαραγγιού στην Ελλάδα Φάσεις ανάπτυξης Χ ρ ο ν ι κ ή π ε ρ ί ο δ ο ς Νότια Ελλάδα Βόρεια Ελλάδα 1. Ανάπτυξη νέων βλαστών Φεβρουάριος-Απρίλιος Μάρτιος-Μάιος 2. Ανάπτυξη φυλλώματος Απρίλιος-Μάιος Ιούνιος-Ιούλιος 3. Περίοδος φωτοσύνθεσης Μάιος-Νοέμβριος Ιούλιος-Νοέμβριος 4. Περίοδος ξήρανσης Νοέμβριος-Δεκέμβριος Οκτώβριος-Νοέμβριος 5. Περίοδος λήθαργου Νοέμβριος-Φεβρουάριος Νοέμβριος-Μάρτιος Καλλιεργητικές φροντίδες το πρώτο έτος Ποτίσματα (μάλλον κατά αραιά χρονικά διαστήματα) Αντιμετώπιση ζιζανίων με: σκαλίσματα βοτανίσματα χημική ζιζανιοκτονία (όρα πίνακα4.6)

64 Πίνακας 4.6: Πρόγραμμα ζιζανιοκτονίας για εφαρμογή σε φυτείες σπαραγγιού στην Ελλάδα ------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ενεργός χημική Χρόνος εφαρμογής Συνήθεις δόσεις Παρατηρήσεις ουσία (προϊον) (γρ. στρέμμα) -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- α. Στο σπορείο και σε εγκατεστημένες φυτειες PARAQUAT Στα βλαστημένα ζιζάνια πριν τη Δρα δια του φυλλώματος. Εάν τα ζιζάνια έχουν (Gramoxone 20 AS) βλάστηση του σπαραγγιού την άνοιξη 60-80 ξεπεράσει το νεαρό τους στάδιο, θα πρέπει οι δό- σεις να αυξηθούν. Καταπολεμά τα ετήσια πλατύ- φυλλα και αγρωστώδη. Δεν έχει υπολειμματική διάρκεια. Diuron Πριν την εμφάνιση των βλαστών την άνοιξη. Κατάλληλο για φυτεία ηλικίας 1-2 ετών. Δρα δια (karmex 80 MP) Μπορεί να δοθεί και 2 ος ψεκασμός μετά το 100-160 του εδάφους.100 γρ/στρ. στα ελαφρά &160 γρ/στρ τέλος της συγκομιδής πριν εμφανιστούν οι φυλλοφόροι βλαστοί.. στα μέσης σύστασης και βαριά εδάφη. Καταπο- λεμά τα ετήσια πλατύφυλλα και αγρωστώδη. Υπολειμματική διάρκεια 2-3 μήνες. Metribuzin Μετά το σχηματισμό των αναχωμάτων και πριν 100 γρ./στρ. στα ελαφρά εδάφη.150 γρ/στρ.στα (sencor 70 MP) την εμφάνιση των βλαστών ή μετά τη συγκομιδή βαριά εδάφη. Απορροφάται από τις ρίζες. Κατά- β.εγκατεστημένες φυτειες πριν την εμφάνιση των φυλλοφόρων βλαστών. 100-150 πολεμά ετήσια πλατύφυλλα και αγρωστώδη. Υπολειμματική διάρκεια 3-4 μήνες. Συνιστάται για νεαρές φυτείες ηλικίας 1-2 ετών. Diquat Στο φύλλωμα των ζιζανίων κατά τη διάρκεια της Καταπολεμά ετήσια πλατύφυλλα και αγρωστώδη. (reglone 20 AS) συγκομιδής εφόσον δεν υπάρχουν βλαστοί στην Η αποτελεσματικότητά του αυξάνεται όταν ψεκά- επιφάνεια του εδάφους. 80 ζεται απογευματινές και βραδινές ώρες. Δεν έχει υπολειμματική διάρκεια. Linuron Μετά τη συγκομιδή και μετά το χάλασμα των Δρα δια των ριζών και του φυλλώματος. Καταπο- (// 50 MP) αναχωμάτων ή μετά το τελευταίο όργωμα. 70 λεμά κυρίως τα ετήσια πλατύφυλλα όπως και με- ρικά αγρωστώδη. Υπολειμ/τική διάρκεια 3 μήνες. Monoiinuron Την άνοιξη μετά το σχηματισμό των αναχωμά- Δρα και από το φύλλωμα και από τις ρίζες των (Aresin 47,5 mp) των ή μετά τη συγκομιδή μετά το χάλασμα των ζιζανίων. Καταπολεμά τα ετήσια πλατύφυλλα και αναχωμάτων. 75-125 αγρωστώδη. Υπολειμματική διάρκεια 2-3 μήνες. Napropamide Αμέσως μετά το σχηματισμό των αναχωμάτων, Απορροφάται από τις ρίζες. Καταπολεμά κυρίως (Devrino 50 mp) Ακολουθεί άρδευση με καταιονισμό αν δεν τα ετήσια αγρωστώδη. Η υπολειμματική του βρέξει 800-900 διάρκεια είναι 4-5 μήνες. Oxadiazon Στο έδαφος αμέσως μετά το σχηματισμό των Απορροφάται από τους νέους βλαστούς των ζιζα- (Ronstar 25 EC) αναχωμάτων. 200-300 νίων. Καταπολεμά ετήσια πλατύφυλλα και αγρω- στώδη και την περικοκλάδα σε υψηλότερες δόσεις. Υπολειμματική διάρκεια μεγαλύτερη των 6 μηνών. Simazine Την άνοιξη πριν αρχίσουν να βλαστάνουν οι νεαροί Δρα δια του εδάφους. Δεν συνιστάται σε αμμώδη (διάφορες βλαστοί, ή μετά το χάλασμα των αναχωμάτων. ή πολύ ελαφρά εδάφη. Μόνο σε φυτείες 2 χρόνων μάρκες) 150-200 και άνω. Καταπολεμά ετήσια πλατύφυλλα και αγρωστώδη. Υπολειμματική διάρκεια μεγαλύτερη των 6 μηνών. Glyphosate Πριν τη μεταφύτευση ή κατά την ανάπτυξη Διασυστηματικό ζιζανιοκτόνο. Απορροφάται από (Roundup 36%) με κατευθυνόμενο ψεκασμό. Σύμφωνα με τις το φύλλωμα και μεταφέρεται στα υπόγεια όργανα (Armada 9%) οδηγίες του κατασκευαστή. τών ζιζανίων. Καταπολεμά ετήσια και πολυετή ζιζάνια. Δεν έχει υπολειμματική διάρκεια.

65 Συμπλήρωση κενών Επιφανειακή λίπανση (όρα προγράμματα λίπανσης) Φυτοπροστασία Απομάκρυνση των ξεραμένων βλαστών: αργά το φθινόπωρο Επιτρέπεται η συγκαλλιέργεια: με φυτά μικρής ανάπτυξης (μαρούλια, καρότα, κρεμμύδια, λάχανα, φασόλια νάνοι) Εικόνα 4.14: Φυτεία σπαραγγιού για παραγωγή εμπορεύσιμων βλαστών Επιφανειακή λίπανση (1 ου και επόμενων ετών): α. Ετήσιες απαιτήσεις φυτείας για παραγωγή 500 κιλών βλαστών 13 μονάδες Ν 3,5» P 2 O 5 12» K 2 O β. Κάλυψη ετήσιων αναγκών 1.000 3.000 κιλά στο στρέμμα ζωική κοπριά (ενσωμάτωση αργά το φθινόπωρο) 40 50»»» απλό υπερφωσφορικό (0-20-0)»» 30 40»»» θειικό κάλιο (0-0-50) σε δύο ή τρεις δόσεις 50 75»»» θειική αμμωνία (21-0-0) σε δύο ή τρεις δόσεις ή εναλλακτικά εφαρμόζεται το πρόγραμμα του πίνακα 4.7

66 Πίνακας 4.7: Πρόγραμμα επιφανειακής λίπανσης σπαραγγιού με τα κύρια θρεπτικά στοιχεία και την κοπριά (μονάδες/στρέμμα) Ηλικία Χώρος τοποθέ- Ν P 2 O 5 K 2 O Κοπριά Παρατηρήσεις Φυτείας τησης λιπάσματος (μονάδες) (μονάδες) (μονάδες) (τονοι) 1 ο Χρόνο Μεταξύ γραμμών 0-15 10-20 15-25 1 Ν **: Κατά τη διάρκεια της βλάστησης μέχρι αρχές Αυγούστου Ρ+Κ: Το φθινόπωρο. 2 ο Χρόνο Μεταξύ γραμμών 10-20 10-20 20-30 1 Ν: Κατά τη διάρκεια της βλάστησης μέχρι αρχές Αυγούστου. Ρ+Κ: Το φθινόπωρο 3 ο Χρόνο Γενική διασπορά 15-25 15-20 20-30 1 Ν: 1/3 κατά τον σχηματισμό των αναχωμάτων, 1/3 τέλος συγκομιδής, 1/3 τέλος Ιουλίου. Ρ+Κ: Το φθινόπωρο 4 ο και επόμενα χρόνια. Βασικά όπως τον 3 ο χρόνο, με αύξηση των ποσοτήτων ανάλογα με την αύξηση της παραγωγής. * Οι χαμηλές δόσεις αναφέρονται στα εδάφη υψηλής γονιμότητας και οι υψηλές στα φτωχά εδάφη. ** Το άζωτο παρέχεται είτε με τη μορφή νιτρικής αμμωνίας είτε του νιτρικού καλίου ή και σε συνδυασμό και των δύο. ή εναλλακτικά εφαρμόζεται το πρόγραμμα του πίνακα 4.8 Πίνακας 4.8: Ενδεικτικό πρόγραμμα ετήσιας λίπανσης φυτείας σπαραγγιού για την Ηλικία σπαραγγιού παραγωγή 600 κιλών βλαστών ανά στρέμμα Στοιχείο MgO Μονάδες στο στρέμμα 2 Τύπος λιπάσματος 1 Ν 3 Νιτρικό νάτριο Νιτρικό ασβέστιο 2 Ν 6 Νιτρικό νάτριο Νιτρικό ασβέστιο P 2O 5 6 Υπερφωσφορικό ΣκωρίεςThomas* K 2O 12 Χλωριούχο κάλιο 3-5 Ν 5 και πάνω P 2O 5 K 2O MgO Ν P 2O 5 K 2O MgO 12 6 12 2 15 6 18 2 Χλωριούχο μαγνήσιο Νιτρικό νάτριο Νιτρικό ασβέστιο Υπερφωσφορικό ΣκωρίεςThomas* Χλωριούχο κάλιο χλωριούχο μαγνήσιο Νιτρικό νάτριο Νιτρικό ασβέστιο Υπερφωσφορικό ΣκωρίεςThomas* Χλωριούχο κάλιο χλωριούχο μαγνήσιο Κιλά στο Στρέμμα 19 20 37,5 40 30 33 20 25 75 80 30 33 30 25 94 100 30 33 30 25 Χρόνος χορήγησης Από Ιούνιο μέχρι μέσα Ιουλίου Από Μάϊο μέχρι μέσα Ιουλίου Τέλη Φθινοπώρου-Αρχές Χειμώνα Από το τέλος της συλλογής μέχρι τα μέσα Ιουλίου Από το τέλος της συλλογής μέχρι τα μέσα Ιουλίου Μετά το τέλος της συλλογής μέχρι τα μέσα Ιουλίου Τέλη Φθινοπώρου-Αρχές Χειμώνα Από το τέλος της συλλογής μέχρι τα μέσα Ιουλίου Από το τέλος της συλλογής μέχρι τα μέσα Ιουλίου Μετά το τέλος της συλλογής μέχρι τα μέσα Ιουλίου Τέλη Φθινοπώρου-Αρχές Χειμώνα Από το τέλος της συλλογής μέχρι τα μέσα Ιουλίου Από το τέλος της συλλογής μέχρι τα μέσα Ιουλίου (*) Χρησιμοποιείται σε μέτρια όξινα εδάφη. Σημείωση: Οι ενδεικτικές ποσότητες προορίζονται για μια λίπανση που βασίζεται στην αποκλειστική χρησιμοποίηση ανόργανων λιπασμάτων. Στην περίπτωση που έχει σρησιμοποιηθεί κοπριά, αυτά θα πρέπει να μειωθούν αναλογικά.

67 Υπενθυμίζουμε ότι 10000 kg κοπριάς προσφέρουν περίπου 40 kg αζώτου (από τα οποία κατά προσέγγιση τα 10 είναι άμεσα αφομοιώσιμα) 20 kg υπερφωσφορικού και 50 kg οξείδιο του καλίου. Πηγή: ΓΕΩΡΓΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ: 1 (32), 1994, σελ.30. Καλλιεργητικές εργασίες 2 ου ΕΤΟΥΣ - Αποχωμάτωση των γραμμών (ξελάκωμα) τον Φεβρουάριο (διαφάνεια) Εικόνα 4.13: Σχηματική παράσταση τομής του εδάφους μιας φυτείας σπαραγγιού το χειμώνα μετά το ξελάκκωμα. - Αφαίρεση των ξηρών βάσεων των βλαστών Εικόνα 14.14: Αφαίρεση των ξηρών βάσεων των βλαστών μετά το ξελάκωμα

68 - Λίπανση - Ισοπέδωση του εδάφους - Επανακατασκευή αναχώματος μόνο στην περίπτωση που γίνει μικρή συγκομιδή βλαστών (για 1,5-2 εβδομάδες). - Επανάληψη των εργασιών του 1 ου έτους. Εικόνα 4.15: Σχηματική παράσταση επανακατασκευής των αναχωμάτων (αναχώματα απλής γραμμής) και παράχωμα των ριζωμάτων. Εικόνα 4.16: Ανάδυση των τρυφερών βλαστών από το ανάχωμα Καλλιεργητικές εργασίες 3 ου και επόμενων ετών - Αποχωμάτωση των γραμμών (Ιανουάριος-Φεβρουάριος) - Αφαίρεση των ξηρών βλαστών-λίπανση - Κατασκευή αναχωμάτων (σταδιακά και όταν το χώμα βρίσκεται σε ρόγο): με δισκάροτρο ή ειδική φρέζα ή χειρωνακτικά

69 - Ύψος αναχωμάτων 10-15 εκ. για πράσινους βλαστούς 25-30 εκ. για λευκούς βλαστούς - Διατήρηση ομαλής της επιφάνειας των αναχωμάτων - Εδαφοκάλυψη με πλαστικό Ρ.Ε. για πρωΐμιση της παραγωγής (Δεκέμβριο- Ιανουάριο) - Συγκομιδή για διάστημα: περίπου 20 ημέρες το 3 ο έτος 1,5-2 μήνες τα επόμενα έτη - Ελαφριά αποχωμάτωση των γραμμών (αμέσως μετά τη συγκομιδή) - Επανάληψη των εργασιών του 1 ου και 2 ου έτους. - Συγκομιδή: Από Φεβρουάριο (καλυμμένες με πλαστικό φυτείες) Από Απρίλιο (ακάλυπτες»» ) - Συχνότητα συγκομιδής : Ανά 2-3 ημέρες στην αρχή Κάθε ημέρα αργότερα Πίνακας 4.9: Διάρκεια συγκομιδής βλαστών σπαραγγιού στην Ελλάδα Διάρκεια συγκομιδής σε εβδομάδες Ηλικία Φυτείας 1,5 2,0 2 ο έτος από μεταφύτευση 3-5 3 ο έτος από μεταφύτευση 6-7 4 ο έτος από μεταφύτευση 8-10 5 ο και επόμενα έτη από μεταφύτευση - Τρόπος κοπής: με κοφτερό μαχαίρι ή με ειδικούς σπαραγγοσυλλέκτες - Βάθος κοπής: 3-5 εκ. πάνω από το ρίζωμα Εικόνα 4.17: Διάφοροι τύποι ασπαραγγοσυλλέκτη

70 - Πορεία παραγωγής: (δες εικόνες 4.18 και 4.19) Εικόνα 4.18: Πορεία παραγωγής ανά δεκαήμερο δύο ποικιλιών σπαραγγιού Εικόνα 4.19: Πορεία αθροιστικής παραγωγής δύο ποικιλιών σπαραγγιού

71 Η λ ι κ ί α τ η ς φ υ τ ε ί α ς (σ ε έ τ η) Εικόνα 4.20: Ετήσια απόδοση φυτείας σπαραγγιού ανάλογα με την ηλικία της (% επί της συνολικής παραγωγής) - Συλλογή-πλύσιμο-στέγνωμα-διαλογή-δεματοποίηση (διαφάνειες) Εικόνα 4.21: Δεματοποίηση βλαστών σπαραγγιού έτοιμοι για προώθησή τους στην αγορά. - Διατήρηση: 1-2 εβδομάδες σε θερμοκρασία κοντά στο 0 ο C και Σ.Υ. 85-95%

72 Ποικιλίες: Mary Washington: πρώιμη, παραγωγική, με χονδρούς βλαστούς με ρόδινη κορυφή. Ανθεκτική στη σκωρίαση. California 500: Ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες, με μεγάλους βλαστούς (πράσινους), κατάλληλη και για τη βιομηχανία. Precose d Argentuil: Πολύ πρώϊμη με χονδρούς βλαστούς και ελαφρώς ρόδινη κορυφή. Lorella: Πολύ πρώιμη, παραγωγική με εξαιρετικής ποιότητας βλαστούς. Connover s Colossal: παραγωγική με χονδρούς βλαστούς χρώματος ανοιχτού πράσινου, καλής ποιότητας, κατάλληλη μόνο για αμμοπηλώδη εδάφη. Darbonne No 4: Πρώιμη, πολύ παραγωγική, με τρυφερούς και χονδρούς βλαστούς Χρώματος βιολετί και κλειστή κορυφή. Αndreas F1: μέσης πρωϊμότητας, παραγωγικό με 100 % θηλυκά άνθη. Βλαστοί μετρίου πάχους, αντέχει στους ψυχρούς χειμώνες. Lucullus F1: Αρκετά διαδεδομένο, παραγωγικό, ανθεκτικό στη σκωρίαση. Alexander Marrionet: παραγωγική, πρώιμη, βλαστοί καλής ποιότητας λευκοί. Διπλά υβρίδια: Diane, Junon, Mira, Larac, Minerve. Κλωνικά υβρίδια από ιστοκαλλιέργεια: Aneto Desto Cito Και τα τρία είναι παραγωγικά με βλαστούς καλής ποιότητας. Μειονεκτούν στο ότι η κορυφή τους ανοίγει όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες. Bruneto συνιστάται για ανεμόπληκτες περιοχές. Σποροπαραγωγή Α. Σε καλλιέργειες μιας μόνο ποικιλίας (απόσταση από άλλη 1000 m) - Επιλογή των καλύτερων θηλυκών φυτών ως μητρικά - Μέσης ηλικίας θηλυκά φυτά - Θηλυκά φυτά με περιορισμένο αριθμό καρπών - Συλλογή καρπών μετά την πλήρη ωρίμανσή τους (Οκτώβριο-Νοέμβριο) - 1 γραμμάριο περιέχει 40-50 σπόρους

73 Β. Σε καλλιέργειες δύο ποικιλιών - Επιλογή εντός της φυτείας τα καλύτερα φυτά, γειτονικά ανά δύο διάφορου φύλλου (1 αρσενικό και 1 θηλυκό) με ομοιόμορφη παραγωγή. - Κάλυψη των φυτών ανά ζεύγη με τουλουπάνι πριν την άνθηση ώστε η γύρη του αρσενικού να επικονιάσει το θηλυκό. - Αφαίρεση καλύμματος όταν δεν υπάρχουν άνθη παρά μόνο καρποί επί του θηλυκού φυτού. - Συλλογή ώριμων καρπών (20-50 γραμ. σπόρων ανά φυτό). Εχθροί - Έντομα Κριόκερος του σπαραγγιού: Crioceris asparagi κολεόπτερο 2-3 γενεές το χρόνο Πλατυπαρέα: Platyparea poeciloptera δίπτερο Αφίδες: Aphis sp. ημίπτερα Τετράνυχοι : Tetranychus sp. άκαρι Γρυλοτάλπη: Grylotalpa grylotalpa Μυλολόνθη: Melolontha melolontha λεπιδόπτερο Υπόπτα: Hypopta caestrum λεπιδόπτερο Υλέμυια: Delia caestrum δίπτερο Βραχυκορυνέλα: Brachycorynella asparagi ημίπτερο Ασθένειες Σκωρίαση: Puccinia asparagi Ριζοκτόνια: Rhizoctonia violacea Φουζαρίωση: Fusarium culmorum Φυτόφθορα: Phytophthora spp. Εικόνα 4.22: Κριόκεροι σπαραγγιού