ΜΕΜΟ/11/238 Βρυξέλλες, 13 Απριλίου 2011 Αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή φορολογία Ερωτήσεις και απαντήσεις Τι είναι η οδηγία για την ενεργειακή φορολογία; Ενεργειακοί φόροι υπάρχουν ήδη σε όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ και είναι, έως έναν βαθµό, εναρµονισµένοι σε επίπεδο ΕΕ. Η ισχύουσα οδηγία για την ενεργειακή φορολογία, η οποία εκδόθηκε το 2003, καταρτίστηκε κυρίως µε στόχο την αποφυγή των στρεβλώσεων του ανταγωνισµού στον τοµέα της ενέργειας στην εσωτερική αγορά. Καθορίζει κοινούς κανόνες σχετικά µε το τι και πότε θα πρέπει να φορολογείται και µε το ποιες εξαιρέσεις επιτρέπονται. Θεσπίζει ελάχιστους συντελεστές, κυρίως βάσει του όγκου της ενεργειακής κατανάλωσης, για προϊόντα που χρησιµοποιούνται για θέρµανση, ηλεκτροπαραγωγή και ως καύσιµα κίνησης. Πέραν των ελάχιστων αυτών συντελεστών, τα κράτη µέλη είναι ελεύθερα να καθορίζουν εθνικούς συντελεστές κατά την κρίση τους. Γιατί η Επιτροπή επιθυµεί να αναθεωρήσει αυτούς τους κανόνες; Η ισχύουσα οδηγία για την ενεργειακή φορολογία είναι παρωχηµένη διότι δεν επιτυγχάνει τους απώτερους στόχους που θέτει η ΕΕ στον τοµέα των πολιτικών για την ενέργεια και την κλιµατική αλλαγή. Πρέπει επίσης να αναθεωρηθεί ώστε να αντιµετωπίζει προβλήµατα που έχουν αναδυθεί στην εσωτερική αγορά. Τέλος, το σηµερινό πεδίο εφαρµογής της δεν είναι συναφές µε εκείνο του συστήµατος εµπορίας δικαιωµάτων εκποµπής της ΕΕ (ΣΕ Ε της ΕΕ), του µεγαλύτερου διεθνούς συστήµατος για την εµπορία δικαιωµάτων εκποµπής αερίων του θερµοκηπίου. Κατ αρχάς, οι ισχύοντες ελάχιστοι συντελεστές για τα ενεργειακά προϊόντα βασίζονται κυρίως στον όγκο (ευρώ/1000 λίτρα) και έχουν καθοριστεί βάσει συντελεστών του παρελθόντος στα κράτη µέλη. Το γεγονός αυτό δηµιουργεί αθέµιτο ανταγωνισµό µεταξύ των πηγών καυσίµων και αδικαιολόγητα φορολογικά πλεονεκτήµατα για ορισµένα είδη καυσίµων σε σχέση µε άλλα. Επί παραδείγµατι, βάσει των ισχυόντων ελάχιστων συντελεστών, ο άνθρακας υπόκειται στη χαµηλότερη φορολόγηση ενώ η αιθανόλη είναι το βαρύτερα φορολογούµενο καύσιµο. Οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας υφίστανται ιδιαίτερα διακριτική µεταχείριση υπό την ισχύουσα οδηγία για την ενεργειακή φορολόγηση, καθώς υπόκεινται στον ίδιο συντελεστή µε την πηγή ενέργειας την οποία προορίζονται να αντικαταστήσουν (λ.χ. το βιοντίζελ φορολογείται όπως ακριβώς το ντίζελ κ.λπ.). Καθώς ο συντελεστής βασίζεται στον όγκο, και όχι στο ενεργειακό περιεχόµενο, τα προϊόντα µε µικρότερο ενεργειακό περιεχόµενο, όπως οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, υποβάλλονται σε βαρύτερη φορολογία σε σχέση µε τα καύσιµα τα οποία ανταγωνίζονται. Το ζήτηµα αυτό θα πραγµατεύεται η αναθεωρηµένη οδηγία της Επιτροπής, καθώς οι ενεργειακοί φόροι θα συνδέονται µε το ενεργειακό περιεχόµενο.
εύτερον, από τη σκοπιά της κλιµατικής αλλαγής, η ισχύουσα οδηγία για την ενεργειακή φορολογία δεν περιέχει καµία πρόβλεψη για την ανάγκη περιορισµού των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα. Μάλιστα, όπως επισηµαίνεται παραπάνω, ορισµένα ορυκτά καύσιµα χαίρουν ευνοϊκής φορολόγησης σε σχέση µε λιγότερο επιβαρυντικούς για το περιβάλλον ανταγωνιστές τους. Ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο θα επέτρεπε στα κράτη µέλη να επιβάλουν φόρο για το διοξείδιο του άνθρακα ώστε να ικανοποιούν τον στόχο του επιµερισµού της προσπάθειας, χωρίς να διακυβεύεται η ανταγωνιστικότητά τους εντός της ΕΕ. Τέλος, η αναθεωρηµένη οδηγία για την ενεργειακή φορολογία η οποία θα περιλαµβάνει πρόβλεψη για το διοξείδιο του άνθρακα θα εµποδίζει την ύπαρξη πληθώρας εθνικών πολιτικών που προκαλούν εµπόδια και στρεβλώσεις στην εσωτερική αγορά. Τα κράτη µέλη έχουν ήδη αρχίσει να υιοθετούν δικούς τους εθνικούς φόρους για το διοξείδιο του άνθρακα, όµως υπάρχει ο κίνδυνος οι διαφορετικές ερµηνείες να οδηγήσουν σε διπλή φορολογία και σε υψηλό κόστος συµµόρφωσης για τις διασυνοριακά δραστηριοποιούµενες επιχειρήσεις. Μια ενωσιακή προσέγγιση για τη φορολογία του διοξειδίου του άνθρακα θα δηµιουργήσει ισότιµους όρους ανταγωνισµού στην ΕΕ και θα διευκολύνει τη διασυνοριακή δραστηριότητα. Η φορολογία του διοξειδίου του άνθρακα δεν θα ισχύει για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, οι οποίες θα αποκτήσουν ένα επιπλέον πλεονέκτηµα σε σχέση µε τα συµβατικά καύσιµα µε τα οποία ανταγωνίζονται. Ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι της προτεινόµενης νέας οδηγίας για την ενεργειακή φορολογία; Η αναθεωρηµένη οδηγία αποσκοπεί στην αναδιάρθρωση του τρόπου φορολόγησης της ενέργειας ώστε να συµβάλει στη µετάβαση σε ενεργειακώς αποδοτική οικονοµία χαµηλών ανθρακούχων εκποµπών, καθώς και στην αποφυγή προβληµάτων στην εσωτερική αγορά. - Κλιµατική αλλαγή: Με την υιοθέτηση συνιστώσας φόρου για το CO 2 στην ενεργειακή φορολογία, η πρόταση αποσκοπεί στην εναρµόνιση της ενεργειακής φορολογίας µε τις δεσµεύσεις της ΕΕ για την κλιµατική αλλαγή. Θα επιβάλλεται τιµή στις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα που προέρχονται από τοµείς εκτός του ΣΕ Ε της ΕΕ: όσο υψηλότερες είναι οι εκποµπές συγκεκριµένου καυσίµου τόσο υψηλότερος θα είναι ο φόρος επί του διοξειδίου του άνθρακα. Με τον τρόπο αυτό θα ανταµείβονται οι οικολογικές πηγές ενέργειας και θα ενταθούν οι προσπάθειες για την εκπλήρωση των στόχων της ΕΕ για µείωση των εκποµπών του διοξειδίου του άνθρακα, την ενεργειακή αποδοτικότητα και τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. - Ενεργειακή αποδοτικότητα: Η ενέργεια σπανίζει και τούτο πρέπει να αντανακλάται στη φορολογία. Η σύνδεση του επιπέδου του φόρου µε το ενεργειακό περιεχόµενο των καυσίµων θα παράσχει σηµαντικό κίνητρο σε όλους τους κλάδους ώστε να γίνουν περισσότερο αποδοτικοί ως προς την ενέργεια. - Εσωτερική αγορά: Με τη δηµιουργία ευρωπαϊκού πλαισίου για τη φορολογία του διοξειδίου του άνθρακα θα αποφευχθεί η ύπαρξη πληθώρας οικολογικών φορολογικών πολιτικών στα κράτη µέλη, γεγονός που θα παράσχει στις επιχειρήσεις ασφάλεια δικαίου και θα περιορίσει το κόστος συµµόρφωσης. Επίσης, η πρόταση θα διακρίνει τους τοµείς που καλύπτονται από το ΣΕ Ε της ΕΕ από εκείνους που δεν καλύπτονται από αυτό, γεγονός που θα συµβάλει στην αποφυγή της διπλής φορολογίας. 2
- Προώθηση της οικονοµικής ανάπτυξης και των θέσεων εργασίας: Τα κράτη µέλη µπορούν να αποφασίσουν να διαµορφώσουν µια φιλική προς την οικονοµική ανάπτυξη µεταστροφή της φορολογίας, αυξάνοντας τη φορολογία των ενεργειακών προϊόντων ώστε να µειωθεί η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας σύµφωνα µε τη Στρατηγική για το 2020. Τι αλλαγές θα προωθεί η νέα πρόταση; Οι ενεργειακοί φόροι θα περιλαµβάνουν 2 συνιστώσες: η µία θα βασίζεται στο περιεχόµενο σε διοξείδιο του άνθρακα και η άλλη στο ενεργειακό περιεχόµενο. ιοξείδιο του άνθρακα: Πρόκειται να θεσπιστεί ενιαίος ελάχιστος συντελεστής για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα (20 ευρώ/t CO 2 ) για όλους τους τοµείς οι οποίοι δεν καλύπτονται από το ΣΕ Ε της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό θα προβλέπεται τιµή για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα από τους τοµείς της οικονοµίας συγκεκριµένα τα νοικοκυριά, τις µεταφορές, τις µικρότερες επιχειρήσεις και τη γεωργία που δεν εµπίπτουν στο ΣΕ Ε της ΕΕ. Οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας δεν θα υπόκεινται στον φόρο για το διοξείδιο του άνθρακα. ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Οι ελάχιστοι φορολογικοί συντελεστές για την ενέργεια δεν θα βασίζονται στον όγκο, αλλά στο ενεργειακό περιεχόµενο του καυσίµου (ευρώ/gj). Αυτό σηµαίνει ότι τα καύσιµα θα φορολογούνται βάσει της ποσότητας ενέργειας που παράγουν, µε αποτέλεσµα να ανταµείβεται αυτοµάτως η υψηλότερη ενεργειακή αποδοτικότητα. Η ενεργειακή συνιστώσα του φόρου θα συµβάλει στην εξάλειψη των σηµερινών στρεβλώσεων στις ανταγωνιζόµενες πηγές ενέργειας (λ.χ. βενζίνη και ντίζελ) και θα καταστήσει τη φορολογία πιο δίκαιη για τους καταναλωτές, διότι το ενεργειακό περιεχόµενο είναι σηµαντικότερο από ό,τι ο όγκος όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας. Κάθε GJ (Gigajoule) θα φορολογείται κατά τον ίδιο τρόπο, άσχετα µε το προϊόν από το οποίο παράγεται. Οι συνιστώσες για το διοξείδιο του άνθρακα και το ενεργειακό περιεχόµενο θα συνδυάζονται για τη διαµόρφωση του τελικού συντελεστή βάσει του οποίου θα φορολογείται το προϊόν. Τα κράτη µέλη θα είναι ελεύθερα να καθορίζουν δικούς τους συντελεστές άνω των ελάχιστων συντελεστών της ΕΕ και να καταρτίζουν τη δική τους διάρθρωση για τους συγκεκριµένους φόρους: για παράδειγµα, θα µπορούν να αποφασίζουν να αυξήσουν άνω των ελάχιστων συντελεστών τη συνιστώσα φόρου µόνο για το ενεργειακό περιεχόµενο και όχι τη συνιστώσα για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα, ή το αντίστροφο. Ωστόσο, πρέπει να ισχύουν οι ίδιοι συντελεστές και η ίδια διάρθρωση για όλα τα καύσιµα που χρησιµοποιούνται για τον ίδιο σκοπό (καύσιµα κίνησης ή άλλα καύσιµα). Με την πρόβλεψη µακρών µεταβατικών περιόδων για την πλήρη εναρµόνιση της φορολογίας του ενεργειακού περιεχοµένου, έως το 2023, παρέχεται στη βιοµηχανία χρόνος για να προσαρµοστεί στη νέα δοµή της φορολογίας. Ποιο είναι το πεδίο εφαρµογής της πρότασης; Η ενεργειακή συνιστώσα του φόρου θα ισχύει για όλα τα καύσιµα που χρησιµοποιούνται στις µεταφορές και στη θέρµανση. Οι χρήσεις ενεργειακών προϊόντων που δεν σχετίζονται µε τα καύσιµα θα παραµείνουν εκτός του πεδίου εφαρµογής της ενεργειακής φορολογίας, όπως συµβαίνει σήµερα (λ.χ. µεταλλουργικές κατεργασίες). Ο συνιστώσα φόρου για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα θα συµπληρώνει το σύστηµα εµπορίας δικαιωµάτων εκποµπής, καθώς θα εφαρµόζεται σε τοµείς που δεν καλύπτονται από το ΣΕ Ε της ΕΕ (µεταφορές, νοικοκυριά, γεωργία και µικρές βιοµηχανίες). Με τον τρόπο αυτό, η τιµή για το διοξείδιο του άνθρακα θα αποτελεί µήνυµα για όλες τις εκποµπές των βιοµηχανικών εγκαταστάσεων. 3
Γιατί τώρα; Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους τώρα είναι η καλύτερη στιγµή για να υποβάλει η Επιτροπή την εν λόγω πρόταση. Πρώτον, καθώς τα κράτη µέλη καταρτίζουν και εφαρµόζουν τις στρατηγικές τους προκειµένου να επιτύχουν τους στόχους της ΕΕ για την ενέργεια και την κλιµατική αλλαγή κατά το διάστηµα 2013-2020, η πρόταση παρέχει µια σαφή απάντηση για τον ρόλο που θα µπορούσαν να διαδραµατίσουν οι φόροι. εύτερον, η αναθεωρηµένη οδηγία για την ενεργειακή φορολογία είναι σχεδιασµένη κατά τρόπο ώστε να συµπληρώσει την τρίτη φάση του ΣΕ Ε της ΕΕ (2013-2020), για την οποία θα καθοριστεί ανώτατο όριο για ολόκληρη την ΕΕ και θα προβλεφθεί η µετάβαση από τη δωρεάν κατανοµή στον πλειστηριασµό δικαιωµάτων εκποµπής. Συνεπώς, επείγει να υποβληθεί τώρα η πρόταση ώστε να επαρκεί ο χρόνος για να συµφωνηθεί από το Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο. Από την οπτική της εσωτερικής αγοράς είναι επίσης σηµαντικό να θεσπιστεί τώρα κοινό πλαίσιο για τη φορολογία των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα. Τα κράτη µέλη έχουν αρχίσει να υιοθετούν δικούς τους φόρους για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα και οι προσεγγίσεις τους µπορεί να διαφέρουν. Η ύπαρξη πολλών και διαφορετικών εθνικών πολιτικών θα µπορούσε να δηµιουργήσει δυσκολίες για διασυνοριακά δραστηριοποιούµενες επιχειρήσεις, καθώς και στρεβλώσεις στον ανταγωνισµό στους κόλπους της ΕΕ. Συνεπώς, είναι προτιµότερο να θεσπιστεί τώρα ενωσιακή προσέγγιση, διότι αργότερα ενδέχεται να απαιτηθούν περίπλοκες αναπροσαρµογές των εθνικών νοµοθεσιών. Τέλος, η αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή φορολογία εντάσσεται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και ανταποκρίνεται σε αίτηµα που είχε υποβάλει το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο τον Μάρτιο του 2008. Επίσης, απηχεί τα αποτελέσµατα της διάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών για την κλιµατική αλλαγή, η οποία πραγµατοποιήθηκε στη µεξικανική πόλη Κανκούν, τον Νοέµβριο και τον εκέµβριο του 2010. Με τον τρόπο αυτό, θα συµβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη και στην προώθηση µιας αποτελεσµατικότερης από πλευράς αξιοποίησης των πόρων, οικολογικότερης και ανταγωνιστικότερης οικονοµίας. εδοµένου ότι πολλά κράτη µέλη καθορίζουν τις στρατηγικές τους για να εξέλθουν από την οικονοµική και δηµοσιονοµική κρίση, η αναθεωρηµένη οδηγία για την ενεργειακή φορολογία παρέχει επίσης ευκαιρίες για τον συγκερασµό περιβαλλοντικών και οικονοµικών στόχων. Η αναθεωρηµένη οδηγία παρέχει στα κράτη µέλη τη δυνατότητα να επιλέξουν να µετατοπίσουν µέρος της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας ή του κεφαλαίου προς φορολογία που να προάγει µια φιλική για το περιβάλλον και ενεργειακά αποδοτική συµπεριφορά. Ετερόκλητο πλήθος ενδιαφεροµένων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθώς και αρκετά κράτη µέλη, ΜΚΟ και τµήµατα της επιχειρηµατικής κοινότητας παροτρύνουν την Επιτροπή να υποβάλει την εν λόγω πρόταση όσο το δυνατόν συντοµότερα. Με ποιον τρόπο η πρόταση θα προάγει την ενεργειακή αποδοτικότητα; Η Επιτροπή έχει δεσµευτεί να προάγει την ενεργειακή αποδοτικότητα προκειµένου, αφενός, να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την ασφάλεια του εφοδιασµού της ΕΕ και, αφετέρου, να επιτύχει πιο φιλόδοξους στόχους για τη µείωση των θερµοκηπικών αερίων. Η φορολογία συνιστά εργαλείο ικανό να στρέψει τους καταναλωτές προς αποτελεσµατικότερες ενεργειακές χρήσεις όσον αφορά τη αξιοποίηση των πόρων. Η φορολογία των ενεργειακών προϊόντων ανάλογα µε το ενεργειακό τους περιεχόµενο είναι η αποτελεσµατικότερη προσέγγιση για την παροχή κινήτρων µε σκοπό την αποδοτικότερη χρήση της ενέργειας, καθώς παρέχει στον χρήστη σαφές µήνυµα µέσω τιµής συνδεόµενης µε την πραγµατική «ενεργειακή αξία» των προϊόντων που καταναλώνει. 4
Όσον αφορά την ενεργειακή συνιστώσα του φόρου, η πρόταση θα ενισχύσει επίσης τη συνάφεια των ελάχιστων συντελεστών, επειδή θα διασφαλίζονται ότι δεν θα παρέχονται πλέον µειώσεις κάτω από τους ελάχιστους συντελεστές για τις επιχειρήσεις. Επιπλέον, η δυνατότητα εκχώρησης µειωµένων φορολογικών συντελεστών, που θα πρέπει ούτως ή άλλως να υπερβαίνουν τους ελάχιστους συντελεστές, θα πρέπει να συνδέεται σαφώς µε την επίτευξη ενεργειακά αποδοτικών στόχων, λ.χ. µέσω βιοµηχανικών συµφωνιών µε επαληθεύσιµους στόχους εξοικονόµησης ενέργειας. Με ποιον τρόπο η νέα πρόταση θα λαµβάνει υπόψη τη ρύπανση; Σύµφωνα µε την πρόταση, θα λαµβάνονται υπόψη στο φορολογικό σύστηµα οι εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα από καύσιµα µε την εφαρµογή συνιστώσας φόρου για το διοξείδιο του άνθρακα στα καύσιµα τα οποία δεν καλύπτονται από το ΣΕ Ε της ΕΕ. Καθώς οι εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα δεν γνωρίζουν σύνορα και είναι ζήτηµα διασυνοριακού χαρακτήρα, είναι εύλογο ότι χρειάζεται αντιµετώπιση µε ενιαίο ενωσιακό φορολογικό πλαίσιο. Από την άλλη πλευρά, όταν πρόκειται για ατµοσφαιρική ρύπανση σε τοπικό επίπεδο, ενδείκνυται καλύτερα να αφήνει η Επιτροπή την επιλογή του µέσου στα κράτη µέλη. Μάλιστα, για την αντιµετώπιση τέτοιων ζητηµάτων, αντί της ενεργειακής φορολογίας, είναι σκοπιµότερο να χρησιµοποιηθούν άλλα πιο στοχευµένα µέσα, όπως τα οδικά τέλη ή τα τέλη συµφόρησης. Για ποιο λόγο η Επιτροπή προτείνει ελάχιστους συντελεστές και όχι την πλήρη εναρµόνιση των ενεργειακών φόρων; Η προσέγγιση των ελάχιστων συντελεστών επιλέχθηκε ως λύση συµβιβασµού το 1993 προκειµένου να περιοριστούν οι στρεβλώσεις στην εσωτερική αγορά και τα κράτη µέλη να διαθέτουν κάποια ευελιξία ώστε να ικανοποιούν τις δηµοσιονοµικές ανάγκες τους. Παρόλο που η γενική προσέγγιση εξακολουθεί να ισχύει, είναι σηµαντικό οι ελάχιστοι συντελεστές που καθορίζονται στη νοµοθεσία της ΕΕ να είναι ουσιαστικοί και να επικαιροποιούνται τακτικά ώστε να λαµβάνονται υπόψη οι οικονοµικές, πολιτικές και διεθνείς εξελίξεις. 5
Ποιες οι επιπτώσεις της αναθεωρηµένης οδηγίας για την ενεργειακή φορολογία στα καύσιµα κίνησης; Οι επιπτώσεις της θα εξαρτηθούν από πολλούς παράγοντες, όπως τα υφιστάµενα φορολογικά επίπεδα και ο τρόπος µε τον οποίο τα κράτη µέλη αποφασίζουν να διαρθρώσουν τους φόρους µε βάση τους νέους ελάχιστους συντελεστές. Η κύρια επίπτωση για όλα τα κράτη µέλη θα είναι ότι θα εξαλειφθεί η τρέχουσα στρεβλωτική φορολογική µεταχείριση της βενζίνης και του πετρελαίου κίνησης (ντίζελ). Το ντίζελ φορολογείται σήµερα µε χαµηλότερο συντελεστή ανά λίτρο σε σχέση µε τη βενζίνη σε όλα τα κράτη µέλη (εκτός του ΗΒ), παρά το υψηλότερο κατ όγκο περιεχόµενό του σε ενέργεια και διοξείδιο του άνθρακα. Τούτο έχει οδηγήσει στην κατάσταση να µην µπορούν να εκπληρώσουν πλέον τον ρόλο τους τα µηνύµατα των τιµών της αγοράς: µολονότι η τιµή του ντίζελ (προ φόρου) είναι υψηλότερη από την τιµή της βενζίνης (λόγω υπερβολικής ζήτησης ντίζελ στην ΕΕ), η σχέση αυτή αντιστρέφεται στην αντλία ανεφοδιασµού µε καύσιµο λόγω του συστήµατος φορολόγησης. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε αυξανόµενη ζήτηση ντίζελ παρά την έλλειψή του στην ΕΕ. Με την προτεινόµενη οδηγία θα τεθεί τέλος στη στρέβλωση αυτή, µε την εφαρµογή ουδέτερης φορολογίας στη βενζίνη και στο ντίζελ καθώς και σε άλλα καύσιµα κίνησης, µετά το πέρας δεκαετούς µεταβατικής περιόδου, ώστε οι παράγοντες της αγοράς να µπορέσουν να προσαρµόσουν τις βιοµηχανικές διεργασίες τους. Τα περισσότερα κράτη µέλη θα µπορέσουν να επιτύχουν τον στόχο αυτό, είτε αυξάνοντας τους συντελεστές για το ντίζελ είτε µειώνοντας τους συντελεστές για τη βενζίνη. Ποια θα είναι η αντιµετώπιση των εναλλακτικών καυσίµων κίνησης όπως το LPG (υγραέριο) και το CNG (πεπιεσµένο φυσικό αέριο); Τα κράτη µέλη που προωθούν το CNG και το LPG συχνά επιβάλλουν πολύ χαµηλή φορολογία στα προϊόντα αυτά. Ωστόσο, το συνολικό επίπεδο απορρόφησης των καυσίµων αυτών είναι µέχρι στιγµή περιορισµένο. Για µεγαλύτερη συνέπεια, οι ίδιοι φορολογικοί συντελεστές ανάλογα µε το περιεχόµενο σε ενέργεια και διοξείδιο του άνθρακα θα πρέπει τελικά να εφαρµοστούν σε όλα τα καύσιµα κίνησης, περιλαµβανοµένων των CNG και LPG. Αυτό σηµαίνει ότι τα σχετικά πλεονεκτήµατα κάθε καυσίµου από άποψης εκποµπής διοξειδίου του άνθρακα θα ανταµείβονται αυτοµάτως µέσω του φορολογικού συστήµατος, πέραν αυτού όµως δεν θα παρέχεται κανένα ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα. Ωστόσο, εφόσον οι τρέχοντες φορολογικοί συντελεστές που επιβάλλονται στα εν λόγω προϊόντα είναι συχνά αρκετά χαµηλοί και ενδεχοµένως να απαιτηθεί χρόνος έως ότου τα προϊόντα αυτά να είναι σε θέση να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις τα παραδοσιακά καύσιµα κίνησης, στη νέα οδηγία προβλέπονται µακρές µεταβατικές περίοδοι για την ευθυγράµµιση των φορολογικών συντελεστών. Συνεπώς, τα κράτη µέλη θα έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν για δώδεκα έτη να παρέχουν ευνοϊκή µεταχείριση στο CNG και το LPG. 6
Ποιες θα είναι οι συνέπειες της πρότασης για τα βιοκαύσιµα; Σήµερα, τα βιοκαύσιµα φορολογούνται, βάσει του όγκου, µε τον ίδιο συντελεστή µε το καύσιµο που πρόκειται να αντικαταστήσουν, γεγονός που συνιστά ανταγωνιστικό µειονέκτηµα. υνάµει της πρότασης, τα βιοκαύσιµα θα φορολογούνται βάσει του γενικά χαµηλότερου ενεργειακού περιεχοµένου τους. Επίσης, θα εξαιρούνται από τη φορολογική συνιστώσα του διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να αντανακλάται η καλύτερή απόδοσή τους όσον αφορά τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα. Εντούτοις, η ευνοϊκή αυτή αντιµετώπιση προορίζεται για βιοκαύσιµα που πληρούν ορισµένα κριτήρια αειφορίας, που ορίζονται στο άρθρο 17 της οδηγίας για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειες (2009/28/ΕΚ) και στο άρθρο 7β της οδηγίας για την ποιότητα των καυσίµων (2009/30/ΕΚ). Ποιες θα είναι οι συνέπειες για τα καύσιµα θέρµανσης; Και στην περίπτωση των καυσίµων θέρµανσης, η νέα οδηγία πρόκειται να εξαλείψει τη σηµερινή διακριτική µεταχείριση των ενεργειακών προϊόντων επειδή θα υποχρεωθούν τα κράτη µέλη να εφαρµόσουν το ίδιο επίπεδο φορολογίας ανά t/co2 καθώς και ανά GJ. Αυτό σηµαίνει, για παράδειγµα, ότι θα πρέπει να αυξηθούν οι σηµερινοί ιδιαίτερα χαµηλοί φορολογικοί συντελεστές που ισχύουν για τον άνθρακα, το προϊόν µε το µεγαλύτερο περιεχόµενο σε διοξείδιο του άνθρακα,. Ταυτόχρονα, µε την εισαγωγή φορολογικής συνιστώσας για το διοξείδιο του άνθρακα, η φορολογία των προϊόντων θέρµανσης θα απηχεί για πρώτη φορά την επίδραση των προϊόντων στο κλίµα. Καθώς όλες οι επιχειρήσεις που υπόκεινται στο ΣΕ Ε της ΕΕ θα απαλλάσσονται αυτοµάτως από την εν λόγω φορολογία, µε την προτεινόµενη οδηγία θα δηµιουργηθούν επίσης ισότιµοι όροι ανταγωνισµού µεταξύ εγκαταστάσεων εντός και εκτός ΣΕ Ε της ΕΕ και θα διασφαλιστεί ότι όλες οι πηγές εκποµπών θα συµβάλλουν στην προσπάθεια για τη µείωση των θερµοκηπικών αερίων. Με ποιον τρόπο αντιµετωπίζεται η ηλεκτρική ενέργεια; Κατ αρχήν, η αναθεωρηµένη οδηγία για την ενεργειακή φορολογία δεν αλλάζει τον τρόπο µε τον οποίο αντιµετωπίζεται η ηλεκτρική ενέργεια. Όπως έως τώρα, ο φόρος που σχετίζεται µε το ενεργειακό περιεχόµενο θα επιβάλλεται στο σηµείο κατανάλωσης και ο ελάχιστος συντελεστής δεν θα τροποποιηθεί. Όσον αφορά τη φορολογική συνιστώσα για το διοξείδιο του άνθρακα, είναι δυνατό να επιβάλλεται µόνο στα καύσιµα για ηλεκτροπαραγωγή, καθώς η ηλεκτρική ενέργεια δεν επιφέρει εκποµπές στο σηµείο κατανάλωσης. Η ηλεκτροπαραγωγή όµως υπόκειται στο ΣΕ Ε της ΕΕ και, ως εκ τούτου, θα εξαιρείται από τη φορολογική συνιστώσα για το διοξείδιο του άνθρακα. Ωστόσο, η συνιστώσα φόρου επί του διοξειδίου του άνθρακα θα ισχύει για µικρές εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής, οι οποίες δεν εµπίπτουν στο ΣΕ Ε της ΕΕ λόγω του µεγέθους τους. Η πρόταση θα έχει επιπτώσεις στην πυρηνική ενέργεια; Η πρόταση δεν θα επηρεάσει την αντιµετώπιση της πυρηνικής ενέργειας. Η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από πυρηνικές πηγές φορολογείται στο σηµείο κατανάλωσης, όπως και η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από άλλες πηγές. Οι φόροι στα πυρηνικά καύσιµα, όπως οι φόροι που θεσπίστηκαν προσφάτως στη Γερµανία, δεν εµπίπτουν στην οδηγία για την ενεργειακή φορολογία και, συνεπώς, δεν επηρεάζονται από την εν λόγω αναθεώρηση. 7
Ποιες οι συνέπειες της νέας πρότασης στα νοικοκυριά; Επειδή τα νοικοκυριά ευθύνονται για το 10% των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα, τα κράτη µέλη θα πρέπει να συµπεριλάβουν τον τοµέα αυτό στις στρατηγικές τους, άσχετα µε τα µέσα που επιθυµούν να χρησιµοποιήσουν (λ.χ. φόρος επί του διοξειδίου του άνθρακα ή απαίτηση για αντικατάσταση των συστηµάτων θέρµανσης). Οι περιβαλλοντικές πολιτικές µερικές φορές πλήττουν τους προϋπολογισµούς των νοικοκυριών, ιδιαίτερα εκείνων µε χαµηλό εισόδηµα. Συνεπώς, είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι φιλόδοξες περιβαλλοντικές πολιτικές χρειάζονται ισχυρά δίχτυα ασφαλείας και πρέπει να συνοδεύονται από κοινωνικά µέτρα. Ο αντίκτυπος του προτεινόµενου νέου φόρου ενέργειας/διοξειδίου του άνθρακα θα εξαρτηθεί σε µεγάλο βαθµό από τον τρόπο µε τον οποίο τα κράτη µέλη θα αποφασίζουν να ανακυκλώνουν τα έσοδα από τον φόρο αυτό. Για παράδειγµα, είναι δυνατό να αξιοποιήσουν µέρος των εσόδων ως αποζηµίωση σε νοικοκυριά (ιδιαίτερα σε νοικοκυριά χαµηλού εισοδήµατος) µε κατ αποκοπή πληρωµές. Εξάλλου, είναι δυνατόν να αναδιανέµεται αποτελεσµατικά µέρος των εσόδων από την ενεργειακή φορολογία, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι επιπτώσεις στα νοικοκυριά. Πολύ συχνά, τα κράτη µέλη που έχουν ήδη θεσπίσει φόρο επί του διοξειδίου του άνθρακα συνοδεύουν τα µέτρα αυτά µε αποτελεσµατικά κοινωνικά µέτρα. Επιπλέον, βάσει της πρότασης, τα κράτη µέλη θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν µειωµένο συντελεστή για ενεργειακά προϊόντα προοριζόµενα για οικιακή θέρµανση. Ωστόσο, σε αντίθεση µε την ισχύουσα οδηγία όπου η επιλογή µειωµένου συντελεστή ισχύει µόνο για το φυσικό αέριο, τον άνθρακα και την ηλεκτρική ενέργεια, τα κράτη µέλη θα µπορούν να εφαρµόζουν την εξαίρεση αυτή ισότιµα για όλα τα καύσιµα θέρµανσης για οικιακή χρήση (συµπεριλαµβανοµένων του πετρελαίου θέρµανσης και του άνθρακα). Η Επιτροπή θα επανεξετάσει τις επιπτώσεις της εν λόγω εξαίρεσης, σε έκθεση µετά από δύο έτη. Θα λαµβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες ορισµένων τοµέων; Ένας από τους στόχους της αναθεωρηµένης οδηγίας για την ενεργειακή φορολογία είναι να διασφαλίζεται ότι εφαρµόζεται συνεπέστερα και αποτελεσµατικότερα σε ολόκληρη την ΕΕ. Το νέο φορολογικό σύστηµα θα κάνει διάκριση µόνο µεταξύ τοµέων που εµπίπτουν στο ΣΕ Ε της ΕΕ, όπου ήδη ισχύει τιµή για τις ανθρακούχες εκποµπές, και τοµέων εκτός ΣΕ Ε της ΕΕ, οι οποίοι θα υποχρεούνται να καταβάλλουν τον φόρο επί του διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο, προς αποφυγή ανεπιθύµητων επιπτώσεων, προτείνονται ορισµένοι ειδικοί κανόνες για τοµείς που εκτίθενται στον κίνδυνο διαρροής άνθρακα (ήτοι βιοµηχανίες που εκπέµπουν θερµοκηπικά αέρια και ενδεχοµένως να µπουν στον πειρασµό να µεταφέρουν την παραγωγή τους εκτός της ΕΕ ώστε να παραµείνουν ανταγωνιστικές). Οι τοµείς αυτοί θα επωφελούνται από πίστωση φόρου βάσει της εξέλιξης της κατανάλωσής τους για τη φορολογική συνιστώσα που σχετίζεται µε το διοξείδιο του άνθρακα. Έως έναν βαθµό, η αναθεωρηµένη οδηγία θα εξακολουθήσει να λαµβάνει υπόψη την ιδιαιτερότητα της γεωργίας, δεδοµένου ότι θα παρέχεται η δυνατότητα εξαίρεσης καυσίµων από την ενεργειακή φορολογία εφόσον αναληφθούν συγκεκριµένες δεσµεύσεις υπέρ του περιβάλλοντος και της ενεργειακής αποδοτικότητας. Τέλος, έχουν προταθεί µεταβατικές περίοδοι προκειµένου να αποφευχθούν απότοµες αλλαγές για τους χρήστες ορισµένων ενεργειακών προϊόντων (όπως για το ντίζελ, βλ. παραπάνω). 8
Τι ισχύει για τα εισαγόµενα προϊόντα; Η επιβολή τιµής για τις εκποµπές του διοξειδίου του άνθρακα από την παραγωγή εντός της ΕΕ µπορεί να προκαλέσει στρεβλώσεις έναντι παραγωγών σε τρίτες χώρες όπου δεν εφαρµόζονται παρόµοιοι µηχανισµοί. Η πλειονότητα των βιοµηχανιών που εκπέµπουν θερµοκηπικά αέρια και εκτίθενται στον κίνδυνο «διαρροής άνθρακα» καλύπτονται από το ΣΕ Ε της ΕΕ. Εν προκειµένω, η ΕΕ έχει λάβει την απόφαση να αντιµετωπίσει τον κίνδυνο της διαρροής άνθρακα µε την κατανοµή µεγαλύτερου µεριδίου δωρεάν δικαιωµάτων στους τοµείς που είναι εκτεθειµένοι, αντί να προσπαθεί να επιβάλει «συνοριακό φόρο ανθρακούχων εκποµπών» στα εισαγόµενα προϊόντα. Έτσι, η αναθεωρηµένη οδηγία ενεργειακής φορολογίας δεν προβλέπει «συνοριακό φόρο ανθρακούχων εκποµπών» για τα εισαγόµενα προϊόντα. Οι µη υπαγόµενες στο ΣΕ Ε της ΕΕ βιοµηχανίες που θα υπόκεινται σε φόρο επί του διοξειδίου του άνθρακα είναι γενικά µικρότερου µεγέθους, λιγότερο ευάλωτες στον διεθνή ανταγωνισµό και λιγότερο εκτεθειµένες σε ενδεχόµενη διαρροή άνθρακα. Ωστόσο, η πρόταση περιέχει διατάξεις για εγκαταστάσεις σε τοµείς/κλάδους που ενδέχεται να εκτίθενται σε κίνδυνο διαρροής άνθρακα (λ.χ. τοµείς/κλάδοι µε υψηλή ένταση ενέργειας και υψηλό βαθµό έκθεσης στον κίνδυνο διαρροής, όπως ορισµένες εξορυκτικές κατεργασίες), όπως ακριβώς οι διατάξεις του ΣΕ Ε της ΕΕ για τις βιοµηχανίες που εκτίθενται σε σηµαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα. Οι τοµείς αυτοί θα λαµβάνουν πίστωση φόρου για τη φορολογική συνιστώσα του διοξειδίου του άνθρακα που θα βασίζεται στο ιστορικό της ενεργειακής τους κατανάλωσης, λύση η οποία τις προστατεύει από τον αθέµιτο ανταγωνισµό, ενώ παράλληλα παρέχει κίνητρο ώστε να µειώσουν τις εκποµπές τους. Συγκεφαλαιωτικά, ποιες είναι οι ισχύουσες εξαιρέσεις δυνάµει της οδηγίας για την ενεργειακή φορολογία και πώς θα εξελιχθούν στο µέλλον; Τα κράτη µέλη θα διατηρήσουν σε µεγάλο βαθµό την ευελιξία που έχουν σήµερα, σύµφωνα µε τους στόχους των πολιτικών για την ενέργεια και το κλίµα. - Όσον αφορά τα καύσιµα κίνησης, σκοπός της πρότασης είναι, µετά από µεταβατική περίοδο, να εφαρµοστεί ενιαία αντιµετώπιση όλων των προϊόντων από άποψης περιεχοµένου σε ενέργεια και διοξείδιο του άνθρακα. Συνεπώς, θα καταργηθούν µακροπρόθεσµα (έως το 2023) οι ισχύουσες εξαιρέσεις για τα βιοκαύσιµα, το CNG (πεπιεσµένο φυσικό αέριο) και το LPG (υγραέριο). Αυτό σηµαίνει ότι από το 2023 εξαιρέσεις για οποιοδήποτε προϊόν θα παρέχονται µόνο εάν δικαιολογούνται από το ισοζύγιό του σε διοξείδιο του άνθρακα. - Όσον αφορά τα καύσιµα θέρµανσης που χρησιµοποιούνται από επιχειρήσεις, οι ισχύοντες κανόνες επιτρέπουν στα κράτη µέλη, υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις, µέχρι και να µηδενίζουν τους φορολογικούς συντελεστές για ενεργειοβόρες επιχειρήσεις και να τους µειώνουν έως και 50% σε σχέση µε τους ελάχιστους συντελεστές της ΕΕ για άλλες επιχειρήσεις. Προκειµένου να περιοριστούν οι στρεβλώσεις στον ανταγωνισµό µεταξύ κρατών µελών και να αποφεύγονται προβλήµατα ως προς την κρατική ενίσχυση, η αναθεωρηµένη οδηγία θα επιτρέπει στα κράτη µέλη µειώσεις φόρων διακριτικού χαρακτήρα υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι ελάχιστοι ευρωπαϊκοί συντελεστές (τόσο για τον ενεργειακό φόρο όσο και για τον φόρο επί του διοξειδίου του άνθρακα). Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις που συµµετέχουν στο ΣΕ Ε της ΕΕ θα εξαιρούνται αυτοµάτως από τον φόρο επί του διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον, στις επιχειρήσεις σε τοµείς/κλάδους που εκτίθενται στον κίνδυνο διαρροής άνθρακα θα παρέχεται υποχρεωτική πίστωση φόρου για το διοξείδιο του άνθρακα. Αµφότεροι οι κανόνες θα εφαρµόζονται υποχρεωτικώς από τα κράτη µέλη, ώστε να αποτρέπονται στρεβλώσεις. 9
- Όσον αφορά την οικιακή θέρµανση, η σηµερινή ευελιξία που διαθέτουν τα κράτη µέλη να εξαιρούν ορισµένα προϊόντα (αέριο, άνθρακα, οπτάνθρακα και ηλεκτρική ενέργεια) θα επεκταθεί σε όλα τα καύσιµα θέρµανσης (περιλαµβανοµένων των πετρελαιοειδών), ώστε να διασφαλίζεται η συνεπής αντιµετώπιση των ενεργειακών προϊόντων. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή θα αναφέρει τις επιπτώσεις της εξαίρεσης αυτής στην τακτική έκθεσή της, στην οποία θα αξιολογεί κατά πόσον συνάδει µε τους στόχους των πολιτικών για την ενέργεια και το κλίµα. - Η γεωργία θα συνεχίσει να επωφελείται από χαµηλότερους φορολογικούς συντελεστές, αν και οι τελευταίοι θα εξαρτώνται πλέον από τους περιβαλλοντικούς στόχους, ώστε να διασφαλίζεται ότι και η γεωργία συµβάλλει στην κοινή προσπάθεια για εξοικονόµηση ενέργειας. - Τα κράτη µέλη θα διατηρούν την επιλογή να παρέχουν ευνοϊκότερη φορολογική µεταχείριση όταν αυτό δικαιολογείται από περιβαλλοντική άποψη, όπως στην περίπτωση της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιµες πηγές ή της, ιδιαίτερα αποδοτικής, συµπαραγωγής θέρµανσης και ηλεκτρικής ενέργειας. - Η εν λόγω πρόταση δεν θα αλλάξει τις ισχύουσες εξαιρέσεις για τη διεθνή αεροπορία και τις θαλάσσιες µεταφορές, λόγω των υφιστάµενων διεθνών υποχρεώσεων και του κινδύνου στρεβλώσεων του ανταγωνισµού σε περίπτωση µονοµερών δράσεων των κρατών µελών. Ωστόσο, οι εξαιρέσεις αυτές θα επανεξεταστούν στην τακτική έκθεση της Επιτροπής σχετικά µε την εφαρµογή της οδηγίας. - Εννέα νέα κράτη µέλη (Βουλγαρία, ηµοκρατία της Τσεχίας, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουµανία και Σλοβακία) θα επωφεληθούν από τη µεταβατική περίοδο έως το 2020, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν θα χρειάζεται να επιβάλλουν τη φορολογική συνιστώσα για το διοξείδιο του άνθρακα. Την πρόβλεψη αυτή δικαιολογούν τα γενικώς χαµηλότερα επίπεδα εισοδήµατος στις χώρες αυτές. Οι ελάχιστοι συντελεστές θα προσαρµόζονται σε εξωτερικές εξελίξεις όπως ο πληθωρισµός ή στις εξελίξεις στην τιµή του διοξειδίου του άνθρακα; Ναι. Πρόκειται για ένα από τα βασικά πλεονεκτήµατα της πρότασης. Οι ελάχιστοι συντελεστές θα προσαρµόζονται σε εξωτερικές εξελίξεις όπως ο πληθωρισµός και οι αυξοµειώσεις της τιµής του διοξειδίου του άνθρακα. Με τον τρόπο αυτό, στην αναθεωρηµένη οδηγία για την ενεργειακή φορολογία θα αποτυπώνονται εντονότερα οι εξωτερικοί παράγοντες. Ο ελάχιστος συντελεστής για το ενεργειακό περιεχόµενο θα διατηρεί την πραγµατική αξία του και θα προσαρµόζεται ανά τριετία σύµφωνα µε το βασικό ποσοστό πληθωρισµού (το ποσοστό πληθωρισµού προϊόντων εκτός τροφίµων και ενέργειας). Όσον αφορά τον ελάχιστο συντελεστή που σχετίζεται µε το διοξείδιο του άνθρακα, η οδηγία προβλέπει τακτική αναθεώρηση, ώστε να διασφαλίζεται ότι ο ελάχιστος συντελεστής ευθυγραµµίζεται µε την τιµή του διοξειδίου του άνθρακα κατά το ΣΕ Ε της ΕΕ και ότι ελαχιστοποιούνται εν προκειµένω οι στρεβλώσεις του ανταγωνισµού µεταξύ επιχειρήσεων εντός και εκτός ΣΕ Ε της ΕΕ. Ποιες χώρες επιβάλλουν ήδη φόρο διοξειδίου του άνθρακα; Επί του παρόντος, φόρο διοξειδίου του άνθρακα επιβάλλουν η ανία, η Ιρλανδία, η Φινλανδία και η Σουηδία. Ωστόσο, οι οικείοι εθνικοί συντελεστές καθορίζονται σε πολύ διαφορετικά επίπεδα και δεν αντανακλούν την τιµή του διοξειδίου του άνθρακα βάσει του ΣΕ Ε της ΕΕ. 10
Πότε θα αρχίσει να ισχύει η αναθεωρηµένη οδηγία για την ενεργειακή φορολογία; Η αναθεωρηµένη οδηγία είναι δυνατό να αρχίσει να ισχύει από το 2013, ώστε να εφαρµοστεί παράλληλα µε την τρίτη φάση του ΣΕ Ε της ΕΕ. Θα προβλέπεται εύλογη περίοδος σταδιακής εφαρµογής, ώστε τα κράτη µέλη να αναδιαρθρώσουν τους φόρους τους και οι εθνικές διοικήσεις, οι επιχειρήσεις και ο τοµέας της ενέργειας να έχουν χρόνο να προσαρµοστούν. Με την πρόβλεψη µακρών µεταβατικών περιόδων για την πλήρη εναρµόνιση της φορολογίας του ενεργειακού περιεχοµένου, έως το 2023, η βιοµηχανία θα έχει τα χρονικά περιθώρια για να προσαρµοστεί στη νέα δοµή της φορολογίας. Βλ. επίσης IP/11/468 11