Ομάδα Εργασίας Συγγραφική ομάδα: Δρ Χάρις Πολυκάρπου Δήμητρα Νικολαίδου Ειρήνη Παλαίχωρου Γεωργία Χατζηιωάννου Θέκλα Καρίττεβλη Υποστηρίκτρια (Γραφείο Αναλυτικών): Δρ Χάρις Πολυκάρπου Σύνδεσμος Επιθεωρητής Δρ Ειρήνη Χατζηλουκά-Μαυρή Πρόεδρος Ενδοτμηματικής Επιτροπής Γλωσσικού Μαθήματος, ΕΔΕ Γιώργος Σ. Γεωργίου, Αντιπρόεδρος Επιτροπής, ΕΔΕ Δρ Μαρία Ζαννέτου-Παπακώστα, Γραμματέας Επιτροπής, ΕΔΕ 2
Θέματα παρουσίασης 0 Παρουσίαση των βασικών χαρακτηριστικών του προγράμματος σπουδών της Θεατρικής Αγωγής 0 Ανάλυση της μεθοδολογίας και των τρόπων προσέγγισης της Θεατρικής Αγωγής 0 Παρουσίαση καλών πρακτικών 0 Παρουσίαση και επεξήγηση του εκπαιδευτικού υλικού που αναπτύσσεται 3
Προϋποθέσεις για να δημιουργήσουμε θέατρο 0 Η ανθρώπινη παρουσία και αλληλεπίδραση 0 Η μεταμόρφωση του εαυτού 0 Η μεταμόρφωση του χώρου και του χρόνου Δημιουργούν το δραματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οι συμμετέχοντες επικοινωνούν (θεατές) και βιώνουν (ηθοποιοί) την εμπειρία 4
5
Πολιτισμικό γεγονός Το θέατρο αποκτά το χαρακτήρα ενός πολιτισμικού γεγονότος, που πραγματοποιείται σε μια πλατφόρμα όπου μια κοινωνική ανταλλαγή συμβαίνει ανάμεσα στους ηθοποιούς-δράστες και τους θεατές. (έτσι όπως φαίνεται και στο ακόλουθο σχήμα, Boal, 1995, The Rainbow of Desire) 6
7
Είναι Παιδευτικό 0 Στόχος του είναι να δημιουργήσει μια επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων και να επιφέρει μια πνευματική μεταμόρφωση στους συμμετέχοντες. 8
Τι εννοούμε με τον όρο Θεατρική Αγωγή «Θεατρική Αγωγή αποτελεί η παιδαγωγική και κοινωνική προσέγγιση του θεάτρου και του δράματος.» - με τη συμμετοχή τους στις δραστηριότητες του θεάτρου και του δράματος, οι μαθητές/ μαθήτριες της δημόσιας εκπαίδευσης αναπτύσσουν ικανότητες, δεξιότητες, συμπεριφορές απαραίτητες για την ενεργό συμμετοχή τους στην κοινωνία του 21 ου αιώνα (Πρόγραμμα Σπουδών Θεατρικής Αγωγής, σελ. 2) 9
Βασικά χαρακτηριστικά της Θεατρικής Αγωγής - Το θέατρο και το δράμα αποτελούν παραστατικές μορφές τέχνες και έτσι προσεγγίζονται ως ένα ζωντανό παραστατικό γεγονός όπου οι μαθητές-συμμετέχοντες γνωρίζουν θέατρο κάνοντας θέατρο: Πυλώνες Β, Γ 0 Εργαστηριακή προσέγγιση: 0 με έμφαση στη διαδικασία που προσβλέπει σε ένα αποτέλεσμα (στόχο) 0 το τελικό προϊόν είναι το αποτέλεσμα της εργασίας των συμμετεχόντων στο θεατρικό εργαστήρι, και όχι απαραίτητα η παράσταση προς ένα άλλο ακροατήριο, χωρίς αυτό να αποκλείεται. Πυλώνες Β, Γ - Ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των μαθητών. 10
Πώς εξυπηρετούνται οι Πυλώνες Β και Γ 0 Το θέατρο δημιουργεί με αυτό τον τρόπο τον χώρο των εμφανίσεων (space of appearances, Arendt, 1989): ένα χώρο όπου η πραγματικότητα δημιουργείται κοινωνικά μέσα από συζητήσεις και δημόσιες ανταλλαγές απόψεων. 0 τα άτομα συναντώνται ως πολίτες, δηλαδή για να μιλήσουν και να δράσουν μαζί. 0 αποκτούν σταδιακά όλες αυτές τις ικανότητες κλειδιά που είναι απαραίτητα για να καταστεί δυνατή η επικοινωνία με τους άλλους. (Στο νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα για ένα δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο, μια τέτοια προσέγγιση εξυπηρετεί τον Β και Γ Πυλώνα. ) 11
Πώς εξυπηρετούνται οι Πυλώνες Β και Γ 0 σημασία στο να αναπτύσσονται και να καλλιεργούνται ικανότητες, δεξιότητες, αξίες, στάσεις και συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν τον σύγχρονο πολίτη, που δρα και ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της δημοκρατικής κοινωνίας του 21 ου αιώνα: 0 συνεργάζεται, αλληλεπιδρά με άλλους, διατυπώνει ιδέες και ανταποκρίνεται κριτικά σε ιδέες, προτείνει απόψεις, αποδέχεται το διαφορετικό, συμμετέχει ισότιμα στην κοινωνία, δημιουργεί εκ νέου. 12
Βασικά χαρακτηριστικά της Θεατρικής Αγωγής - Η δομή και οι διαδικασίες που ακολουθεί είναι σχεδιασμένες με τρόπο που να εμπλέκουν τους μαθητές/ μαθήτριες σε μια διαλεκτική διαδικασία μάθησης, στη διάρκεια της οποίας διερευνούν, αναλύουν κριτικά, αντιπαραβάλλουν, αμφισβητούν και επαναδιαπραγματεύονται γνώσεις, ιδέες και στάσεις ζωής. - Το θέατρο δύναται να επιφέρει μια αλλαγή/μεταμόρφωση στους συμμετέχοντες στον τρόπο που βλέπουν ή σκέφτονται τα πράγματα (efficcasious). Πυλώνες Β, Γ Πυλώνες Β, Γ 13
Πώς εξυπηρετούνται οι Πυλώνες Β και Γ 0 Το να συμμετέχει κανείς στο θέατρο σημαίνει αναπόφευκτα να μάθει πώς να συνεργάζεται και να δημιουργεί μαζί με άλλους. Αυτή η αναγκαιότητα για συνύπαρξη με τους άλλους βοηθά τα παιδιά να κάνουν κάθε φορά ένα βήμα προς την καλλιέργεια και ανάπτυξη των αρετών της ισότητας, της ανοχής, της ετερότητας και της δημοκρατίας. (Οι διαδικασίες που ακολουθεί η Θεατρική Αγωγή υπηρετούν και προάγουν τους στόχους του Β και Γ Πυλώνα.) 14
Βασικά χαρακτηριστικά της Θεατρικής Αγωγής - Οι διαδικασίες και τα εργαλεία που χρησιμοποιεί διαμορφώνουν συνθήκες ίσων ευκαιριών συμμετοχής στη μάθηση. Τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά και αναλαμβάνουν δράση, δεν είναι παθητικοί δέκτες μιας διαδικασίας που δεν τους αφορά. Πυλώνες Β, Γ - Αποτελεί ένα πολιτισμικό γεγονός μιας που δημιουργείται συλλογικά από τα μέλη μιας συγκεκριμένης κοινότητας -οι μαθητές μιας τάξης, ενός σχολείου, μιας ομάδας- που επικοινωνούν μέσω του δράματος, με σκοπό να κατανοήσουν τη συλλογική και ατομική τους ταυτότητα και να γίνουν οι συγγραφείς των δικών τους ιστοριών Πυλώνες Β, Γ 15
Πώς εξυπηρετούνται οι Πυλώνες Β και Γ 0 η ενεργός συμμετοχή των παιδιών στο θέατρο, τους δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξουν συμπεριφορές που απαρτίζουν την σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα. 0 Κάθε φορά που συμμετέχουν στο κτίσιμο μιας δραματικής κατάστασης, αναλαμβάνουν δράση για να επικοινωνήσουν την άποψή τους ως άτομα ή ως ομάδα, ενώ κάθε φορά που παρακολουθούν μια δραματική κατάσταση μαθαίνουν να αποστασιοποιούνται ώστε να μπορούν να την εξετάσουν κριτικά. 16
Πώς εξυπηρετούνται οι Πυλώνες Β και Γ 0 τα παιδιά γίνονται κοινωνοί σε μια δυναμική πορεία δημιουργίας της κουλτούρας τους, 0 Συμμετέχουν σε κάτι που τους αφορά και, 0 μέσα από αυτό που ανακαλύπτουν και επικοινωνούν θεατρικά, επαναπροσδιορίζουν αξίες, πιστεύω, όλα γενικά τα νοήματα που εμπεριέχονται στην μεγάλη κιβωτό του πολιτισμού τους. 0 Αποκτούν συμπεριφορές του ενεργού πολίτη, αυτού που μαθαίνει πώς να δρα μέσα στο περιβάλλον του με σκοπό να το προστατεύει και να το αναδιαμορφώνει, ώστε αυτό να ανταποκρίνεται στις νέες ανάγκες του και τις ιδέες του. 0 καλλιεργούν στάσεις και αξίες που τους επιτρέπουν να αυτοπροσδιορίζονται ως μέλη μιας ευρύτερης πολυπολιτισμικής ομάδας στην οποία ανήκουν και να εκτιμούν έτσι της αξία της ανομοιομορφίας της. 17
Βασικά χαρακτηριστικά της Θεατρικής Αγωγής 0 διπλή λειτουργία του χώρου: 0 ο χώρος του δράματος και ο χώρος του ακροατηρίου Όταν κάνουμε θέατρο και δράμα, υπάρχει πάντοτε σαφής διαχωρισμός του χώρου των θεατών (το ακροατήριο) από το χώρο των ηθοποιών (ο δραματικός χώρος). Τα παιδιά έχουν συναίσθηση αυτής της ιδιότητας του χώρου. Κάποιες φορές καλούνται να δράσουν ως ηθοποιοί που δημιουργούν και παραστούν τη δράση ως άλλοι, ενώ κάποιες άλλες ως θεατές που παρακολουθούν το δράμα από απόσταση και σχολιάζουν. 18
Το παράδειγμα του Άκη 20
Τι μπορεί να βλέπει το παιδί μέσα από το τζάμι του λεωφορείου; 0 Φτιάχνω μια παγωμένη εικόνα με αφήγηση-τίτλο 0 Προσθέτουμε στις ίδιες εικόνες ένα στοιχείο ειρωνείας (irony), που τονίζει ακόμα πιο έντονα αυτό που θέλει να επικοινωνήσει η εικόνα. 0 Η κάθε ομάδα φτιάχνει μια αντίθετη εικόνα της αρχικής, που να παριστά αυτό που πιθανόν ελπίζει το παιδί να βρει στην καινούρια του πατρίδα. (Ακολουθούν παραδείγματα από πρακτικές στο σχολείο- εδώ δεν παρουσιάζονται γιατί το φωτογραφικό υλικό δεν μπορεί να δημοσιευτεί) 21
Το είδος της μάθησης που επιτεύχθηκε μέσα από το δράμα Α) Σε επίπεδο περιεχομένου: 0 Συγκεκριμενοποιούμε μια αφηρημένη έννοια: τι σημαίνει να είσαι πρόσφυγας. 0 Κατανοούμε σε βάθος την κατάσταση που βιώνει κάποιος μέσω της ενσυναίσθησης. 0 Κατανοούμε την ιδεολογική διάσταση της έννοιας αυτής τόσο μέσω της ενσυναίσθησης (ως ηθοποιοί) όσο και μέσω της απόστασης (ως θεατές). 0 Μέσω της αντιπαραβολής, κρίνουμε, αναλύουμε και διερευνούμε τα υπόρρητα νοήματα του δραματικού πλαισίου 22
Β) Σε επίπεδο ικανοτήτων: στόχοι Β και Γ Πυλώνα 0 Συνεργαζόμαστε και αλληλεπιδρούμε για να δημιουργήσουμε το πλαίσιο που θέλουμε να επικοινωνήσουμε στους άλλους. 0 Διαπραγματευόμαστε επιλογές με τους συνεργάτες μας και εργαζόμαστε μαζί για να πετύχουμε ένα κοινό στόχο. 0 Μαθαίνουμε να συνυπάρχουμε με τους άλλους. 0 Αναπτύσσουμε δεξιότητες ζωής όπως αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, αυτοσεβασμό, επικοινωνία. 0 Αναλύουμε μια ιδέα καθώς διερευνούμε τρόπους και τεχνικές για να την κατασκευάσουμε και να την επικοινωνήσουμε θεατρικά. 0 Κρίνουμε και προτείνουμε λύσεις καθώς αλληλεπιδρούμε μέσα και έξω από το δράμα 0 Κατανοούμε μια αλήθεια ως μια όψη ζωής. 0 Γινόμαστε κοινωνοί σε μια πραγματικότητα που πλάθουμε όλοι μαζί 0 Μέσα από το θεατρικό φόρουμ ανταλλαγής ιδεών, ενθαρρύνεται η διαμόρφωση και επικοινωνία της προσωπικής και συλλογικής φωνής. 23
Πώς κάνουμε θέατρο και δράμα; (α) Οι 3 αλληλεπιδραστικές διαδικασίες-άξονες αναφοράς: 0 Δημιουργία 0 Παράσταση 0 Ανταπόκριση 24
Δημιουργώ θέατρο/δράμα 0 Η διαδικασία της δημιουργίας περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες και τα στάδια παραγωγής στην κατασκευή ενός θεατρικού γεγονότος που μπορεί να είναι από μια απλή θεατρική σύμβαση (π.χ. ταμπλό) μέχρι μια ολοκληρωμένη παράσταση. Οι συμμετέχοντες θα πρέπει: 0 να γνωρίσουν τις διάφορες θεατρικές συμβάσεις και να μάθουν με ποιο τρόπο θα τις εφαρμόζουν ώστε να παράγουν μια δραματική κατάσταση. 0 να αναπτύξουν την ικανότητα να διαμορφώνουν αποτελεσματικές ομάδες παραγωγής και να διαπραγματεύονται την εκάστοτε δραματική αναπαράσταση έτσι ώστε να είναι αντιπροσωπευτική του εκάστοτε στόχου 0 να επιλέξουν και να δώσουν την κατάλληλη φόρμα στην αναπαράσταση, ώστε αυτή να απηχεί με σαφήνεια τις προθέσεις των μελών της ομάδας παραγωγής (π.χ. ο τρόπος που θα τοποθετηθούν στο χώρο δύο χαρακτήρες της ιστορίας για να δείξουν την άνιση σχέση που έχουν μεταξύ τους). 25
Παραστώ θέατρο/δράμα 0 Η διαδικασία της παράστασης περιλαμβάνει τις ικανότητες και τις γνώσεις που είναι απαραίτητες για το θεατρικό γεγονός να συμβεί. Οι συμμετέχοντες: 0 θα πρέπει να μεταμορφώσουν εαυτούς και αλλήλους, καθώς και το χώρο και το χρόνο- προϋποθέσεις για την κατασκευή μιας εικονικής ή δραματικής πραγματικότητας, που οι συμμετέχοντες θα επικοινωνήσουν μέσα σε ένα ορισμένο φυσικό χώρο. 0 υιοθετούν διάφορους και διαφορετικούς ρόλους: ως θεατές, ως ηθοποιοί μέσα από ρόλο, ως σκηνοθέτες της σκηνικής δράσης, ως συγγραφείς του θεατρικού κειμένου, ως μουσικοί παραγωγοί, ως ρυθμιστές φωτισμού και ήχου, ως χορογράφοι, ως σκηνογράφοι, ενδυματολόγοι κ.α. 26
Ανταποκρίνομαι στο θέατρο/δράμα 0 Η διαδικασία της ανταπόκρισης περιλαμβάνει τις ικανότητες και γνώσεις που χρειάζονται για να ανταποκριθούν στις διάφορες θεατρικές φόρμες. 0 Οι συμμετέχοντες μαθαίνουν να ανταποκρίνονται υποκειμενικά και αντικειμενικά στο δράμα, να κατανοούν τα συναισθήματα και σκέψεις που πηγάζουν από αυτό, και να αποκωδικοποιούν τη θεατρική πράξη κάνοντας χρήση του κατάλληλου λεξιλογίου. 0 Η διαδικασία της ανταπόκρισης αποτελεί επίσης ένα είδος συντρέχουσας αξιολόγησης, που διαπνέει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, καθώς με αυτό τον τρόπο αξιολογούνται γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες. 27
(β) Τα ιδιαίτερα εργαλεία της Θεατρικής Αγωγής 0 Συμβάσεις (conventions): Τεχνικές μέσω των οποίων ο χρόνος, ο χώρος και η φυσική παρουσία αλληλεπιδρούν και διαμορφώνονται για να δημιουργήσουν διάφορα νοήματα ή σημάνσεις στο θέατρο. 0 Τεχνικές: Μέθοδοι ή/και διαδικασίες που ακολουθούνται για να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι στο δράμα και μπορεί να αφορούν τη χρήση της φωνής, την έκφραση, την κίνηση κλπ. 0 Παιχνίδια: χρησιμοποιούνται σε διάφορες φάσεις ενός εργαστηρίου. 28
Η αναφορά στους όρους «θέατρο» και «δράμα» 0 Για λόγους συνέπειας στην ιστορική τους διαδρομή 0 οι όροι Θέατρο και Δράμα συνοψίζουν όλες τις πρακτικές που ανέπτυξαν και διαμόρφωσαν κατά καιρούς διάφορες φόρμες συμμετοχικού θεάτρου με έμφαση στη διαδικασία δημιουργίας θεάτρου παιδευτικού χαρακτήρα. 0 υιοθετούμε τον όρο Θεατρική Αγωγή περιλαμβάνει την παιδεία για το θέατρο και το δράμα και την αγωγή μέσα από αυτά- (Θεατρική Παιδεία και Αγωγή) επειδή αναγνωρίζουμε τη σχέση του Δράματος με το Θέατρο, μιας και η χρήση και αφομοίωση στην εκπαίδευση ειδών θεάτρου από την παγκόσμια ιστορία με παιδαγωγικό και κοινωνικοπολιτικό και πολιτισμικό χαρακτήρα, γίνεται από τη στιγμή που δημιουργήθηκε το Δράμα στην Εκπαίδευση. 29
Δραματικά και θεατρικά εγγράμματο ορίζουμε το άτομο που: 0 διερευνά και χρησιμοποιεί κατάλληλα τα στοιχεία, τις συμβάσεις, τις διαδικασίες και τεχνικές της Θεατρικής Αγωγής καθώς και τις τεχνολογίες που την εξυπηρετούν 0 αναπτύσσει και εμβαθύνει σε ιδέες, που αντλεί από μια ποικιλία πηγών, και δημιουργεί δράμα και θέατρο 0 παρουσιάζει και ανταποκρίνεται κριτικά στη δραματουργία, αναπτύσσοντας την ικανότητα να επικοινωνεί νοήματα μέσω αυτής και να τα ερμηνεύει 0 εξερευνά το αντικείμενο του δράματος/θεάτρου και τις ποικίλες πρακτικές του σε σχέση με το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό φάσμα που το τροφοδοτεί και αναπτύσσει 30
ΔΟΜΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ Βασικοί άξονες 0 Α) ένα συνεκτικό σώμα γνώσεων 0 οι γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες για θεατρική επικοινωνία. 0 Β) καλλιέργεια αξιών, στάσεων, συμπεριφορών που απαρτίζουν την σύγχρονη δημοκρατική πολιτότητα 0 Γ) καλλιέργεια ικανοτήτων-κλειδιών που απαιτούνται από την κοινωνία του 21 ου αιώνα 0 (Β+Γ)Οι ικανότητες, δεξιότητες, αξίες, συμπεριφορές που καλλιεργούνται και προάγονται μέσα από τις διαδικασίες και τα εργαλεία της Θεατρικής Αγωγής. 31
Ενιαίο πρόγραμμα σπουδών 0 Επίπεδο 1: Προσχολική εκπαίδευση-β Δημοτικού 0 Επίπεδο 2: Γ -Δ Δημοτικού 0 Επίπεδο 3: Ε -ΣΤ Δημοτικού 32
ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ (διερεύνηση, διασκευή, διαμόρφωση, ερμηνεία ) ΕΠΙΠΕΔΟ 1 ΕΠΙΠΕΔΟ 2 ΕΠΙΠΕΔΟ 3 Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες διερευνούν στοιχεία και τεχνικές του δράματος και ανταποκρίνονται σε αυτό ενεργοποιώντας τις εμπειρίες και τη φαντασία τους. Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες διερευνούν και χρησιμοποιούν στοιχεία, τεχνικές και συμβάσεις του δράματος για διάφορους σκοπούς και αναπτύσσουν ιδέες στο δράμα βασισμένοι σε προσωπικές εμπειρίες, μυθοπλασία και άλλα ερεθίσματα. Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες συνδυάζουν δραματικά στοιχεία,τεχνικές και συμβάσεις για να διευρύνουν το δράμα μέσα από διάφορες δραστηριότητες, και διαπραγματεύονται μεταξύ τους, μέσα ή έξω από το ρόλο, τη δημιουργία πιθανών καταστάσεων ή αφηγήσεων. ΠΑΡΑΣΤΩ (παραγωγή, παρουσίαση) Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες μοιράζονται την εμπειρία που βιώνουν στο δράμα και το θέατρο με άλλους που τους παρακολουθούν. Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες χρησιμοποιούν ικανότητες για παράσταση που αφορούν στο λόγο, την κίνηση και το συναίσθημα με σκοπό την επικοινωνία νοημάτων. Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες σχεδιάζουν την σκηνική δράση και κάνουν πρόβες για να παρουσιάσουν ολοκληρωμένα μια θεατρική πράξη. ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΟΜΑΙ (αξιολόγηση και εφαρμογή γνώσης και κατανόησης) Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες περιγράφουν ιδέες και συναισθήματα που βίωσαν στη διάρκεια ενός θεατρικού γεγονότος. Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες περιγράφουν εμπειρίες που βίωσαν κατά τη διάρκεια του δράματος, εκφράζουν απόψεις ανταλλάσσοντας ιδέες με τους άλλους, περιγράφουν και ερμηνεύουν παραστάσεις που έχουν παρακολουθήσει. Οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες συζητούν με θεατρικούς όρους και ερμηνεύουν αυτά που έμαθαν και κατάλαβαν μέσα από τη βιωματική τους εμπειρία στο θεατρικό γεγονός που δημιούργησαν οι ίδιοι ή άλλοι γι αυτούς. 33
Α) Ως μια νέα πρόταση παιδαγωγικής 0 Επιτελεί ένα βαθιά κοινωνικό και παιδαγωγικό ρόλο στο αναλυτικό πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. 0 Σκοπός της είναι να εκπαιδεύσει τα παιδιά να προβάλλουν τη δικιά τους φωνή στα δημόσια δρώμενα. Μέσα από το θέατρο/δράμα, οι μαθητές/μαθήτριες καλλιεργούν και αναπτύσσουν τις ικανότητες, δεξιότητες, στάσεις και συμπεριφορές του ενεργού πολίτη (πυλώνες β και γ ) 35
0 ι) η παιδαγωγική της Θεατρικής Αγωγής ή αλλιώς το εργαστηριακό μοντέλο μάθησης 0 ιι) η παιδαγωγική της Θεατρικής Αγωγής σε συνδυασμό με άλλες παιδαγωγικές πρακτικές 36
Β) Η Θεατρική Αγωγή ως διαθεματική προσέγγιση 0 Οι θεματικές ενδέχεται να προέρχονται από τις θεματικές των υπόλοιπων γνωστικών αντικειμένων 0 Με το εργαστηριακό μοντέλο: χρησιμοποιούμε τα ιδιαίτερα εργαλεία της ως μέσα για να προσεγγίσουμε διαθεματικά μια θεματική ενότητα πραγματοποιείται σε διδακτικό χρόνο των διάφορων γνωστικών αντικειμένων που εμπλέκει 37
Γ) Η Θεατρική Αγωγή ως Γλώσσα και Πολιτισμός 0 Αποτελεί ένα από τα τρία αντικείμενα του μαθήματος: 0 μπορεί να αποτελέσει τη μοναδική πρακτική για να δομήσει την εμπειρία μάθησης (το κεφάλαιο αυτό θα παρουσιαστεί αργότερα σε λεπτομέρεια) 38
Δ) Ως Γνωστικό Αντικείμενο 0 Αναγνωρίζοντας την αξία της ως ιδιαίτερη μορφή παραστατικής τέχνης, η Θεατρική Αγωγή προσδοκεί σε ειδικές γνώσεις, δεξιότητες και στρατηγικές που άπτονται του αντικειμένου της, και συμβαδίζουν με τους ιδιαίτερους στόχους της ως τέχνη. 0 Ενιαίο Ολοήμερο σχολείο: (2 διδακτικές περιόδους που μοιράζεται με τη Λογοτεχνία) 0 Δυνατότητα για να χρησιμοποιήσουμε αποκλειστικά την παιδαγωγική του θεατρικού εργαστηρίου 39
Βασική Επισήμανση σχετικά με όλους τους τρόπους ένταξης της Θεατρικής Αγωγής 0 Δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την πρόθεση να μάθουμε μέσα από το θέατρο από την πρόθεση να επικοινωνήσουμε θεατρικά αυτό που μαθαίνουμε και ανακαλύπτουμε: 0 Καθώς προσεγγίζουμε το θέατρο/δράμα ως εργαλείο για να μάθουμε κάτι άλλο, χρησιμοποιούμε ταυτόχρονα τις διαδικασίες του και τα ιδιαίτερα εργαλεία του, το προσεγγίζουμε δηλαδή και ως γνωστικό αντικείμενο. 40
Το παράδειγμα του «Άκη» 0 Πώς το πλαίσιο του δράματος συνδέει τα διάφορα γνωστικά αντικείμενα μέσα από ένα πρίσμα διαθεματικότητας. Ας δούμε το παρακάτω σχήμα: 41
Αγωγή ζωής Αειφόρος ανάπτυξη Μουσική Γλώσσα Δραματικό πλαίσιο Εικαστικά Μαθηματικά Λογοτεχνία Ιστορία 42
Αειφόρος ανάπτυξη: συνέπειες μετανάστευσης στο περιβάλλον: φτώχεια. Αγωγή ζωής: κοινωνική υγεία, διαπολιτισμός Μουσική: δημιουργώ τη μουσική ατμόσφαιρα της αποχώρησης από την πατρίδα και την αντιπαραβάλλω με αυτήν της άφιξης στη νέα πατρίδα Γλώσσα: πολλαπλές οπτικές της μετανάστευσης, ιδεολογική τοποθέτηση της κάθε ομάδας παραγωγής. Θεματική Θεατρικής Αγωγής: προσφυγοποίη ση/ μετανάστευση. Εικαστικά: δημιουργώ εικαστικά το «ταξίδι» του πρωταγωνιστή Μαθηματικά: η ιστορία του πρωταγωνιστή ως μια σειρά από προσθέσεις και αφαιρέσεις. Ιστορία: οι Ρωμαίοι κατακτούν την Ελλάδα, η μετανάστευση των Ελλήνων και η ίδρυση αποικιών. Λογοτεχνία: ανάγνωση και επεξεργασία λογοτεχνικών κειμένων σχετικών με το θέμα 43
Επισημάνσεις σχετικές με τις προσεγγίσεις της Θεατρικής Αγωγής 0 Το θέατρο και το δράμα δεν συμβαίνουν στο κενό αλλά πάντα μέσα σε ένα πλαίσιο που συνδημιουργούμε ως μέλη μιας κοινότητας, επιδιώκοντας : 0 να κατανοήσουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει 0 να ερμηνεύσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε αξίες, στάσεις, συμπεριφορές, ιδέες, απόψεις 0 να αλλάξουμε ή/και να βελτιώσουμε την κοινωνία και τον πολιτισμό μας ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες μας 44
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η Θεατρική Αγωγή αποτελεί μια νέα πρόταση παιδαγωγικής 0 Επιδιώκει να προσφέρει ένα μοντέλο παιδαγωγικής που «κινείται» ανάμεσα και διαμέσου των διαφόρων αντικειμένων (a transdisciplinary model of pedagogy), και έχει την δυνατότητα να μεταμορφώσει τις εμπειρίες των μαθητών με το να δημιουργεί συνθήκες όπου η μάθηση γίνεται άμεση, παραστατική και ζωντανή: 0 δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα «εργαστηριακό μοντέλο μάθησης» ή αλλιώς, τη «μάθηση του ανοιχτού χώρου» (Open- Space Learning) (Monk, Chillington-Rutter, Neelands & Heron 2011), οι διαδικασίες του οποίου προκαλούν ερεθίσματα για δημιουργικότητα και ενεργό συμμετοχή. 45
Προϋποθέσεις για επιτυχή εφαρμογή αυτής της παιδαγωγικής προσέγγισης; (τι σημαίνει πρακτικά σε διδακτικό χρόνο) 0 Αποτελεί μέρος της καθημερινής μας πρακτικής 0 Μπορεί να χρησιμοποιηθεί συνδιαστικά με άλλες πρακτικές που ακολουθούμε στην τάξη για οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο 0 Μπορεί να αποτελέσει την μόνη πρακτική, όπου και όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο, για να δομήσει μια εναλλακτική εμπειρία μάθησης 46
1) Στο τσιμεντένιο Δάσος http://www.nap.pi.ac.cy/index.php?option=com_content&view=article&id=542&itemid=354&lang=el Ένα πρότζεκτ κατά το β τρίμηνο του σχολικού έτους 2010-11, με μια Στ τάξη του Δημοτικού σχολείου Λυκαβητού. Θεματική ενότητα: Υγεία (αντιναρκωτική αγωγή) Προσεγγίζεται διαθεματικά μέσα από τα γνωστικά: αντικείμενα: - Γλώσσας -Λογοτεχνία - Αγωγής Υγείας - Θρησκευτικής Αγωγής - Τεχνολογίας - Εικαστικής Τέχνης - Μουσικής 48
2) Νέες πατρίδες Ένα πρότζεκτ κατά το β και γ τρίμηνο του σχολικού έτους 2008-09, με παιδιά από τις Ε και Στ τάξεις του Δημοτικού σχολείου Λυκαβητού. Θεματική ενότητα: Μετανάστευση Προσεγγίζεται διαθεματικά μέσα από τα γνωστικά: αντικείμενα: - Γλώσσας -Λογοτεχνία - Αγωγής Υγείας - Θρησκευτικής Αγωγής - Περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης - Εικαστικής Τέχνης - Μουσικής - Μαθηματικών - Ιστορία (το φωτογραφικό υλικό δεν παρουσιάζεται γιατί δεν μπορεί να δημοσιευτεί) 49
3) Πλάσματα της θάλασσας Ένα πρότζεκτ κατά το β και γ τρίμηνο του σχολικού έτους 2009-10, με παιδιά από τις Ε και Στ τάξεις του Δημοτικού σχολείου Λυκαβητού. Θεματική ενότητα: Φύση και άνθρωπος, διαπολιτισμός Προσεγγίζεται διαθεματικά μέσα από τα γνωστικά: αντικείμενα: - Γλώσσας -Λογοτεχνία - Αγωγής Υγείας - Θρησκευτικής Αγωγής - Περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης - Εικαστικής Τέχνης - Μουσικής - Ιστορία (το φωτογραφικό υλικό δεν παρουσιάζεται γιατί δεν μπορεί να δημοσιευτεί) 50
Προγραμματισμός για Επιμόρφωση 0 Προγραμματίσθηκε και ετοιμάστηκε κεντρική επιμόρφωση για τους εκπαιδευτικούς της Επαρχίας Λευκωσίας, η οποία αναστάληκε λόγω των μέτρων της ΠΟΕΔ. 51
Επιμόρφωση-Υποστήριξη Παραγωγή Υλικού Επιμόρφωση Υποστήριξη σχολείων - Διδαχθείσες Ενότητες - Προτεινόμενες Ενότητες - Οδηγίες προς Εκπαιδευτικούς - Οδηγός εκπαιδευτικού - Ενημέρωση και Επιμόρφωση ομάδας Γλώσσας και Λογοτεχνίας και συμβούλων γλώσσας - Ενημέρωση Επιθεωρητών - Προαιρετικά Π.Ι. - Προσπάθεια κάλυψης κάποιων σχολείων της Λευκωσίας για φέτος 52
Βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε 0 Πολυκάρπου, Χ., Καρίττεβλη, Θ., Νικολαίδου, Δ., Παλαίχωρου, Ε., Χατζηιωάννου, Γ. (2011) Θεατρική Αγωγή: Πρόγραμμα Σπουδών για το Δημόσιο Σχολείο, Λευκωσία:ΥΠΠ. 0 Arendt, H. (1989) The Human Condition, Chicago: University Press. 0 Boal, A. (1995) The Rainbow Of Desire, Jackson, A. (trans.), London: Routledge. 0 Boal, A. (1999) Theatre of the Oppressed, Charles, A. & Leal McBride, M., (trans.), London: Pluto Press. 0 Freire, P. (1996) Pedagogy of the Oppressed, London: Penguin Books Ltd. 0 Geertz, Cl. (1975) The Interpretation of Cultures, London: Hutchinson. 0 Monk, N., Chillington-Rutter, C., Neelands, J. & Heron, J. (2011) Open-Space Learning, UK: Bloomsbury 0 Neelands, J., (1998) Beginning Drama 11-14, London: David Fulton Publishers 0 Passerin d Entreves, M. (1992). Hannah Arendt and the Idea of Citizenship in Mouffe, C. (ed.) Dimensions of Radical Democracy: Pluralism, Citizenship, Community, London: Verso. 0 Polycarpou, Ch. (2002) Recreating a Theatre of Myth; Pedagogy and Heritage in a Theatre for Cypriot youth,warwick University, UK: Unpublished doctoral thesis. 0 Winston, J. (2004) Drama and English at the heart of the curriculum; Primary and Middle years, London: David Fulton Press. 53