Λιβάδια Posidonia oceanica στον κόλπο Βασιλικού: χωρική κατανομή, οικολογική κατάσταση και δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΙΚΑΠΑΒ «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης Λιβάδια Posidonia oceanica στον κόλπο Βασιλικού: χωρική κατανομή, οικολογική κατάσταση και δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης Το Έργο με Αρ. Πρωτοκόλλου ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ/ΠΡΟΙΟΝ/0609/74 συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της ΕΕ Δημήτρης Κλείτου Διευθυντής MER Lab Ltd BSc, MSc Marine Biology / Ecology, Florida Atlantic University, USA PhD student Marine Biology, University of Plymouth, UK

ΜΕΡΟΣ Α ΔΕΣΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 - ΧΩΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ POSIDONIA OCEANICA

ΔΕ3 Χωρική κατανομή και κατάσταση υγείας της Posidonia oceanica ΣΤΟΧΟΙ 1. Χαρτογράφηση λιβαδιών P. oceanica Αγορά ηχοβολιστικού συστήματος πλαγίας σάρωσης (ΗΣΠΣ) Εκπαίδευση προσωπικού του ΑΦ στην χρήση του ΗΣΠΣ και ερμηνεία των αποτελεσμάτων του. Χαρτογράφηση P. oceanica (ΗΣΠΣ, δορυφορικές εικονες, αεροφωτογραφίες) Έλεγχος αποτελεσμάτων χαρτογράφησης 2. Καταμέτρηση πυκνότητας βλαστών P. oceanica 3. Εκτίμηση δεικτών δείκτη LAI, PREI, BiPo Δειγματοληψίες πεδίου, εργαστηριακές και στατιστικές αναλύσεις 4. Δημιουργία χαρτών (TC Geomatic Ltd) ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ Π9: Χάρτης χωρικής κατανομής P. oceanica Π10: Χάρτης πυκνότητας βλαστών P. oceanica Π11: Χάρτης δείκτη LAI Π12: Χάρτης βιοτικών δεικτών BiPo και PREI PREI

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Αεροφωτογραφίες (έτη 2009-2010) από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας Δορυφορικές εικόνες Geoeye (έτος 2010, 50 cm resolution) IKONOS (έτος 2011, 1 m resolution)

ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΗΧΟΒΟΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΕΥΡΙΚΗΣ ΣΑΡΩΣΗΣ CMAX C2

ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΗΣΠΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ SonarWiz 5

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ P. OCEANICA 30 Δειγματοληπτικοί Σταθμοί 10 στα ρηχά (5 m βάθος) 10 σε ενδιάμεσο βάθος (15 m βάθος) 10 στα βαθύτερα όρια των λειμώνων P. oceanica

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ P. OCEANICA ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΕΣ ΠΕΔΙΟΥ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΒΛΑΣΤΩΝ ΣΕ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 40 cm x 40 cm (0.16 m 2 ) 20 μετρήσεις στους ρηχούς (5 m βάθος) δειγματοληπτικούς σταθμούς (10 το καλοκαίρι 2012 και 10 το καλοκαίρι 2013) 20 μετρήσεις στους δειγματοληπτικούς σταθμούς 15 m βάθος (10 το καλοκαίρι 2012 και 10 την άνοιξη 2013) 10 μετρήσεις στους δειγματοληπτικούς σταθμούς στα βαθύτερα όρια των λειμώνων P. oceanica (4 το φθινόπωρο 2012 και 6 το φθινόπωρο 2013)

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ P. OCEANICA ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ P. OCEANICA Συλλέχθηκαν φύλλα με μη-καταστροφική μέθοδο όπου τα φύλλα κόβονται με ψαλίδι (above ligula) υποβρυχίως και συνδέονται με Bevara (IKEA) Αναλύθηκαν φύλλα από: 20 βλαστούς από κάθε ρηχό (5 m βάθος) δειγματοληπτικό σταθμό (10 το καλοκαίρι 2012 και 10 το καλοκαίρι 2013) 40 βλαστούς από κάθε δειγματοληπτικό σταθμό 15 m βάθος (20 το καλοκαίρι 2012 και 20 την άνοιξη 2013) 10 βλαστούς από κάθε δειγματοληπτικό σταθμό στα βαθύτερα όρια των λειμώνων P. oceanica

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ P. OCEANICA ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ P. OCEANICA Φωτογράφηση φύλλων βλαστού Μέτρηση πλάτους, μήκους φύλλων και κολεού Καταγραφή χαρακτηριστικών φύλλων (π.χ. παρουσία επίφυτων, δαγκωματιές λόγω θήρευσης) Κατηγοριοποίηση ως: Ενήλικα (Α-Αdult), Μεσαία (I-Intermediate), Νεαρά (J-Juvenile) βάση μήκους κολεού

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ P. OCEANICA ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ Λόγος Επίφυτων : Φύλλων Αφαίρεση των επίφυτων με νυστέρι τοποθέτηση σε φίλτρα εκτίμηση βάρους Αποκοπή φύλλων τοποθέτηση σε αλουμινένια δοχεία εκτίμηση βάρους Αποξήρανση σε dry oven (80 ⁰C) για 48 ώρες Ζύγισμα φύλλων & επίφυτων

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΔΕΙΚΤΕΣ P. OCEANICA BiPo & PREI BiPo (Lopez et al. 2010) PREI (Gobert et al. 2009) Εφαρμόζεται το καλοκαίρι / φθινόπωρο και χρησιμοποιεί 4 παραμέτρους της P. oceanica: 1. βάθος στα βαθύτερα όρια των λειμώνων P. oceanica 2. χαρακτηρισμός λειμώνα στα βαθύτερα όρια 3. πυκνότητα βλαστών σε βάθος 15 m 4. φυλλική επιφάνεια ανά βλαστό σε βάθος 15 m Εφαρμόζεται την άνοιξη και χρησιμοποιεί 5 παραμέτρους της P. oceanica: 1. βάθος στα βαθύτερα όρια των λειμώνων P. oceanica 2. χαρακτηρισμός λειμώνα στα βαθύτερα όρια 3. πυκνότητα βλαστών σε βάθος 15 m 4. φυλλική επιφάνεια ανά βλαστό σε βάθος 15 m 5. λόγος ξηρής μάζας επίφυτων ανά φύλλων P. oceanica

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΑΡΤΩΝ - T.C.GEOMATIC LTD Χάρτες GIS πρόγραμμα ArcGIS (v.10.2.2) της εταιρείας ESRI ΧΑΡΤΗΣ 1. ΧΩΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ P. OCEANICA ΧΑΡΤΗΣ 2. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΒΛΑΣΤΩΝ P. OCEANICA ΧΑΡΤΗΣ 3. ΔΕΙΚΤΗΣ ΦΥΛΛΙΚΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΧΑΡΤΗΣ 4. ΒΙΟΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ BiPo, ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2012 ΧΑΡΤΗΣ 5. ΒΙΟΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ PREI, ΑΝΟΙΞΗ 2013

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΧΑΡΤΗΣ 1. ΧΩΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Δειγματοληπτικοί σταθμοί 5 m βάθος Σε σκληρό υπόστρωμα Πυκνοί βλαστοί με μεγάλα φύλλα

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Δειγματοληπτικοί σταθμοί 5 m βάθος Άριστη οικολογική κατάσταση με κοραλλιογενή βιοκοινότητα στα εξωτερικά του κόλπου Επηρεασμένο φαίνεται το φανερόγαμο P. oceanica εντός του κόλπου

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Δειγματοληπτικοί σταθμοί 15 m βάθος Το κυρίαρχο υπόστρωμα / ενδιαίτημα σε αυτό το βάθος είναι τα λιβάδια P. oceanica Τάπητας μέχρι 3 m ύψος στα πλείστα σημεία

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Δειγματοληπτικοί σταθμοί 15 m βάθος Μεγάλη βιομάζα επιφυτικής βλάστησης στους δυτικούς σταθμούς 4 Pos 15 m 8 Pos 15 m

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Δειγματοληπτικοί σταθμοί στα βαθύτερα όρια λειμώνων P. oceanica Μεγάλες εκτάσεις νεκρού τάπητα Επηρεασμένα τα λιβάδια P. oceanica πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στους λειμώνες P. oceanica από την κατασκευή τερματικού φορτοεκφόρτωσης υγρών καυσίμων της εταιρίας VTTV 8 Pos 15 m

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στους λειμώνες P. oceanica από την κατασκευή τερματικού φορτοεκφόρτωσης υγρών καυσίμων της εταιρίας VTTV 9 Pos 15 m

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στους λειμώνες P. oceanica από την κατασκευή τερματικού φορτοεκφόρτωσης υγρών καυσίμων της εταιρίας VTTV 9 Pos 15 m

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στους λειμώνες P. oceanica από την κατασκευή τερματικού φορτοεκφόρτωσης υγρών καυσίμων της εταιρίας VTTV 9 Pos 15 m

ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στους λειμώνες P. oceanica από την κατασκευή τερματικού φορτοεκφόρτωσης υγρών καυσίμων της εταιρίας VTTV 9 Pos 15 m

ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΒΛΑΣΤΩΝ P. OCEANICA 1000 900 Πυκνότητα Βλαστών σε 1 m 2 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1 Pos 2 Pos 3 Pos 4 Pos 5 Pos 6 Pos 7 Pos 8 Pos 9 Pos 10 Pos Δειγματοληπτικοί Σταθμοί Ρηχά (5m βάθος) 15 m βάθος Βαθύτερα Όρια

ΧΑΡΤΗΣ 2. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΒΛΑΣΤΩΝ P. OCEANICA

Μέση Τιμή Φυλλικής Επιφάνειας (cm 2 ) ανά βλαστό «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης ΦΥΛΛΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ P. OCEANICA 400 300 200 100 0 Ρηχά (5 m βάθος) 15 m βάθος Βαθύτερα Όρια 1 Pos 2 Pos 3 Pos 4 Pos 5 Pos 6 Pos 7 Pos 8 Pos 9 Pos 10 Pos Δειγματοληπτικοί Σταθμοί

ΧΑΡΤΗΣ 3. ΔΕΙΚΤΗΣ ΦΥΛΛΙΚΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ / LEAF AREA INDEX (m 2 of leaf surface in 1 m 2 of meadow)

Λόγος ξηρής μάζας Επίφυτα : Φύλλα P. oceanica «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης ΕΠΙΦΥΤΑ 0.30 0.25 0.20 Καλοκαίρι 2012 Άνοιξη 2013 0.15 0.10 0.05 0.00 1Pos15m 2Pos15m 3Pos15m 4Pos15m 5Pos15m 6Pos15m 7Pos15m 8Pos15m 9Pos15m 10Pos15m Δειγματοληπτικοί Σταθμοί

Τροποποιημένο EQR «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΒΙΟΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ BiPo & PREI 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 BiPo Καλοκαίρι 2012 PREI Καλοκαίρι 2012 0.0 1 Pos 15m 2 Pos 15m 3 Pos 15m 4 Pos 15m BiPo Άνοιξη 2013 PREI Άνοιξη 2013 5 Pos 15m 6 Pos 15m 7 Pos 15m 8 Pos 15m 9 Pos 15m 10 Pos15m Δειγματοληπτικοί Σταθμοί

ΧΑΡΤΗΣ 4. ΒΙΟΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ BIPO

ΧΑΡΤΗΣ 4. ΒΙΟΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ PREI

ΜΕΡΟΣ Β ΔΕΣΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 8 - ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ POSIDONIA OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟN ΚΟΛΠΟ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΕ8 Συστήματα παρακολούθησης λιβαδιών Posidonia oceanica πλησίον ιχθυοτροφείων που βρίσκονται στο κόλπο Βασιλικού ΣΤΟΧΟΙ 1. Δημιουργία τεσσάρων μόνιμων συστημάτων παρακολούθησης P. oceanica και συλλογή δεδομένων: SW, EMAT, BI, REF / ICHTHYS ECOFARM LTD Κατασκευή συστημάτων, δειγματοληψίες πεδίου, εργαστηριακές και στατιστικές αναλύσεις 2. Ανάλυση δεδομένων και σύνταξη κειμένου αναφοράς (Baseline data) ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ Π20: Κείμενο Αναφοράς για τη Δημιουργία Συστημάτων Παρακολούθησης του φανερόγαμου P. oceanica κοντά σε 3 ιχθυοτροφεία και σε 1 σταθμό Μάρτυρα. ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Δημιουργία συστημάτων ακολουθώντας το: Protocol for the setting up of Posidonia meadows monitoring systems «MedPosidonia» Programme (Pergent, 2007) ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Seawave Fisheries Ltd (1250 t / yr) Απόσταση από μονάδα: 240 m ΒΔ Βάθος 25 26 m Φθινόπωρο 2012 Μελλοντική παρακολούθηση του σημείου θα μπορεί να υποδείξει κατά πόσο η παύση του βόρειου αγκυροβολίου και η επέκταση του νότιου επηρεάζει θετικά ή αρνητικά το προστατευόμενο είδος P. oceanica

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Blue Island PLC (1500 t / yr) Απόσταση από μονάδα: 220 m Β/ΒΔ Βάθος 22 23 m Φθινόπωρο 2012 και 2014 Μελλοντική παρακολούθηση του σημείου θα μπορεί να υποδείξει κατά πόσο η παύση του βόρειου αγκυροβολίου και η επέκταση του νότιου επηρεάζει θετικά ή αρνητικά το προστατευόμενο είδος P. oceanica

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ EMAT Ltd μετακινούμενο αγκυροβόλιο (100 t / yr) Απόσταση από μονάδα: 130 m Β/ΒΔ Βάθος 21 23 m Φθινόπωρο 2012 Αναμένεται ότι το ρηχό αγκυροβόλιο θα παύσει να λειτουργεί το 2015 (τέλη 2014 είχε μόνο δύο κλωβούς). Η μελλοντική παρακολούθηση του φανερόγαμου σε αυτό το σύστημα θα μπορεί να υποδείξει το βαθμό επηρεασμού και στη συνέχεια, το βαθμό ανάκαμψης.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Σταθμός Μάρτυρας ICTHYS Ecofarm Ltd (ανενεργό, 300 t / yr) Βάθος 28 29 m Καλοκαίρι 2013 Ο σταθμός αυτός χρησιμοποιήθηκε ως Μάρτυρας, αφού δεδομένης της απομακρυσμένης από άλλες ιχθυοκαλλιέργειες γεωγραφικής του θέσης και τα πολλά χρόνια που μεσολάβησαν από την παύση της μονάδας Alkioni έως σήμερα, αναμένεται ότι το φανερόγαμο έχει ανακάμψει. Μελλοντική παρακολούθηση θα μπορεί να υποδείξει τις άμεσες επιπτώσεις στο φανερόγαμο, από τη λειτουργία της νέας μονάδας της ΙCTHYS Ecofarm Ltd.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Κάθε σύστημα αποτελείται από: Φελλοί που σηματοδοτούν τα σημεία 1, 6 και 11 11 τσιμεντένια σημεία (markers) Απόσταση μεταξύ 2 σημείων = 5 m 33 σιδερένιοι πάσσαλοι (διαμ. 12 mm, μήκος 1 m) 11 σιδερένιοι πάσσαλοι / photostakes για λήψη φωτογραφιών (διάμετρος 16 mm μήκος 1.5 m) 11 άσπρες πλακέτες από ακρυλικό, αριθμημένες με λατινικούς χαρακτήρες ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Δειγματοληψίες πεδίου Φωτογράφηση marker από photostake Καταγραφή δεδομένων: μοίρες, βάθος, ποσοστό κάλυψης του P. oceanica, πυκνότητα βλαστών σε επιφάνεια τετραγώνου 0.04 m 2 (3/9 τετράγωνα), ποσοστό πλάγιων βλαστών, μέγεθος έκθεσης ή επικάλυψης βλαστών, τύπος υποστρώματος, τύπος λειμώνα και γεωγραφικές συντεταγμένες. Συλλογή ιζήματος & 20 βλαστών P. oceanica ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Εργαστηριακές και στατιστικές αναλύσεις σε βλαστούς P. oceanica Φαινολογικές αναλύσεις φύλλων (όπως περιγράφηκε προηγουμένως) Εκτίμηση: o Ποσοστού ακρωτηριασμένων φύλλων (συντελεστής Α / coefficient A) o Αριθμού φύλλων / βλαστό o Φυλλικής επιφάνειας (Foliar Index) o Δείκτη Φυλλικής επιφάνειας (Leaf Area Index) ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

Width of scale (in μm) «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Εργαστηριακές και στατιστικές αναλύσεις σε βλαστούς P. oceanica Λεπιδοχρονολόγηση (lepidochronology) - 15-20 βλαστούς P. oceanica Απομάκρυνση λεπίδων ξεκινώντας από την βάση του βλαστού Μέτρηση πάχους λεπίδων σε μικροσκόπιο (μεγέθυνση 4x) Εύρεση min και max Λεπιδοχρονολογικό έτος ορίζεται ως η περίοδος που μεσολαβεί ανάμεσα στη δημιουργία δύο λεπίδων ελάχιστου πάχους (Pergent, 1990). 1200 1000 800 600 400 200 0 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 ΔΕ 8: Δημιουργία 1 3 5 συστημάτων 7 9 11 13 15παρακολούθησης 17 19 21 23 25 27λιβαδιών 29 31 33πλησίον 35 37 39των 41 43 ιχθυοτροφείων 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 Rank (newest to oldest scale)

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ Εργαστηριακές και στατιστικές αναλύσεις σε δείγματα ιζήματος Κοκκομερική ανάλυση ιζήματος Αποξήρανση δείγματος στους 100⁰C βαθμούς, για 48 ώρες (dry oven) Κοκκομέτρη (Endecotts Octagon Digital) & κόσκινα ανοίγματος 0.075, 0.15, 0.212, 0.3, 0.6 & 2mm και το τελικό μεταλλικό δοχείο Στατιστική επεξεργασία και καθορισμός τύπου ιζήματος στο λογισμικό GRADISTAT v8 (Blott & Pye, 2001). Εκτίμηση ποσοστού οργανικού υλικού στο ίζημα Μέθοδος Loss on ignition (καύση στους 550 C) ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Ιζηματαπόθεση λεπτόκοκκης ύλης και βαριά επιφυτική βλάστηση στα φύλλα του φανερόγαμου P. oceanica σε όλα τα συστήματα παρακολούθησης (η λεπτόκοκκη ύλη απουσιάζει από το Σταθμό Μάρτυρα) Πυκνότεροι βλαστοί και μεγαλύτερο % πλαγιοτροπικών βλαστών στις άκρες του λειμώνα Μεγαλύτερη έκθεση βλαστών εσωτερικά του λειμώνα ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

Ποσοστιαία συμμετοχή μεγέθους κόκκων «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΥ ΙΖΗΜΑΤΟΣ 100 80 60 40 20 >2 mm 0.6-2 mm 0.3-0.6 mm 0.212-0.3 mm 0.150-0.212 mm 0.075-0.150 mm <0.075 mm 0 Seawave Fisheries Ltd Blue Island PLC EMAT Ltd ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΒΛΑΣΤΩΝ 600 Πυκνότητα βλαστών ανά 1 m 2 500 400 300 200 100 0 Seawave Fisheries Ltd (26 m) Blue Island PLC (23 m) EMAT Ltd (22 m) ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας (29 m) M1 M2 M3 M4 M5 M6 M7 M8 M9 M10 M11 Marker / Δειγματοληπτικό Σημείο ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

Μέση Τιμή Φυλλικής Επιφάνειας / Foliar Index (cm 2 ) «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ ΦΥΛΛΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ 250 200 150 100 50 0 Seawave Fisheries Ltd (26 m) Blue Island PLC (23 m) EMAT Ltd (22 m) ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας (29 m) ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

Μέσος Αριθμός Φύλλων ανά Βλαστό «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΥΛΛΩΝ 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Seawave Fisheries Ltd (26 m) Blue Island PLC (23 m) EMAT Ltd (22 m) ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας (29 m) ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

Μέσος Αριθμός Φύλλων P. oceanica ανά βλαστό «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΩΝ ΛΕΠΙΔΟΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ 8 7 6 [VALUE]* [VALUE]* 7.2 6.9 6.9 [VALUE]* 6.6 6.2 6.6 6.4 [VALUE]* 5.7 5.8 7.1 7.0 6.1 6.3 6.5 6.3 6.1 6.2 6.6 7.1 5 4.7 4 3 2 1 0 Seawave Fisheries Ltd (Βάθος 26 m) Blue Island PLC (Βάθος 23 m) EMAT Ltd (Βάθος 22 m) ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας (Βάθος 29 m) 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 Λεπιδοχρονολογικό Έτος ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

1. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA - SEAWAVE FISHERIES LTD Εμφανώς επηρεασμένοι λειμώνες με επίφυτα και ιζηματαπόθεση Μεγάλες εκτάσεις νεκρού τάπητα Αραιές διάσπαρτες συστάδες που πιθανόν να αποτελούσαν μέρος ενός ενιαίου λειμώνα Μέση πυκνότητα βλαστών 279 / m 2 σε μέσο βάθος 25.8 m Ίζημα Ιλυώδης Άμμος Χονδρή Ιλύς (Folk & Ward) Ο.Υ=9.4 % ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

2. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA BLUE ISLAND PLC Εμφανώς επηρεασμένοι λειμώνες με επίφυτα και ιζηματαπόθεση Μεγάλες εκτάσεις νεκρού τάπητα Αραιές διάσπαρτες συστάδες που πιθανόν να αποτελούσαν μέρος ενός ενιαίου λειμώνα Είχε το χαμηλότερο % πλαγιοτροπικών βλαστών (26 %) στις άκρες λειμώνα Μέση πυκνότητα βλαστών 363 / m 2 σε μέσο βάθος 22.7 m Ίζημα Ιλυώδης Άμμος Πολύ Χονδρή Ιλύς (Folk &Ward) Ο.Υ=8.7 % ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

3. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA EMAT LTD Λιγότερο επηρεασμένοι λειμώνες Το ρηχότερο σύστημα παρακολούθησης Μέση πυκνότητα βλαστών 395 / m 2 σε μέσο βάθος 22.2 m Ίζημα Ιλυώδης Άμμος Χονδρή Ιλύς (Folk & Ward) Ο.Υ=8.3 % ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

4. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ P. OCEANICA REF/ ICHTHYS ECO FARM LTD Καλή κατάσταση λειμώνων Καταγράφηκε το μεγαλύτερο μέσο ποσοστό πλαγιοτροπικών βλαστών στις άκρες του λειμώνα (περίπου 60%), ένδειξη προοδευτικού λειμώνα. Μέση πυκνότητα βλαστών 253 / m 2 σε μέσο βάθος 28.9 m Ίζημα Ιλυώδης Άμμος Χονδρή Ιλύς (Folk & Ward) Ο.Υ=10.3 % ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

Χάρτης Σημείων Σύστημα Παρακολούθησης που Ιδρύθηκε σε ΣΤΑΘΜΟ ΜΑΡΤΥΡΑ - ICTHYS Eco-farm Ltd Ο λειμώνας που δημιουργεί το φυτό βρίσκεται σε βάθος 28-29 m και γύρω του υπάρχουν άλλες μικρότερες συστάδες. Το ύψος του matte ανυψώνεται 1-2 m πάνω απο το βυθό με πολλούς πλαγιοτροπικούς βλαστούς στα όρια / μέτωπο του λειμώνα, ένδειξη υψηλής οικολογικής κατάστασης. Παρουσιάζεται Παρατηρήσεις επιφυτική βλάστηση που ενδεχομένως να είναι ένδειξη ότι το λιβάδι επηρεάζεται από ευτροφισμό. Το είδος Caulerpa prolifera καλύπτει τον νεκρό τάπητα γύρω απο το σύστημα. Συντεταγμένες Σημείο 1: 34 ο 41.898' Ν, 33 ο 11.972' Ε; Σημείο 11: 34 ο 41.901' Ν, 33 ο 11.986' Ε Τύπος υποστρώματος Aμμώδες (στο κάθε σημείο καρφώθηκαν πάσσαλοι μήκους 1 m με το χέρι) Σημείο / Marker Ref1 Ref2 Ref3 Ref4 Ref5 Ref6 Ref7 Ref8 Ref9 Ref10 Ref11 Βάθος 28.5 28.6 28.6 29 29.2 29.1 29.1 29.1 28.6 28.6 29.1 Σημείο Ευθεία απόσταση στο επόμενο σημείο (m) Κατεύθυνση (σε o ) Πάσσαλος Κατεύθυνση (σε o ) Ref1 -> Ref2 Ref2 -> Ref3 Ref3 -> Ref4 Ref4 -> Ref5 Ref5 -> Ref6 Ref6 -> Ref7 Ref7 -> Ref8 Ref8 -> Ref9 Ref9 -> Ref10 5 4.85 4.5 4.6 4.3 4.4 4.2 4.5 165 245 150 85 40 30 10 P1 -> Ref1 P2 -> Ref2 P3 -> Ref3 P4 -> Ref4 P5 -> Ref5 P6 -> Ref6 85 100 85 0 5 Ref10 -> Ref11 4.2 4.47 230 20 90 P7 -> Ref7 P8 -> Ref8 P9 -> Ref9 P10 -> Ref10 P11 -> Ref11 210 310 235 210 0 30 Σημείο / Marker βρίσκεται εδώ Σημείο Πυκνότητα (3 καταμετρήσεις βλαστών σε 0.04m2 πλαίσιο) Ref1 Ref2 Ref3 Ref4 Ref5 Ref6 Ref7 Ref8 Ref9 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 A 8 8 8 3 9 16 18 9 4 6 10 B* 16 14 21 6 15 14 12 14 13 8 5 Γ 5 17 13 5 10 9 4 11 9 2 12 Συνολική Πυκνότητα σε 0.12m 2 29 39 42 14 34 39 34 34 26 16 27 Πυκνότητα βλαστών στην άκρια του λειμώνα (σε 1m 2 ) 242 325 350 117 283 325 283 283 217 133 225 Μέση Πυκνότητα βλαστών στην άκρια του λειμώνα (σε 1m 2 ) 253 Αριθμός Πλαγιοτροπικών βλαστών 4 4 4 6 2 1 10 5 3 4 4 3 10 11 9 9 10 0 4 4 6 10 2 7 9 5 4 1 6 6 9 5 6 % Πλαγιοτροπικών βλαστών 41.4 23.1 42.9 78.6 88.2 48.7 41.2 55.9 69.2 81.3 74.1 Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 1 η σειρά (άκρια λειμώνα) Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 1 η σειρά (άκρια λειμώνα) % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 3 η σειρά (εσωτερικό λειμώνα) Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 3 η σειρά (εσωτερικό λειμώνα) Έκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα - 1 η σειρά δειγματοληπτικού 80.0 50.0 0.7 35.3 12.5 1.4 76.9 37.5 1.2 80.0 100.0 0.2 100.0 100.0 0.8 59 100.0 81 0.0 61 0.2 100.0 33.3 0.1 90.9 77.8 0.7 100.0 100.0 0.6 50.0 100.0 0.6 75.0 60.0 0.1 Μέση εκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα Έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα- 3 η σειρά Μέση έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα Κάλυψη (%) Μέση Κάλυψη (%) 4.7 85 6.2 90 5.3 80 7.0 25 5.6 70 0.6 5.1 5.9 100 73 6.8 85 7.0 90 3.9 75 9.0 45 3.9 55 Το σύστημα ποντίστηκε σε βάθος 28-29 m γύρω στα 150 m ενδιάμεσα από τα δύο αγκυροβόλια της ιχθυομονάδας Alkioni που έπαψε να Σχόλια λειτουργεί περίπου πριν μια δεκαετία. Στο μέλλον αναμένεται η λειτουργία του ιχθυοτροφείου ICTHYS Eco-farm Ltd. ΙΔΡΥΘΗΚΕ το καλοκαίρι του 2013. Ref10 Ref11 ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

Πρόκειται για την πρώτη επιστημονική διερεύνηση των λιβαδιών P. oceanica στον κόλπο Βασιλικού και ίσως στην Κύπρο Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες στον κόλπο Βασιλικού έχουν επηρεάσει αρνητικά τα λιβάδια P. oceanica. Οι εργασίες εξόρυξης προκάλεσαν μη-αναστρέψιμες επιπτώσεις στα λιβάδια που βρίσκονται ανατολικά της μελέτης περιοχής. Οι ιχθυοκαλλιέργειες έχουν πρόσφατα αυξήσει την παραγωγή τους και τα λιβάδια P. oceanica στα δυτικά σημεία της περιοχής μελέτης φαίνεται να επηρεάζονται σε πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις από ότι αναγράφεται στην επιστημονική βιβλιογραφία. Οι δείκτες PREI και BiPo δεν μπορούν να εντοπίσουν τοπικές επιπτώσεις. Ίσως να χρειάζεται να δημιουργηθούν άλλοι βιοτικοί δείκτες που διερευνούν τη βιοκοινότητα στο ενδιαίτημα P. oceanica. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως «δεδομένα αναφοράς» για τη μακροχρόνια παρακολούθηση των λιβαδιών του φανερόγαμου P. oceanica στον κόλπο Βασιλικού. Ιδιαίτερα η μελλοντική συλλογή δεδομένων από τα συστήματα παρακολούθησης θα μπορούν να συμβάλουν σε ορθότερη διαχείριση των ιχθυοτροφείων της περιοχής. Οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν π.χ. χαρτογράφηση λιβαδιών, πυκνότητα βλαστών, φαινολογικές αναλύσεις και συστήματα παρακολούθησης θα μπορούν να ενσωματωθούν στην αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης λειμώνων P. oceanica, κατά τη διάρκεια εκπόνησης ΜΕΕΠ για θαλάσσια και παράκτια έργα. Τα συστήματα παρακολούθησης θα μπορούν να υποδείξουν τις επιπτώσεις στο φανερόγαμο P. oceanica από το έργο. ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΔΙΑΧΥΣΗ Δέσμης Εργασίας 3 & 8 Βρίσκεται σε εξέλιξη η συγγραφή άρθρου για υποβολή προς δημοσίευση σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Δημήτρης Κλείτου (κύριος Ερευνητής) Φωτεινή Γεωργίου Περικλής Κλείτου Μαρία Ρούσου Αλέξανδρος Λουκαΐδης Πολίνα Πολυκάρπου Δρ Lopez y Royo Δρ Sylvie Gobert Δρ Gérard Pergent Στέφανος Χαραλάμπους Λοΐζος Ττόφας ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ! ΔΕ 8: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης λιβαδιών πλησίον των ιχθυοτροφείων