ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Οι μονάδες Υγείας και Πρόνοιας στη δεκαετία του 80, τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Μ.Ο.Π. και το Πρώτο Κοινοτική Πλαίσιο Στήριξης. ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το Δεύτερο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (1994-1999) και οι Μονάδες Υγείας Πρόνοιας. ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η αξιολόγηση των παρεμβάσεων επιπτώσεων του Δεύτερου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το Τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, προκλήσεις προοπτικές. ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Συμπεράσματα 1
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το 1983 ιδρύεται το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.) και σε όλη τη δεκαετία του 1980 γίνεται προσπάθεια για την θεμελίωσή του και την ανάπτυξή του ως κοινωνικό αγαθό. Οι δράσεις και παρεμβάσεις που έγιναν στη δεκαετία του 80 ήταν κυρίως «ποσοτικού» χαρακτήρα στις μονάδες υγείας και πρόνοιας. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Μ.Ο.Π. και το Πρώτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Στις αρχές της δεκαετίας του 90 η υγεία και πρόνοια είχαν θεμελιωθεί αρκετά αλλά απείχε από τον κοινοτικό μέσο όρο. Στο Δεύτερο Κοινοτικό πλαίσιο Στήριξης 1994-1999 οι παρεμβάσεις και δράσεις στις μονάδες υγείας πρόνοιας γίνονται μέσα από το επιχειρηματικό πρόγραμμα «Υγεία Πρόνοια» με τεράστιους χρηματοδοτικούς πόρους. Η υγεία και πρόνοια κυριολεκτικά μεταμορφώνονται αφού οι περισσότεροι στόχοι «επιτυγχάνονται». Οι αδυναμίες που διαφαίνονται πλέον είναι «ποιοτικού» και μόνο χαρακτήρα. Το να φτάσει το μήνυμα στον «πολίτη» ότι η υγεία και η πρόνοια που του παρέχεται είναι υψηλής ποιότητας. Επιπλέον η Ελλάδα είναι μέλος της Ο.Ν.Ε. και με τα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης και της κοινωνίας της πληροφορίας το Τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης καλείται να επιτύχει «ποιοτικούς» στόχους, Δημόσιες Ολοκληρωμένες μονάδες υγείας πρόνοιας που θα τις χαρακτηρίζει η ολοκλήρωση σε όλα τα επίπεδα η υψηλή ποιότητα, ο ανταγωνισμός και η σύγκλιση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ, ΤΑ Μ.Ο.Π. ΚΑΙ ΤΟ Ι Κ.Π.Σ. Η ίδρυση, θεμελίωση και ανάπτυξη του Ε.Σ.Υ. Ν. 1397/83 (Εθνικού Συστήματος Υγείας) αποτελεί αδιαμφισβήτητα το πιο σημαντικό γεγονός για τον τόσο σημαντικό τομέα που λέγεται «υγεία» στη δεκαετία του 80. Η χώρα με την ύπαρξη ουσιαστικής πολιτικής βούλησης αποκτά για πρώτη φορά πραγματικό σύστημα υγείας Δημοσίου χαρακτήρα το οποίο φιλοδοξεί με την θεμελίωσή του και την ανάπτυξή του και στις τρεις βαθμίδες του να αποτελέσει μια βαθιά τομή και ριζοσπαστική αλλαγή στον τομέα της υγείας που για δεκαετίες εμφανιζόταν ως ο πλέον προβληματικός με διάχυτες συνέπειες στην κοινωνικοοικονομική ζωή της χώρας. Η δημιουργία του Ε.Σ.Υ. αποτελούσε καθολικό αίτημα της ελληνικής κοινωνίας λόγω της πληθώρας προβλημάτων στην υγεία όπως ανεπάρκειες στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, υπέρογκες δαπάνες υγείας σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας, έντονη ανισότητα στη ροή ασθενών, έντονες ανισότητες στις ενδοπεριφερειακές και διαπεριφερειακές ροές ασθενών με κεντρικούς πόλους Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Μια μελέτη στις δαπάνες υγείας δείχνει ότι και στην Ελλάδα οι δαπάνες υγείας όπως και στις άλλες χώρες του Ο.Ο.Σ.Α. (OECD) βαίνουν αυξανόμενες προσεγγίζοντας το 8% του ΑΕΠ αλλά η ουσιαστική διαφορά βρίσκεται στην μεγάλη απόκλιση που παρουσιάζει η ποιότητα παροχής υπηρεσιών υγείας στις χώρες αυτές και στην Ελλάδα (1980). 3
Επιπλέον η υγειονομική κατάσταση του πληθυσμού σε σχέση με τις χώρες του Ο.Ο.Σ.Α. κρίνεται σχετικά ικανοποιητική αυτό όμως δεν οφείλεται στην αποτελεσματικότητα του συστήματος υγείας αλλά σε γενικότερες συνθήκες π.χ. μεσογειακό κλίμα, δίαιτα, διατροφή. 1.2. Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΣΥ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 80 ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ «ΠΟΣΟΤΙΚΟΥ» ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ. Σχεδόν ταυτόχρονα με την δημιουργία του Ε.Σ.Υ. η χώρα συμμετέχει στα Μ.Ο.Π. Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα του 1984, και αργότερα στο Πρώτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης Κ.Π.Σ. Ι. Από τις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις και την εθνική συμμετοχή γίνονται οι πρώτες ουσιαστικές παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας: Δημιουργία τριών γιγαντιαίων Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων (Ρίο, Ιωάννινα, Ηράκλειο) τα οποία στόχευαν να μειώσουν δραστικά την έντονη ανισότητα στις διαπεριφερειακές ροές ασθενών ιδιαίτερα προς Αθήνα- Θεσ/νίκη στόχος που αρχικά επιτεύχθη Ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας Π.Φ.Υ. με δημιουργία κέντρων υγείας σε όλη τη χώρα σε αγροτικές και ημιαστικές περιοχές με στόχο την κάλυψη αναγκών του 25% του πληθυσμού της χώρας. Ανάπτυξη δικτύου της επείγουσας προνοσοκομειακής ιατρικής φροντίδας (ΕΚΑΒ) σε όλη τη χώρα Στον τομέα της ψυχικής υγείας, υπέρβαση των παραδοσιακών και απαρχαιωμένων δομών με προώθηση της «αποασυλοποίησης» των ασθενών και της κοινωνικής τους επανένταξης. 4
Το εθνικό σύστημα υγείας Ε.Σ.Υ. από το 1983-1994 (Μ.Ο.Π. - Ι. Κ.Π.Σ.) ΜΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: Η πορεία του Ε.Σ.Υ. στο συγκεκριμένο διάστημα μπορεί γενικά να χαρακτηριστεί ως θετική αλλά καθώς οι υγειονομικές ανάγκες της κοινωνίας συνεχώς αλλάζουν, εξελίσσονται συνεχώς, δημιουργούνται νέες ανάγκες και νέες προκλήσεις. Έτσι και το Ε.Σ.Υ. ενώ κάλυψε σημαντικά προβλήματα ταυτόχρονα παρουσίασε και σημαντικές ανεπάρκειες και αδυναμίες. Τα αίτια είναι και ενδογενή και εξωγενή. Συγκεκριμένα: Στον τομέα των υπηρεσιών της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας Π.Φ.Υ. στις αγροτικές και ημιαστικές περιοχές τη δημιουργία των κέντρων υγείας δεν ακολούθησαν σημαντικές παρεμβάσεις μετά την αρχική ανάπτυξη του δικτύου. Έτσι εμφανίστηκαν σημαντικά προβλήματα όπως: Ανεπαρκής στελέχωση σε ιατρικό προσωπικό (θελημένη ή μη) των κέντρων υγείας κάλυψη μόνο του 45%. Σημαντικές διαπεριφερειακές ανισότητες στη στελέχωσή τους. Ανεπαρκής επαγγελματική εμπειρία των υπηρεσιών στα περιφερειακά ιατρεία (ανειδίκευτοι γιατροί). Περιορισμένος βαθμός συντήρησης της ιατρικής υποδομής και ανανέωσης του ιατρικού εξοπλισμού. Ασυντόνιστες και αποσπασματικές ενέργειες και παρεμβάσεις που οδήγησαν σε σπατάλη πόρων π.χ. αχρησιμοποίητοι αξονικοί τομογράφοι. 5
Στα αστικά κέντρα η έλλειψη ενός ολοκληρωμένου δικτύου υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας Π.Φ.Υ., ο πολυκερματισμός και η αδυναμία συντονισμού μεταξύ των. Υπερφόρτωση των εξωτερικών ιατρείων των Νοσοκομείων, προκαλώντας προβλήματα στη λειτουργία τους. Σημαντικές ανεπάρκειες της δυναμικότητας νοσοκομειακών υποδομών (έλλειψη κλινών) στις περιφέρειες της χώρας. Οι παραδοσιακές δομές οργάνωσης και διοίκησης αναχρονιστικές, απαρχαιωμένες, αδυναμία προσαρμογής στα ευρωπαϊκά πρότυπα σε συνδυασμό με τη βραδύτητα εισαγωγής των αναγκαίων πληροφοριακών συστημάτων περιόρισαν σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του συστήματος υγείας. Οι μεγάλες διαπεριφερειακές ροές ασθενών προς Αθήνα Θεσ/νίκη εξακολουθούν να υφίστανται. Η μεγάλη συγκέντρωση γενικών και ειδικών νοσοκομείων στο κέντρο Αθήνα Θεσ/νίκη δημιουργεί προβλήματα αλυσιδωτά. Οι υποδομές των νοσηλευτικών μονάδων των μεγάλων αστικών κέντρων είχαν υποβαθμιστεί σημαντικά. Η παλαιότητα των κτιριακών εγκαταστάσεων και του ξενοδοχειακού εξοπλισμού των νοσοκομείων. Στον τομέα της ψυχικής υγείας εξακολουθούσε να υπάρχει η ανάγκη ολοκλήρωσης της «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» στο επίπεδο αποασυλοποίησης των μεγάλων ψυχιατρικών νοσοκομείων. 6
Στον τομέα της επείγουσας προνοσοκομειακής ιατρικής φροντίδας (Ε.Κ.Α.Β.) παρέμεινε η ανάγκη ολοκλήρωσης και περαιτέρω προσαρμογής του συστήματος στα διεθνής λειτουργικά και οργανωτικά πρότυπα. ΣΧΟΛΙΑ: Στον τομέα της Δημόσιας Υγείας γενικά έγιναν σημαντικές ποσοτικές παρεμβάσεις αλλά προτεραιότητα έχει η εξειδίκευση των παρεμβάσεων σε ειδικές ομάδες στόχους, η ανάπτυξη στοχευμένων προγραμμάτων π.χ. αγωγή υγείας, AIDS, η παρακολούθηση και η αντιμετώπιση σύγχρονων υγειονομικών και ιατροκοινωνικών προβλημάτων. Τα παραπάνω ελήφθησαν υπόψιν στις σημαντικές παρεμβάσεις που έγιναν με το επιχειρησιακό πρόγραμμα Υγεία Πρόνοια του ΙΙ Κ.Π.Σ. 1994-1999. 1.3. Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Το ελληνικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας Βρίσκεται σ ένα μεταβατικό στάδιο αναθεώρησης του ρόλου του και προσαρμογής της λειτουργίας του στη γενικότερη διαδικασία κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας. Στα πλαίσια αυτά εντάσσονται τόσο οι ρυθμίσεις που καταχωρήθηκαν νομοθετικά τη δεκαετία του 80 όσο και οι απόπειρες συντονισμού των προνοιακών φορέων και βελτίωσης του ανθρώπινου δυναμικού που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Παρά τις όποιες εξελίξεις όμως η εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης των λιγότερο ευνοημένων ομάδων παραμένει ακόμα ως βασική πρόκληση για τους σχεδιαστές της κοινωνικής πολιτικής. 7
Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν το 1981 το ελληνικό σύστημα πρόνοιας το χαρακτήριζε: α) οι απαρχαιωμένες δομές, η αποσπασματικότητα, οι ελλείψεις και η «επιλεκτικότητα» με «κριτήρια» πέρα από κοινωνικά, β) κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι κύριοι προσανατολισμοί του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας επικεντρώνονται στην επικουρική κάλυψη των παραδοσιακών ευπαθών ομάδων του πληθυσμού (άτομα με ειδικές ανάγκες, μονογονεϊκές οικογένειες, παλιννοστούντες, πρόσφυγες, άτομα με προβλήματα στέγασης) δεν έχει όμως ακόμα καταχωρηθεί θεσμικά αλλά και ουσιαστικά η προστασία κάθε ατόμου που βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης μέσω της εισαγωγής ενός γενικού συστήματος ελαχίστου εισοδήματος και ενός αποκεντρωμένου δικτύου κοινωνικών υπηρεσιών. Μια παρόμοια επιδίωξη απαιτεί βέβαια εσωτερική αναδιάρθρωση των υφιστάμενων υπηρεσιών και προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας και εισαγωγή νέων κανονιστικών πλαισίων τα οποία θα ανταποκρίνονται στις ήδη ορατές ανάγκες (γήρανση του πληθυσμού, κρίση στην αγορά εργασίας, εμφάνιση νέων μορφών ανεργίας) σε περιφερειακό επίπεδο και τοπικό επίπεδο. Οι άξονες του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας συνδέονται με την καταγραφή των παροχών που χορηγούνται στους δικαιούχους: χρηματικά επιδόματα, παροχές σε είδος και κοινωνικές υπηρεσίες. Μια ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πολιτική που έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα στηρίζεται στην παροχή χρηματικών επιδομάτων (και μάλιστα χωρίς ουσιαστική τήρηση των γενικών αρχών της πρόνοιας ή κριτηρίων κοινωνικής δικαιοσύνης) και όχι στην ανάπτυξη κοινωνικών υπηρεσιών και αντίστοιχων ευέλικτων τεχνικών που θα 8
αντιμετωπίζουν στη βάση τα προβλήματα κάθε πολίτη και θα ενισχύουν τις δυνατότητες ενσωμάτωσής του στον κοινωνικό ιστό. Η επιλογή αυτής που για πολλούς συνδέεται με την απουσία μεθόδων κοινωνικού σχεδιασμού, τη μειωμένη ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης αλλά και την άνιση χρηματοδότησης του τομέα της πρόνοιας σε σχέση με την κοινωνική ασφάλιση και το σύστημα υγείας, αναμφισβήτητα εμποδίζει τον μετασχηματισμό του θεσμού σ ένα σύγχρονο αναπτυξιακά προσανατολισμένο και ορθολογικά χρηματοδοτούμενο σύστημα επικουρικής κοινωνικής προστασίας. Ο προγραμματισμός της ελληνικής κυβέρνησης για την ουσιαστική αναβάθμιση του επιπέδου κοινωνικής προστασίας επικυρώθηκε με την αναγωγή του τομέα «Υγεία Πρόνοια» σε βασικό άξονα του ΙΙ Κ.Π.Σ. Ιδιαίτερα σε σχέση με την πρόνοια μια παρόμοια επιλογή συνοδεύτηκε από την κατάθεση επεξεργασμένου Υποπογράμματος που χαρακτηρίζεται από βασικούς στόχους και στρατηγικές. Η προαγωγή του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας συνδέεται με τη βελτίωση των όρων ανάπτυξης των μειονεκτούντων περιφερειών του Στόχου 1 (το σύνολο της χώρας στην περίπτωση της Ελλάδας) και την ενίσχυση του κοινωνικού του ιστού. Με βάση μια παρόμοια προοπτική, το συγκεκριμένο Υποπρόγραμμα επικεντρώνεται στη βελτίωση και επέκταση των κοινωνικών υποδομών της χώρας και στην παράλληλη εισαγωγή νέων θεσμών προστασίας που ανταποκρίνονται με συνέπεια έστω μεσομακροπρόθεσμα στις προκλήσεις της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού όπως αυτές μάλιστα καταγράφονται από άποψη προτεραιοτήτων στο ΙΙ Κ.Π.Σ. που συνδέει 9
τη λειτουργία των Κοινοτικών Διαρθρωτικών Ταμείων με την αποκατάσταση συγκεκριμένων ομάδων στόχων: άτομα με ειδικές ανάγκες, άνεργοι, μονογονεϊκές οικογένειες, άστεγοι, πρώην φυλακισμένοι, παλιννοστούντες ομογενείς, πρόσφυγες, μειονότητες, φορείς του AIDS, ναρκομανείς. Τα βασικά χαρακτηριστικά του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας αναλύονται με αναγωγή στη διάκριση μεταξύ των ελλειμμάτων και των δυνατοτήτων του κλάδου. Ως κύρια αδύνατα σημεία μπορούν να καταγραφούν: Η έλλειψη ενός γενικού συστήματος ελαχίστου εισοδήματος και η απουσία θεσμικής κατοχύρωσης ενός αξιοπρεπούς ορίου διαβίωσης. Η άνιση κατανομή των κοινωνικών δαπανών μεταξύ των ομάδων στόχων. Η απουσία βασικών έργων κοινωνικής υποδομής και η χαμηλή ποιότητα κατασκευής ή συντήρησης των υφισταμένων που εμποδίζει την παροχή επαρκών υπηρεσιών. Η μειωμένη ενεργοποίηση των φορέων της τοπικής κοινωνίας και των εθελοντικών οργανισμών. Η εφαρμογή ενός γραφειοκρατικού και συγκεντρωτικού μοντέλου κοινωνικής διοίκησης. Η έλλειψη ευέλικτων τεχνικών ενσωμάτωσης των προνοιακών ομάδων σε ευρύτερα σχήματα κοινωνικής προστασίας. Η απουσία μηχανισμών ενημέρωσης του πολίτη και διευκόλυνσης της πρόσβασής του στις υφιστάμενες κοινωνικές υπηρεσίες. Οι ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό (ποσοτικές και ποιοτικές) για τη στελέχωση και λειτουργία των προβλεπόμενων δομών. 10
Η έλλειψη κοινωνικού σχεδιασμού και προγραμματισμού και η περιορισμένη αξιοποίηση ερευνητικών πορισμάτων. Η εφαρμογή των μέτρων του Στόχου 1 αντιμετωπίζεται υπό το πρίσμα τριών προσεγγίσεων: (α) Καταγραφή των οικονομικών, δημογραφικών, περιβαλλοντολογικών και κοινωνικών συνθηκών που υπάρχουν πριν την έναρξη των έργων. (β) Την αξιολόγηση των συνεπειών που επιφέρει η ανακοίνωση της έγκρισής τους (εκπλήρωση προσδοκιών συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων). (γ) Την ανάπτυξη κοινωνικών υπηρεσιών στο πλαίσιο της θέσπισης ενός αποκεντρωμένου δικτύου σε περιφερειακό επίπεδο και της προώθησης της ευρύτερης συμμετοχής των ενδιαφερομένων ομάδων (1994). ΣΧΟΛΙΑ: Οι νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες των τελευταίων ετών (παγκοσμιοποίηση, ανταγωνισμός, κοινωνικές και πολιτισμικές ανακατατάξεις), καθιστούν αναγκαίο ένα νέο «μοντέλο» πολιτικής για την πρόνοια όπως ενεργά μέτρα στήριξης, προώθησης απασχόλησης, εξάλειψη φτώχειας, κοινωνικού αποκλεισμού, βελτίωση πρόσβασης στην ισότητα ευκαιριών των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού και των γυναικών. Οι προσανατολισμοί των παρεμβάσεων κοινωνικής προστασίας προωθούν ένα μοντέλο με στόχο τη στήριξη του ατόμου ή την ομάδα μέσα στην κοινότητα σε ένα πλαίσιο αυτοκαθορισμού και ενεργητικής στάσης απέναντι στα προβλήματα και τα θέματα που τους αφορούν. 11
Στατιστικά στοιχεία 1983-1994 Α. Η Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας 190 κέντρα υγείας. 1.351 περιφερειακά ιατρεία του Ε.Σ.Υ. στα οποία πραγματοποιείται το 12,5% των επισκέψεων. Στα πολυϊατρεία του ΙΚΑ (38,8%). Άλλα ασφαλιστικά ταμεία (2,5%). Ιδιωτικά ιατρεία (34,4%). Εργαστήρια και διαγνωστικά κέντρα του ιδιωτικού τομέα, εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων του Ε.Σ.Υ. (11,2%). Συμπέρασμα: Οι υπηρεσίες Π.Φ.Υ. που παρείχε το Ε.Σ.Υ. απέκτησαν σημαντικό μερίδιο που κάλυψαν σημαντικό ποσοστό της ζήτησης. Β. Η Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια φροντίδα υγείας 114 δημόσια νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. 28 δημόσια νοσοκομεία εκτός Ε.Σ.Υ. (στρατιωτικά, ΙΚΑ). 229 ιδιωτικές κλινικές. Η μέση διάρκεια νοσηλείας Μ.Δ.Ν. μειώθηκε από 13,5 ημέρες το 1977 σε 11,6 ημέρες το 1987 και 7 το 1994. Είχαμε διαχρονικά βελτίωση της παραγωγικότητας των δημοσίων νοσηλευτικών μονάδων. Η ψυχιατρική περίθαλψη καλυπτόταν από ένα σύνολο 9.500 κλινών δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. 12
Διαχρονικά είχαμε μεταβολές των δεικτών που χαρακτήρισαν την ψυχιατρική μεταρρύθμιση. Μείωση του αριθμού των κλινών κατά 40% στα δημόσια ψυχιατρεία και κατά 23% στα ιδιωτικά. Αύξηση ψυχιάτρων κατά 84% και επαγγελματιών ψυχικής υγείας κατά 36% την περίοδο 1983-1996. Μείωση του μέσου χρόνου παραμονής στα ψυχιατρεία από 207 ημέρες το 1983 σε 117 το 1994. Η επείγουσα προνοσοκομειακή ιατρική φροντίδα (ΕΚΑΒ). 13
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2.1. ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 1994-1999 ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΓΕΙΑ-ΠΡΟΝΟΙΑ Το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Υγεία Πρόνοια» του ΙΙ Κ.Π.Σ. ήταν προσανατολισμένο στην εξυπηρέτηση βασικών επιλογών κοινωνικής πολιτικής της χώρας μας. Στόχευε στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη των κοινωνικών υποδομών για την επίτευξη των παρακάτω στόχων: ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Ανάπτυξη της Δημόσιας Υγείας. Αύξηση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας. Μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων στην κατανομή κατάργηση διαπεριφερειακών ροών και δημόσια αυτοδύναμων υγειονομικών περιφερειών. Για την επίτευξη αυτών των Στόχων προβλέπονται οι παρακάτω Δράσεις: (α) Εκσυγχρονισμός της υποδομής των νοσηλευτικών μονάδων και άλλων υπηρεσιών υγείας του Δημοσίου. (β) Ανάπτυξη και λειτουργία της επείγουσας προνοσοκομειακής ιατρικής φροντίδας που ολοκληρώνει και υποστηρίζει τη λειτουργία του συστήματος υγείας. (γ) Ανάπτυξη και εφαρμογή πληροφοριακών συστημάτων στο επίπεδο της Διοίκησης Διαχείρισης και κλινικής ιατρικής. 14
ΠΕΔΙΑ ΣΤΟΧΟΙ Οι νοσηλευτικές μονάδες, η αναβάθμιση της οργανολειτουργικής τους δομής, η έρευνα, η δημόσια υγεία, η αιμοδοσία, η επείγουσα ιατρική και η ψυχική υγεία. Στα πλαίσια του πρώτου Υποπρογράμματος με τον τίτλο Υποπρόγραμμα «Υγεία» περιελαμβάνοντο πέντε βασικά μέτρα που στοχεύουν στην ικανοποίηση των στόχων του επιχειρησιακού προγράμματος, και είναι: ΜΕΤΡΟ 1.1 Υποδομή και επιστημονικός εξοπλισμός για τα νοσηλευτικά ιδρύματα και τις άλλες υπηρεσίες υγείας του Δημοσίου. ΜΕΤΡΟ 1.2 ΜΕΤΡΟ 1.3 Βελτίωση υποδομών για έρευνα και Δημόσια Υγεία. Επείγουσα ιατρική βελτίωση της υποδομής και του εξοπλισμού για τον εκσυγχρονισμό των μονάδων του ΕΚΑΒ και την ανάπτυξη της τηλεϊατρικής. ΜΕΤΡΟ 1.4 ΜΕΤΡΟ 1.5 Ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος υπηρεσιών υγείας. Αιμοδοσία: Υποδομή και εξοπλισμός για την ίδρυση και λειτουργία του Ε.Κ.Α. ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΠΡΟΝΟΙΑ» Περιελάμβανε τρία βασικά μέτρα: ΜΕΤΡΟ 1 Υποδομές και εξοπλισμοί εθνικού δικτύου κέντρων κοινωνικής ενίσχυσης και κατάρτισης ατόμων με ειδικές ανάγκες. ΜΕΤΡΟ 2 Ανέγερση, επέκταση και εξοπλισμοί κέντρων κλειστής και ανοικτής περίθαλψης και μέριμνας ανηλίκων και χρονίως 15
πασχόντων και εργαστηρίων κατάρτισης για την κοινωνικοεπαγγελματική αποκατάσταση των ΑΜΕΑ. ΜΕΤΡΟ 3 Υποδομές και εξοπλισμοί για την ανάπτυξη υπηρεσιών που στοχεύουν στην καταπολέμηση του αποκλεισμού από την αγορά εργασίας. ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ Το υποπρόγραμμα αυτό τόσο στον τομέα υγείας όσο και στον τομέα πρόνοιας εξειδικευόταν σε δύο βασικά μέτρα: ΜΕΤΡΟ 3.1 ΜΕΤΡΟ 3.2 Ανάπτυξη ανθρωπίνων πόρων για την υγεία. Ανάπτυξη ανθρωπίνων πόρων για την πρόνοια. ΣΧΟΛΙΑ: Το Ε.Π. «Υγεία Πρόνοια» ανταποκρινόταν στην ανάγκη ενίσχυσης των δομών κοινωνικής προστασίας της χώρας μας. Οι επενδύσεις σε έργα κοινωνικής υποδομής συνέβαλαν στην ενίσχυση της αξιοπιστίας του ελληνικού συστήματος κοινωνικής προστασίας. Η υπαγωγή του μέτρου έγινε με βάση την κοινοτική προοπτική οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης. Το Ε.Π. έλαβε υπ όψιν την κοινοτική διάσταση και τα πορίσματα του σχετικού διαλόγου για την κοινωνική πολιτική όπως αυτά εκφράζονται κυρίως μέσω του κοινοτικού χάρτη των κοινωνικών θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων, των πολιτικών κοινωνικής προστασίας (Convergence Recommendation), τα κοινά κριτήρια αναφορικά με τους επαρκείς πόρους και την κοινωνική πρόνοια στα συστήματα κοινωνικής προστασίας (Minimum 16
Income Recommendation) και της Συμφωνίας για την κοινωνική πολιτική που έχει προσαρτηθεί στο σχετικό πρωτόκολλο της Συνθήκης για την Ε.Ε. Όσον αφορά την ποσοτικοποίηση των στόχων και την ανάλυση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων του Ε.Π. αναφέρονται ενδεικτικά: Βελτίωση εκπαιδευτικών χώρων στις νοσηλευτικές μονάδες με την απόκτηση 15 νέων αμφιθεάτρων και 45 αιθουσών διδασκαλίας 20-25 ατόμων με τους αντίστοιχους βοηθητικούς χώρους. Πλήρη κάλυψη όσον αφορά τον επιστημονικό εξοπλισμό 13 νέων νοσοκομειακών μονάδων της περιφέρειας. Βελτίωση εξοπλισμού νέων ειδικών μονάδων και νοσοκομειακών πτερύγων της περιφέρειας. Πλήρη κάλυψη εξοπλισμού νέων ειδικών μονάδων και νοσοκομειακών πτερύγων της περιφέρειας. Αύξηση παραγωγής αίματος κατά 100.000 μονάδες ετησίως. Ίδρυση 40 νέων κέντρων κοινωνικής ενίσχυσης και κατάρτισης ατόμων με ειδικές ανάγκες και λειτουργική επέκταση 10 τουλάχιστον υφισταμένων. Κατασκευή ή λειτουργική επέκταση 18 τουλάχιστον ιδρυμάτων κλειστής και ανοικτής περίθαλψης και μονάδες επαγγελματικής κατάρτισης και ειδικής αγωγής. Ίδρυση υπηρεσιών για την αντιμετώπιση του αποκλεισμού από την αγορά εργασίας. Κατασκευή και εξοπλισμός μιας μονάδας απεξάρτησης τοξικομανών κρατουμένων. Αύξηση της απασχόλησης των επαγγελμάτων πρόνοιας. 17
Αύξηση του αριθμού του προσωπικού των υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας που θα τύχει εξειδίκευσης ή συνεχιζόμενης κατάρτισης (ιατρικό, νοσηλευτικό, διοικητικό και λοιπό προσωπικό). 2.2. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΡΩΝ ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1 «ΥΓΕΙΑ» Διάρκεια εφαρμογής 1994-1999 Συνοπτικά χρηματοοικονομικά στοιχεία. Συνολικό κόστος 224.917.240 ECU Για την επίτευξη των στόχων προβλέπονταν οι παρακάτω ενέργειες: Ανάπτυξη και βελτίωση της υποδομής της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας περίθαλψης των 13 περιφερειών της χώρας τομέας που υστερεί λόγω της προτεραιότητας που είχε δοθεί στην πρωτοβάθμια περίθαλψη τη δεκαετία του 80. Η ανάπτυξη υποδομής και εξοπλισμού για την προώθηση των δραστηριοτήτων εφαρμοσμένης έρευνας στον τομέα της δημόσιας υγείας. Η ανάπτυξη υποδομής και εξοπλισμού για την αναβάθμιση εκπαιδευτικών προγραμμάτων που αφορούν τη δημόσια υγεία και στη διοίκηση και διαχείριση του υγειονομικού τομέα. Στην ανάπτυξη υποδομών και εξοπλισμού για τη στήριξη της αιμοδοτικής πολιτικής της χώρας. 18
Στην ανάπτυξη υποδομών εξοπλισμού και επικοινωνιών για τη στήριξη της πολιτικής της χώρας στην αντιμετώπιση των εκτάκτων περιστατικών. Στην ολοκλήρωση του προγράμματος ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που χρηματοδοτήθηκε από την κοινότητα στα πλαίσια του Κ. 815/84. ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΡΟ 1.1 ΔΕΙΚΤΕΣ (α) φυσικοί δείκτες 15 διαμορφώσεις αμφιθεάτρων. 45 διαμορφώσεις αιθουσών διδασκαλίας. Εξοπλισμός 7 έτοιμων νοσοκομειακών μονάδων. Πλήρης εξοπλισμός 13 νέων νοσοκομειακών μονάδων. Εξοπλισμός νέων νοσοκομειακών πτερύγων. Δημιουργία κτιριακής υποδομής (διαρρυθμίσεις) και εξοπλισμός πρωτοβάθμιων μονάδων ψυχικής υγείας. (β) δείκτες επιπτώσεων Εκσυγχρονισμός των χώρων εκπαίδευσης των νοσοκομειακών μονάδων. Ανανέωση του ήδη υπάρχοντος επιστημονικού εξοπλισμού των νοσοκομειακών μονάδων. Στον πλήρη εξοπλισμό των υπό ανέγερση νέων νοσοκομείων και τμημάτων. Διαμόρφωση και εξοπλισμός (πλήρης) 10 πρωτοβάθμιων μονάδων ψυχικής υγείας. Μείωση των διαπεριφερειακών ροών ασθενών. 19
ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΡΟ 1.2 ΔΕΙΚΤΕΣ (α) φυσικοί δείκτες 5 νέα εργαστήρια δημόσιας υγείας. 1 αναβάθμιση Ε.Δ.Υ. και αναπαλαίωση ΕΣΔΥ. (β) δείκτες επιπτώσεων Αύξηση της ερευνητικής δραστηριότητας του τομέα υγείας. Αύξηση του εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού των νοσοκομείων. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΡΟ 1.3 ΔΕΙΚΤΕΣ (α) φυσικοί δείκτες 5 ανεγέρσεις σύγχρονων κτιρίων. 7 διαμορφώσεις κτιρίων. 10 σύγχρονα ψηφιακά τηλεφωνικά κέντρα. 120 σταθμοί βάσης και αναμεταδότες. 800 πομποδέκτες. 60 κινητές μονάδες επείγουσας ιατρικής με σύγχρονο εξοπλισμό. 6 ασθενοφόρα αεροσκάφη (4 ελικόπτερα, 2 αεροπλάνα). 12 ολοκληρωμένα συστήματα πληροφορικής. 20
(β) δείκτες επιπτώσεων Μείωση κατά 30% των αποτρέψιμων θανάτων. Μείωση ΜΔΝ. Μείωση διαπεριφερειακών ροών ασθενών. ΜΕΤΡΟ 1.4 ΔΕΙΚΤΕΣ (α) δείκτες επιπτώσεων Εκσυγχρονισμός των νοσηλευτικών μονάδων του Ε.Σ.Υ. Αναβάθμιση του επιπέδου παροχής υπηρεσιών υγείας. Γρήγορη και υψηλή στάθμη ανταλλαγής πληροφοριών άμεσης ιατρικής ανάγκης. Ομαλή διακίνηση ασθενών στις υπηρεσίες του Ε.Σ.Υ. Εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών του υπουργείου υγείας. Διασύνδεση του υπουργείου Υγείας Πρόνοιας με τις Νοσηλευτικές Μονάδες. ΜΕΤΡΟ 1.5 ΔΕΙΚΤΕΣ (α) φυσικοί δείκτες 1 ανέγερση κτιρίου (και εξοπλισμός). (β) δείκτες επιπτώσεων Πλήρη αποδέσμευση από την εισαγωγή αίματος και των προϊόντων του. Εξοικονόμηση συναλλάγματος. 21
Πλήρη κάλυψη αναγκών του πληθυσμού από αίμα. Αυτονομία της χώρας σε αίμα και αποδέσμευσή της από διεθνείς οργανισμούς όπως Ελβετικός Ερυθρός Σταυρός. Αύξηση εθελοντών αίματος κατά 12%-15%. ΤΟ ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2 «ΠΡΟΝΟΙΑ» Διάρκεια εφαρμογής 1994-1999 Συνοπτικά χρημ οοικονομικά στοιχεία. Συνολικό κόστος 84.713.310 ECU Για την επίτευξη των στόχων του υποπρογράμματος προβλέπονταν οι παρακάτω ενέργειες: Η ανάπτυξη και βελτίωση δομών και υποδομών στήριξης των ΑΜΕΑ. Η ανάπτυξη και βελτίωση δομών και υποδομών κλειστής και ανοικτής περίθαλψης και επαγγελματικής κατάρτισης των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού με στόχο την κοινωνικοοικονομική τους ένταξη και επανένταξη. Ανάπτυξη και βελτίωση υποστηρικτικών δομών και υποδομών για την αντιμετώπιση του προβλήματος αποκλεισμού από την αγορά εργασίας. ΜΕΤΡΟ 2.1 ΔΕΙΚΤΕΣ (α) φυσικοί δείκτες Ανέγερση, βελτίωση και εξοπλισμός 50 κέντρων κοινωνικής βοήθειας και στήριξης ΑΜΕΑ. 22
(β) δείκτες επιπτώσεων Αύξηση των εξυπηρετουμένων από τα προγράμματα πρόνοιας κατά 3.000 άτομα. Ενίσχυση των δυνατοτήτων αξιολόγησης και παραπομπής στο επίσημο σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Αύξηση του ποσοστού των ΑΜΕΑ που εντάσσονται στην αγορά εργασίας και βελτίωση των όρων απασχόλησής τους. Αύξηση της απασχόλησης τουλάχιστον κατά 500 άτομα στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών. ΜΕΤΡΟ 2.2 ΔΕΙΚΤΕΣ (α) φυσικοί δείκτες Ανέγερση, επέκταση και εξοπλισμός δώδεκα τουλάχιστον κέντρων και μονάδων που θα καλύψουν ανάγκες σε τοπικό επίπεδο και θα αυξήσουν την προσφορά θέσεων σε επίπεδο περιφέρειας. Ανέγερση και εξοπλισμός πέντε τουλάχιστον κέντρων στήριξης αυτιστικών ατόμων. (β) δείκτες επιπτώσεων Αύξηση των θέσεων εξυπηρετούντων ατόμων από κέντρα ανοικτής και κλειστής περίθαλψης και προγράμματα στήριξης και κατάρτισης (εκτίμηση 1.800 άτομα). Αύξηση της απασχόλησης ατόμων με ειδικές ανάγκες. 23
Αύξηση της απασχόλησης εργαζομένων στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών (τουλάχιστον κατά 500 άτομα). Ειδικότερα οι ανάγκες που σκοπεύουν να καλύψουν τα μέτρα στήριξης αυτιστικών ατόμων είναι σημαντικές με δεδομένη την απουσία υποδομών για την προστασία των 14.000-16.000 αυτιστικών ατόμων που υπολογίζεται ότι υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα. ΜΕΤΡΟ 2.2 ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΙ ΚΕΝΤΡΩΝ ΚΛΕΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΜΕΑ Α/Α ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ ΦΑΣΗ ΕΡΓΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1 ΝΠΔΔ 2 ΝΠΔΔ 3 ΝΠΔΔ 4 ΝΠΔΔ 5 ΝΠΙΔ 6 ΝΠΙΔ 7 ΝΠΔΔ 8 ΝΠΔΔ Σε χιλ. δρχ. Επεκτάσεις, βελτιώσεις, διαρρυθμίσεις κτιριακών εγκαταστάσεων Θ.Χ.Π. ΑΙΓΙΟΥ Κλεομένους Οικονόμου Ιατρού και περιβάλλων χώρος 6 200.000 Ανουσάκειο ίδρυμα ατόμων με ειδικές ανάγκες Χανίων Αποπεράτωση - Εξοπλισμός 6 200.000 Εθνικό Ίδρυμα Προστασίας Κωφαλάλων (Παράρτημα Πατρών) Ανέγερση - Σχολείου - Μονάδας Κατάρτισης 5 750.000 Εθνικό ίδρυμα Αποκατάστασης Αναπήρων (Ε.Ι.Α.Α.) Αναδιαρρυθμίσεις υπαρχόντων κτιρίων - Αμφιθέατρο - Βιβλιοθήκη 4 450.000 Εταιρεία Σπαστικών Βορ. Ελλάδας Ανέγερση εργαστηρίων - Ξενώνα - Εξοπλισμός 3 700.000 Εργαστήρια Ειδικής Αγωγής «Η Μαργαρίτα» Ανέγερση εργαστηρίων - Ξενώνα - Εξοπλισμός 3 300.000 Θ.Χ.Π. Άργους Ορεστικού Ανέγερση κτιρίου 75 κλινών 1 1.000.000 Θ.Χ.Π. Κολυμπιών Ρόδου Διαρρυθμίσεις - Εξοπλισμός 1 120.000 Συνεχιζόμενο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Συνεχιζόμενο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Αποπεράτωση έργου (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) 24
Α/Α ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ ΦΑΣΗ ΕΡΓΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 9 ΝΠΙΔ 10 ΝΠΔΔ 11 ΝΠΙΔ 12 ΝΠΔ Σε χιλ. δρχ. Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ Αθηνών ) Βελτιώσεις - Επεκτάσεις υπάρχουσας υποδομής (Εργαστήρια) 1 800.000 Ίδρυμα Προστασίας Τυφλών Β. Ελλάδας «Ο Ήλιος» Ανέγερση νέων κτιριακών εγκαταστάσεων (Εργαστήρια) 1 800.000 Κέντρο Ειδικής Αγωγής Θεσσαλονίκης Διαμόρφωση υπαρχουσών εγκαταστάσεων 1 50.000 Θ.Χ.Π. Αμφιλοχίας Ανέγερση κτιρίου 100 κλινών 1 1.200.000 Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) Νέο έργο (Πρόταση Υπουργείου και φορέα) ΜΕΤΡΟ 2.3 ΔΕΙΚΤΕΣ (α) φυσικοί δείκτες Ίδρυση υπηρεσιών στήριξης και συμβουλευτικής ατόμων υψηλού κινδύνου αποκλεισμού σε τοπικό επίπεδο και περιφερειακό επίπεδο από την αγορά εργασίας. 2 ΕΚΑΚΒ σε μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσ/νίκη). Ανέγερση ενός σύγχρονου συγκροτήματος απεξάρτησης ναρκομανών κρατουμένων. (β) δείκτες επιπτώσεων Ανάπτυξη των δομών στήριξης των ομάδων με υψηλό κίνδυνο αποκλεισμού από την αγορά εργασίας. Αύξηση της απασχόλησης στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών (150 τουλάχιστον άτομα). 25
Αύξηση του ποσοστού αποτελεσματικής χρήσης των κοινωνικών υπηρεσιών. Αύξηση της κάλυψης των κενών ενημέρωσης των ομάδων του πληθυσμού που απειλούνται με κοινωνικοοικονομικό αποκλεισμό. Μείωση των αριθμών ατόμων εξαρτημένων από χρήση ναρκωτικών ουσιών (κρατούμενοι χρήστες ναρκωτικών ουσιών). Κατοχύρωση ελαχίστων ορίων προστασίας για κάθε πολίτη που βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης ιδίως λόγω αδυναμίας ένταξης ή επανένταξης στην αγορά εργασίας. ΣΧΟΛΙΑ: Το χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης των μέτρων εντασσόταν σ ένα ευρύτερο πλαίσιο αναμόρφωσης του ελληνικού συστήματος πρόνοιας. Στα πλαίσια μιας παρόμοιας στρατηγικής που αξιοποιεί τη διεθνή εμπειρία και ταυτόχρονη απαίτηση για συνθετικά ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στον τομέα της πρόνοιας επιβάλλεται η κατοχύρωση της συνέργιας με απλές δράσεις που αφορούν: Την κατοχύρωση νέων θεσμών προστασίας (νομοθετική ενεργοποίηση σε εσωτερικό επίπεδο). Την αναδιοργάνωση των υπηρεσιών πρόνοιας και προσαρμογής τους στις σύγχρονες τεχνικές αξιοποίησης των ανθρωπίνων πόρων. Την ενίσχυση του συντονισμού και βελτίωση της αποτελεσματικότητας των παρεχομένων υπηρεσιών με την εισαγωγή συστημάτων πληροφορικής και μηχανοργάνωσης. 26
Η εξασφάλιση των προτεραιοτήτων αυτών επετεύχθη μέσω της κατάθεσης συγκεκριμένων προτάσεων της Γ.Γ. πρόνοιας στα συναφή Ε.Π. του ΙΙ Κ.Π.Σ. ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3 «ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ» Διάρκεια εφαρμογής 1994-1999 Συνοπτικά χρηματοοοικονομικά στοιχεία Συνολικό κόστος: 26.665.667 ECU Το Υποπρόγραμμα «Ανθρώπινοι Πόροι» περιλάμβανε 2 μέτρα και απέβλεπε: (α) Στη διαρκή επιμόρφωση γιατρών του Ε.Σ.Υ. που συνδέονται οργανικά με τις προβλεπόμενες ενέργειες στα πλαίσια του Υποπρογράμματος «Υγεία» και στην ενίσχυση νέων ειδικοτήτων των επαγγελμάτων υγείας και έμφαση σε ειδικότητες στελεχών υγείας. (β) Στην κατάρτιση στον τομέα της επείγουσας προνοσοκομειακής φροντίδας και της διαχείρισης των εκτάκτων αναγκών (ατυχήματα, φυσικές καταστροφές). (γ) Στην εξασφάλιση και βελτίωση των υπηρεσιών περίθαλψης, αποκατάστασης, συμβουλευτικής και ενημέρωσης του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας. (δ) Στην εξειδίκευση κατάρτιση στον τομέα της προνοιακής παρέμβασης και καταπολέμηση του αποκλεισμού από την αγορά εργασίας. 27