Παρεµβάσεις αποϊδρυµατισµού του Ιδρύµατος «Θεοµήτωρ» Αγιάσου Λέσβου. Η συµµετοχή του K.Ψ.Υ στην υλοποίηση του προγράµµατος «Ελπιδοφόρος».

Παρεµβάσεις αποϊδρυµατισµού του Ιδρύµατος «Θεοµήτωρ» Αγιάσου Λέσβου. Η συµµετοχή του K.Ψ.Υ στην υλοποίηση του προγράµµατος «Ελπιδοφόρος». Γ. Κεραµάρης 1, Μ. Ποταµιάνου 2, Ξ. Σαρικάκης 3, Ε.Ρ. Ζυγούρα 4,Ε. Κοζαδίνος 5, Τ. Γονής 6 Α. Εισαγωγή Τη δεκαετία του 1990, ο τοµέας της πρόνοιας - κοινωνικής φροντίδας στην Ελλάδα χαρακτηρίστηκε από βήµατα προόδου που εντοπίζονται τόσο στις θεσµικές ρυθµίσεις που υιοθετήθηκαν στην κατεύθυνση της µεταρρύθµισης και αναδιοργάνωσης των υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας όσο και στις παρεµβάσεις που υλοποιήθηκαν στα πλαίσια του Β Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης ( ΚΠΣ). Βασικός στόχος των παρεµβάσεων ήταν η συστηµατική αντιµετώπιση αναγκών στην κατεύθυνση ενός αποκεντρωµένου µοντέλου ανοικτής φροντίδας.όµως, παρά τις σηµαντικές βελτιώσεις που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στο χώρο της κοινωνικής φροντίδας, εξακολουθούν να εµφανίζονται φαινόµενα δυσλειτουργίας που αφορούν στην αποσπασµατικότητα, την επικάλυψη και την χαλαρή σύνδεση των υπηρεσιών. Επίσης, αρκετά από τα ιδρύµατα κλειστής φροντίδας που παρέχουν περίθαλψη σε άτοµα µε βαριές κινητικές αναπηρίες και νοητική υστέρηση διατηρούν ακόµα τον ασυλικό τους χαρακτήρα. Η νέα προσέγγιση στο χώρο της κοινωνικής φροντίδας και στήριξης των ατόµων µε αναπηρίες επέβαλε την αναµόρφωση του πλαισίου λειτουργίας των Ιδρυµάτων. ίδεται έµφαση στη λειτουργία ανοικτών δοµών στήριξης για την αποκατάσταση,την κοινωνική επανένταξη και την υποστήριξη της οικογένειας µε σκοπό την αποφυγή της ιδρυµατικής περίθαλψης. 1. Κλινικός Ψυχολόγος, ΚΨΥ, 2. Κοινωνική Λειτουργός, ΚΨΥ, 3.Ηλεκτρονικός/Εκπαιδευτής Ειδ. Αγωγής, ΚΨΥ, 4.Λογοπαιδικός,ΚΨΥ, 5. Κοινωνικός Λειτουργός, ΚΨΥ, 6. Πολιτικός Επιστήµων, ΚΨΥ 1

Με τα προγράµµατα αποασυλοποίησης,άτοµα µε αναπηρίες που ζούν σε ασυλικές δοµές, εντάσσονται σταδιακά σε ειδικά προγράµµατα ηµιαυτόνοµης διαβίωσης ( προστατευµένα διαµερίσµατα ξενώνες µακράς νοσηλείας ), ενώ, παράλληλα, συµµετέχουν σε προγράµµατα προστατευόµενης απασχόλησης. Επιπροσθέτως, οι θεσµικές παρεµβάσεις συνοδεύονται µε εκσυγχρονισµό της υλικοτεχνικής υποδοµής και του εξοπλισµού των ιδρυµάτων µε στόχο τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των περιθαλποµένων. Ο λειτουργικός και οργανωτικός εκσυγχρονισµός του συστήµατος κοινωνικής φροντίδας της χώρας αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα, προκειµένου να συµβάλλει αφενός στην ποιοτική αναβάθµιση της κοινωνικής προστασίας των λιγότερο ευνοουµένων κοινωνικών οµάδων και αφετέρου στην οµαλή κοινωνική-οικονοµική (επαν)ένταξη ατόµων που διαβιούν σε Προνοιακά ιδρύµατα. Σύµφωνα µε το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Υγεία Πρόνοια 2000 2006» του Γ ΚΠΣ, επιχειρείται η προώθηση στην αυτόνοµη ηµιαυτόνοµη διαβίωση και κοινωνικο-οικονοµική (επαν)ένταξη του 6% των ατόµων που διαβιούν σε Προνοιακά ιδρύµατα. Στο πλαίσιο της αναµόρφωσης του προνοιακού µοντέλου (από το προστατευτικό µοντέλο κλειστής ιδρυµατικής φροντίδας σε ανοικτές αποκεντρωµένες δοµές στήριξης και φροντίδας µέσα στην κοινότητα) προωθούνται παρεµβάσεις στην κατεύθυνση στήριξης των ατόµων µε αναπηρίες και την εξασφάλιση των προϋποθέσεων επανένταξης στην κοινωνικοοικονοµική ζωή µέσω του Μέτρου 3.2 του Ε.Π «Υγεία Πρόνοια» 2000-2006 («Σταδιακή Επανένταξη Ατόµων µε Αναπηρίες στην Κοινωνικοοικονοµική Ζωή και Προώθηση στην Αυτόνοµη ιαβίωση»). Το συγκεκριµένο Μέτρο συνθέτει ένα πλέγµα πολιτικών υπέρ των ατόµων µε αναπηρίες και περιλαµβάνει δύο στόχους: Την κοινωνικοοικονοµική ενσωµάτωση ΑΜΕΑ που βρίσκονται σε κλειστό προστατευτικό περιβάλλον φροντίδας, µε την ανάπτυξη εξατοµικευµένων υποστηρικτικών παρεµβάσεων και µε σεβασµό των δικαιωµάτων και των προσωπικών τους επιλογών Τη υποστήριξη της ένταξής τους στην αγορά εργασίας και την ενίσχυση της αυτόνοµης διαβίωσής τους. 2

Πρόκειται για προτεραιότητες που εξυπηρετούν τους στόχους του συγκεκριµµένου Μέτρου για κοινωνικοοικονοµική ενσωµάτωση ατόµων µε αναπηρίες, µέσα από παρεµβάσεις οι οποίες πραγµατοποιούνται µέσω εξειδικευµένων τεχνικών, όπως: Προετοιµασία των περιθαλποµένων αλλά και του προσωπικού των ιδρυµάτων - για την ένταξή τους σε δοµές ηµιαυτόνοµης και αυτόνοµης διαβίωσης. Παρεµβάσεις στην τοπική κοινωνία, µε στόχο την αποδοχή και τη στήριξη της προσπάθειας, καθώς και προετοιµασία ένταξης στην κοινωνικοοικονοµική ζωή της κοινότητας. ηµιουργία υποστηρικτικών δοµών επανένταξης (ξενώνες, διαµερίσµατα, προστατευµένα παραγωγικά εργαστήρια ) η χρηµατοδότηση των οποίων θα εξασφαλισθεί αφενός από εθνικούς πόρους και αφετέρου από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ). Ένταξη σε προγράµµατα προκατάρτισης κατάρτισης και προώθησης στην απασχόληση των ατόµων που θα συµµετάσχουν στο πρόγραµµα αποϊδρυµατοποίησης. Σχεδιασµός και υλοποίηση προγραµµάτων συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης και επιµόρφωσης των εργαζοµένων που θα στελεχώσουν τις νέες δοµές (αναφερόµαστε στις νέες τεχνικές κοινωνικής φροντίδας, στην οργάνωση και διοίκηση των δοµών ανοικτής περίθαλψης και κοινωνικοοικονοµικής ένταξης ατόµων µε αναπηρίες). Ανάπτυξη προγραµµάτων ψυχοκοινωνικής στήριξης και κοινωνικής συµµετοχής καθώς και εναλλακτικών µορφών απασχόλησης των ατόµων που συνεχίζουν να περιθάλπονται, µε τη συµµετοχή της κοινότητας. Υποστήριξη των δράσεων αποϊδρυµατοποίησης και των επωφελουµένων των αντίστοιχων ενεργειών, µέσω της λειτουργίας µηχανισµών στήριξης και παρακολούθησης τόσο των φορέων που θα υλοποιήσουν τις δράσεις όσο της και της ιεύθυνσης ΑΜΕΑ του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. 3

Β. Το περιβάλλον παρέµβασης - το Ίδρυµα «Θεοµήτωρ» Το Ίδρυµα «Θεοµήτωρ» στην Αγιάσο της Λέσβου αποτελεί έκφραση της παραδοσιακής αντίληψης για την αντιµετώπιση των ατόµων µε αναπηρίες και προϊόν της λειτουργίας συστηµάτων κοινωνικής προστασίας µε ανεπτυγµένα τα ιδρυµατικά χαρακτηριστικά. Μια σειρά από αρνητικούς παράγοντες επενέργησαν και δηµιούργησαν τα συγκεκριµµένα χαρακτηριστικά : Η ανυπαρξία εξειδικευµένων δοµών παροχής υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας στην ευρύτερη γεωγραφική περιφέρεια, οδήγησε στη συγκέντρωση µεγάλου πληθυσµού εξυπηρετουµένων µε διαφοροποιηµένες ανάγκες, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να εξυπηρετηθούν µε σύγχρονο και αποτελεσµατικό τρόπο. Το προσωπικό του ιδρύµατος, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλει, δεν είναι δυνατόν να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις παροχής σύγχρονων εξατοµικευµένων υπηρεσιών φροντίδας και στην κοινωνικοποίηση και κοινωνική ένταξη των φιλοξενουµένων στο Ίδρυµα, λόγω του περιορισµένου αριθµού, της έλλειψης εξειδικευµένων στελεχών και της ανυπαρξίας διαδικασιών για την αναβάθµιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων του. Επίσης, παρά τις προσπάθειες της διοίκησης και των εργαζοµένων στο Ίδρυµα, δεν έχει ακόµη επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθµό η δόµηση ουσιαστικών σχέσεων µε την τοπική κοινωνία, ώστε να αναπτυχθούν όροι και προϋποθέσεις για την άρση του κοινωνικού στιγµατισµού, καθώς και η από κοινού ανάληψη δράσεων κοινωνικοποίησης και κοινωνικής επανένταξης των φιλοξενουµένων του Ιδρύµατος. Το Ίδρυµα λειτούργησε το 1964 µε την επωνυµία Ίδρυµα Κοινωνικής Πρόνοιας Αγιάσου «Η ΘΕΟΜΗΤΩΡ», ήταν δυναµικότητας 50 κλινών και συγχωνεύτηκε το 1972 µε το Θεραπευτήριο Σανατόριο «Η Υγεία». Σήµερα το Ίδρυµα φιλοξενεί 80 άτοµα ηλικίας 25-95 ετών. Τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν σχετίζονται µε κινητικές αναπηρίες, νοητική υστέρηση, σύνδροµο Down, εγκεφαλοπάθειες, ενώ απαντώνται µεµονωµένες ή σε συνδυασµό µε άλλες παθήσεις και αρκετές ψυχιατρικές διαταραχές. Οι περισσότεροι εξυπηρετούµενοι είναι 4

ηλικίας άνω των 45 ετών µε µεγάλη διάρκεια παραµονής στο Ίδρυµα. Το απασχολούµενο για τον ανωτέρω πληθυσµό προσωπικό είναι 85 άτοµα, εκ των οποίων µόνο το 10% περίπου εξ αυτών είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει κατά το παρελθόν σεµινάρια σχετικά µε την ειδικότητά του (κυρίως το ελάχιστο επιστηµονικό προσωπικό,οι διοικητικοί και οι νοσηλευτές Μέσων Τεχνικών Σχολών). Ποτέ, όµως, εκπαίδευση σχετική µε θέµατα αποασυλοποίησης και λειτουργίας των νέων µοντέλων ανοικτής περίθαλψης. Β.1. Οι παρεµβάσεις στους εξυπηρετούµενους του Ιδρύµατος Το υλοποιούµενο στην παρούσα φάση ( απο τον Ιούλιο 2003 ) πρόγραµµα «Ελπιδοφόρος» εκ µέρους του Συµβούλου Υποστήριξης (Κέντρου Ψυχικής Υγιεινής και της εταιρείας συµβούλων Synergon Α.Ε), της ιοίκησης του Ιδρύµατος και των εργαζοµένων του, φιλοδοξεί να αναιρέσει πλευρές της παραπάνω κατάστασης, µε µεθοδικό και συντονισµένο τρόπο, µε την ανάπτυξη κεντρικών δράσεων που θα ανασκευάσουν τη λειτουργία του Ιδρύµατος στα παρακάτω επίπεδα: Των εξυπηρετούµενων, για τους οποίους γίνεται ουσιαστική αξιολόγηση της κατάστασής τους και εφαρµογή εξατοµικευµένης παρέµβασης στην πορεία αντιµετώπισης των προβληµάτων τους, µε σεβασµό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και επιθυµιών τους. Του προσωπικού του Ιδρύµατος, για το οποίο αναπτύσσονται δράσεις για τον επαναπροσδιορισµό του ρόλου και των παρεχοµένων από αυτό υπηρεσιών, µέσω της αναβάθµισης και εκσυγχρονισµού των γνώσεων και των δεξιοτήτων του. Του λειτουργικού προτύπου του φορέα, όπου ο Σύµβουλος ( K.Ψ.Υ) σε στενή συνεργασία µε το.σ του Ιδρύµατος και τους Κοινωνικούς φορείς της τοπικής κοινωνίας επιδιώκουν τον επαναπροσανατολισµό του ιδρύµατος µε την υιοθέτηση σύγχρονων µοντέλων κοινωνικής φροντίδας και τη δικτύωση µε φορείς και δοµές Υγείας και Κοινωνικής Φροντίδας της ευρύτερης περιοχής. Μοχλούς για προσέγγιση των παραπάνω κατευθύνσεων στόχων αποτελούν οι εφαρµοσµένες, σχεδιαζόµενες παρεµβάσεις, οι οποίες αποτυπώνονται παρακάτω, και διασφαλίζουν τη λειτουργικότητα του προτεινόµενου έργου. 5

Ως τέτοιες παρεµβάσεις νοούνται : 1. Η ηµιουργία εντός του ιδρύµατος των προϋποθέσεων αλλαγής του παραδοσιακού µοντέλου λειτουργίας, µέσω της ανάπτυξης ευνοϊκού περιβάλλοντος προετοιµασίας οµάδων περιθαλποµένων, ώστε να µεταβούν από το ιδρυµατικό στο Κοινοτικό Πλαίσιο µε την ακολουθία συγκεκριµένης διαδικασίας. Πρόκειται για τη λειτουργία εντός του χώρου του ιδρύµατος Προγράµµατος Προσοµοίωσης της Κοινοτικής Ζωής, δυναµικότητας 6 ατόµων, για εξυπηρετούµενους που εµφανίζουν ή µπορούν µε κατάλληλες παρεµβάσεις να αναπτύξουν ικανό επίπεδο λειτουργικότητας. Το Πρόγράµµα Προσοµοίωσης της Κοινοτικής Ζωής λειτουργεί απο τον Σεπτέµβριο του 2003 και ήδη προετοίµασε τους 4 ενοίκους που εγκαταστάθηκαν σε προστατευµένο διαµέρισµα στην Αγιάσο, τους πρώτους 7 ενοίκους του ξενώνα Μυτιλήνης και στη φάση που διανύουµε, φιλοξενεί 5 άτοµα εκ των οποίων τα 4 την κατάλληλη στιγµή,θα µεταβούν στον παραπάνω ξενώνα. Τα χαρακτηριστικά των ενοίκων που φιλοξενούνται στο Πρόγραµµα Προσοµοίωσης κατά την παρούσα φάση ειναι τα εξής: 1. N : 5 ( άνδρες 3 γυναίκες 2) 2. Ηλικία, µ.ό. σε έτη :55 ( εύρος 44 65 ) 3. ιάρκεια νοσηλείας στο Ίδρυµα, µ.ό. σε έτη: 17,2 ( εύρος 8 31 ) 4. ιάγνωση : Ψύχωση επι εδάφους ΝΚ: 1 ένοικος Σχιζοφρενική ψύχωση : 2 ένοικοι Νοητική Kαθυστέρηση : 2 ένοικοι 5. Προηγούµενες νοσηλείες σε άλλα Ιδρύµατα : αναφέρεται προηγούµενη νοσηλεία στο ΨΝΑ Αττικής σε 1 περίπτωση ενοίκου, που όµως ειναι αδιευκρίνιστη ως προς τον χρόνο νοσηλείας του. 6. Ενδιαφέρον οικογένειας συγγενών για τον ένοικο : στις 3 περιπτώσεις των ενοίκων υπάρχει ενδιαφέρον από µέλη των οικογενειών τους ενώ στις άλλες 2 δεν υπάρχει. 6

Σηµειώνεται ότι µετά το πέρας της πρώτης περιόδου λειτουργίας του Προγράµµατος (προετοιµασία µετάβασης και µετεγκατάστασης συγκεκριµένου αριθµού ατόµων σε συνδυασµό µε αύξηση της λειτουργικότητας των φιλοξενουµένων), το συγκεκριµένο Πρόγραµµα απέκτησε δυναµικό χαρακτήρα και προσαρµόζεται στην εκάστοτε οµάδα εξυπηρετουµένων που εντάσσεται σε αυτό, αποτελώντας µόνιµο χώρο- «εργαλείο» παρέµβασης και σηµαντικό κρίκο στη δηµιουργούµενη αλυσίδα κοινωνικής επανένταξης των εξυπηρετούµενων στο Ίδρυµα. 2. Η λειτουργία Προστατευµένου ιαµερίσµατος που φιλοξενεί 4 ένοικους απο τον Ιούνιο του 2004, το οποίο βρίσκεται σε γειτονιά στην πόλη της Αγιάσου. Τα χαρακτηριστικά των ενοίκων που φιλοξενούνται στο ιαµέρισµα ειναι τα εξής: 1. N : 4 ( άνδρες 2 γυναίκες 2 ) 2. Ηλικία, µ.ό. σε έτη : 41,7 ( εύρος 32 48 ) 3. ιάρκεια νοσηλείας στο Ίδρυµα, µ.ό. σε έτη: 23,5 ( εύρος 16 26 ) 4. ιάγνωση : Σχιζοφρενική ψύχωση : 1 ένοικος Nοητική Kαθυστέρηση : 3 ένοικοι 5. Προηγούµενες νοσηλείες σε άλλα Ιδρύµατα : καµία 6. Ενδιαφέρον οικογένειας συγγενών για τον ένοικο : όλοι οι ένοικοι χωρίς οικογένεια και συγγενείς. 3. Η λειτουργία Ξενώνα µακράς διάρκειας, δυναµικότητας 11 ενοίκων, σε κεντρικό σηµείο στην πόλη της Μυτιλήνης που ξεκίνησε και λειτουργεί απο τον Νοέµβριο του 2004 µε τους πρώτους 7 ενοίκους και θα συµπληρωθεί απο τους επόµενους 4 ενοίκους του Προγράµµατος Προσοµείωσης στο προσεχές διάστηµα. 7

Τα χαρακτηριστικά των ενοίκων που φιλοξενούνται στον Ξενώνα την παρούσα στιγµή ειναι τα εξής: 1. N : 7 ( άνδρες 4 γυναίκες 3 ) 2. Ηλικία, µ.ό. σε έτη : 47 ( εύρος 41 58 ) 3. ιάρκεια νοσηλείας στο Ίδρυµα, µ.ό. σε έτη: 13,1 ( εύρος 4 31 ) 4. ιάγνωση : Ψύχωση επι εδάφους ΝΚ : 1 ένοικος Σχιζοφρενική ψύχωση : 2 ένοικοι Συναισθηµατική διαταραχή : 1 ένοικος Nοητική Kαθυστέρηση : 3 ένοικοι 5. Προηγούµενες νοσηλείες σε άλλα Ιδρύµατα :1 ένοικος για 6 µήνες σε δηµόσιο ψυχιατρείο, 1 ένοικος για 6 έτη σε δηµόσιο ψυχιατρείο,1 ένοικος σε διάφορα ιδρύµατα απο παιδική ηλικία. 6. Ενδιαφέρον οικογένειας συγγενών για τον ένοικο : σε 1 περίπτωση η οικογένεια ενδιαφέρεται,σε άλλη 1 περίπτωση δεν υπάρχει οικογένεια και σε 5 περιπτώσεις δεν υπάρχει ενδιαφέρον. Όλοι οι ένοικοι είναι άτοµα µε αποτυπωµένα τα ιδρυµατικά - ασυλικά χαρακτηριστικά εν τούτοις, µέσα σε ένα κατάλληλα διαρθρωµένο υποστηρικτικό σύστηµα αποκτούν σταδιακά επαρκή κοινωνικά εφόδια, ώστε να κινηθούν µε µεγαλύτερη ή επαρκή ευκολία και αποτελεσµατικό τρόπο στο κοινωνικό περιβάλλον. Κατ αυτό τον τρόπο, η υποκατάσταση της απόσυρσης, του φόβου και της παθητικότητας µε ενεργητικότερη πρωτοβουλία και ενασχόληση, εκφράζεται µε την επιδίωξη µιας µεγαλύτερης ανεξαρτησίας. Η πληθυσµιακή αυτή οµάδα, λόγω των χαρακτηριστικών της γνωρισµάτων, παρουσιάζει δυσκολίες σε όλους τους τοµείς της ένταξης επανένταξής τους (ατοµικό κοινωνικό οικογενειακό). Όλες οι υποστηρικτικές θεραπευτικές διαδικασίες, ανεξαρτήτως επιστηµονικής µεθόδου και προσέγγισης, αποσκοπούν στην κοινωνική τους επανένταξη. Στην κατεύθυνση αλλαγής του λειτουργικού προτύπου του Ιδρύµατος καθοριστικό ρόλο παίζει η δηµιουργία θετικών δεσµών ανάµεσα στους ενοίκους και την κοινότητα, δεδοµένου ότι οι όποιοι δεσµοί και αν υπήρχαν έως τώρα ήταν χαλαροί ή και αρνητικοί, λόγω του ιδρυµατισµού των ενοίκων και του κοινωνικού στίγµατος της κοινότητας. 8

Όλοι οι ένοικοι των δοµών αξιολογήθηκαν βάσει κατάλληλης µεθοδολογίας κλινικής εκτίµησης (ερωτηµατολόγιο εκτίµησης διαβίωσης/πορείας αποκατάστασης) µέσω της οποίας καταγράφηκαν τα βασικά στοιχεία των ενοίκων (οικογενειακή κατάσταση, γραµµατικές γνώσεις, κλπ), οι ατοµικές δεξιότητες (προσωπική εµφάνιση, ατοµική υγιεινή, τρόποι διατροφής, κλπ), οι κοινωνικές ικανότητες (ικανότητες συµµετοχής σε µαγειρική, ψώνια, καθάρισµα χώρου, επικοινωνία, κλπ), οι σωµατικές αναπηρίες (προβλήµατα κίνησης, όρασης, ακοής, κλπ), η επικοινωνία και οι γνωστικές ικανότητες (χρήση γλώσσας, κατανόηση λόγου, κλπ), τα ψυχολογικά και ψυχιατρικά συµπτώµατα,, τα προβλήµατα συµπεριφοράς (διερεύνηση προβληµάτων συµπεριφοράς), οι επαφές µε οικογένεια (συχνότητα επισκέψεων, γράµµατα/τηλεφωνήµατα, κλπ), τα ιατρικά δεδοµένα (διάγνωση, ψυχοφαρµακοθεραπεία, χρόνιες παθήσεις, κλπ). Καθορίστηκαν τα «πρόσωπα αναφοράς» ανά περίπτωση και σε συµφωνία µε αυτά καθορίστηκε η µεθοδολογία παρέµβασης για τον εντοπισµό αναγκών, δυνατοτήτων και προβληµάτων των ενοίκων. Πρόκειται για σύγχρονους τρόπους παρέµβασης σε χρονιοποιηµένους νοητικά υστερούντες και ψυχικά ασθενείς µέσω της εκπόνισης «εξατοµικευµένων και οµαδικών θεραπευτικών προγραµµάτων» προσαρµοσµένων στο ατοµικό προφίλ κάθε ενοίκου. Τα συγκεκριµένα «Παιδαγωγικά πλάνα» βρίσκονται σε εξέλιξη µε συνεχείς αξιολογήσεις και επαναξιολογήσεις, προκειµένου να καθορισθούν συγκεκριµένα «βήµατα» και να τεθούν οι βραχυπρόθεσµοι και µακροπρόθεσµοι στόχοι για κάθε ένοικο. Πέραν της έλλειψης ειδικευµένου επιστηµονικού προσωπικού και της υποστελέχωσης του Ιδρύµατος σε κοµβικές για τον εκσυγχρονισµό του ειδικότητες (νοσηλευτές, κοινωνικοί φροντιστές) γεγονός που υποδηλώνει την άµεση ανάγκη συµπλήρωσης µε ειδικευµένο ανθρώπινο δυναµικό, η κύρια ανάγκη που προκύπτει, ειναι η ενηµέρωση και η κατάρτιση του υπηρετούντος προσωπικού - αλλά και του νεοπροσλαµβανόµενου - σε σύγχρονες µεθόδους και αντιλήψεις, η υπέρβαση δηλαδή του ιδρυµατικού και προστατευτικού µοντέλου και η προώθηση των νέων µορφών ηµιαυτόνοµης ή και αυτόνοµης διαβίωσης των χρηστών των υπηρεσιών. 9

Β.2. Οι παρεµβάσεις στο προσωπικό του Ιδρύµατος. Σήµερα στον τοµέα της Πρόνοιας κοινωνικής φροντίδας σήµερα, το διαθέσιµο προσωπικό καλείται να ανταπεξέλθει στις παρούσες ανάγκες µε τα πεπερασµένα εφόδια της παρελθούσας επαγγελµατικής του εκπαίδευσης,όπου και όταν αυτή υπήρξε, η οποία εµφανίζεται εν πολλοίς απαξιωµένη. Επιπλέον,η κατεκτηµένη και πολλές φορές χρησιµότατη εµπειρική γνώση δεν συναντά τη σύγχρονη τεχνογνωσία, καθώς και τις νέες αντιλήψεις για την παροχή κοινωνικής φροντίδας. Ο νέος τρόπος λειτουργίας απαιτεί την περαιτέρω γνωστική κατάρτιση,καθώς και µια διαφοροποιηµένη στάση και νοοτροπία των ειδικών αλλά και των υπολοίπων εργαζοµένων στα Προνοιακά Ιδρύµατα.Προϋποθέτει µια συνεχή διαδικασία επεξεργασίας των θέσεων και αρχών, καθώς και µια εµπεριστατωµένη θεραπευτική πρακτική. Η εκπαίδευση των στελεχών αλλά και των άλλων ειδικοτήτων, παλιών και νέων, οφείλει να είναι προσανατολισµένη προς τις νέες και σύγχρονες πρακτικές και στον διαφορετικό τρόπο λειτουργίας των νέων δοµών και υπηρεσιών.άλλωστε είναι γνωστό ότι η οµαλή λειτουργία και αποτελεσµατικότητα των υπηρεσιών πρόνοιας είναι συναρτηση όχι τόσο και όχι µόνο του αριθµού αλλά κυρίως της ποιότητας του ανθρώπινου δυναµικού που τις στελεχώνει. Στην κατεύθυνση αυτή, ο Σύµβουλος έκρινε αναγκαία την οργάνωση και πραγµατοποίηση εκπαίδευσης\ πρακτικής άσκησης -on the job training- µε κεντρικό θέµα την προσέγγιση των ζητηµάτων «αποασυλοποίηση και επανένταξη». Για το λόγο αυτό πραγµατοποιήθηκε εκπαιδευτικό σεµινάριο 40 ωρών, θεωρίας και πρακτικής των νεοπροσληφθέντων, αλλά και µέρους του προϋπάρχοντος προσωπικού (24 άτοµα) στο ΚΕΠΕΠ Αγ. ηµήτριος στη Θεσσαλονίκη, όπου λειτουργούν επιτυχώς Μονάδες Αποασυλοποίησης και προστατευµένα διαµερίσµατα µε παρεµφερή πληθυσµό. Στόχος της εκπαίδευσης ήταν η άµεση γνωριµία µε ανοικτές δοµές, η απόκτηση εµπειρίας και η γνώση του τρόπου λειτουργίας δοµών στην κοινότητα, η γνώση τρόπων προσέγγισης και αύξησης της λειτουργικότητας αντίστοιχου πληθυσµού µε τους ενοίκους του Ιδρύµατος, η µεταφορά τεχνογνωσίας. Επιπλέον, πραγµατοποιήθηκε διακρατική συνεργασία µε την Νοµαρχία Aarhus στη ανία, µε τη µετάβαση 24 ατόµων (παλαιών και νέων εργαζοµένων) σε δοµές αποασυλοποίησης που λειτουργούν µε επιτυχία, προκειµένου να υπάρξει ανταλλαγή εµπειριών και καλών πρακτικών. 10

Τέλος, ο Σύµβουλος προέβη στην οργάνωση και υλοποίηση εκπαιδευτικού προγράµµατος, διάρκειας 30 ωρών, στη Λέσβο σε θέµατα ψυχικής υγείας, νοητικής καθυστέρισης, θεραπευτικών χειρισµών, αποκατάστασης, στάσης της κοινότητας και εθελοντισµού. Η παρουσία του Συµβούλου και η εµπλοκή του στο όλο εγχείρηµα της αποασυλοποίησης του Ιδρύµατος «Θεοµήτωρ» σε συνεργασία µε την ιοίκηση του Ιδρύµατος και το σύνολο των εργαζοµένων σε αυτό,φιλοδοξεί να ανατρέψει την λογική των κατεστηµένων ισορροπιών, των σκοπιµοτήτων, του φόβου, της απραξίας και της µαταίωσης. Η υποστήριξη του προσωπικού από τους φορείς που εµπλέκονται προβλέπεται να είναι πολύπλευρη και διαρκής. Το δίκτυο υποστηρικτικών, θεραπευτικών και αποκαταστασιακών παρεµβάσεων που σχεδιάστηκε τίθεται στη διάθεσή τους όχι µόνο κατά την υλοποίηση του εγχειρήµατος, αλλά και µετέπειτα, όποτε χρειαστεί, για την αντιµετώπιση ενδεχοµένων προβληµάτων. Β.3. Οι παρεµβάσεις στην κοινότητα. Η επιδίωξη της κοινωνικής ένταξης των εξυπηρετούµενων του Ιδρύµατος «Θοµήτωρ», µε την προώθηση του προγράµµατος «Ελπιδοφόρος» από τους εµπλεκόµενους φορείς, δεν αποτελεί µια ευκαιριακή προσέγγιση, αλλά έναν κρίκο στην αλυσίδα των πάγιων δραστηριοτήτων όλων των εµπλεκοµένων φορέων του νησιού. Η υλοποίηση της συγκεκριµένης δράσης αποτελεί ίσως την αφορµή για την από κοινού επεξεργασία και προώθηση νέων σχεδίων αντιµετώπισης των πολυδιάστατων προβληµάτων που αντιµετωπίζουν οι µειονεκτούντες πληθυσµοί στη Λέσβο. Ο συγχρονισµός φορέων που προσφέρουν κοινωνικές υπηρεσίες, µε την ευρύτερη έννοια του όρου, δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για την βιωσιµότητα του προγράµµατος, την ανταλλαγή πληροφοριών και εµπειριών, τον σχεδιασµό γενικότερων πολιτικών πρόληψης και αντιµετώπισης φαινοµένων κοινωνικού αποκλεισµού. Ο προγραµµατισµός λαµβάνει σοβαρά υπόψη την µονιµότητα, την πολλαπλασιαστικότητα και τη διάδοση των αποτελεσµάτων που θα προκύψουν από το όλο εγχείρηµα, αλλά και από τους δεσµούς που θα συναφθούν από όλους τους εµπλεκόµενους φορείς. Οι παρεµβάσεις στην κοινότητα συνδυάστηκαν µε την έναρξη υλοποίησης του Προγράµµατος «Ελπιδοφόρος». Συγκεκριµένα: 11

Τέθηκε η βάση στενής συνεργασίας µε τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και το τοπικό παράρτηµά του στη Μυτιλήνη, µε στόχο την ενεργοποίηση οργανοµένων εθελοντών για την υποστηριξη των υλοποιούµενων παρεµβάσεων Ξεκίνησε η ενηµέρωση ευαισθητοποίηση των Αστυνοµικών Αρχών του νησιού Οργανώθηκε ενηµερωτική συνάντηση µε στελέχη του Υπουργείου Αιγαίου Πραγµατοποιήθηκαν συναντήσεις µε εκπροσώπους οικονοµικών και κοινωνικών φορέων του νησιού, καθώς και µεµονωµένους επιχειρηµατίες οµήθηκε στενή συνεργασία µε τον ήµο Αγιάσου, γεγονός που εξασφαλίζει όχι µόνο την υποστήριξη των υλοποιούµενων δράσεων αλλά και την επέκτασή τους (δηµιουργία δεύτερου Ξενώνα στην πόλη της Αγιάσου) Ο Σύµβουλος συµµετείχε µε ανακοίνωση µε θέµα τον αποιδρυµατισµό του Ιδρύµατος σε Ηµερίδα που πραγµατοποιήθηκε στο ήµο Μυτιλήνης. Γ. Επίλογος Τα παραπάνω συνηγορούν ίσως στη υιοθέτηση της αντίληψης ότι, η όποια απόπειρα αποϊδρυµατοποίησης και κοινωνικής ένταξης ατόµων του Ιδρύµατος µοιάζει ιδιαίτερα δύσκολη και επίπονη. Πεποίθηση όλων των εµπλεκοµένων παραγόντων είναι ότι µια κατάλληλα σχεδιασµένη και από κοινού υλοποιούµενη παρέµβαση µπορεί να έχει τα επιθυµητά αποτελέσµατα και στις πιο δύσκολες περιπτώσεις. Τέλος,πεποίθησή µας - και πεποίθηση όλων όσων βρίσκονται κοντά µας και στηρίζουν το όλο εγχείρηµα - είναι πως ο αγώνας για µια ολοκληρωµένη αποκατάσταση της οµάδας στόχου µπορεί και πρέπει να κερδηθεί. Φεβρουάριος 2005 12