ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ (ΕΣΔ)

ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ (ΕΣΔ) Δρ. Νικόλαος Σ. Γρηγοριάδης Τακτικός Δασολόγος-Ερευνητής ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ / Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσ-νίκης & πρόεδρος Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας (ΕΔΕ) Τα ελληνικά δάση, το Φυσικό Περιβάλλον και ο άνθρωπος: Πορεία στο χρόνο μια διαχρονική σχέση αγάπης και μίσους! Ο προϊστορικός, ο ιστορικός και ο σύγχρονος; άνθρωπος: Στην εξελικτική του πορεία ο άνθρωπος για να καλύψει τις καθημερινές του ανάγκες μετέβαλε την δομή του περιβάλλοντος με δραστηριότητες αντιπροσωπευτικές για τους εκάστοτε πολιτισμούς, που εμφάνισε η ανθρώπινη ιστορία. Οι επιπτώσεις των παρεμβάσεων αυτών δεν αποτυπώνονται μόνο στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής, αλλά επηρεάζουν και την ποιότητα του περιβάλλοντος. Το τροποποιημένο πλέον περιβάλλον υπονομεύει την πιθανότητα ποιοτικής επιβίωσης των επόμενων γενεών. Πλάτανος του Ιπποκράτη 2500ετ. Κως 1

Τα ελληνικά δάση, το Φυσικό Περιβάλλον και η Δασοπονία ΧΘΕΣ & ΣΗΜΕΡΑ Διεθνώς η εξέλιξη της Δασοκομίας (Silviculture) διακρίνεται σε 3 τρεις φάσεις: 1. Κλασσική δασοκομία (Hans Carl von Carlovitz 1713 & Hartig με τον Cotta αμιγή-ομήλικα, «κανονικά» δάση) 2. Μοντέρνα δασοκομία ( Back to nature Mayr Silviculture in conformity with Nature & Gunier to understand the forest is to understand the tree ) 3. Σύγχρονη (νεα) δασοκομία διασπάται σε δυο: Ολιστική (φυσική) δασοκομία και Τεχνητή δασοκομία (ομήλικα, κλώνοι, ένταση επένδυσης κλπ) ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ πλούσια δασική ιστορική (κληρονομιά) με τρεις περιόδους: Α.) 1821-1920 με ξενική επιρροή Β.) 1920-σήμερα με τη θεμελίωση της ελληνικής δασοπονίας και Γ.) > σήμερα έχοντας μπροστά μας την πρόκληση της μοντέρνας ή «ολιστικής προσέγγισης» μέρος της οποίας είναι και η Μεσογειακή Δασοπονία! μετά την άνθιση μεταπολεμικά της δασοπονίας ακολούθησε η πτώση της! 2

Τα ελληνικά δάση, το Φυσικό Περιβάλλον και η Δασοπονία ΣΗΜΕΡΑ:! ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΑΣΩΝ δάση και δασικές εκτάσεις >50% 80% δημόσια δάση μωσαϊκό & μεταβλητότητα βιοποικιλότητα & ενδημισμός μικρές αποδόσεις προϊόντων & χαμηλής οικονομικότητας υποβαθμισμένα, ακανόνιστα (50% πρεμνοφυή) Τα ελληνικά δάση παραμένουν : χωρίς δασολόγιο & χαρτογράφηση!? μεγάλο μέρος των δασών χωρίς μελέτες! χωρίς σύγχρονες προδιαγραφές δασικής διαχείρισης χωρίς πιστοποίηση αειφορικής διαχείρισης σε επίπεδο θεσμικό (τυπικό) αλλά και ουσιαστικό! χωρίς θεσμική θωράκιση από την πολιτεία έχοντας ανοικτά πολλά μέτωπα ως εκτεταμένος και πολυεπίπεδος τομέας (οικονομικόςβιολογικός-τεχνικός) 3

Πρώτη πρόταση! Τα δάση και η δασοπονία είναι γνωστό ότι αποτελούν πηγή διαφόρων προσδοκιών, συχνά αντικρουόµενων µεταξύ των δυο κύριων πυλώνων : 1.) της παραγωγικής αξιοποίησης και 2.) της προστασία τους. Συχνά, λοιπόν, το βασικό διακύβευµα της δασικής διαχείρισης είναι ο συνδυασµός αυτής της αντινοµίας. Υλοποίηση όλων των ουσιαστικών προϋποθέσεων νομικών, διοικητικών, υποδομών πχ δασική χαρτογράφηση & κλπ ως προϋπόθεση της δρομολόγησης σύγχρονης βιώσιμης και πολυλειτουργικής δασοπονίας με μεσογειακό προσανατολισμό που ενσωματώνει μέσα της την ολιστική προσέγγιση και με προτεραιότητες που μπαίνουν από το τρίπτυχου περιβάλλον-οικονομία-κοινωνία. Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ: της Βουλής Δασικές των Ελλήνων Πυρκαγιές : Εθνική Στρατηγική για τα Δάση 4

Η πρώτη (και μοναδική!) Στρατηγική Μελέτη : ΣΤΡΑΤΗΓΙΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ & ΞΥΛΟΠΟΝΙΑΣ (1986) ς ΘΕΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ: όραμα & «μακρόπνοους» στόχους & «αντικειμενικούς σκοπούς της Δασοπονίας» «θέσεις της πολιτικής ηγεσίας για τα δάση» δυναμικό με Εναλλακτικές Επιλογές Ανάπτυξης (ΕΕΑ) & ορίζοντα 25 έτη ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ: συχνά κατέφυγε σε υποθέσεις λόγω έλλειψης στοιχείων δεν υπάρχει η πολύπλευρη διάσταση σε διεθνές και εθνικό επίπεδο και σε τομείς, πολιτικές κλπ δεν εφαρμόσθηκε ποτέ! ΕΣΔ = πυξίδα καλύτερης προστασίας, διαχείρισης-ανάπτυξης και ανάδειξης ΌΧΙ μόνο αναγκαία αλλά και ώριμες συνθήκες (κρίση=ευκαιρία1) 5

Το Ευρωπαϊκό (διεθνές) πλαίσιο H ΕΕ δεν διαθέτει κοινή δασική πολιτική αλλά δασικές πολιτικές και πρωτοβουλίες στη βάση της αρχής της επικουρικότητας και της συνυπευθυνότητας Πρώτη δασική στρατηγική της ΕΕ στις 15 Δεκεμβρίου 1998 «Μια νέα δασική στρατηγική της ΕΕ: για τα δάση και τον δασικό τομέα» 2013 με βασικές αρχές της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα δάση τη βιώσιμη διαχείριση των δασών και η προώθηση του πολυλειτουργικού τους ρόλου, η αποδοτική χρήση των πόρων και η ευθύνη της ΕΕ για τα δάση σε παγκόσμια κλίμακα Forest Europe παραμένει η κύρια πολιτική πρωτοβουλία στο δασικό τομέα «Πολυετές σχέδιο εφαρμογής της νέας δασικής στρατηγικής της ΕΕ» (SWD(2015)0164) εκδόθηκε από την Επιτροπή στις 3 Σεπτεμβρίου 2015 «Forest MAP» Μέχρι το 2020 πρέπει να έχουν τεθεί σε εφαρμογή σχέδια βιώσιμης διαχείρισης των δασών για τα δημόσια δάση Η ΕΕ χρηματοδοτεί τη δασική έρευνα, ιδίως στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» 6

ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ Επείγουσα ολοκλήρωση του έργου χάραξη της ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ με χαρακτηριστικά όπως: 1. Να δίνει το νέο όραμα στην Ελληνική Δασοπονία 2. Να είναι τόσο φιλόδοξη όσο και ρεαλιστική (εφαρμόσιμη), διορατική καθώς και ανταγωνιστική με στοιχεία καινοτομίας 3. Να απευθύνεται σε μια βιώσιμη-πολυλειτουργική δασοπονία με μεσογειακά χαρακτηριστικά η οποία θα προστατεύει και θα βελτιώνει τα δάση 4. Να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας και αντίστροφα 5. Να είναι πολυδιάστατη έτσι ώστει να συγχρονίζει και να ενσωματώνει σύγχρονες πολιτικές σε πολλούς τομείς (περιβάλλοντος, γεωργίας, ενέργειας, εκπαίδευσης κλπ) 6. Να προβλέπεται και να παρακολουθούνται η χρηματοδότηση, η πορείαεφαρμογή και η αξιολόγησή της 7

ΚΥΡΙΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ ΑΞΟΝΑΣ 1: Οικονομία & παραγωγικόςκοινωνικός ρόλος του δάσους ΑΞΟΝΑΣ 2: Σημαντικές προκλήσεις πχ κλιματική αλλαγή ΑΞΟΝΑΣ 3: Προστασία και οικοσυστημικές λειτουργίες ΑΞΟΝΑΣ 4: Απογραφή και παρακολούθηση ΑΞΟΝΑΣ 5: Έρευνα και καινοτομία ΑΞΟΝΑΣ 6: Διεθνείς πολιτικές και νομοθεσίες ΑΞΟΝΑΣ 7: Διακυβέρνηση δασικού τομέα 8

ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: ΑΞΟΝΑΣ 1: Οικονομία & παραγωγικόςκοινωνικός ρόλος του δάσους 1. Σύνταξη Εθνικού Προγράμματος Παραγωγής & Απασχόλησης 2. Εκσυγχρονισμός δασικής διαχείρισης (Αειφορική Διαχείριση Δασών) - Πιστοποίηση δασών 3. Σύνταξη εθνικού προγράμματος ανόρθωσης υποβαθμισμένων δασών-αναδασώσεις ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ/ΔΡΑΣΕΙΣ: 1. Διαχειρστικά Σχέδια ολοκληρωμένης δασικής διαχείρισης 2. Σύστημα αξιολόγησης της εφαρμοσθείσας δασικής διαχ-σης (10τές) ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ: 1. Ετήσιες & περιοδικές εκθέσεις (Απολογισμοί) 9

ΑΞΟΝΑΣ 2: Σημαντικές προκλήσεις πχ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: κλιματική αλλαγή 1. Προσαρμογές στη δασική διαχείριση επιδιώκοντας το μετριασμό των επιπτώσεων ή την ενίσχυση της προσαρμογής στην κ.α. ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ/ΔΡΑΣΕΙΣ: 1. Συμμετοχή σε δίκτυα 2. Στοχευμένη (δασική) έρευνα ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ: 1. Δείκτες μεταβολής / προσαρμογής ειδών και οικοτόπων 10

ΑΞΟΝΑΣ 3: Προστασία και οικοσυστημικές λειτουργίες ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: 1. Στενή συνεργασία με Ευρωπαϊκούς (αρμόδιους) φορείς πχ Υπουργικές Διασκέψεις για την Προστασία των Δασών στην Ευρώπη (MCPFE) 2. Ενιαίος Φορέας Προστασίας Δασών (κυρίως δασικές πυρκαγιές) ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ/ΔΡΑΣΕΙΣ: 1. Απόκτηση/χρήση σύγχρονοου τεχνολογικά εξοπλισμού ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ: 1. Δημιουργία πρωτόκολων παρακολούθησης σημαντικών παραμέτρων πχ καμένες εκτάσεις κλπ 11

ΑΞΟΝΑΣ 4: Απογραφή και παρακολούθηση ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: 1. Εθνική (περιοδική) απογραφή δασών 2. Απογραφή-μελέτη υποβαθμισμένων δασών ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ/ΔΡΑΣΕΙΣ: 1. Τακτικές Εθνικές Απογραφές Δασών (δίκτυο δειγματοληψίας) ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ: 1. Σημαντικές δασοβιομετρικές παράμετροι πχ εκτάσεις, σύνθεση ειδών, ξυλαποθέματα, αύξηση, ηλικίες, κατάσταση, αναγέννηση κλπ 12

ΑΞΟΝΑΣ 5: Έρευνα και καινοτομία ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: 1. Χρηματοδότηση δασικής έρευνας για την ζητούμενη «μελλοντική δασοπονία» (βιώσιμης-πολυλειτουργικής, μεσογειακής, ολιστικής, Φυσικής, καινοτόμος) 2. Στοχευμένη δασική έρευνα (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ-Δασική Ερευνα) 3. Σύνδεση πράξης με την έρευνα ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ/ΔΡΑΣΕΙΣ: 1. Εκπαιδευτικά Ιδρύματα & Ινστιτούτα Δασικών Ερευνών 2. Δικτύωση (μέσα και έξω) ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ: 1. Δίκτυα Μόνιμων Πειραματικών Επιφανειών (διατήρηση υπαρχόντων-επέκταση) 13

ΑΞΟΝΑΣ 6: Διεθνείς πολιτικές και νομοθεσίες ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: 1. Κωδικοποίηση-εκσυγχρονισμός της δασικής νομοθεσίας! 2. Εναρμόνιση & συντονισμός σχετικών πολιτικών (βιώσιμη ανάπτυξη, βιοποικιλότητα, ΚΑΠ, κλιματική αλλαγή κά) ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ/ΔΡΑΣΕΙΣ: 1. Οργανωτική και διοικητική στελέχωση ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ: 1. Βιβλίο παρακολούθησης αποφάσεων-προσφυγών και αποτελεσμάτων 14

ΑΞΟΝΑΣ 7: Διακυβέρνηση δασικού τομέα ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: 1. Χρηματοδότηση δασικού τομέα (ΕΕ 90% από ΕΓΤΑΑ) 2. Επανίδρυση-αναδιάρθρωση της Δασικής Υπηρεσίας 3. Ενίσχυση της δασικής ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ/ΔΡΑΣΕΙΣ: 1. Ετήσια έκθεση δασών & δασοπονίας (Απολογισμοί ετήσιοιπεριοδικοί) 2. Γραφεία ενημέρωσης/επικοινωνίας σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ: 1. Ετήσιες/περιοδικές εκθέσεις αξιολόγησης 15

ΤΑ ΔΑΣΗ ΔΕΝ ΜΑΣ ΑΝΗΚΟΥΝ... ΑΛΛΑ ΤΑ ΔΑΝΕΙΣΤΗΚΑΜΕ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ Η Ευρώπη επάνω σε κλαδιά πλάτανο (νόμισμα Γόρτυνος 3 ος αιώνας πχ) Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! 16