ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά ή αλλιώς Οδηγία 2000/60/ΕΚ, οποία τέθηκε σε ισχύ στις 22 Δεκεμβρίου 2000, προτείνει νέους, αποτελεσματικότερους τρόπους προστασίας του υδατικού περιβάλλοντος των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο βασικός στόχος της Οδηγίας είναι η επίτευξη μιας «καλής κατάστασης» των νερών μέχρι το 2015. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ εμποδίζουν την περαιτέρω υποβάθμιση και βελτιώνουν την κατάσταση των νερών τους και προστατεύουν ποταμούς και λίμνες, παράκτια και υπόγεια νερά εξασφαλίζοντας μείωση και έλεγχο της ρύπανσης από όλες τις πηγές όπως η γεωργία, η βιομηχανική δραστηριότητα και οι αστικές περιοχές. Για να επιτευχθεί ένας ικανοποιητικός βαθμός προστασίας των νερών τα κράτη μέλη: δημιουργούν σύστημα διαχείρισης των νερών σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού 1. εξασφαλίζουν την ενεργό συμμετοχή όλων των φορέων που έχουν σχέση με τα νερά, συμπεριλαμβανομένων των μη κυβερνητικών οργανισμών και των τοπικών αρχών, στις δραστηριότητες της διαχείρισης των υδάτων. Η παρούσα έκθεση κατατοπίζει σχετικά με την ενεργό συμμετοχή των φορέων που έχουν σχέση με τα νερά και που μπορούν να συμβάλουν ενεργά στην προστασία τους, δηλαδή για την ενεργό συμμετοχή όλων μας. 1 Ως λεκάνη απορροής ποταμού ορίζεται η εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται το σύνολο της απορροής, μέσω διαδοχικών ρευμάτων, ποταμών, λιμνών και παροχετεύεται στη θάλασσα με ενιαίο στόμιο ποταμού, εκβολές ή δέλτα. Ως περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού ορίζεται η θαλάσσια και χερσαία έκταση που αποτελείται από μια ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες απορροής ποταμού μαζί με τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα και αποτελεί τη βασική μονάδα με βάση την οποία γίνεται η διαχείριση και η προστασία των λεκανών απορροής ποταμού. Για το σχηματισμό των περιοχών λεκάνης απορροής ποταμού, όπου ενδείκνυται, οι μικρές λεκάνες απορροής ποταμού δύνανται να ενώνονται με μεγαλύτερες ή με γειτονικές μικρές λεκάνες απορροής ποταμού. -1-
ΤΙ ΕΓΙΝΕ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Η Ελλάδα έχει μεταφέρει πλήρως την Οδηγία στην εθνική νομοθεσία με το Ν. 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» και το Π.Δ. 51/5007. Έχουν καταγραφεί όλες οι λεκάνες απορροής ποταμών εγχώριες και διασυνοριακές και έχουν προσδιοριστεί τα Υδατικά Διαμερίσματα (περιοχές λεκάνης απορροής ποταμού) τα οποία συμπεριλαμβάνουν επιφανειακά, υπόγεια, μεταβατικά 2 και παράκτια ύδατα. Έχει μελετηθεί η κατάσταση στην οποία βρίσκονται όλα τα ύδατα των καταγεγραμμένων λεκανών απορροής ποταμών και έχουν εντοπιστεί οι περιοχές με τα σημαντικότερα προβλήματα και τη μεγαλύτερη απαίτηση λήψης μέτρων προστασίας. Έχει ολοκληρωθεί το Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας Υδατικών Πόρων. Τις παραπάνω ενέργειες έρχεται να συμπληρώσει η κατάρτιση Σχεδίων Διαχείρισης των λεκανών απορροής Ποταμών και Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας, η οποία πραγματοποιείται τμηματικά ανά ομάδες Υδατικών Διαμερισμάτων. Η παρούσα έκθεση αφορά στην κατάρτιση του Σχεδίου Διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. 2 Μεταβατικά ύδατα: συστήματα επιφανειακών υδάτων κοντά σε εκβολές ποταμών, τα οποία είναι εν μέρει αλμυρά αλλά επηρεάζονται ουσιαστικά από ρεύματα γλυκών υδάτων -2-
Εικόνα 1 - Τα Υδατικά Διαμερίσματα της χώρας Πηγή: Απόφαση αριθμ. Οικ. 706 της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων για τον καθορισμό λεκανών απορροής της χώρας και ορισμού των αρμοδίων Περιφερειών για τη διαχείριση και προστασία τους (ΦΕΚ 1383/02.09.2010) -3-
ΤΙ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΠΟ ΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Η Ελλάδα καλείται να σχεδιάσει και να εφαρμόσει Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων για κάθε ένα από τα Υδατικά της Διαμερίσματα (βλ. εικόνα 1). Τα Σχέδια Διαχείρισης θα επανεξετάζονται και θα τροποποιούνται κάθε έξι χρόνια. Ένα Σχέδιο Διαχείρισης είναι ένα έγγραφο στρατηγικού σχεδιασμού το οποίο αντιστοιχεί σε ένα Υδατικό Διαμέρισμα, που παρέχει τις απαραίτητες πληροφορίες και τις λειτουργικές οδηγίες για μια ολοκληρωμένη διαχείριση των νερών εντός μιας λεκάνης απορροής ποταμού. Στο Σχέδιο αυτό γίνεται μια γενική περιγραφή των χαρακτηριστικών των ποταμών, των λιμνών, των παράκτιων υδάτων, των υπόγειων υδάτων και των προστατευόμενων περιοχών που σχετίζονται με τα ύδατα. Επίσης, το σχέδιο περιλαμβάνει μια σύνοψη των σημαντικών πιέσεων και επιπτώσεων που ασκούν οι ανθρώπινες δραστηριότητες στα νερά. Το σχέδιο περιλαμβάνει ακόμη το δίκτυο παρακολούθησης των νερών και τα αποτελέσματα της παρακολούθησης, από τα οποία φαίνεται η οικολογική, η χημική και η ποσοτική κατάσταση των υδάτων. Ο κατάλογος των περιβαλλοντικών στόχων που καθορίζονται για τα ύδατα θα πρέπει να περιλαμβάνεται στο σχέδιο διαχείρισης. Επίσης, απαιτείται μια περίληψη της οικονομικής ανάλυσης των χρήσεων του νερού και μια περίληψη των προγραμμάτων μέτρων που θα θεσπιστούν. Η εφαρμογή όλων των παραπάνω θα οδηγήσει στην επίτευξη του κύριου στόχου της Οδηγίας, δηλαδή στην επίτευξη καλής κατάστασης των νερών. Το Σχέδιο Διαχείρισης κάθε Υδατικού Διαμερίσματος συνοδεύεται από μια μελέτη εκτίμησης των επιπτώσεων που θα έχουν στο περιβάλλον τα μέτρα που προβλέπεται να ληφθούν. Αυτή η μελέτη εκτίμησης ονομάζεται Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ). ΕΝΕΡΓΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Το κάθε Σχέδιο Διαχείρισης θα προκύψει από το συνδυασμό δύο βασικών παραγόντων: πρώτον, της μελέτης εμπειρογνωμόνων σχετικών με τα νερά δεύτερον, της συλλογής των απόψεων όλων των φορέων που σχετίζονται με τα νερά, δηλαδή όλων μας Και ενώ οι εμπειρογνώμονες ήδη μελετούν και καταγράφουν τρόπους και μεθόδους για την ορθή διαχείριση των νερών τώρα είναι η ώρα της καταγραφής των απόψεων / προτάσεων / παρατηρήσεων όλων αυτών των ενδιαφερόμενων φορέων. Αυτή η διαδικασία ενεργού συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων μερών ή αλλιώς η διαδικασία διαβούλευσης ενθαρρύνεται από την Οδηγία η οποία κρίνει τη συνεργασία μεταξύ των φορέων απαραίτητη σε όλες τις φάσεις υλοποίησης και αποφασιστικής -4-
σημασίας για να εξασφαλιστεί ότι όλη η διαδικασία θα πραγματοποιηθεί αποτελεσματικά και με διαφάνεια. ΠΟΙΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ; Ως ενδιαφερόμενος φορέας μπορεί να θεωρηθεί ο καθένας από μας στο βαθμό που ο καθένας μας επηρεάζει και επηρεάζεται από την «καλή» κατάσταση των νερών. Είσαι ενδιαφερόμενος φορέας και μπορείς και πρέπει να λάβεις μέρος στη διαδικασία συλλογής απόψεων για τα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων αν: ανήκεις στο Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Ανήκεις σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες φορέων 1. είσαι φορέας λήψης αποφάσεων, έχεις δηλαδή θεσμική αρμοδιότητα στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση του νερού (Υπουργεία, Περιφέρειες, Δήμοι) 2. είσαι εμπειρογνώμονας ειδικός, είσαι δηλαδή επιστήμονας, σύμβουλος εκπροσωπείς εκπαιδευτικό ίδρυμα, Μη Κυβερνητική Οργάνωση ή ειδικό φορέα του ευρύτερου δημόσιου τομέα 3. είσαι Χρήστης - Καταναλωτής νερού, είσαι δηλαδή αγρότης ή ενεργός πολίτης, εκπροσωπείς βιομηχανία, επιχείρηση ή το ευρύτερο καταναλωτικό κοινό της ύδρευσης. -5-
4. είσαι διαχειριστής, δηλαδή εκπροσωπείς φορέα που έχει ρόλο εφαρμογής στη διαχείριση των υδάτων Εικόνα 2 - Κατηγορίες φορέων στη συμμετοχική διαδικασία Πηγή: Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης, 2006: Εργαλεία πληροφόρησης για την υποστήριξη της διαδικασίας διαβούλευσης -6-
ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΕ, ΠΩΣ, ΠΟΥ; Πάρε μέρος στη διαδικασία διαβούλευσης από τον Οκτώβρη 2011 έως τον Απρίλιο 2012 με στόχο την ενημέρωση / διαβούλευση / ενεργό συμμετοχή της μέγιστης δυνατής μερίδας του πληθυσμού του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Στερεάς Ελλάδας επί των θεμάτων που θίγονται στο Σχέδιο Διαχείρισης και στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ). Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011 βρες στην ιστοσελίδα http://wfd.ypeka.gr ή απευθύνσου στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων διάβασε και πες τη γνώμη σου πάνω στα εξής : Έκθεση ληπτέων μέτρων διαβούλευσης (η παρούσα έκθεση) Περιγράφει τα μέτρα που έχουν ληφθεί και που πρόκειται να ληφθούν ώστε να εξασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή ενεργός συμμετοχή των φορέων και του κοινού στην εκπόνηση του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Κατάλογος φορέων που έχουν σχέση με το νερό Εκτενής κατάλογος των φορέων λήψης αποφάσεων, εμπειρογνωμόνων, χρηστών/καταναλωτών, διαχειριστών του νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Επισκόπηση κρίσιμων ζητημάτων διαχείρισης νερού Περιλαμβάνει τα σημαντικότερα ζητήματα που εντοπίστηκαν στις λεκάνες απορροής ποταμού και τα οποία θα αποτελέσουν το κύριο αντικείμενο του Σχεδίου Διαχείρισης και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ). συμπληρώνοντας τα ερωτηματολόγια Ερωτηματολόγιο επί της διαδικασίας διαβούλευσης Ερωτηματολόγιο κατανόησης και διατύπωσης παρατηρήσεων / προτάσεων / κρίσεων επί της διαδικασίας διαβούλευσης Ερωτηματολόγιο επί των κρίσιμων ζητημάτων διαχείρισης νερού Περιλαμβάνει ερωτήσεις κατανόησης και υποβολής παρατηρήσεων / συμπληρώσεων / προτάσεων επί των Σημαντικών Ζητημάτων Διαχείρισης Νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. -7-
με email: info.egy@prv.ypeka.gr με φαξ: 2106994355 ταχυδρομικά: Μ. Ιατρίδου 2 & Λεωφ. Κηφισίας, 115 26 Αθήνα Για τη διαβούλευση επί των Σχεδίων Διαχείρισης των Υδάτων» ή αποστέλλοντας παρατηρήσεις με email: info.egy@prv.ypeka.gr με φαξ: 2106994355 ταχυδρομικά: Μ. Ιατρίδου 2 & Λεωφ. Κηφισίας, 115 26 Αθήνα Για τη διαβούλευση επί των Σχεδίων Διαχείρισης των Υδάτων» Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011 παρακολούθησε την ημερίδα ενημέρωσης που θα πραγματοποιηθεί στο Μεσολόγγι (η ημερομηνία θα αναρτηθεί σύντομα στο site) και πες τη γνώμη σου. Έως τις 15 Απριλίου 2012 βρες στην ιστοσελίδα http://wfd.ypeka.gr ή απευθύνσου στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων διάβασε και πες τη γνώμη σου πάνω στα: Προσχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Περιλαμβάνει τα μέτρα που απαιτούνται για προστασία και διαχείριση των υδάτων, βελτίωση ποιότητας του υδάτινου περιβάλλοντος, αντιμετώπιση της ρύπανσης των υδατικών οικοσυστημάτων και διασφάλιση της αειφόρου χρήσης των υδάτων, καθώς και τα ειδικότερα μέτρα που εξασφαλίζουν τη διαρκή παρακολούθηση των ποιοτικών παραμέτρων και της ποσοτικής κατάστασης των υδάτων και της οικολογικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων. Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) Εντοπίζει, περιγράφει και αξιολογεί τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από την εφαρμογή των σχεδίων διαχείρισης στα τρία ΥΔ αναλύοντας τη σκοπιμότητα των Σχεδίων Διαχείρισης και παρέχοντας εναλλακτικά σενάρια λύσεων στα ζητήματα διαχείρισης νερού. συμπληρώνοντας το ερωτηματολόγιο ερωτηματολόγιο επί του Σχεδίου Διαχείρισης και της ΣΜΠΕ με email: info.egy@prv.ypeka.gr με φαξ: 2106994355 ταχυδρομικά: Μ. Ιατρίδου 2 & Λεωφ. Κηφισίας, 115 26 Αθήνα Για τη διαβούλευση επί των Σχεδίων Διαχείρισης των Υδάτων» -8-
ή αποστέλλοντας παρατηρήσεις με email: info.egy@prv.ypeka.gr με φαξ: 2106994355 ταχυδρομικά: Μ. Ιατρίδου 2 & Λεωφ. Κηφισίας, 115 26 Αθήνα Για τη διαβούλευση επί των Σχεδίων Διαχείρισης των Υδάτων» Το Φεβρουάριο και το Μάρτιο 2012 παρακολούθησε Τα Ενημερωτικά Σεμινάρια και τις Ημερίδες Διαβούλευσης που θα πραγματοποιηθούν σε επιλεγμένες πόλεις του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (οι ημερομηνίες θα αναρτηθούν σύντομα στο site) και πες τη γνώμη σου. Για περαιτέρω πληροφορίες Ειδική Γραμματεία Υδάτων Μ. Ιατρίδου 2 & Λεωφ. Κηφισίας, 115 26 Αθήνα Τηλ.: 2106931281, 2106931269 fax: 2106994355 website: http://wfd.ypeka.gr e-mail: info.egy@prv.ypeka.gr -9-
ΓΙΑΤΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΑΣ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ; Η διατύπωση οποιωνδήποτε παρατηρήσεων / σχολίων / προτάσεων / κριτικής σχετικά με τη διαχείριση των υδάτων στo Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Στερεάς Ελλάδας - και σχετικά με τον τρόπο που η διαχείριση πρόκειται να οργανωθεί και να υλοποιηθεί μας είναι πολύτιμη. Το νερό είναι υπόθεση όλων μας και η διαχείρισή του είναι στο χέρι μας. Τώρα είναι η ώρα να δράσουμε! Πηγή: WISE The Water Information System for Europe (water.europa.eu) -10-