ΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΙ Μαρία Πεµπετζόγλου Λέκτορας
ΚΥΡΙΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Μακροοικονοµική Η µελέτη της οικονοµίαςωςσυνόλου. Ασχολείται µε συνολικά µεγέθη της οικονοµίας. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Ο ρυθµός µεταβολής του γενικού επιπέδου τιµών. ΑΝΕΡΓΙΑ Είναι ένα µέτρο του αριθµού των ανθρώπων που καταγράφονται ότι αναζητούν εργασία, βρίσκονται όµως χωρίς δουλειά. ΠΡΟΪΟΝ Το Πραγµατικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) µετρά το συνολικό εισόδηµα της οικονοµίας. Είναι στενά συνδεδεµένο µε το συνολικό προϊόν της οικονοµίας. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ Είναι οι αυξήσεις του πραγµατικού ΑΕΠ, ένας δείκτης της επέκτασης του συνολικού προϊόντος της οικονοµίας. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Είναι µια σειρά µέτρων πολιτικής που χρησιµοποιεί η κυβέρνηση προκειµένου να προσπαθήσει να επηρεάσει τη συνολική επίδοση της οικονοµίας.
ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ % µεταβολή % change στο in retail δείκτη price τιµών index χονδρικής 25 20 15 10 5 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 Πληθωρισµός στο Ην. Βασίλειο,, 1950-96 96 Πηγή: CSO, Economic Trends, Labour Market Trends Belgium Βέλγιο Denmark ανία Γαλλία France Γερµανία Germany Ελλάδα Greece Ιταλία Italy Netherlands Ολλανδία Πορτογαλία Portugal Ισπανία Spain Σουηδία Sweden Ην. Βασίλειο UK 0 1 2 3 4 5 6 % change in consumer % µεταβολή prices April τιµών 1997 καταναλωτή compared with τον 12 Απρίλιο months 1997 earlier σε σύγκριση µε τοπροηγούµενο 12µηνο
ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΕ ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ 12 10 8 % 6 4 2 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 Ανεργία στο Ην. Βασίλειο,, 1950-96 96 Belgium Βέλγιο Denmark ανία France Γαλλία Germany Γερµανία Greece Ελλάδα Italy Ιταλία Netherlands Ολλανδία Portugal Πορτογαλία Spain Ισπανία Sweden Σουηδία UK Ην. Βασίλειο 0 5 10 15 20 25 Ποσοστό Unemployment Ανεργίας rate (%), 1995 Ανεργία σε επιλεγµένες Ευρωπαϊκές χώρες
ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ, ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΕΠ 16 14 12 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ % per % annum ετησίως % per annum % per ετησίως annum % ετησίως 10 8 6 4 2 0 12 10 8 6 4 2 0 6 5 4 3 2 1960-73 1973-81 1981-90 1990-96 INFLATION ΑΝΕΡΓΙΑ 1960-73 1973-81 1981-90 1990-96 UNEMPLOYMENT ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΕΠ 1 0 1960-73 1973-81 1981-90 1990-96
Η κυκλική ροή µεταξύ επιχειρήσεων και νοικοκυριών απάνη για αγαθά και υπηρεσίες Αγαθά και υπηρεσίες ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ Υπηρεσίες συντελεστών παραγωγής ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Εισοδήµατα συντελεστών παραγωγής
ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (GDP) Μετρά το προϊόν που παράγεται από τους συντελεστές παραγωγής της εγχώριας οικονοµίας ανεξάρτητα από το ποιος τους κατέχει. Αποτελείται από τη συνολική χρηµατική αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγει ένα έθνος στη διάρκεια του έτους. GDP = Y = C + I + G + X - Z Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (GNP) Μετράτοσυνολικόεισόδηµα που αποκτούν οι κάτοικοι της χώρας ανεξαρτήτως του σε ποια χώρα το αποκτούν. GNP = GDP + καθαρό εισόδηµα από το εξωτερικό Τρόποι µέτρησης του ΑΕΠ προσέγγιση βάσει της ροής προϊόντων το ΑΕΠ ορίζεται ως η συνολική χρηµατική αξία της ροής των τελικών προϊόντων που παράγει µία χώρα προσέγγιση βάσει εσόδων ή κόστους: το ΑΕΠ υπολογίζεται από το σύνολο των αµοιβών των συντελεστών (µισθοί, τόκοι, ενοίκια και κέρδη) που συνιστούν το κόστος παραγωγής των τελικών αγαθών της οικονοµίας. - οι δύο προσεγγίσεις είναι ταυτόσηµες
ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΕΠ Στάδια παραγωγής α στάδιο (σιτάρι) β στάδιο (αλεύρι) γ στάδιο (ψωµί) δ στάδιο (εµπόριο ψωµιού) Σύνολο Αξία πώλησης 1,00 1,20 1,50 1,55 5,25 Προστιθέµενη αξία 1,00 0,20 0,30 0,05 1,55
Η κυκλική ροή µεταξύ επιχειρήσεων και νοικοκυριών ποταµίευση 2.000 απάνη για αγαθά και υπηρεσίες=5.000 Αγαθά και υπηρεσίες Επένδυση =2.000 ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ Κεφαλαιουχικά αγαθά για τις επιχειρήσεις ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Υπηρεσίες συντελεστών παραγωγής Εισοδήµατα συντελεστών παραγωγής =7.000
ΤΟ ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΥΚΛΙΚΗΣ ΡΟΗΣ Νοικοκυριά Κυβέρνηση Επιχειρήσεις
ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ: ΜΙΑ ΣΥΝΟΨΗ Καθαρό εισόδηµα από το εξωτερικό Καθαρό εισόδηµα από το εξωτερικό Αποσβέσεις G Έµµεσοι Φόροι GNP σε τιµές αγοράς Ι ΝΧ GDP σε τιµές αγοράς NNP σε τιµές αγοράς Εθνικό Εισόδηµα (ΝΙ)=NNP σε τιµές Εισόδηµα από ενοίκια Κέρδη Εισόδηµα από αυτοαπασχόληση συντελεστών C παραγωγής Μισθοί και Ηµεροµίσθια Σύνθεση δαπάνης στο GNP Ορισµός του GNP Ορισµός του NNP Ορισµός του Εθνικού Εισοδήµατος Εισοδήµατα συντελεστών παραγωγής
ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Τα νοικοκυριά κατανέµουν το εισόδηµα τους µεταξύ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ και ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟ ΗΜΑ Είναι το εισόδηµα πουδιαθέτουν τα νοικοκυριά για κατανάλωση ή αποταµίευση. Συναποτελείται από το εισόδηµα πουλαµβάνουν από τις επιχειρήσεις, συν τις µεταβιβαστικές πληρωµές που εισπράττουν από την κυβέρνηση, µείον τους άµεσους φόρους που πληρώνουν σε αυτήν. Ησχέση µεταξύ της πραγµατικής δαπάνης των καταναλωτών και του πραγµατικού 400 διαθέσιµου εισοδήµατος: Consumers' απάνες κατανάλωσης expenditure (δισ. b at Λίρες 1990 prices σε τιµές 1990) 350 300 250 200 150 100 100 200 300 400 500 Προσωπικό Personal διαθέσιµο disposable εισόδηµα income b (δισ. at 1990 Λίρεςprices σε τιµές 1990) Προσωπικό διαθέσιµοεισόδηµα και κατανάλωση στο Ην. Βασίλειο, 1948-95 Η σχέση αυτή δεν είναι τελείως ακριβής: Το εισόδηµα δεν είναι ο ΜΟΝΑ ΙΚΟΣ προσδιοριστικός παράγοντας της καταναλωτικής δαπάνης.
Για να Αναλύσουµε το Εισόδηµα Ισορροπίας, ας Υποθέσουµε Αρχικώς µια Απλή Οικονοµία η οποία: εν έχει ηµόσιο Τοµέα (δεν περιλαµβάνονται φόροι και µεταβιβάσεις) εν εµπορεύεται µετοεξωτερικό Η Συνάρτηση Κατανάλωσης είχνει το επίπεδο της συνολικής κατανάλωσης που επιθυµούν τα νοικοκυριά σε κάθε επίπεδο του προσωπικού διαθέσιµου εισοδήµατός τους. Σε επόµενο κεφάλαιο θα δούµε ότι η κατανάλωση εξαρτάται επίσης και από άλλους παράγοντες. Αυτοί επηρεάζουν την ΘΕΣΗ της συνάρτησης κατανάλωσης. Κατανάλωση Εισόδηµα Οριακή Ροπή προς Κατανάλωση Είναι η ΚΛΙΣΗ της συνάρτησης κατανάλωσης Είναι το τµήµα του επιπλέον εισοδήµατος που διοχετεύεται στην
ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΙΣ Η Συνάρτηση Αποταµίευσης είχνει το επίπεδο της αποταµίευσης που επιθυµούν τα νοικοκυριά σε κάθε επίπεδο του προσωπικού διαθέσιµου εισοδήµατός τους. Αποταµίευση Εισόδηµα Εφόσον όλο το εισόδηµα δαπανάται ή αποταµιεύεται, η συνάρτηση αποταµίευσης µπορεί να εξαχθεί από την συνάρτηση κατανάλωσης ή το αντίστροφο. Οριακή Ροπή προς Αποταµίευση Είναι το τµήµα του επιπλέον εισοδήµατος που διοχετεύεται στην αποταµίευση. Η αποταµίευση είναι θετική συνάρτηση του εισοδήµατος.
ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΖΗΤΗΣΗ ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Είναι οι επιθυµητές ή προγραµµατισµένες από τις επιχειρήσεις αυξήσεις του φυσικού κεφαλαίου και των αποθεµάτων τους. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ Είναι το ποσό που οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά ΣΧΕ ΙΑΖΟΥΝ να δαπανήσουν στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών σε κάθε επίπεδο εισοδήµατος. AD = C +I ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ Είναι η κατάσταση κατά την οποία η συνολική ζήτηση (σχεδιαζόµενη συνολική δαπάνη) είναι ακριβώς ίση µε τοπροϊόνπου παράγεται στην οικονοµία. Ας υποθέσουµε ότι οι τιµές και τα ηµεροµίσθια είναι σταθερά. Γραµµή 45 0 Σχεδιαζόµενη δαπάνη Προϊόν, Εισόδηµα Η βραχυχρόνια ισορροπία βρίσκεται στο σηµείο Ε όπου η σχεδιαζόµενη δαπάνη (C+I) ισούται µετοπαραγόµενο προϊόν.
Πτώση της συνολικής ζήτησης AD, I, C 45 AD AD E E 30 21 0 70 100 Y ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΗΣ. Ολόγοςτης µεταβολής του προϊόντος ισορροπίας προς τη µεταβολή της αυτόνοµης δαπάνης ή ζήτησης η οποία προκάλεσε την µεταβολή του επιπέδου του προϊόντος.
Το παράδοξο της φειδούς 45 o Γραµµή 45 0 AD = C + I 1 1 Σχεδιαζόµενη δαπάνη Expenditure AD 0= C + I 0 Y0 Y1 Income Εισόδηµα ΠΑΡΑ ΟΞΟ ΤΗΣ ΦΕΙ ΟΥΣ: Η µεταβολή του ποσού που επιθυµούν να αποταµιεύσουν τα νοικοκυριά σε κάθε επίπεδο εισοδήµατος, οδηγεί στη µεταβολή του εισοδήµατος ισορροπίας. εν υπάρχει µεταβολή του επιπέδου ισορροπίας της αποταµίευσης, η οποίαθα πρέπει να παραµείνει ίση µε τη σχεδιασµένη επένδυση.
Ο ΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΟ ΥΠΟ ΕΙΓΜΑ ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΟΣ- ΑΠΑΝΗΣ ηµοσιονοµική Πολιτική Είναιοιαποφάσειςτηςκυβέρνησηςγιατιςδηµόσιες δαπάνες και τους φόρους. Οι Άµεσοι φόροι επηρεάζουν την ΚΛΙΣΗ της συνάρτησης κατανάλωσης και συνεπώς επηρεάζουν την κλίση της συνολικής ζήτησης AD. C C=0,7Yd=0,7Y C =0,7Yd=0,56Y AD E Υ AD =C+I+G AD=C+I E C=0,7Y G I
ΑD E 45 AD AD E 300 0 682 1000 AD 45 E AD Υ AD 500 300 E 0 1000 1136 Αυτά τα αποτελέσµατα ΦΑΙΝΕΤΑΙ πως δίνουν στην κυβέρνηση τη δύναµη να επηρεάζει το προϊόν ισορροπίας Y γορές της κυβέρνησης, Καθαροί φόροι Έλλειµµα προϋπολογισµού Ισοσκελισµένος προϋπολογισµός Καθαροί φόροι = 0.2 Υ Πλεόνασµα προϋπολογισµού Αγορές της κυβέρνησης = 200
ΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Μια καταγραφή των προγραµµατισµένων από την κυβέρνηση δαπανών και εσόδων της ο έλλειµµα του κρατικού προϋπολογισµού ισούται µε τις δαπάνες µείον τους καθαρούς φόρους: G NT ο µέγεθος του ελλείµµατος εξαρτάται από το επίπεδο του εισοδήµατος. υµπεράσµατα: Η G Υ. Με δεδοµένοτοφορολογικόσυντελεστή, Τκαι έλλειµµα. Με δεδοµένο το G, η t Υ και έλλειµµα. πεκτατική-περιοριστική δηµοσιονοµική πολιτική
ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΟΥΣ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Γιατί τα Πλήγµατα που δέχεται η Συνολική Ζήτηση εν Μπορούν να Εξουδετερωθούν Αµέσως από Μεταβολές της ηµοσιονοµικής Πολιτικής; ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΥΣΤΕΡΗΣΕΙΣ Απαιτείται χρόνος: Για τη διάγνωση του προβλήµατος Για την ενεργοποίηση της αναγκαίας πολιτικής Για την επίδραση της διαδικασίας του πολλαπλασιαστή ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ Το µέγεθος του πολλαπλασιαστή δεν είναι γνωστό µε βεβαιότητα. Η συνολική ζήτηση µεταβάλλεται διαρκώς. ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΖΗΤΗΣΗ Οι µεταβολές της δηµοσιονοµικής πολιτικής µπορεί να προκαλέσουν αντισταθµιστικές µεταβολές σε άλλα συστατικά της συνολικής ζήτησης. Γιατί η Κυβέρνηση εν Ασκεί µια Επεκτατική ηµοσιονοµική Πολιτική όταν η Ανεργία είναι Επίµονα Υψηλή; ΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Λόγω ανησυχιών σχετικά µετηδηµιουργία πληθωρισµού σε περίπτωση που το έλλειµµα µεγαλώσει περαιτέρω. ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΕΠΙΠΕ Ο ΠΛΗΡΟΥΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ! Η υπάρχουσα ανεργία ενδέχεται να είναι (τουλάχιστον µερικώς) εκούσια απόφαση µέρους του εργατικού δυναµικού.
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΙΣΟ ΗΜΑΤΟΣ ΟΡΙΑΚΗ ΡΟΠΗ ΓΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ Είναι το τµήµα τουεπιπλέον ισάγουµε στουπόδειγµα τιςεξαγωγές(χ) και τις Εισαγωγές (Ζ). ΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ η αξία των καθαρών εξαγωγών (Χ-Ζ). ΜΠΟΡΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ όταν οι εισαγωγές υπερβαίνουν τις εξαγωγές. ΜΠΟΡΙΚΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ όταν οι εξαγωγές υπερβαίνουν τις εισαγωγές. ορροπία υπάρχει όταν Y = C + I + G + X - Z ι εισαγωγές αυξάνονται µε την αύξηση του εισοδήµατος. υνεπώς το εµπορικό έλλειµµα επίσης αυξάνεται µε τηναύξησητου εισοδήµατος. Z,Z 50 πλεόνασµα έλλειµµα X 0 µπορικό πλεόνασµα 250 Y 50 0 250 Y µπορικό έλλειµµα Η ισορροπία του εµπορικού ισοζυγίου επιτυγχάνεται σε επίπεδο προϊόντος Υ0 - όµως δεν είναι εγγυηµένο ότι το επίπεδο αυτό αντιστοιχεί σε επίπεδο πλήρους απασχόλησης.
Εισόδηµα ισορροπίας σε ανοικτή οικονοµία AD 45 C+I+G AD E 150 100 0 300 Y πολλαπλασιαστής ανοικτής οικονοµίας=1/(1-mpc +MPZ) Συνθήκη ισορροπίας ανοικτής οικονοµίας: S+NT+Z=I+G+X
ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑ Κάθε γενικώς αποδεκτό µέσο πληρωµής για παράδοση αγαθών ή για διακανονισµό χρέους. Νόµιµο Χρήµα Τραπεζογραµµάτια και κέρµατα. Πιστωτικό Χρήµα Είναι το χρήµα που βασίζεται στο χρέος µια ς επιχείρησης ή ενός ατόµου, π.χ. η τραπεζική κατάθεση. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Μέσο Συναλλαγών Το χρήµα είναιτοµέσο συναλλαγής για τα αγαθά και τις υπηρεσίες. Είναι αποτελεσµατικότερο από τον αντιπραγµατισµό που κάνει σπατάλη πόρων Μονάδα Μέτρησης Το χρήµα είναι µονάδα στην οποία εκφράζονται οι τιµές και καταγράφονται οι λογαριασµοί Μέσο ιαφύλαξης Αξιών Το χρήµα µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την πραγµατοποίηση µελλοντικών αγορών Μέσο Πραγµατοποίησης Μελλοντικών Πληρωµών Το χρήµα είναι διαχρονική µονάδα µέτρησης: ίνει τη δυνατότητα δανείων και πιστώσεων. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Είναι η αξία του συνολικού αποθέµατος σε χρήµα, του µέσου των συναλλαγών, που βρίσκεται σε κυκλοφορία.
Ο ΗΓΟΣ ΑΡΧΑΡΙΩΝ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ: ο οργανισµός που ειδικεύεται στο να φέρνει σε επικοινωνία τους δανειστές µε τους δανειζόµενους. ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ Ένα έγγραφο που δίδει στον κάτοχο του το δικαίωµα να εισπράττει µια προκαθορισµένη ροή εισοδήµατος από τόκους για µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο. ΡΕΥΣΤΑ ΙΑΘΕΣΙΜΑ Τραπεζογραµµάτια και κέρµατα που δεν αποδίδουν τόκο. Είναι το πιο ρευστό περιουσιακό στοιχείο. ΕΝΤΟΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΑ Χρηµατοπιστωτικοί τίτλοι µε διάρκειαµικρότερη του έτους. Στο τέλος της προκαθορισµένης αυτής περιόδου αγοράζονται ξανά οι τίτλοι από τον αρχικό εκδότη τους. Τίτλοι µε υψηλή ρευστότητα. ΟΜΟΛΟΓΑ Μακροχρόνιοι (πέραν του έτους) χρηµατοπιστωτικοί τίτλοι.. Είναι τίτλοι µικρότερης ρευστότητας επειδή αφορούν στις µελλοντικές ροές εισοδήµατος που έχουν περισσότερη αβεβαιότητα ΙΗΝΕΚΕΙΣ ΟΜΟΛΟΓΙΕΣ Ακραία περίπτωση οµολόγων τα οποία δεν επαναγοράζονται ποτέ από τον αρχικό εκδότη τους, ο οποίος υποχρεούται να καταβάλλει τόκους για πάντα. Στο Η.Β. αυτές ονοµάζονται Consols. ΕΓΓΥΗΜΕΝΑ ΧΡΕΩΓΡΑΦΑ Οµόλογα του ηµοσίου στο Η.Β. µε πλήρως εγγυηµένη απόδοση. ΜΕΤΟΧΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Τίτλοι που δίνουν το δικαίωµα συµµετοχής στα µερίσµατα από τα επιχειρηµατικά κέρδη. Τίτλοι χωρίς µεγάλη ρευστότητα.
ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Οι εµπορικές τράπεζες παρόλο που δεν έχουν το δικαίωµα να εκδίδουν τραπεζογραµµάτια, µπορούν να δηµιουργήσουν πλασµατικό χρήµα. ΑΣ ΥΠΟΘΕΣΟΥΜΕ: ένα άτοµο Α κάνει κατάθεση όψεως 10.000 στην τράπεζα Χ. Τράπεζα Χ Μετρητά 10.000 Καταθέσεις όψεως 10.000 Τράπεζα Χ Μετρητά 1.000 Καταθέσεις όψεως 10.000 άνειο στο Β 9.000 Τράπεζα Υ Μετρητά 9.000 Καταθέσεις όψεως 9.000 Τράπεζα Υ Μετρητά 900 Καταθέσεις όψεως 9.000 άνειο στο Γ 8.100 Τράπεζα Ω Μετρητά 8.100 Καταθέσεις όψεως 8.100
Η ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΒΑΣΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΒΑΣΗ Η ποσότητα των τραπεζογραµµατίων και των κερµάτων σε κυκλοφορία µεταξύ των ιδιωτών συν την ποσότητα που διακατέχει το τραπεζικό σύστηµα. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Η µεταβολή στην ποσότητα του χρήµατος σε κάθε µεταβολή στην ποσότητα της νοµισµατικής βάσης κατά µία µονάδα. Αν οι εµπορικές τράπεζες επιθυµούν να διατηρούν σε ρευστά διαθέσιµα R ένα ποσοστό (c b ) των καταθέσεων σε αυτές (D), και ο ιδιωτικός τοµέας επιθυµεί να διατηρεί σε ρευστά (C) ένα ποσοστό (c p ) των τραπεζικών του καταθέσεων (D), τότε: R = c b D και C = c p D Νοµισµατική Βάση H = C + R = (c b + c p ) D Προσφορά Χρήµατος M = C + D = (c p + 1) D M = (c p + 1) (c p + c b ) H Προσφορά Χρήµατος = πολλαπλασιαστής χρήµατος x νοµισµατική βάση Μ0=χαρτονοµίσµατα και κέρµατα εκτός Τράπεζας της Αγγλίας + διαθέσιµα εµπορικών τραπεζών στην Τράπεζα της Αγγλίας Μ2=διαθέσιµα ιδιωτικού τοµέα σε χαρτονοµίσµατα και κέρµατα και καταθέσεις σε εµπορικές τράπεζες Μ4= Μ2 +διαθέσιµα ιδιωτικού τοµέα όλων των λοιπών καταθέσεων στις εµπορικές τράπεζες Μ3Η=Μ4+καταθέσεις ιδιωτικού τοµέα στις εµπορικές τράπεζες σε ξένο νόµισµα +καταθέσεις σε εγχώριο και ξένο νόµισµα των βρετανικών δηµόσιων οργανισµών στις εµπορικές τράπεζες
ΚΑΙ ΟΙ ΚΥΡΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ Οι περισσότερες χώρες έχουν µια ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (στο Η.Β. αυτή είναι η Τράπεζα της Αγγλίας) η οποία επιτελεί δύο βασικά έργα: Εκδίδει τα κέρµατα και τα τραπεζογραµµάτια Ενεργείωςτραπεζίτηςτουτραπεζικούσυστήµατος και της κυβέρνησης Υπάρχουν ΤΡΕΙΣ τρόποι µε τους οποίους η Κεντρική Τράπεζα ΜΠΟΡΕΙ να επηρεάσει την προσφορά χρήµατος: Επιβολή ποσοστού ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΩΝ ΙΑΘΕΣΙΜΩΝ Απαιτεί από τις εµπορικές τράπεζες να διατηρούν ένα δεδοµένο ποσοστό των καταθέσεων τους σε διαθέσιµα / άµεσα ρευστοποιήσιµη µορφή. Αυτό επηρεάζει τη δηµιουργία χρήµατος από τις εµπορικές τράπεζες. Μπορεί να εξαναγκάσει επίσης τις τράπεζες σε ειδικές καταθέσεις σε αυτήν. ΠΡΟΕΞΟΦΛΗΤΙΚΟ ΕΠΙΤΟΚΙΟ Είναι το επιτόκιο το οποίο η κεντρική τράπεζα χρεώνει στις εµπορικές τράπεζες όταν θελήσουν να δανεισθούν απ αυτήν. Θέτοντας υψηλά το προεξοφλητικό επιτόκιο, αυτό λειτουργεί ως ποινή και ενθαρρύνει τις τράπεζες να διατηρούν ακόµα περισσότερα ρευστά διαθέσιµα. ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Πράξεις µε σκοπό την µεταβολή της νοµισµατικής βάσης µέσω αγοράς ή πώλησης χρεογράφων στην ανοιχτή αγορά. ΆΛΛΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ανειστής Έσχατης Ανάγκης Η κεντρική τράπεζα είναι πάντοτε σε θέση να δανείσει τις εµπορικές τράπεζες ή άλλους χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς όταν κάποιος πανικός απειλεί το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα. Τραπεζίτης της Κυβέρνησης Η τράπεζα εγγυάται ότι η κυβέρνηση θα µπορεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της όταν αντιµετωπίζει δηµοσιονοµικό έλλειµµα.
Η ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΙΚΑ ΙΑΘΕΣΙΜΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Είναιοιτόκοιπου θυσιάζονται από τη διακράτηση χρήµατος αντί οµολόγων. ΓιατίοιΆνθρωποι ιακρατούνχρήµα; ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ Πληρωµές και εισπράξεις χρονικά δεν συµπίπτουν πλήρως: Συνεπώς η διακράτηση χρήµατος γίνεται για χρηµατοδότηση γνωστών µελλοντικών συναλλαγών Εξαρτάται από το ύψος του εισοδήµατος και τον τρόπο πληρωµής. ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ ΤΗΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ Η αβεβαιότητα είναι επικρατούσα παντού Συνεπώς οι άνθρωποι διακρατούν χρήµα γιανα αντιµετωπίσουν απρόβλεπτες δυσκολίες Επίσης εξαρτάται από το ύψος του εισοδήµατος. ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ Τα άτοµα θαπρέπεινααποφασίσουνσεποιουςτίτλουςή περιουσιακά στοιχεία θα τοποθετήσουν τον πλούτο τους. Θα πρέπει να χωρίσουν το χαρτοφυλάκιο των επενδύσεών τους σε ασφαλείς τίτλους µε χαµηλή απόδοση και σε επικίνδυνους τίτλους µε υψηλήαπόδοση. Εξαρτάται από το ύψος του επιτοκίου και από τις προσδοκίες.
Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Η ισορροπία επιτυγχάνεται όταν η ζητούµενη ποσότητα πραγµατικών χρηµατικών διαθεσίµων εξισώνεται µε την προσφερόµενη ποσότητα. Η ζήτηση χρήµατος εξαρτάται από: Το πραγµατικό εισόδηµα Το επιτόκιο (το ευκαιριακό κόστος του χρήµατος) Το επίπεδο τιµών (το οποίο εξακολουθούµε να υποθέτουµε ότι είναι σταθερό) Τις προσδοκίες Επιτόκιο Πραγµατικά χρηµατικά διαθέσιµα Η καµπύλη ζήτησης LL για πραγµατικά χρηµατικά διαθέσιµα: Όσο µεγαλύτερο είναι το επιτόκιο, τόσο πιο χαµηλήείναιηζήτηση πραγµατικών χρηµατικών διαθεσίµων. Ηθέσητηςκαµπύλης ζήτησης LL εξαρτάται από το ύψος του
ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ επιτόκιο r r0 LL επιτόκιο L Lo Πραγµατικά Χρηµατικά διαθέσιµα r r0 Lo LL LL Πραγµατικά Χρηµατικά
ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Με δεδοµένη την καµπύλη ζήτησης για πραγµατικά διαθέσιµα: Interest Επιτόκιο rate r* LL L* Πραγµατικά Real money χρηµατικά holdings διαθέσιµα ΗΚεντρικήΤράπεζαµπορεί: ΕΙΤΕ να καθορίσει το επιτόκιο σε επίπεδο r* και να επιτρέψει την προσφορά χρήµατος να προσαρµοσθεί σταδιακά στην ποσότητα L* Ή να καθορίσει την προσφορά χρήµατος στην ποσότητα L* και να επιτρέψει την αγορά να οδηγήσει σταδιακά το επιτόκιο σε επίπεδο r*. ΟΜΩΣ και δεν µπορεί ταυτοχρόνως να ορίσει την προσφορά χρήµατος τοεπιτόκιοχωριστά. Η εικόνα περιπλέκεται περαιτέρω εάν η οικονοµία λειτουργεί µε «ελεύθερα κυµαινόµενες συναλλαγµατικές ισοτιµίες», καθώς το ύψος του επιτοκίου επηρεάζει την συναλλαγµατική ισοτιµία.
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ Υπόθεση του Μόνιµου Εισοδήµατος Αναπτύχθηκε από τον Milton Friedman. Ισχυρίζεται πως τα άτοµα επιθυµούν να οµαλοποιούν το ύψος της προγραµµατισµένης τους κατανάλωσης, ακόµα και όταν το εισόδηµά τους έχει διακυµάνσεις. ΜΟΝΙΜΟ ΕΙΣΟ ΗΜΑ είναι το µέσο µακροπρόθεσµα προσδοκώµενο εισόδηµα. Η κατανάλωση εξαρτάται από το µόνιµο εισόδηµα καιόχιαπό το τρέχον, προσωρινά διαθέσιµο εισόδηµα. Υπόθεση του Κύκλου Ζωής Αναπτύχθηκε από τον Ando και Mondiliani. Τα σχέδια ενός ατόµου για την κατανάλωσή του κατά τη διάρκεια της ζωής του βασίζονται στο εισόδηµα που προσδοκά να αποκτήσει κατά τη διάρκεια της ζωής του. Εισόδηµα, Κατανάλωση Πραγµατικό εισόδηµα Μόνιµο εισόδηµα Ηλικία Θάνατος Το µέγεθος του πλούτου και τα επιτόκια µπορούν να επηρεάσουν το ύψος της κατανάλωσης. Τα άτοµα θααντιδρούσανσεµια µεταβολή στην οικονοµία, όπως λ.χ. σε µια µεταβολή του φόρου, µε διαφορετικό τρόπο ανάλογα µε το αν
ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ Τύποι Επενδύσεων Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου Εγκαταστάσεις και µηχανολογικός εξοπλισµός Οχήµατα, πλοία, αεροσκάφη Κατοικίες Άλλες κτιριακές εγκαταστάσεις και έργα Κεφάλαιο Κινήσεως Αποθέµατα Έργα υπό κατασκευή. Οι επενδύσεις αναλαµβάνονται τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δηµόσιο τοµέα. 120 b at 1990 prices ιςλίρεςσετιµές 1990 100 80 60 40 20 0-20 1975 1980 1985 1990 1995 Inventory Μεταβολέςchanges αποθεµάτων Plant Εγκατ/σεις & machinery & εξοπλισµός Vehicles, Οχήµατα, ships πλοία, etc. κλπ Buildings Κτίρια και & έργα works Dwellings Κατοικίες Επένδυση στο Η.Β. (Πηγή:: ETAS, MDS)
Η ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΠΑΓΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Η επένδυση συνεπάγεται θυσία της κατανάλωσης σήµερα µε σκοπό οφέλη στο µέλλον. Με την επένδυση οι επιχειρήσεις αυξάνουν το κόστος τους βραχυπρόθεσµα, όµως δρέπουν καρπούς στη µακροχρόνια περίοδο. Για την ανάληψη ενός επενδυτικού έργου θα πρέπει η προσδοκώµενη απόδοση του να υπερβαίνει το ευκαιριακό κόστος των κεφαλαίων που θα δεσµευθούν. Όσο υψηλότερα είναι τα επιτόκια τόσο λιγότερα επενδυτικά σχέδια παραµένουν βιώσιµα (αυξάνει το κόστος ευκαιρίας για τα κεφάλαια). ΚΑΜΠΥΛΗ ΕΠΕΝ ΥΤΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ είχνει πόση συνολική επένδυση επιθυµούν οι επιχειρήσεις να πραγµατοποιήσουν σε κάθε επίπεδο επιτοκίου. Επιτόκιο Επενδυτική ζήτηση
ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 45 o Γραµµή 45 0 AD 1 Expenditure απάνη I 1 AD 0 CC 1 CC 0 I 0 Y Y 0 1 Income Εισόδηµα Μια αύξηση στην προσφορά χρήµατος οδηγεί σε νέο χαµηλότερο επιτόκιο ισορροπίας το οποίο µετατοπίζει την συνάρτηση κατανάλωσης προς τα πάνω στη θέση CC 1 και οι επιχειρήσεις το αξιοποιούν και αυξάνουν τις επενδύσεις τους από I 0 σε I 1. Το εισόδηµα ισορροπίας ανέρχεται από το επίπεδο Y 0 σε Y 1. Αυτός είναι ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑ ΟΣΗΣ της νοµισµατικής πολιτικής.
Η ΚΑΜΠΥΛΗ IS: Η ΑΓΟΡΑ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΗΣ Εισόδηµα Ότανηκατανάλωσηκαιηεπένδυσηεξαρτώνταιαπότούψοςτου επιτοκίου, ηθέσητηςγραµµής AD της συνολικής ζήτησης επίσης εξαρτάται από το επιτόκιο r. Υπάρχουν συνδυασµοί εισοδήµατος Y και επιτοκίου r οι οποίοι εξασφαλίζουν την ύπαρξη ισορροπίας στην αγορά προϊόντος. Σε ένα σχετικά υψηλό επιτόκιο r 0 η καταναλωτική και η επενδυτική ζήτηση είναι σχετικά χαµηλές, γι αυτό η συνολική ζήτηση είναι χαµηλή (καµπύλη AD 0 ) και το εισόδηµα ισορροπεί σε επίπεδο Υ 0. Συνολική Ζήτηση Γραµµή 45 0 Σε ένα χαµηλότερο επιτόκιο r 1, κατανάλωση, επένδυση και συνολική ζήτηση είναι µεγαλύτερες, συνεπώς το εισόδηµα ισορροπίας ανέρχεται επίσης σε Υ 1. Η ΚΑΜΠΥΛΗ IS είχνει τους διαφόρους συνδυασµούς εισοδήµατος και επιτοκίου για τους οποίους η αγορά προϊόντος είναι σε ισορροπία. Επιτόκιο
Η ΚΑΜΠΥΛΗ LM: Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Η ΚΑΜΠΥΛΗ LM είχνει τους διαφόρους συνδυασµούς πραγµατικού εισοδήµατος και επιτοκίου στους οποίους η αγορά χρήµατος βρίσκεται σε ισορροπία. Ηθέσητηςκαµπύλης ζήτησης χρήµατος (LL) εξαρτάται από το µέγεθος του πραγµατικού εισοδήµατος γι αυτό υπάρχουν διάφοροι συνδυασµοί του Y και r που εξασφαλίζουν την ισορροπία στην αγορά χρήµατος. Επιτόκια Πραγµατικά χρηµατικά διαθέσιµα (α) Εισόδηµα (β) Σε σχετικά χαµηλό επίπεδο πραγµατικού εισοδήµατος Υ 0, η ζήτηση χρήµατος είναι πάνω στην γραµµή LL 0, έτσι ώστε για να επιτευχθεί ισορροπία στην αγορά χρήµατος απαιτείται ένα σχετικά χαµηλό επιτόκιο r 0. Σε υψηλότερο επίπεδο πραγµατικού εισοδήµατος Υ 1, η ζήτηση χρήµατος εκφράζεται από την καµπύλη LL 1, και η αγορά χρήµατος καταλήγει σε σηµείο ισορροπίας σε επιτόκιο ύψους r 1.
Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΟ ΥΠΟ ΕΙΓΜΑ IS-LM Απεικονίζοντας στο ίδιο διάγραµµα µαζί τις καµπύλες IS και LM µπορούµε να διακρίνουµε τον συνδυασµό εισοδήµατος και επιτοκίου ο οποίος εξασφαλίζει την ισορροπία και στις δύο αγορές προϊόντος και χρήµατος: Είναι ο συνδυασµός Y 0, r 0. Υπερβάλλουσα προσφοράς χρήµατος LM Επιτόκιο r1 r* A E B r2 D C Υπερβάλλουσα ζήτηση χρήµατος IS Y1 Y* Y2 Πραγµατικό εισόδηµα
ΤΟ ΥΠΟ ΕΙΓΜΑ IS-LM ΚΑΙ Η ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Μια αύξηση στην δηµόσια δαπάνη (G) µετατοπίζει την καµπύλη IS προς τα δεξιά και οδηγεί σε νέο σηµείο ισορροπίας: Επιτόκιο E1 LM0 LM1 Rate of interest r 1 r 0 Ε E2 E3 IS 0 IS 1 Y 0 Y 1 Υ2 Πραγµατικό Real income εισόδηµα Ηαύξησητωνδηµοσίων δαπανών G µετακινεί το σηµείο ισορροπίας από r 0, Υ 0 σε r 1, Υ 1.
ΤΟ ΥΠΟ ΕΙΓΜΑ IS-LM ΚΑΙ Η ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Επιτόκιο Ε LM 0 LM 1 Rate of interest r 0 Ε3 r 1 IS Y 0 Y 1 Πραγµατικό Real income εισόδηµα Μια αύξηση στην προσφορά χρήµατος: Μετατοπίζει την καµπύλη LM από την θέση LM 0 στη θέση LM 1. Και προκαλεί την µετατόπιση του σηµείου ισορροπίας σε νέα θέση µε: - Χαµηλότερο επιτόκιο r 1 - Και υψηλότερο επίπεδο πραγµατικού εισοδήµατος Υ 1 ΟΜΩΣ ας θυµόµαστε ότι η παραπάνω ανάλυση υποθέτει ότι το επίπεδο τιµών δεν µεταβάλλεται.
Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Είναι η χρήση της νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής για τη σταθεροποίηση του εισοδήµατος σε ένα υψηλό µέσο επίπεδο. Επιλογές για το Μίγµα τηςοικονοµικής Πολιτικής Επιτόκια Εισόδηµα Το ίδιο επίπεδο εισοδήµατος Υ* µπορεί να επιτευχθεί: ΕΙΤΕ ΜΕ «Σφικτή» δηµοσιονοµική πολιτική (IS 0 ) σε συνδυασµό µε «χαλαρή» νοµισµατική πολιτική (LM 0 ). ΉΜΕ «Χαλαρή» δηµοσιονοµική πολιτική (IS 1 ) σε συνδυασµό µε «σφικτή» νοµισµατική πολιτική (LM 1 ). ΣΗΜΕΙΩΣΗ Η τελευταία επιλογή συνεπάγεται µεγαλύτερη παρέµβαση του δηµόσιου τοµέα στην οικονοµία. Η άσκηση χαλαρής δηµοσιονοµικής ΚΑΙ νοµισµατικής πολιτικής έχει ιδιαίτερα επεκτατικό αποτέλεσµα στο επίπεδο του προϊόντος. Στην