Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας

ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΜΟ ΤΗΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΣΑΡΩΝΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Χρήστος Αναγνώστου Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ΕΛΚΕΘΕ 2

Όρμος Βουλιαγμένης 3

Σαρωνικός κόλπος Όρμος Βουλιαγμένης Η γεω-ποικιλότητα του χερσαίου και παράκτιου χώρου 4

Ένα ανοιχτό φυσικό σύστημα Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας 5

Ακτές Σαρωνικού Το θαλάσσιο μέτωπο μιας μεγάλης πόλης Είναι ο χώρος όπου το υγρό στοιχείο, η θάλασσα, συναντά την χερσαία δομημένη από τον άνθρωπο έκταση Λεκανοπέδιο Αθηνών 6

Λεκανοπέδιο Αθηνών 7

Βασικά στοιχεία του ευρύτερου φυσικού συστήματος του Λεκανοπεδίου Αθηνών: -Οι ορεινοί όγκοι, -Οι πρόποδες των ορεινών όγκων, -Το υδρογραφικό δίκτυο, -Οι πεδινές εκτάσεις, -Οι ακτές, -Ο Σαρωνικός κόλπος 8

Πόσα βασικά στοιχεία του ευρύτερου φυσικού συστήματος του Λεκανοπεδίου Αθηνών αναγνωρίζουμε; 9

Ποια είναι η κατάσταση των βασικών στοιχείων του ευρύτερου φυσικού συστήματος του Λεκανοπεδίου: -Οι ορεινοί όγκοι, -Οι πρόποδες των ορεινών όγκων -Οι πεδινές εκτάσεις, -Οι ακτές, -Ο Σαρωνικός κόλπος 10

Οριοθέτηση του θαλάσσιου μετώπου του δομημένου χώρου του Λεκανοπεδίου Από το Πέραμα (στα δυτικά) μέχρι την Βουλιαγμένη (στα νοτιοανατολικά). 11

Ι ΙΙ ΙΙΙ Το θαλάσσιο μέτωπο του δομημένου χώρου του Λεκανοπεδίου διακρίνεται σε τρία τμήματα (με τις ιδιαιτερότητες) 12

Το θαλάσσιο μέτωπο από το Φλοίσβο μέχρι την Βουλιαγμένη 13

Φάληρο - Άλιμος Ελληνικό - Γλυφάδα Βούλα - Βουλιαγμένη 14

Φάληρο - Άλιμος 15

Ελληνικό - Γλυφάδα 16

Βούλα Βουλιαγμένη 17

Χαρακτηριστικά Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Α Περιοχή Π. Φαλήρου - Αλίμου Β Περιοχή Ελληνικού - Γλυφάδας Γ Περιοχή Βούλας Βουλ/μένης Σύνολο Χαρακτηριστικά ακτών -Μήκος ακτής (γραμμή αέρος) -Μαρίνες -Λιμενίσκοι μικρών σκαφών -Τεχνητό μέτωπο με λιθορριπές -Λιμενικές εγκατ/σεις Ολ. Αγώνων -Περίφραξη (κυρίως ΓΓΑ) -Περίφραξη Αστέρια Γλυφάδας -Περ/ξη Καβούρι, Αστέρ. Βουλ/νης -Κλειστές πλάζ -Εγκαταστάσεις στις ακτές -Ακτές ελεύθερης πρόσβασης 4,6 km 35% 2% 15% 48% 6,7 km 10,5% 7,5% 15% 37% 15% 15% 6,3 km 3% 40% 13% 1% 43% 17,6 km 13,0% 4,5 % 4,0 % 5,5 % 14,0% 5,5% 14,0% 4,5% 0,5% 35,5% Χαρακτηριστικά χερσαίου παράκτιου χώρου -Άξονας παραλιακής οδού -Ρέμματα -Πλήρης δόμηση -Ελεύθεροι από την δόμηση χώροι Σ όλο το μήκος Ρέμα Πικρ/φνης ΝΑΙ Νεκρ/Μνημ. Ανύπαρκτοι Σ όλο το μήκος - ΝΑΙ Παλαιό αεροδρόμιο Γήπεδα Γκολφ Στο μισό μήκος ΝΑΙ Πράσινο Βουλ/μένης 18

Πρώτα Συμπεράσματα Για τα πέντε εκατομμύρια κατοίκων του Λεκανοπεδίου είναι ελεύθερο περίπου το 35% του μήκους των ακτών της ζώνης από το Φλοίσβο μέχρι την Βουλιαγμένη Ευνοούνται οι μειοψηφικές ομάδες που κατέχουν μεγάλα σκάφη αναψυχής (Μαρίνες) ή που εκμεταλλεύονται κλειστές περιοχές [Αστέρια Γλυφάδας, Καβούρι, Αστέρας Βουλ/μένης]. Αυτές οι δραστηριότητες καταλαμβάνουν περίπου το 33% της έκτασης των ακτών της ως άνω ζώνης. Οι αθλητικές εγκαταστάσεις έχουν δεσμεύσει σημαντικό τμήμα του μετώπου των ακτών, (14%). 19

Περίπατος στις ΝΑ ακτές του Λεκανοπεδίου 20

Ο δομημένος χώρος 30

Να σώσουμε κάποιες «μνήμες» του πολιτισμού μας 31

Η σημερινή α-αρχιτεκτονική 34

Βραβείο α-τεχνίας 38

Βραβείο α-τεχνίας 39

Τι γίνεται στον όρμο της Βουλιαγμένης 40

Όρμος Βουλιαγμένης 41

Η λιμνοθάλασσα της Βουλιαγμένης. αποτελεί μια μοναδική δομή της φύσης με ιδιαίτερα γεωλογικά και βιολογικά χαρακτηριστικά. Το οικοσύστημα της λιμνοθάλασσας διαμορφώθηκε από τεκτονικές διεργασίες 2000 χρόνια πριν, όταν. κατέρρευσε η οροφή μεγάλου υπόγειου σπηλαίου και σχηματίστηκε η λιμνοδολίνη. Η λιμνοθάλασσα παρουσιάζει χαρακτηριστικά ενδημικότητας, εκεί διαβιεί το είδος θαλάσσιας ανεμώνης Paranemonia vouliagmeniensis. 46

Οι κακές διαχειριστικές πρακτικές, που έχουν υιοθετηθεί μέχρι σήμερα, όπως: -η υπέρμετρη χρήση της λιμνοθάλασσας ως χώρου αναψυχής, -το μπάζωμα τμημάτων της λίμνης, -η δημιουργία εξέδρας στα όρια της λίμνης, -η ρίψη φερτού υλικού (γωνιώδες χαλίκι) στο βυθό της λίμνης, -η απομάκρυνση των φυκών που αποτελούν τη γενετική δεξαμενή του είδους (τα ανήλικα άτομα της ανεμώνης βρίσκονται προσκολλημένα στον πρώτο κύκλο της ζωής τους πάνω στα φύκια) κ.α. έχουν σαν αποτέλεσμα την μείωση του πληθυσμού του είδους περίπου 50% (σε σχέση με τον αρχικό πληθυσμό που είχε μελετηθεί τη δεκαετία του 1990. 47

Το είδος έχει χαρακτηριστεί επίσημα ως τρωτό σύμφωνα με τα κριτήρια της IUCN 2001, 2003 και μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν μέτρα διατήρησης του είδους. 48

Βασικό ζητούμενο σήμερα είναι η ανάδειξη και προστασία των αξιών της λίμνης. Πρέπει να αναδειχθούν οι μη χρηστικές αξίες (όπως η αισθητική αξία), αξίες που έρχονται σε αντίθεση με την υπέρμετρη οικονομική εκμετάλλευση, η οποία υποβαθμίζει το φυσικό χώρο και γίνεται με κοινωνικά άνισο τρόπο (ενδεικτικά: είσοδος στον χώρο κολύμβησης 8 ευρώ, τιμή καφέ 4,5 ευρώ). Πρέπει να αναδειχθούν και οι εσωτερικές αξίες της λίμνης, όπως η αξία ύπαρξης και δυναμικής φυσικής εξέλιξης ενός τέτοιου φυσικού συστήματος χωρίς να παρεμβαίνουμε υποβαθμίζοντας τις φυσικές λειτουργίες. Το χρέος που έχουμε σήμερα είναι να διατηρήσουμε τη λιμνοθάλασσα και για τις επόμενες γενιές. Έτσι το υψηλό εφήμερο κέρδος που βγαίνει σήμερα από την «επιχείρηση αναψυχής», μπορεί να αποτελεί ένα πολύ υψηλό κόστος για τις επόμενες γενιές. 49

Σύνοψη Προβληματισμός - Περίσκεψη 50

Φυσικό σύστημα Χώρος, πόροι Παραπροϊόντα Ανθρωπογενές σύστημα 51

ΝΑ ΑΤΤΙΚΗ: Το ανθρωπογενές σύστημα Κατοικία -Οικισμοί -Συγκροτήματα κατοικιών Χρήση ακτών Πρόσβαση σε αυτές -Μη προσβάσιμες ακτές, -Δύσκολα προσβάσιμες ακτές -Ελεύθερες βραχώδεις ακτές, -Ελεύθερες παραλίες Παραγωγικές δραστηριότητες -Πρωτογενής τομέας παραγωγής ανύπαρκτος -Δευτερογενής τομέας παραγωγής υποτυπώδης -Τριτογενής τομέας παραγωγής, κυρίως [ αλλού η απασχόληση και αλλού η κατοικία] 53

ΝΑ ΑΤΤΙΚΗ: Το ανθρωπογενές σύστημα Κατανάλωση πόρων -Νερό από Μόρνο? [σπατάλη, πισίνες,...] -Ενέργεια από Πτολεμαϊδα? -Τροφή? από αλλού Παραγωγή Παραπροϊόντων -Υγρά απόβλητα? που πάνε? -Στερεά απόβλητα? που πάνε? 54

ΝΑ ΑΤΤΙΚΗ: Το ανθρωπογενές σύστημα Ας εστιάσουμε!!!!! Ανθρωπογενείς δραστηριότητες -Έντονη δόμηση Προβλήματα Επιπτώσεις -Χωρο-αταξία, Μείωση ζωτικού χώρου -Καταστροφή εδαφικού πόρου -Αλλοίωση θαλάσσιου μετώπου, παράκτιων γεωτόπων και γεωποικιλότητας -Διάβρωση ακτών -Διάθεση υγρών αποβλήτων -Διάθεση στερεών αποβλήτων 55

Είμαστε ευχαριστημένοι; Γιατί φτάσαμε εδώ; Μια σύντομη ματιά στην μεταπολεμική μας ιστορία 56

1945 1974 2010 Η πολιτική Ο Διχασμός Η κοινοβουλευτική Δημοκρατία Η Αγροτική Οικονομία «Η οικοδομή» Η οικονομία Ο τουρισμός Εμβάσματα Μεταναστών Εμβάσματα Ναυτικών 57

1945 1974 2010 Οι πολιτικά διωχθέντες Η εσωτερική μετανάστευση Ο πληθυσμός Οι Έλληνες Μετανάστες Οι αλλοδαποί Μετανάστες Η κοινωνία Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οι «Ατλαντες» Η κοινωνία της «Αρπαχτής» και της «Αραχτής» 58

Απόρροια Διαλυμένη αγροτική οικονομία Μεταποιητικός τομέας ασήμαντος «Φτηνιάρικος τουρισμός (tour operators) [ένας λαός σερβιτόρων] Ξεπούλημα αδιακρίτως της γης (real estate) [οι λαμογιές] Πληθυσμιακή αστάθεια και αποσυνεκτικοποίηση του κοινωνικού ιστού [ανασφάλεια] 59

Το δικαίωμα στην εργασία καταπατημένο σε αίσχιστο βαθμό Δημόσια υγεία υποβαθμισμένη [με κλονισμένη την εμπιστοσύνη του πολίτη σε αυτή και με αναγκαστική στροφή προς το εκμεταλλευτικό σύστημα της ιδιωτικής υγείας] Δημόσια παιδεία ανάπηρη με ισχυρά τα δεκανίκια της ιδιωτικής εκπαίδευσης 60

Η χρήση των δημόσιων υποδομών επιτρέπεται μόνο με χαράτσι [διόδια στους δρόμους, εισιτήρια σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, στις παραλίες, κλπ Αβίωτες πόλεις Αβίωτη καθημερινότητα Απαξίωση της πολιτικής Οι διανοούμενοι στην αφάνεια [«χαραχτηρισμένοι» ως γραφικοί] 61

Μπορούμε ως Π(π)ολίτες να αλλάξουμε κάτι; 62

Μπορεί να γίνει κάτι; Το ερώτημα δεν τίθεται έτσι Είμαστε πιεσμένοι να κάνουμε κάτι. Είμαστε όντα του φυσικού συστήματος του πλανήτη γη. Ανήκουμε στη χωριστή σφαίρα, τη νοόσφαιρα και είμαστε σε συνεχή αλληλεπίδραση και συμβίωση με τις άλλες σφαίρες (υδρόσφαιρα, ατμόσφαιρα, λιθόσφαιρα, βιόσφαιρα), που μάθαμε να τις λέμε περιβάλλον, έννοια εγωκεντρική όμως, που εννοούμε αυτό που μας περιβάλλει και το οποίο μεταχειριζόμαστε όπως θέλουμε. 63

Back to the future 64

Από την κοινωνία των αδιεξόδων σε μια αξιοβίωτη κοινωνία 2010-2100 65

Από την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία στην αποκεντρωμένη Συμμετοχική Δημοκρατία Από την οικονομία της διαρκούς ανάπτυξης στις παραγωγικές διαδικασίες για την κοινωνική ευημερία [πρώτα ο πρωτογενής τομέας για την επιβίωση, μετά η προστασία της (βιο)ποικιλότητας, μετά η κοινωνία του δικαίου και μετά η υλική και πνευματική ευημερία. 66

Από την κοινωνία του ανταγωνισμού στην Συναγωνιστική Κοινωνία (σύντροφοι, συνεργάτες, συναγωνιστές,. ) Από τη σημερινή βαρβαροποιημένη καθημερινότητα σε ένα πιο πολιτισμένο αύριο Να πάλλουμε ένα κλαδί πολεμώντας για να υποστηρίξουμε το θώκο μας και για να τον κάνουμε πόλη, με πολίτες, που παράγουν πολιτισμό, και πολιτική. Και τότε θα έχουμε άλλους πολιτικούς και δεν θα χρειαζόμαστε και την police. Πόλη πολυπολιτισμική. 67

Από την χειραγωγημένη, άβουλη, την ατομοποιημένη μη σκεπτόμενη κοινωνία στην κοινωνία των χειραφετημένων, σκεπτομένων και συλλογικώς δρώντων Πολιτών 68

Επιβάλλονται Ασκήσεις συμμετοχικής Δημοκρατίας Ασκήσεις λόγου (λογικής) 69

Στόχοι για τις ακτές του ΝΑ Σαρωνικού με χρονικό ορίζοντα το 2100 -Ανάπλαση της παραλίας -Εκτροπή της παραλιακής αρτηρίας -Μείωση του συντελεστή δόμησης, κατοικίες βιοκλιματικές το πολύ διώροφες -Αντί έργων αγορά οικοπέδων και δημιουργία ελεύθερου πρασίνου, κάθε δυο τετράγωνα ένα τετράγωνο πράσινο -Νερό δεύτερης ποιότητας από την Ψυτάλλεια -Διαχείριση σκουπιδιών στην πηγή -Σχεδιάζουμε και υλοποιούμε σταδιακά μια άλλη ενεργειακή συμπεριφορά, ενεργειακή αυτάρκεια -Διεκδικούμε μικρότερο χρόνο δουλειάς και μορφωνόμαστε διαρκώς -Δημιουργούμε τοπικό χρηματοπιστωτικό σύστημα 70

Αποκαθιστούμε την Ντροπή της Ψυτάλλειας με το άγαλμα της Ελευθερίας της Ευρώπης σε κάποιο τμήμα της ακτής του ΝΑ Σαρωνικού.. 71

Σιτοβολώνας Θεά Δήμητρα Ελαιώνας Θεά Αθηνά Αμπελώνας Θεός Διόνυσος Ναυμαχία της Σαλαμίνας 72

SEAHELLARC SEismic and tsunami risk Assessment and mitigation scenarios in the western HELLenic ARC Ναυμαχία της Σαλαμίνας Ψυτάλλεια WWTP 73

SEAHELLARC SEismic and tsunami risk Assessment and mitigation scenarios in the western HELLenic ARC Ψυττάλεια Το μνημείο των νεοελλήνων για να θυμόμαστε την μάχη της Σαλαμίνας 74

Ευχαριστώ 75