ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ [ Θ Ε Μ Α I Ο Κλάδος της Ελαιουργίας: Προώθηση Εξαγωγών και Επιδοτήσεις ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Δ1ΝΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΚΑΒΑΛΑ 1996
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ 1.2. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 1.3. ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΞΑΓΩΓΕΙΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΑΠΌ ΤΟΝ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΕΣ 2.1. ΓΕΝΙΚΑ 2.2. ΣΤΑΔΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ ΣΤΟ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟΥ 2.3. ΤΕΛΙΚΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ - ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 2.4. ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ - ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ 2.5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ (ΕΠΙΔΟΤΗΣΗ) ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ 2.6. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΟΘΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΙΑΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΣΤΟ Ν. ΘΑΣΟΥ 3.1. ΓΕΝΙΚΑ 3.2. Η ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟ Ν. ΘΑΣΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ - ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Ο.Κ. ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ 4.1. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 4.2. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 4.3. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 4.4. ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ 4.5. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Ο.Κ. ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ 4.5.1. ΜΗΝΙΑΙΕΣ ΠΡΟΣΑΥΞΗΣΕΙΣ 4.6. ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ Ε.Ο.Κ. 4.7. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III 47 53 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εξάμηνη πρακτική μου εξάσκηση στην Αγροτική Τράπεζα Καβάλας καθώς επίσης και η σπουδαιότητα της ελαιοκαλλιέργειας στο Νομό Καβάλας η οποία συντελεί σε μεγάλο βαθμό στη οικονομική ανάπτυξη της περιοχής με οδήγησαν στην απόφαση να ασχοληθώ με το θέμα αυτό. Αισθάνομαι μεγάλη υποχρέωση να ευχαριστήσω όλους αυτούς που με βοήθησαν για την όσο δυνατόν καλύτερη ανάπτυξη του θέματος. Ευχαριστώ θερμά του καθηγητή μου κ. Στάθη Δημητριάδη, ο οποίος μου συμπαραστάθηκε και με βοήθησε με τις ιδέες του να ολοκληρώσω την εργασία αυτή. Επίσης ευχαριστώ το κ. Αναστασιάδη πρώην επιθεωρητή γεωπονίας στην Αγροτική Τράπεζα Καβάλας καθώς επίσης και τους ανθρώπους στο Συνεταιρισμό οι οποίοι με βοήθησαν στην σύναξη των πληροφοριών. Τέλος ευχαριστώ τους σημαντικότερους ανθρώπους για μένα, οι οποίοι με στήριξαν και με στηρίζουν σε όλα τα βήματα της ζωής μου τους ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ! Η εργασία αυτή είναι αφιεpojμέvη στη κόρη μου ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ To δέντρο της ελιάς το οποίο καλλιεργείται από τα πανάρχαια χρόνια, κυρίως στις χώρες γύρω από τη Λεκάνη της Μεσογείου, πρόσφερε και προσφέρει ένα από τα βασικότερα είδη διατροφής του ανθρώπου και συνδέθηκε με όλους τους πολιτισμούς που ανατπύχθηκαν σ ' αυτές. Το ελαιόλαδο με τη γνωστή μας χρυσοπράσινη όψη, χρησιμοποιήθηκε σε ποικίλες χρήσεις πέρα από την διατροφή. Αποτέλεσε τη βασική καύσιμη - φωτιστική ύλη και ήταν από τα λίγα γνωστά φαρμακευπκό μέσα για πολλούς αιώνες. Η ελιά αποτελεί σύμβολο ειρήνης και φιλίας των λαών. Υπήρξε στέμμα, εξαιρετική διάκριση για τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων της αρχαιότητας, το οποίο αντικαταστόθηκε στην εποχή μας με υλιστικό έπαθλα, αφού τα πάντα ακόμη και η Ολυμπιακή ιδέα, εμπορευματοποιήθηκαν. Εξακολουθεί όμως να αποτελεί ένα από τα βασικότερα λιπαρό τρόφιμα, συγκεκριμένα για τους πληθυσμούς των χωρών καλλιέργειας του ελαιόδενδρου, γιατί έγιναν αποδεκτά τα σημαντικό πλεονεκτήματα του απέναντι στα άλλα λάδια φυπκής προέλευσης. Η καλλιέργεια της ελιάς, στη χώρα μας έχει ιδιαίτερο οικονομικό και κοινωνικό ενδιαφέρον. Χιλιάδες οικογένειες ελλήνων. κυρίως της νότιας και νησιωτικής Ελλάδος στηρίζουν την οικονομία τους αποκλειστικό στην ελαιοκαλλιέργεια. Η Ελλάδα καταλαμβάνει την τρίτη θέση παγκόσμια, στην παραγωγή ελαιόλαδου και τη δεύτερη στη παραγωγή βρώσιμης ελιάς.
Παρά την ιδιαίτερη σπουδαιότητα του ελαιόλαδου για την χώρα μας, η σχετική βιβλιογραφία μας είναι πολύ περιορισμένη. Μέσα από αυτήν την εργασία προσπάθησα όσο το δυνατόν περισσότερο να δώσω μια ολοκληρωμένη εικόνα για τη σπουδαιότητα του στη ζωή του ανθρώπου, τους τρόπους παραγωγής του και την οικονομική του πολιτική στις χώρες της Ε.Ο.Κ. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρομαι στην εξάπλωση της ελιάς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και στις κλιματολογικές συνθήκες, οι οποίες ευνοούν την εξάπλωση της. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναπτύσσεται ο τρόπος παραγωγής του ελαιόλαδου, η τυποποίηση και η οικονομική του ενίσχυση από την Ε.Ο.Κ. καθώς επίσης και οι διάφορες νοθείες οι οποίες γίνονται πάνω σε αυτό. Επίσης σε άλλο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην ελαιοκαλλιέργεια και στην παραγωγή του ελαιόλαδου συγκεκριμένα στο Νομό Καβάλας. Και τέλος σε ειδικό κεφάλαιο δίνονται πληροφορίες για τη θέση του ελαιόλαδου στην Ε.Ο.Κ., και για τις διατάξεις του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιόλαδου, που διέπουν το προϊόν αυτό.
ΚΞΦΑ/\ΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΪΤΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Τα ελαιόδεντρα είναι από τα αρχαιότερα καλλιεργούμενα δέντρα στον κόσμο. Η καταγωγή τους χάνεται στους θρύλους και στις παραδόσεις των λαών της Μεσογείου. Αυτό είναι πολύ φυσικό, αφού το δέντρο της ελιάς είναι πολύ δεμένο με τον χριστιανικό πολιτισμό, με την ιστορία των μεσογειακών λαών, την ορθολογική διατροφή τους και τέλος με τη θρησκεία και τις δοξασίες τους. Η λεκάνη της Μεσογείου αποτελεί το ιδανικό περιβάλλον και για την καλλιέργεια της ελιάς από πλευράς κλιματολογικών και πεδολογικών συνθηκών. Πολλοί ιστορικοί συγγραφείς θεωρούν σαν πιο τηθανό τόπο προέλευσης της ελιάς την περιοχή της Συρίας και της Μικράς Ασίας. Την άποψη τους στην στηρίζουν στο γεγονός ότι οι πλαγιές των βουνών στην Β. Συρία (κοντά στα σύνορα της Τουρκίας) είναι σκεπασμένες από αγριελιές. Από εκεί διαδόθηκε στα ελληνικά νησιά και στην Ηπειρωτική Ελλάδα από τους Φ ω καστές και στην συνέχεια το 600 π.χ. στην Ιταλία, στη Σικελία και στη Σαρδηνία, διαμέσου του Ελληνορωμαϊκού και του Σημιτικού πολιτισμού. Άλλοι πάλι συγγραφείς θεωρούν σαν τόπο προέλευσης της Ελιάς την Αφρική.
Στην Ελλάδα η ελιά καλλιεργείται από τους πολύ παλιούς χρόνους όπως αποδεικνύεται από τα διάφορα ευρήματα, των ανασκαφούν. Αιγύτπιοι και Εβραίοι, Φοίνικες και Έλληνες φύτευαν τις ελιές με αυστηρές και προκαθορισμένες αρχές και φρόντιζαν για την παραπέρα εξάπλωση της. Οι Ρωμαίοι μάλιστα θεωρούσαν βάρβαρους όλους εκείνους οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ζωικά λίπη, αντί για ελαιόλαδο για τη διατροφή τους. Το λάδι της ελιάς εκτός του ότι ήταν πάντα μια από τις βασικές τροφές όλων των Μεσογειακών λαών, υπήρξε και εμπορεύσιμο προϊόν από τα παλιά χρόνια. Η πρώτη πληροφορία σχετικά με το εμπόρια του ελαιόλαδου αναφέρεται το 250 π.χ., στον εμπορικό κώδικα της εποχής εκείνης. Ανεξάρτητα από την προέλευση και τον τρόπο διάδοσης της ελιάς είναι γεγονός ότι η καλλιέργεια της εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Ειδικότερα για την λεκάνη της Μεσογείου η ελιά αποτελεί τη βασικότερη καλλιέργεια από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Σύμςρωνα μάλιστα με στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιόλαδου (Δ.Σ.Ε.) το 98% περίπου των ελαιοδέντρων φύονται σήμερα στη λεκάνη της Μεσογείου. 1.2. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΔΕΝΔΡΟΥ Το δέντρο της ελιάς καταλαμβάνει μια πολύ περιορισμένη έκταση στην Υφήλιο. Συγκεκριμένα καλύτπει δύο στενές λωρίδες γης στην εύκρατη ζώνη του βορείου και του νοτίου ημισφαιρίου (εικόνα 1). Το φαινόμενο αυτό στηρίζεται στο γεγονός ότι η ελιά περισσότερο από τα άλλα καλλιεργούμενα
φυτά προϋποθέτει κάποιους ειδικούς κλιματολογικούς και πεδολογικούς παράγοντες μέσα στους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί και να καρποφορήσει ικανοποιητικά. Ένας βασικός παράγοντας ο οποίος επηρεάζει την εξάπλωση του ελαιοδέντρου είναι η θερμοκρασία. Ειδικοί υποστηρίζουν πως το δέντρο της ελιάς βλαστάνει σε ελάχιστη θερμοκρασία 10,5 και 11 C και γενικότερα σε μέση θερμοκρασία 15 C και όταν θα έχει δεχθεί θερμικό σύνολο 750 C (άθροισμα των μέσων θερμοκρασιών κάθε μέρας). Ανθίζει σε θερμοκρασία 18 και 19 C και όταν θα έχει δεχθεί θερμικό σύνολο 55 C μετά από τη φάση της βλάστησης. Δένει καρπούς σε μέση θερμοκρασία 18 και 19 C και αφού δεχθεί θερμικό σύνολο 560-700 C μετά από την φάση της άνθησης. Τέλος ωριμάζει το ελαιόκαρπο όταν θα δεχθεί θερμικό σύνολο 3.978 C (υπολογίζεται από την εποχή της άνθισης). Πρέπει να σημειωθεί ότι η χαμηλότερη θερμοκρασία στην οποία μπορεί να επιβιώσει το ελαιόδεντρο θεωρείται εκείνη των -3 C για τις περισσότερες ελαιοπαραγωγικές ζώνες. Επίσης κάποιος άλλος βασικός παράγοντας είναι οι βροχοπτώσεις. Γενικά το ελαιόδεντρο κατατάσσεται στα ξηρόφυτα και θεωρείται από την παλιά εποχή σαν δέντρο με μικρές απαιτήσεις σε νερό. Η βλάστησή του όμως και γενικότερα η καρποφορία του απαιτεί κάποια συγκεκριμένη κατανομή νερού στις διάφορες φάσεις της ανάπτυξής του. Μόνο έτσι μπορεί να ανατπυχθεί φυσιολογικά και κυρίως οικονομικά.
Η σχετική υγρασία επηρεάζει, σε μικρότερο βαθμό την καλλιέργεια του ελαιόδεντρου. Γενικά δεν θα πρέττει να είναι πολύ υψηλή και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις θα πρέπει να φθάνει το 80% σε όλη τη διάρκεια του έτους. Το έδαφος αποτελεί αναμφισβήτητα έναν από τους κυριότερους παράγοντες στην σύνθεση του οικολογικού περιβάλλοντος του ελαιόδεντρου. Η χημική του σύσταση ενώ επηρεάζει την κανονική καρποφορία και την απόδοση του ελαιόδεντρου, δεν προσδιορίζει και τον γεωγραφικό χώρο μέσα στον οποίο θα καλλιεργηθεί. Για τον λόγο αυτό βλέπουμε όπ το δέντρο της ελιάς με πς πολυάριθμες ποικιλίες οι οποίες ξεπερνούν πς εξακόσιες έχει προσαρμοσθεί και ευδοκιμήσει σε μια ποικιλία εδαφών με τελείων διας>ορετική φυσική σύσταση. Γενικότερα το ελαιόδεντρο προτιμάει εδάφη τα οποία είναι ελαφρά. Με βάση όλα αυτά γίνεται πλέον κατανοητό γιατί το δέντρο της ελιάς υπήρξε αυτοφυές και καλλιεργείται από τους προϊστορικούς χρόνους στη λεκάνη της Μεσογείου. 1.3. ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ. Το ελαιόλαδο είναι το μόνο φυτικό λάδι το οποίο μπορεί να καταναλωθεί αμέσως μετά την παραλαβή του χωρίς καμία επεξεργασία. Έχει διαπιστωθεί ότι το ελαιόλαδο βοηθά ακόμη και στην πέψη των λιπαρών υλών, διότι διευκολύνει τις εκκρίσεις του πετπικού συστήματος και της χολής.
To γεγονός αυτό δικαιολογεί γιατί το λάδι αυτό χρησιμοποιείται σε πολυάριθμες διαιτολογικές ερευνητικές μελέτες. Συγκεκριμένα ο Stamler (1975) στο β' διεθνές συνέδριο για τη βιολογική αξία του ελαιόλαδου υποστήριξε ότι: «θα ήταν σφάλμα να συστήσουμε αλλαγή στη δίαιτα των μεσογειακών λαών και εμπλουτισμό αυτής με πολυακόρεστα λάδια, δεδομένου ότι οι πληθυσμοί αυτοί παρουσιάζουν μικρή θνησιμότητα από έμφραγμα μυοκαρδίου, προφανώς επειδή χρησιμοποιούν ευρέως το ελαιόλαδο στο διαιτολόγιό τους.» Η άποψη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι προέρχεται από Αμερικανό ερευνητή στη χώρα του οποίου παράγεται και καταναλώνεται μικρή ποσότητα ελαιόλαδου σε σχέση με άλλα φυτικά λάδια. Γενικά το ελαιόλαδο χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα σαν θρετπικό συστατικό, σαν φάρμακο ακόμη και σαν καλλυντικό. Πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι έχουν συγκεντρώσει στοιχεία και έχουν γράψει για την σημασία του ελαιόλαδου στον τομέα της υγιεινής. Νεότερες μελέτες έδειξαν την θεραπευτική δράση του ελαιόλαδου στο δωδεκαδακτυλικό έλκος και την βελτίουση της κινητικότητας του παχύ εντέρου. Επίσης από πολύ παλιά το ελαιόλαδο χρησιμοποιήθηκε σε τοπικές εφαρμογές κατά των παθήσεων του δέρματος με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Η μεγάλη βιολογική αξία του ελαιόλαδου κίπά τον Viola (1970) οφείλεται στην καλή αναλογία που βρίσκονται τα συστατικά του σε σχέση με την βιταμίνη Ε.
Επίσης κατά τον Pollota (1976) υποστηρίζεται ότι οι βιολογικές ιδιότητες του ελαιόλαδου οφείλονται στα ποικίλα συστατικά τα οποία συγκεντρώνει το λάδι και τα οποία προσδίδουν ιδιαίτερο ρόλο στο μεταβολισμό. Σύμφωνα με τα ^παραπάνω το ελαιόλαδο αποτελεί σπουδαία λιπαρή ύλη στην διατροφή του ανθρώπου με αναμφισβήτητη βιολογική και θρεπτική αξία.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΞΑΓΩΓΗΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΑΓΤΟ ΤΟΝ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΕΣ. 2.1. ΓΕΝΙΚΑ Οποιαδήποτε και αν είναι η μέθοδος εξαγωγής του ελαιόλαδου από τον ελαιόκαρπο, τα βασικά στάδια επεξεργασίας του είναι σχεδόν τα ίδια. Δηλαδή το σπάσιμο του ελαιοκάρπου και η μάλαξη της ελαιοζύμης. Η μάλαξη της ελαιοζύμης διαδραματίζει πολύ σπουδαίο ρόλο στην εξαγωγή του ελαιόλαδου. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται καθυ^ς επίσης και ο τύπος των μηχανημάτων τα οποία χρησιμοποιούνται επιδρούν σημαντικά στην απόδοση αλλά και στην ποιότητα του ελαιόλαδου το οποίο παραλαμβάνεται. 2.2. ΣΤΑΔΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΚΑΡΠΟΥ ΣΤΟ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ. 1. Παραλαβή του ελαιόκαρπου. Ο ελαιόκαρπος μεταφέρεται στο ελαιουργείο, ζυγίζεται και παίρνει σειρά για την επεξεργασία. 2. Τροφοδοσία - Αποφύλλωση. Στο πρώτο στάδιο της επεξεργασίας ο ελαιόκαρπος τοποθετείτε στη λεκάνη τροφοδοσίας του ελαιουργείου (2.1.) από όπου οδηγείται στο χώρο αποφύλλωσης.
Η απομάκρυνση των φύλλων της ελιάς είναι απαραίτητη γιατί η παραμονή και η σύνθλιψη τους μαζί με τον ελαιόκαρπο έχει σαν αποτέλεσμα να αποκτά το ελαιόλαδο μια πικρή γεύση και να εμπλουτίζεται με μεγάλη ποσότητα χλωροφύλλης η οποία επιδρά αρνητικά στην διάρκεια της διατηρήσεως και στην προστασία της ποιότητας του ελαιοκάρπου. 3. Πλύσιμο. Το πλύσιμο του ελαιοκάρπου αποτελεί μια από τις πιο απαραίτητες διεργασίες, στην εξαγωγή του ελαιόλαδου. Έχει ιδιαίτερη σημασία για την ποιότητα του ελαιόλαδου το οποίο παραλαμβάνεται, γιατί απομακρύνει τις ξένες ύλες που μεταφέρει ο ελαιόκαρπος όπως (σκόνη, χώμα κ.λ.π.) και εμποδίζει έτσι το σχηματισμό διαφόρων μειγμάτων κατά το διαχωρισμό. Το πλύσιμο του ελαιοκάρπου γίνεται στο πλυντήριο (2.2) το οποίο αποτελεί ένα βασικό μηχάνημα του ελαιουργείου. 4. Σπάσιμο - Άλεση ελαιοκάρπου. Μετά το πλύσιμο ο ελαιόκαρπος μεταφέρεται σε ελαιόμυλο ή σε σπαστή ρα. Το σπάσιμο ή η άλεση του ελαιοκάρπου αποτελεί το πρώτο κύριο στάδιο της εξαγωγής του λαδιού το οποίο γίνεται στους ελαιόμυλους (2.3). 5. Μάλαξη. Η μάλαξη της ελαιοζύμης η οποία προκύπτει από το σπάσιμο του ελαιοκάρπου αποτελεί το πιο βασικό στάδιο της επεξεργασίας, του ελαιοκάρπου γιατί συντελεί στην συνένωση των μικρών ελαιοσταγονιδίων σε μεγαλύτερες σταγόνες λαδιού.
Η διεργασία της μάλαξης γίνεται σε ειδικούς μαλακτήρες οι οποίοι αποτελούνται από μια λεκάνη διαφορετικού σχήματος και χωρητικότητας, ανάλογα με τον τύπο του ελαιουργείου (2.4). Γενικά κατά τη διάρκεια της μάλαξης, αλλά και των άλλων φάσεων επεξεργασίας στο ελαιουργείο θα πρέπει να αποφεύγεται, όσο το δυνατόν περισσότερο η επαφή της ελαιοζύμης με τον ατμοσφαιρικό αέρα γιατί έτσι δημιουργούνται απώλειες στα αρωματικά συστατικά του ελαιόλαδου. 6. Παραλαβή του ελαιόλαδου από την ελαιοζύμη. Ο διαχωρισμός του ελαιόλαδου από την ελαιοζύμη γίνεται με διάφορους τρόπους εξαγωγής. Ο πρώτος τρόπος διεξαγωγής του ελαιόλαδου από την ελαιοζύμη χρονολογείται από τότε που άρχισε η καλλιέργεια της ελιάς και είναι η πίεση. Στην εξαγωγή του ελαιόλαδου με πίεση, η ελαιοζύμη μετά από την μάλαξη που δέχεται τοποθετείται ομοιόμορφα με ειδικό δοσοδότη (2.5) σε λετπά στρώματα στα ελαιοφράγμτα. Τα ελαιοφράγματα στη συνέχεια τοποθετούνται σε ειδική λεκάνη (2.6) η οποία μεταφέρεται και τοποθετείται στη κατάλληλη υποδοχή του πιεστήρα (2.7). Ένας άλλος τρόπος παραλαβής ελαιόλαδου είναι η φυγοκέντριση, η οποία βασίζεται στη διαφορά του ειδικού βάρους που παρουσιάζουν τα διάφορα συστατικά της ελαιοζύμης (ελαιόλαδο νερό και στερεά συστατικά). Τέλος εκτός από την πίεση και την φυγοκέντριση για την παραλαβή του ελαιόλαδου από την ελαιοζύμη χρησιμοποιείται και η συνάφεια (2.8).
Η συνάφεια εφαρμόζεται με τη βοήθεια ειδικών μηχανημάτων τα οποία ονομάζονται «Sinolea». 2.3.ΤΕΛΙΚΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ - ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ Οποιαδήποτε μέθοδος και αν εφαρμοσθεί για την εξαγωγή του ελαιόλαδου από την ελαιοζύμη είναι αναγκαίο να περάσει από τον ελαιοδιαχωριστήρα (2.9) του ελαιουργικού συγκροτήματος για να γίνει ο τελικός καθαρισμός του. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τον τελικό διαχωρισμό - καθαρισμό του ελαιόλαδου. Ένας από τους βασικότερους παράγοντες είναι το ειδικό βάρος. Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά του ειδικού βάρους των συστατικών της υγρής φάσης, τόσο ευκολότερος είναι ο διαχωρισμός τους. Κάποιος άλλος παράγοντας είναι το σχήμα και οι διαστάσεις των σταγονιδίων. Όσο πιο μεγάλα είναι τα σταγονίδια του μείγματος τόσο τηο γρήγορα γίνεται ο διαχωρισμός. Τέλος η θερμοκρασία. Όσο πιο υψηλή είναι η θερμοκρασία τόσο πιο εύκολα γίνεται ο διαχωρισμός. 2.4. ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ - ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ Η τυποποίηση και η συσκευασία του ελαιόλαδου μέσα σε κατάλληλα δοχεία, αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την καλύτερη διατήρηση, εμπορία και διάθεση του προϊόντος. Τα δοχεία που χρησιμοποιούνται συνήθως για την συσκευασία του ελαιόλαδου είναι από λευκοσίδηρο και πλαστικό. Επειδή η τεχνολογία των
πλαστικών βρίσκεται σε εξέλιξη και συνεχώς παρουσιάζονται νέα πλαστικά στην αγορά. Η προσοχή θα πρέπει να στρέφεται τόσο στη χημική αδράνεια του δοχείου όσο και στην αδισπερατότητα των τοιχωμάτων του, στο φως και στο οξυγόνο. Στον πίνακα 2.9., βλέπουμε τα κυριότερα χαρακτηριστικά των υλικών τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί σε διεθνή κλίμακα για την κατασκευή των δοχείων συσκευασίας του ελαιόλαδου. Γενικότερα για την καλή διατήρηση και προστασία του προϊόντος του ελαιόλαδου, τα δοχεία συσκευασίας θα πρέπει να συγκεντρώνουν ορισμένα χαρακτηριστικά όττως είναι η αδισπερατότητα των τοιχωμάτων από το οξυγόνο και το φως, η σνθεκηκότητα στις τηέσεις τις οποίες δέχονται κατά τη μεταφορά και την αποθήκευση, ευκολία στη χρήση, ελκυστικότητα στον αγοραστή και τέλος μικρό κόστος αγοράς. Σήμερα μια μεγάλη ποσότητα από την παραγωγή Ελληνικού Ελαιόλαδου διακινείται στην εσωτερική αλλά και στη διεθνή αγορά συσκευασμένη σε διάφορα δοχεία. Ενώ είναι γνωστό ότι τα σκοτεινά δοχεία εξασφαλίζουν καλύτερη διατήρηση από τα διαφανή, αρκετές μονάδες συσκευασίας χρησιμοποιούν τα διαφανή πλαστικά δοχεία. Αυτό συμβαίνει γιατί οι παραγωγοί δεν επιλέγουν τα δοχεία με βάση τη διατήρηση που εξασφαλίζουν στο προϊόν αλλά με κριτήριο το κόστος και την ελκυστικότητα που παρουσιάζουν στο καταναλωτικό κοινό. 2.5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ (ΕΠΙΔΟΤΗΣΗ) ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ.
Σημαντικό βήμα στον τομέα της συσκευασίας του ελαιόλαδου, αποτελεί η στροφή προς τις μικρές συσκευασίες η οποία ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής που ασκήθηκε από την Ε.Ο.Κ., με τη χορήγηση επιδότησης. Για τον καταναλωτή η μικρή συσκευασία είναι πιο συμφέρουσα από τη μεγάλη. Αυτό συμβαίνει επειδή στη μικρή συσκευασία το ελαιόλαδο καταναλώνεται γρήγορα με αποτέλεσμα να περιορίζεται αισθητά η αλλοίουση της ποιότητας από την επίδραση του οξυγόνου και των άλλων παραγόντων. Σύμφωνα με τους κανονισμούς και τις προδιαγραφές που καθιέρωσε το Δ. Συμβούλιο Ελαιόλαδου το 1985, οι ποσότητες ελαιόλαδου οι οποίες προορίζονται για το διεθνές εμπόριο θα πρέπει να συσκευάζονται σε δοχεία διαφόρων ειδών και τύπων. Δυστυχώς όμως στις προϋποθέσεις που θέτει η Ε.Ο.Κ., για την οικονομική ενίσχυση της κατανάλωσης του ελαιόλαδου δεν λαμβάνεται υπόψη ο παράγοντας φως για την προστασία της ποιότητας του λαδιού αφού η επιδότηση καλύπτει και την συσκευασία σε πλαστικά διαφανή δοχεία. Επίσης σύμφωνα με το Δ.Σ.Ε., στην ετικέτα των δοχείων τα οποία περιέχουν ελαιόλαδο που προορίζεται στον καταναλωτή θα πρέπει να αναγράφονται τα παρακάτω στοιχεία; 1. Ονομασία του προϊόντος. Θα πρέπει να αναγράφεται η γενική ονομασία του προϊόντος (π.χ. ελαιόλαδο). 2. Ελεύθερα λιπαρά οξέα (οξύτητα). Η οξύτητα του ελαιόλαδου θα αναγράφονται οπωσδήποτε στην ετικέτα και θα εκφράζεται σαν βαθμός οξύτητας.
16 3. Καθαρό περιεχόμενο. Στην ετικέτα των δοχείων συσκευασίσς θα πρέπει να αναγράφεται το καθαρό περιεχόμενο και θα εκφράζεται σε βάρος ή σε όγκο, στο Διεθνές μετρικό σύστημα. 4. Όνομα και Διεύθυνση. Στο δοχείο συσκευασίας θα πρέπει να αναγράφεται οπωσδήποτε το όνομα και η διεύθυνση της συσκευαστικής μονάδας, του διανομέα, του εισαγωγέα, του εξαγωγέα ή του πωλητή. 5. Χώρα προέλευσης. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί επίσης και η αναγραφή του ονόματος της χώρας προέλευσης του προϊόντος. 6. Ημερομηνία συσκευασίας. Χρειάζεται οπωσδήποτε η αναγραφή στην ετικέτα, της ημερομηνίας συσκευασίας του προϊόντος και πιο συγκεκριμένα ο μήνας και το έτος αριθμητικά. 7. Ημερομηνία λήξεως. Τέλος θα πρέπει να αναγράφεται και η ημερομηνία λήξεως με την ένδειξη: «Να καταναλωθεί κατά προτίμηση μέχρι το τέλ ο ς...». Το μέγιστο διάστημα διατήρησης του ελαιόλαδου δεν πρέπει σε καμία περίτπωση να ξεπερνά τους δώδεκα μήνες. Επιβάλλεται να καταναλώνεται το συντομότερο δυνατό διότι με την πάροδο του χρόνου μπορεί να συμβούν ποικίλες αλλοκύσεις. Στην Ελληνική αγορά κυκλοφορούν πολυάριθμοι εμπορικοί τύποι ελαιόλαδου και οι περισσότεροι δεν πληρούν πάντα τις αντίστοιχες
προδιαγραφές ή δεν αναγράφονται όλα τα απαραίτητα στοιχεία τα οποία αναφέρθηκαν πιο πάνω. Θα πρέπει οι Έλληνες καταναλωτές να είναι πολύ προσεκτικοί στο θέμα της τυποποίησης του ελαιόλαδου. Επίσης είναι ατταραίτητη η απόλυτη ευθυγράμμιση των διαφόρων ελαιουργικών μονάδων συσκευασίας, τυποποίησης και εμπορίας του ελαιόλαδου στις διατάξεις που καθιέρωσε το Δ.Σ.Ε. και την Ε.Ο.Κ. 2.6. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΟΘΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ. Το ελαιόλαδο όπως προαναφέραμε διακρίνεται για το εξαιρετικό του άρωμα, την ευχάριστη γεύση και τη σπουδαία θρετπική και βιολογική του αξία. Είναι το μόνο λάδι το οποίο αφομοιώνεται τόσο καλά από τον ανθρώπινο οργανισμό σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα φυτικά λάδια (πίνακας 2.10). Παρόλο αυτά όμως το ελαιόλαδο υφίσταται σκληρό ανταγωνισμό από τα διάφορα άλλα φυτικά λάδια με αποτέλεσμα τη χρονική περίοδο 1982/86 η ποσότητα του ελαιόλαδου το οποίο παράγεται σε παγκόσμια κλίμακα να είναι μικρότερη απ ' αυτή που αντιστοιχεί σε άλλα γνωστά φυτικά λάδια (πίνακας 2. 11). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το κόστος παραγωγής καθώς εττίσης και η τιμή κατανάλωσης των άλλων φυτικών λαδιών είναι πολύ μικρότερη από αυτή του ελαιόλαδου αντίστοιχα. Επίσης πολλές χώρες στον κόσμο δεν παράγουν ελιές λόγω των ακατάλληλων πεδολογικών συνθηκών τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα όπως
έχουμε αναφέρει να μη γνωρίζουν την απίθανη γεύση του και να μη καταλαβαίνουν τη μεγάλη θρεπτική του αξία. Το σίγουρο είναι ότι το κόστος παραγωγής του ελαιόλαδου δεν θα μπορέσει ποτέ να διαμορφωθεί στο ίδιο επίπεδο με εκείνο των άλλων λιπαρών ουσιών. Το υψηλότερο όμως κόστος παραγωγής του ελαιόλαδου και κατά επέκταση η υψηλότερη τιμή πώλησης του αντισταθμίζονται με τις υπέρτερες οργανοληπτικές και βιολογικές του ιδιότητες. Η αντοχή στο άγγισμα και η ισορροπημένη σύνθεση σε λιπαρά οξέα των γλυκεριδίων είναι δύο αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα του, ένανπ όλων των άλλων λιπαρών ουσιών. Εκτός όμως από αυτόν τον ανταγωνισμό, το ελαιόλαδο αντιμετωπίζει δυστυχώς μια οργανωμένη νοθεία κυρίως κατά το στάδιο της διακίνησης. Επειδή το ελαιόλαδο μοιάζει, σε γενικά χαρακτηριστικά με τα άλλα φυτικά λάδια είναι δυνατό να υπάρξει νοθεία χωρίς αυτή να γίνει αντιληπτή από τον καταναλωτή. Ιδιαίτερα μικρές ποσότητες ξένων λαδιών είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές ακόμη και από εξειδικευμένα άτομα με οργανοληπτικό τρόπο. Χωρίς αμφιβολία νοθεία του ελαιόλαδου με φθηνότερα λάδια γινόταν σε μεγάλη έκταση κατά το παρελθόν. Από τα πιο γνωστά λάδια τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα για τη νοθεία του ελαιόλαδου είναι: το πυρηνέλαιο, το καλαμποκέλαιο, το φυστικέλεαιο, το ηλιέλαιο, το σογιέλαιο και το λάδι της παπαρούνας. Εκτός από αυτά κατά καιρούς έχουν
χρησιμοποιηθεί, σε μικρές ποσότητες το ρετσινόλαδο το χοιρινό λίπος (λαρδο καθώς και άλλα ζωικά λίπη. Αναμφισβήτητα η νοθεία του ελαιόλαδου, από ασυνείδητους μεσάζοντες και εμπόρους, σε αρκετές περιπτώσεις αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Είναι συγκλονιστική η περίτττωση νοθείας ισπανικού ελαιόλαδου που είδε το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια με λάδι το οποίο προορίζονταν για βιομηχανική χρήση. Αξίζει να σημειωθεί όπ από τη νοθεία αυτή είχαν εισαχθεί στα νοσοκομεία χιλιάδες άτομα, αλλά το χειρότερο είναι όπ σημειώθηκαν ακόμη και θάνατοι. Υπάρχουν ορισμένοι τρόποι οι οποίοι βοηθούν να διαπιστωθεί η νοθεία του ελαιόλαδου. Ένας τρόπος είναι η χημική του θ'.'ά,\υση. Δηλαδή ο προορισμός και ο έλεγχος των φυσικών και χημικών συντελεστών (ειδικό βάρος, αριθμός λαδιού κ.λ.π) του ελαιόλαδου. Επίσης ένας άλλος τρόπος είναι οι διάφορες δοκιμές οι οποίες βασίζονται στη διαφοροποίηση του χρώματος του με τη χρησιμοποίηση ειδικών αντιδραστηρίων. Α π ' ότι καταλαβαίνουμε ο έλεγχος της νοθείας του ελαιόλαδου είναι δύσκολο να γίνει από τον καταναλωτή. Έτσι η υπεύθυνη τυποποίηση από τις διάφορες ελαιουργικές μονάδες (ιδιωτικές, κρατικές ή συνεταιριστικές) και η διακίνηση από αναγνωρισμένα και
υπεύθυνα άτομα και φορείς, μπορεί να προστατεύσει το καταναλωτικό κοινό από την κατανάλωση νοθευμένου ελαιόλαδου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΙΟΚΑΜΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΙ 3.1. ΓΕΝΙΚΑ. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΣΤΟ Ν. ΘΑΣΟΥ. Η καλλιέργεια της ελιάς στο Νομό Καβάλας και ιδιαίτερα στο Νησί της Θάσου κατέχει σημαντική θέση στη ττεριφέρεια της Μακεδονίας. Μετά τη Χαλκιδική η ττεριφέρεια της Καβάλας έρχεται δεύτερη στην παραγωγή ελαιόλαδου. Στο νομό Καβάλας η ελιά αποτελεί σημαντική γεωργική απασχόληση. Λόγω των ειδικών κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν σε αυτή τη περιοχή η καλλιέργεια της ελιάς ευνοείται, κυρίως στα παραθαλάσσια χωριά τους Παγγαίου και περισσότερο στο νησί της Θάσου. Αποτελεί κύρια απασχόληση για πολλούς κατοίκους προσφέροντας τους εργασ'α στα διάφορα στάδια της καλλιέργειας. 3.2. Η ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟ Ν. ΘΑΣΟΥ. Η καλλιέργεια της ελιάς στο Ν. Θάσος συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής μας. Όλοι οι γεωργοί οι οποίοι ασχολούνται με αυτή είναι οργανωμένοι σε Συνεταιρισμούς. Στην περιοχή της Θάσου υπάρχουν οι εξής συνεταιρισμοί οι οποίοι είναι: στα Λιμενάρια, στις Μαριές, στη Καλιράχη, στο Σωτήρα, στο Πρίνο, στο Ραχώνι, στη Παναγία και τέλος στο Θεολόγο.
Οι ττερισσότεροι σττό αυτούς έχουν ιδιότητα ελαιοτριβεία τα οττοία τους δίνουν την δυνατότητα της άμεσης προώθησης του λαδιού στο εμπόριο, με χαμηλότερο κόστος και υψηλότερη απόδοση. Παρά το γεγονός όπ πολύ νέοι έχουν απομακρυνθεί από τη Γεωργία, δεν παρατηρείται μείωση σημαντική των ελαιοδέντρων που καλλιεργούνται όττως φαίνεται από τον πίνακα (3.1). Σύμφωνα με τον πίνακα αυτό βλέπουμε ότι από το 1986 έως και 1991 τα ελαιόδεντρα για ελαιοποίηση κυμαίνονται περίπου στα ίδια επίπεδα ανά έτος. Μόνο η παραγωγή παρουσιάζει μια αισθητή μείωση το 1986, το οποίο οφείλεται στην πυρκαγιά η οποία ξέσπασε το 1985 καταστρέφοντας πολλούς καρπούς. Ετπ'σης ο πίνακας 3.2., μας δείχνει την παραγωγή της περιοχής αυτής σε βρώσιμη ελιά από το έτος 1986 έως 1991. Συγκρίνοντας του δύο αυτούς πίνακες προκύπτει το συμπέρασμα όπ στο Νομό Καβάλας καλλιεργούνται κυρίως δέντρα για την παραγωγή λαδιού. Ενδεικτικά στον πίνακα 3.3., παρατίθεται η παραγωγή λαδιού - ελιάς για τα έτη 90-91, 91-92 και 92-93 της νήσου Θάσου ανά συνεταιρισμό. Τέλος ο πίνακας 3.4., μας δείχνει τα κέρδη τα οποία απέφεραν οι ελιές και περισσότερο το ελαιόλαδο στους συνεταιρισμούς συνολικά σε όλο το νησί, από το έτος 1985 έως και το 1992. Συγκεκριμένα φέτος οι συνεταιρισμοί δεν αγόρασαν αρκετές ποσότητες από τους ελαιοπαραγωγούς με αποτέλεσμα να μην αποφέρουν μεγάλα κέρδη. Το γεγονός αυτό συνέβη διόπ οι έμποροι έδωσαν πολύ πιο μεγάλη πμή ανά παραγωγή από ότι έδιναν οι συνεταιρισμοί. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι
παραγωγοί να πουλήσουν τις ελιές στους εμπόρους και όχι στους συνεταιρισμούς. Αξίζει να σημειουθεί επίσης ότι οι φωτιές που ξέσπασαν στη Θάσο τα έτη 1985-86 και 1989 αποτέφρωσαν πολλά ελαιόδεντρα προκαλώντας μεγάλη οικονομική ζοταστροφή στους γεωργούς και μείωση της παραγωγικότητας. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στη κοινότητα Καλλιράχης κάηκαν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο τουλάχιστον επτά χιλιάδες στρέμματα ελαιώνων. Οι γεωργοί πήραν κάποια αποζημίωση από το κράτος η οποία όμως δεν κάλυπτε ούτε στο ελάχιστο τις ανάγκες και τα έξοδα των επιμέρους κτημάτων.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ - ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Ο.Κ. ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ 4.1. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Η ελαιοκομία αποτελεί μία από τις πιο παραδοσιακές και διαδεδομένες καλλιέργειες στην Ελλάδα. Η καλλιέργεια αυτή έχει πολύ μεγάλη κοινωνική και οικονομική σημασία αφού απασχολεί ττερίπου 400.000 εργατικές οικογένειες οι οποίες βρίσκονται σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας. Οι ελαιώνες στη χώρα μας καταλαμβάνουν, περίπου το 14.1% της καλλιεργούμενης γης. Η συμμετοχή της αξίας των ελαιοκομικών προϊόντων το 1982 έφθασε το 8,1% της συνολικής αξίας της γεωργικής παραγωγής και το 11,8% της αξίας φυτικής παραγωγής της χώρας (πίνακας 4.1.). Η επέκταση των ελαιοποιήσιμων ποικιλιών τα έτη 1970 έως 1983 ήταν σημαντική στις περιοχές της Κρήτης και της Πελοποννήσου αλλά και σε ορισμένες περιοχές της βόρειας Ελλάδας. Σημαντική εξάπλωση σημειώθηκε την περίοδο αυτή και στις επιτραπέζιες ποικιλίες στην Ήπειρο, τη Πελοπόννησο και τη Θεσσαλία (πίνακας 4.3). Επίσης τα τελευταία χρόνια με τη βελτίωση του κλασικού τύπου ελαιουργικού συγκροτήματος και την εγκατάσταση σύγχρονων ελαιουργείων παρατηρήθηκε μία αύξηση της παραγωγής του ελαιόλαδου η οποία ξεπέρασε
τους 200.000 τόνους το 1978 και κατά την ττερίοδο 1982/83 τους 330.000 τόνους (πίνακας 4.2). 4.2. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ. Σύμφωνα με στοιχεία του Δ.Σ.Ε., υπάρχουν σήμερα γύρω στα 750 εκατομμύρια ελαιόδεντρα, σε όλη την υδρόγειο, τα οποία καλύτπουν έκταση εννέα εκατομμυρίων εκταρίων. Το 98% περίπου των ελαιόδεντρων φύονται στην λεκάνη της Μεσογείου και καλύτπουν το 95% της παγκόσμιας παραγωγής ελαιόλαδου. Η παραγωγή αυτή προέρχεται από επτά κυρίως χώρες οι οποίες κατά σειρά σπουδαιότητας είναι; η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Τυνησία, η Αλγερία και το Μαρόκο (πίνακας 4.4,). Επίσης ο πίνακας 4.5. μας δείχνει την παραγωγή του ελαιόλαδου σε Ευρωπαϊκής επίπεδο για τη δεκαετία 1970-1977. Τέλος ο πίνακας (4.6.) αποδίδει τη συνολική παγκόσμια παραγωγή ελαιόλαδου για τα έτη 1981-86. Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά το ελαιοκομικό έτος 1982/83 η παγκόσμια παραγωγή ελαιόλαδου, πέρασε τα δύο εκατομμύρια τόνους. 4.3. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ. Το ελαιόλαδο αποτελεί ένα βασικό συστατικό στο διαιτολόγιο των κατοίκων ορισμένων περιοχών της γης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, εξαιτίας των θρετπικών και βιολογικών του ιδιοτήτων, όπως αναφέραμε στο πρώτο κεφάλαιο.
Χαρακτηριστικό είναι ότι το ελαιόλαδο στο μεγαλύτερο ττοσοστό (80% περίπου) καταναλώνεται στις χώρες όπου παράγεται. Η χώρα μας η οποία έρχεται τρίτη, στον κόσμο σε παραγωγή ελαιόλαδου (καλύπτει το 16% της παγκόσμιας παραγωγής) παρουσιάζει τη μεγαλύτερη κατανάλωση σε διεθνές επίπεδο. Για το έτος 1977 η μέση κατανάλωση ήταν 18,8 kg, κατά άτομο, όταν για την Ισπανία ήταν 8,2 kg, για την Ιταλία 7,4 kg, για την Τυνησία 14,0 kg, για την Τουρκία 2,2 kg, και για την Αργεντινή 5,0 kg. Θα πρέπει επίσης να πούμε ότι η κατανάλωση ελαιόλαδου στα διάςρορα διαμερίσματα της χώρας μας κυμαίνεται σημαντικά και είναι μεγαλύτερη σπς ελαιοκομικές περιοχές. Είναι χαρακτηριστικό όπ για τα έτη 1980-83 η κατανάλωση ελαιόλαδου στη χώρα μας αντιπροσώπευε το 1/8 περίπου της παγκόσμιας κατανάλωσης. Αυτό φαίνεται καθαρά από το πίνακα (4.7.) ο οποίος δείχνει την κατανάλωση του ελαιόλαδου στις κύριες ελαιοπαραγωγικές χώρες και στις χώρες της Ε.Ο.Κ., (πριν και μετά την είσοδο της Ισπανίας και της Πορτογαλίας) καθώς επίσης και παγκόσμια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η κατανάλωση ελαιόλαδου είναι περιορισμένη και μόνο το 2% από την ποσότητα η οποία καταναλώνεται, προέρχεται από την Καλιφόρνια. Το υπόλοιπο ελαιόλαδο, το οποίο καταναλώνεται σ' αυτήν τη χώρα, εισάγεται κυρίως από την Ισπανία και την Ιταλία. Επίσης μικρές ποσότητες εισάγονται και από την Ελλάδα.
Στην Τουρκία όττως ττροαναφέρθηκε η κατανάλωση ελαιόλαδου κατά άτομο είναι μικρή. Η μικρή κατανάλωση στη χώρα αυτή, αποδίδεται από διάφορους ερευνητές στο γεγονός ότι αρκετός πληθυσμός της Τουρκίας ζει μακριά από τις ελαιοκομικές περιοχές με αποτέλεσμα να μη γνωρίζει το χαρακτηριστικό άρωμα και την ξεχωριστή γεύση του ελαιόλαδου. 4.4. ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα καταλαμβάνει την Τρίτη θέση στην ελαιοπαραγωγή στον κόσμο και η συνολική παραγωγή της έχει ξεπεράσει του 300.000 τόνους τα τελευταία χρόνια, οι εξαγωγές ήταν πολύ περιορισμένες ιδιαίτερα πριν από την ένταξή μας στην Ε.Ο.Κ. Την χρονική περίοδο 1974/75 και 1975/76 οι εξαγωγές μας αντιπροσώπευαν μόνο το 4,7% των παγκόσμιων εξαγωγών. Ενώ την ίδια περίοδο σε άλλες χώρες όπως: την Ισπανία, την Ιταλία, την Τουρκία και το Μαρόκο, το ποσοστό ανέρχονταν σε 33,5%, 7,8%, 30,8% και 6,5% αντίστοιχα. Τα τελευταία όμως χρόνια οι εξαγωγές του ελληνικού ελαιόλαδου έχουν αυξηθεί σημαντικά τόσο προς τις χώρες της Ε.Ο.Κ. και προς τις Τρίτες χώρες (πίνακας 4.8.). 4.5. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Ο.Κ. ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ. Η κοινή οργάνωση της αγοράς του ελαιόλαδου και των άλλων λιπαρών υλών (σπορέλαια, μαργαρίνη κ.λ.π) στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ρυθμίζεται από το βασικό κανονισμό 136/66. Ο κανονισμός αυτός άρχισε να ισχύει από
τον Νοέμβριο του 1967 για το ελαιόλαδο και από τον Ιούλιο του ίδιου έτους για τα άλλα λιπαρά. Με τον κανονισμό αυτό καθιερώθηκε ένα σύστημα αυξημένης προστασίας για την Κοινοτική παραγωγή ελαιόλαδου. Όλες οι κοινοτικές ρυθμίσεις υπάγονται σ' ένα σύστημα τιμών, ενισχύσεων και μηνιαίων προσαυξήσεων. Οι τιμές αυτές είναι: 1. Ε νδεικτική τιμή παραγω γούς: Πρόκειται για μια τιμή - στόχο που πρέπει να πάρει ο ελαιοπαραγωγός της Κοινότητας και η οποία κρίνεται ικανοποιητική για να τον ενθαρύνει να συνεχίσει την παραγωγική του προσπάθεια. 2. Ενδεικτική τιμή αγοράς: Είναι η τιμή χονδρικής διάθεσης του ελαιόλαδου, στην αγορά της Κοινότητας, με την οποία πιστεύεται ότι θα εξασφαλιστεί η ομαλή απορρόφηση του. Καθορίζεται μάλιστα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι πολύ μεγαλύτερη από τις τιμές των υποκατάστατων του ελαιόλαδου (σπορέλαια κ.α.). 3. Τιμή π αρέμβασης: Στην τιμή αυτή οι Οργανισμοί παρέμβασης αγοράζουν τις ποσότητες του ελαιόλαδου οι οποίες δεν μπορούν να διαθέτουν στο ελεύθερο εμπόριο. 4. Τιμή κατω φλιού: Η τιμή αυτή ορίζεται με σκοπό την προστασία του Κοινοτικού ελαιόλαδου από τον ανταγωνισμό εισαγωγών από μη Κοινοτικές χώρες. Η τιμή αυτή αναπροσαρμόζεται ανά εβδομάδα ή και συχνότερα. Οποιοσδήποτε θελήσει να εισάγει στην Κοινότητα ελαιόλαδο σε τιμή μικρότερη από την καθορισμένη τιμή κατωφλίου, θα καταβάλει
αντισταθμιστική εισφορά, ίση περίπου με τη διαφορά των δύο τιμών (ενδεικτική πμή αγοράς - τιμή κατωφλιού). 5. Ενίσχυση στην παραγωγή: Είναι ένα ποσό το οποίο δίνεται σαν ετπδότηση στους ελαιοπαραγωγούς της Κοινότητας και καλύπτει περίπου τη διαφορά μεταξύ της ενδεικτική πμή παραγωγού και της ενδεικτικής πμής της αγοράς, Την ετπδότηση αυτή δικαιούνται όλοι οι ελαιοπαραγωγοί της Κοινότητας. 6. Ενίσχυση στην κατανάλωση: Δίνεται στις βιομηχανίες τυποποίησης του ελαιόλαδου με σκοπό τη βελτίωση των όρων διακίνησης και εμπορίας του και ενίσχυσης της προπ'μησης των καταναλωτών προς το ελαιόλαδο. 4.5.1. ΜΗΝΙΑΙΕΣ ΠΡΟΣΑΥΞΗΣΕΙΣ. Ένα άλλο σημαντικό μέτρο το οποίο παίρνει η Κοινότητα είναι το σύστημα των μηνιαίων προσαυξήσεων το οποίο έχει σαν σκοπό να κλιμακώνεται η προσφορά του ελαιόλαδου στην αγορά. Κάθε χρόνο καθορίζεται από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούλιο μηνιαία αύξηση της ενδεικτικής τιμής αγοράς, της τιμής παρέμβασης και της πμής κατωφλιού. Οι προσαυξήσεις αυτές ανππροσωπεύουν μια μορφή αποζημίωσης η οποία δίνεται στον ελαιοπαραγωγό. Είναι πάνω από τις προκαθορισμένες τιμές και έχουν σκοπό να καλύψουν τις δαπάνες αποθήκευσης και τους τόκους της αξίας του ελαιόλαδου που θα διαθέσει αργότερα. Για τον καθορισμό της δαπάνης αποθήκευσης δεν λαμβάνεται υπόψη η ποιότητα του ελαιόλαδου αλλά μόνο ο χρόνος αποθήκευσης.
Η διαφορά μεταξύ της ε'/δεικηκής τιμής παραγωγού και της ε'/δεικπκής πμή αγοράς καταβάλλεται στους ελαιοπαραγωγούς ως εισοδημαπκή ενίσχυση από τον Κοινοτικό προϋπολογισμό. Η ενίσχυση αυτή είναι ίδια για όλη την Κοινότητα και παραμέ'/ει αμετάβλητη σ όλη τη διάρκεια της ελαιοκομικής περιόδου. ^ Για τον έλεγχο της παραγωγής του ελαιόλαδου τα κράτη - μέλη της Ε.Ο.Κ., καθιέρωσαν ένα διοικητικό σύστημα το οποίο βασίζεται στο λογισπκό έλεγχο των ελαιουργείων και των μονάδων εξαγωγής ελαιόλαδου και στον αριθμό ελαιοδέντρων τα οποία καλλιεργούνται σε κάθε χώρα. Η Κοινοπκή τταρέμβαση στην αγορά του ελαιόλαδου σε κάθε ελαιοπαραγωγικό κρότος - μέλος, γίνεται σε ειδικά κέvtpα παρέμβασης. Οι οργανισμοί παρέμβασης προτανονται από κάθε ελαιοπαραγωγικό κρότος - μέλος της Ε.Ο.Κ. Για την χώρα μας την παρέμβαση αυτή ασκεί η συνεταιριστική οργάνωση «ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ». Οι οργανισμοί παρέμβασης είναι υποχρεωμένοι να αγοράζουν κάθε προσφερόμενη ποσότητα παρθένου ελαιόλαδου με την προϋπόθεση όπ τα λάδια αυτά πληρούν πς ττοιοπκές προδιαγραφές που έχουν προκαθορισθεί. Κάθε χρόνο το Συμβούλιο Υπουργών της Ε.Ο.Κ., με αποςκίσεις του καθορίζει τις λεπτομέρειες για το ύψος και το τρόπο βεβαίωσης και πληρωμής της εισοδημαπκής ενίσχυσης στους ελαιοπαραγωγούς, αλλά και τη βελπ'ωση της ποιότητας του ελαιόλαδου. Για το λόγο αυτό, ενισχύει οικονομικό τη βελτίωση όλων των μέσων παραλαβής, αποθήκευσης επεξεργασίας και συσκευασίας του ελαιόλαδου δια μέσω ειδικών -περιφερειακών προγραμμάτων.
Οττως θα δούμε και τταρακατω επιδοτείται η αγορά και εγκατάσταση νέων βελτιωμένων ελαιουργείων, μονάδων ραφιναρίσματος, δεξαμενών αποθήκευσης και σύγχρονων μονάδων τυποποίησης. Με όλα αυτά τα μέτρα και γενικά με την οργάνωση της αγοράς του ελαιόλαδου η Κοινότητρ θα βοηθήσει, σποτελεσμαπκά στην προστασία του προϊόντος. Με πς πμές που καθιέρωσε η Ε.Ο.Κ., για πς εττιμέρους ποιότητες ελαιόλαδου δημιούργησε καλύτερες προϋποθέσει και κίνητρα για τη βελπ'ωση της ποιότητας του. Πέρα από αυτά όμως επιβάλλεται να γίνει συνείδηση στους ελαιοπαραγωγούς της χώρας μας, όπ το μέλλον του ελαιόλαδου και γενικότερα της ελαιοκαλλιέργειας στηρίζεται στη μείουση του κόστους παραγωγής και στη βελτίωση της ποιότητας του. Όταν εξασφαλισθούν οι προϋποθέσεις αυτές και κυρίως η ποιοπκή βελτίωση, μπορεί να στηριχθεί καλύτερα μια σωστή και οργανωμένη προσπάθεια για τη διάδοση των πλεονεκτημάτων του ελαιόλαδου, με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης του προϊόντος αυτού. 4.6. ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ Ε.Ο.Κ. Η Ε.Ο.Κ., θεωρείται ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ελαιόλαδου. Η ετήσια εισαγωγή ελαιόλαδου σπς χώρες της Ε.Ο.Κ., παρουσιάζει διάφορες διακυμάνσεις όπως φαίνεται από τον πίνακα (4.9). Από το ελαιοκομικό έτος 1966/67 την περίοδο που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η κοινή οργάνωση της αγοράς στον τομέα των λιπαρών, μέχρι το
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Όπως είδαμε η καλλιέργεια της ελιάς ήταν μια από τις πρώτες δραστηριότητες του πρωτόγονου ανθρώπου. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος θα έπρεπε να ήταν η συσσώρευση πείρας και γνώσεων σε θέματα καλλιέργειας και η λύση διαφόρων πρσβλημάτων τους. Παρά όλα αυτά όμως η ελαιοκαλλιέργεια στις μέρες μας αντιμετωπίζει σοβαρά και δυσέλυτα προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά οφείλονται στις ιδιορρυθμίες και τις ιδιαιτερότητες που εμ(ρανίζει η φυσιολογία του ελαιόδεντρου, καθώς επίσης και στις άστοχες ενέργειες και τα σφάλματα που διέπραξαν και διαπράττουν οι ελαιοκαλλιεργητές σε όλη την περίοδο της καλλιέργειας της ελιάς, ιδιαίτερα στο χώρο της Μεσογείου. Το δέντρο της ελιάς από την φύση του δεν χρειάζεται ιδιαίτερες φροντίδες για να ευδοκιμήσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί να βλαστάνει σε οποιοδήποτε σημείο της γης. Έτσι λοιπόν θα πρέπει οι ελαιοπαραγωγοί να γίνουν λίγο πιο υπεύθυνοι στο θέμα της δουλειάς τους. Θα πρέπει να διαλέξουν εδάφη κατάλληλα για την καλλιέργεια της ελιάς, να χρησιμοποιούν τα κατάλληλα πολλαπλασιαστικά υλικά για την εγκατάσταση των νέων φυτειών καθώς επίσης να μην παραλείπουν καμία εργασία όπως (κλάδεμα, λίπανση.
καταπολέμηση ασθενειών) με την δικαιολογία ότι το δέντρο της ελιάς από την φύση του δεν χρειάζεται πολλές φροντίδες. Τέλος όσον αφορά το σκληρό ανταγωνισμό τον οποίο δέχεται το ελαιόλαδο από πλευράς κυρίως των σπορέλαιων θα πρέπει να γίνει σε όλους συνείδηση ότι το κόστος παραγωγής του δεν θα μπορέσει ποτέ να διαμορφουθεί στο ίδιο επίπεδο με εκείνο των άλλων λιπαρών ουσιών (σπορέλαιο) το υψηλότερο όμως κόπος παραγωγής του ελαιόλαδου και κατά επέκταση η υψηλότερη τιμή πωλήσεως του αντισταθμίζονται με τις υπέρτερες οργανολητπικής και βιολογικές του ιδιότητες. Κάθε προσπάθεια μείωσης της τιμής του ελαιόλαδου στα επίπεδα των τιμών πώλησης των σπορέλαιων είναι επιστημονικά αστήρικτη και να αποτελέσει σοβαρό εμπόδιο, τόσο για τη διατήρηση της ελαιοκαλλιέργειας στα σημερινά επίπεδα όσο και για την περαιτέρω επέκτασή της.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1 : Καλλιέργεια ελαιόδενδρων στη Ν.Θάσο 1986 1987 1988 1989 79980 80393 80569 79461 1162000 1174000 ιιυ ο ο ο ο 1080000 1116000 1079000 1091000 1102000 " ΥΤθ4000 1008000 1035000 1001000 2115 7825 7135 10815 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2 : Παραγωγή βρώσιμης ελιάς 1986 1987 1861.1988 1989 1990 1991 1892 1870 1918 2719 47661 49911 72800 37510 40415 42445 ' 1116 J213 1917 ' ΠΙΝΑΚΑΣ 3.3: Παραγωγή λαδιού και ελιάς της Ν.Θάσου (ανά Συνεταιρισμό)
Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4.1 : Αξία του ελαιόλαδου σε σύγκριση με την αξία της φυτικής > γεωργικής παραγωγής στην Ελλάδα. ΕΤΗ ΑΞΙΑ (σε εκ.δρχ.) %2ΎΙΗΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΦΥΠΚΗΕ ΓΕΩΡΠΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ ΠΑΡΑΓΟΓΗΣ 1978 17954 11,1 8,7 1979 16681 9,6 6,5 1980 26290 11,2 7,8 1981 25780 1 9,2 6.2 1982 42431 Γ " 11,8 8,1 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4.2: Παραγωγή ελαιόλαδου. Χώρες Ε.Ο.Κ 1968/69-1982/83 ποσότητες σε χιλ. τόννους. 1 ΕΤΗ ΕΛΛΑΔΑ ΙΤΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΣΠΑΝΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Ε.Ο.Κ-12 1 1968/69 150 384,6 2,0 480 52,9 1069,5 1969/70 140 473,4 3,5 369 72,0 1057,9 1970/71 170 419,9 0,5 479,2 66,9 1136,5 1971/72 160 618,1 3,0 340,3 41,7 1163,1 1972/73 190 339,6 1,1 439,7 53,5 1023,9 1973/74 170 450,0 2,5 446,7 42,0 1111,2 1974/75 190 432,7 1.6 308,1 47,8 980,2 1975/76 220 430 1,5 471,6 49,1! 1172,2 1976/77 200 280 2.0 422,5 35,5 940,0 1977/78 220 500 2,0 361,4 29,8 1132,2 1978/79 235 350 1.7 ί 499,9 39,9 1127,4 1979/80 203 450 1,5 ' 432,8 56,9 [1144,2 13110,0 1980/81 330 500 2.0 Τ ϋ Μ ' Ms? 1981/82 Ι230 606,5 1.4 '297,3 22,9 1158,1 1982/83 330 430 1.8 1643,0 Ms? 1486,8 ί Μ
Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4.3 : Κατανομή της ελαιοπαραγωγής,στα διάφορα ελαιοκομικά διαμερίσματα της χώρας μας. Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 3077 ί 0,95 Δυτική και Κεντρική Μακεδονία 4780 1 1,47 Ήπty>oς 23302 I 7,18 Κεντρική Ελλάδα ί 15553 I 4,80 Πελοπόννησος και Δυτική Στερεά ί 107430 1 33,13 Αττική και Νησιά ^ 67100 ί 20,70 Κρήτη 103000 [31,77 Σύνολο 342242 Τ ι ο ο,ο ο Π ΙΝ Α ΚΑ Σ 4.4 : Γεωγραφική κατανομή της παραγωγής ελαιόλαδου ανά την Υφήλιο. Ισπανία 42 Τουρκία 3% 1Τυνησία 5% I Αργεντινή 1,9% Ιταλία 24^ Συρία i Αλγερία Η.Π^Χ Ελλάδα ' 12% Λίβανος Μαρόκο Μεξικό Πορτογαλία 6,6% Ισραήλ Λιβύη : Ουρουγουάη Κύπρος Ιορδανία Αίγυπτος Χιλή Γαλλία Ιράκ Νότια Αφρική i Περού Σοβ.Ένωση Ιράν j Γ ιουγκοσλαβία Ιαπωνία..] Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4.5: Παραγωγή ελαιόλαδου στις ελαιοπαραγωγικές Ευρωπαϊκές χώρες για τα έτη 1970-1977 (ποσότητες σε χιλ. τόννους). ΕΛΛΑΔΑ 156 ΙΤΑΛΙΑ 453 ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 72 ΙΣΠΑΝΙΑ 358 Σύνολο 1059 1182 1083
Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4.6: Παγκόσμια παραγωγή βρώσιμων λαδιών (ποσότητες σε χιλιάδες τόννους). 1^1983/1984 ; 1984/1985 Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4.7: Κατανάλωση ελαιόλαδου στις χώρες της Ε.Ο.Κ και σ ολο τον κόσμο για τα έτη 1968/69-1982/83 (ποσότητες σε χιλιάδες τόννους). Ι^ Τ Τ Η Β ϊ Ξ ι ΖϊΞ Ι Ι ^ Η Η 1968/69 165 520 20,9 276,1 140,2! 1028,5! 1316,4 1969/70 162 570 19,2 288,3 72,6 11119,9 ; 1392,1 1970/71 162 608,2 21 327,4 64,1 1191,2 ; 1507,7 1971/72 162 625 23 308,5 ί 67,5 1194,8 1500,3 1972/73 167 565 18,5 334,8 61,9 1155,3 11445,7 1973/74 161,5 558,2 21,6 322,9 45,7 11116,4 ί 1394,8 ^1974/75 170 494,8 15,5 250,6 48,2 { 984,6 11299,6 1975/76 ^'172 400,9 19,5 278,2 46,1 921,6 Γΐ 280,0 1976/77 172 415,8 20,7 294,3 143,3 952,5 1339,5 1997/78 180 450 21,8 328 34 1019,6 1437,2 1978/79 201,7 500 20,6 330 38,9 1098,2 1477,1 1979/80 200 521,1 21,5 350 39,8 1140,4 1505,2 1980/81 205,6 580 25,5 350 41 1211,0 1587,0 1981/82 200 610 26,5 365 38,6 1246,9 1585,6 1982/83 200 690 26,9 365 :40,4 1329,0 1688,3
ΠΙΝΑΚΑΣ 4.8: Ελληνικές εξαγωγές ελαιόλαδου κατά χώρες προορισμού 1968/1983 (ποσότητες σετόννους). Έ π ι Λοιττή Δυτική Ευρώπη Χώρες ΚΟΜΕΚΟΝ Καναδάς,^Αραβικές: και Χώρες Αυστραλία Λοιπές Χώρες Σύνολο Ε.Ο.Κ Γενικό Σύνολο 1968 41 2037 673 73 80 31844 34748 1969 22 945 902 139 76 9223 11207 1970 70 2010 Μ 6---------- 24 77 221 3228 i 1971 33 2000 1091 91 97 463 3775 1972 *47 25 1093 103 102 8125 9495 1973 131 ^427 452 28 89 2592 3619 1978 6 3598 457! 84 19 1432 5614 1975 25 3781 951 477 118 5410 10762 1976 26 1094 779 420 Ϊ64 10278 12761 1977 35 958 518 89 169 1054 2823 1978 47 1041 1512 495 315 48543 51953 1979 116 10 1745 2263 2271 16650 23055 1980 101 150 2404 1437 538 5908 10538 1981 133 187 1306 850 549 5120 8145 1982 99 13 1689 1054 5796 24993 33644 1983 153 j[2000 1410 i 802 1315 95924 101604 J Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4.9 : Εισαγωγές ελαιόλαδου. Χώρες Ε.Ο.Κ 1968/69-1982/83 (ποσότητες σε χιλ. τόννους). 1 ΕΤΗ ΕΛΛΑΔΑ ΙΤΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΕΟΚ ΒΟΡΡΑ ΣΥΝΟΛΟ Ε.Ο.Κ -1 ^ 1968/69 88.5 6.3 115,1 1969/70 121,0 7,4 15 20,0 ί 163,4 1970/71 7 156,3 26,3 - " 6,0 8,6 I 204,2 1971/72 5 99,1 42,9 2,7^ 40,3 9,3 199,3 1972/73 5 176,7 42,9 19,1 8,3 243,0 1973/74 5,5 132,1 24,1 6,0 6,9 175,6 1974/75 86,6 17,8 3,3 5.6 113,5 1975/76 51,6 22,9 0,1 5.5 80,1 1976/77 118,6 24,1 0,1 ; 150,2 5,6 : 104,4 1977/78" 70,2 22,1 1 1978/79 121,5 122.9 1 ' 6,5 7,9.. ; 156,9 1979/80 131,6 44.6 ΟΛ 8,6 : 185,0 1980/81 93,1 37,0-10,3 140,4-1981/82 71,4 26,7 12,9 7,1 118,1 1982/83 130,0 36,2 7,2! 173,4
ΠΙΝΑΚΑΣ 4.10: Εξαγωγές εααιόλαδου-χώρες Ε.Ο.Κ/12,1968/69-1982/83 (ποσότητες σε χια. τόννους). ΕΤΗ ΕΛΛΑΔΑ ΙΤΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Ε.Ο.Κ- ΠΑΓΚσΖΜΙΑ 12 1968/69 16,2 15,0 65,2 10,2 109,8 207,0 11969/70 3,2 15,8 3,5 179,9 10,6 213,0 259,0 ; 1970/71 8,0 14,7 5,8 205,1 10,1 239,7 315,6 ' 1971/72 9,7 16,5 21,8 71,7 7,7 127,4 301,0 Ί 972/73 3,8 14,5 17,0 1Ί56,8 7,2 199,3 339,0 1973/74 4,3 14,9 8,5 85,0 5,0 117,7 262,4 1974/75 11,0 11,5 2,7 i 52,1 2,7 80,0 174,0 1975/76 8,0 20,7 4,1 81,4 1.9 115,1 217,5 ; 1976/77 8,2 12,8 3,0 111,6 2,0 137,6 270,4 11977/78 34,3 20,6 2,2 84,4 1.9 143,4 236,9 1978/79 34,0 6,5 4,0 93,4 2,7 Ϊ40;6 285,3 1979/80 16,3 27,8 22,9 131,0 2,1 200,1 279,5 Ί 980/81 30,0 ' 51,4 14,0 50,9 3,0 149,3 292,3 1981/82 36,3 48,0 12,2 31,2 1 2,9 130,5 226,4 1982/83 100,0 40,0 13,5! 65,0 ; 3,0 221,5 356,1
Παραγωγή ελαιόλαδου. Χώρες Ε.Ο.Κ Πίνακας 4.2 βελλαδα Β ΙΤΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΙΙΠΑΝΙΑ Β ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΠΕ.Ο.Κ.12
Κατανομή Ελαιοπαραγωγής στα Διαμερίσματα της Χώρας μας Πίνακας 4.3
Παγκόσμια Παραγωγή Βρώσιμων Λαδιών Πίνακας 4.6 1981/82 1982/83 1983/84 1984/85 1985/86
Γεωγραφική κατανομή της παραγωγής ελαιόλαδου. Πίνακας 4.4
Εξαγωγές ελαιόλαδου-χώρες Ε.Ο.Κ/12 Πίνακας 4.10 Β ΕΛΛΑΔΑ Β ΙΤΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ Β ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ! joeo Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ I
ίϋι ΕΙΔ. ΧΡΗΜ. Γ.Β. 25.02 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ (ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ - ΣΥΝ/ΚΩΝ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΛΥΨΗ ΔΑΠΑΝΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ Κ.ΛΠ. Οι προϋποθέσεις χορήγησης δανείων του παραπάνω σκοπού καθορίζονται με Πράξη του Διοικητή της Τράπεζας Ελλάδος και απόφαση του Υπουργού Γεωργίας. Σχετικά με την εφαρμογή των αποφάσεων αυτών παρέχονται οι ακόλουθες οδηγίες: 25.02.01 Δικαιούχοι δανείων 1. Τα δάνεια χορηγούνται σε επιχειρήσεις εμπορίας και τυποποίησης ελαιόλαδου Συν/- κών Οργανώσεων και Ιδιωτών, που επιτρέπεται η χρηματοδότησή τους από την Α.Τ.Ε., σύμφωνα με όσα κάθε φορά ισχύουν. ' Ηδη με την απόφαση 294/6-2-86 της Ε.Ν.Π.Θ. της Τράπεζας Ελλάδος, επιτράπηκε στην Α.Τ.Ε. να δανειοδοτεί ιδιωτικές γεωργικές βιομηχανίες (καταργήθηκαν οι Αποφάσεις 77/75 και 80/75 της πρώην Ν.Ε. με τις οποίες δεν επιτρέπονταν η δανειοδότηση νέων φορέων Ιδιωτ. γεωργ. Βιομηχανιών) με τους περιορισμούς που αναφέρονται στην Υποενότητα 23.00/2Β. Η χρηματοδότηση των Ιδιωτών φορέων για την εξαγορά ελαιόλαδου, επιτρέπεται και στις περιπτώσεις που προμηθεύονται το ελαιόλαδο όχι μέσω Συν/- κών Οργανώσεων. 2. Οι Συν/κές Γεωργ. Οργανώσεις που ενεργούν εμπορία ή τυποποίηση ελαιόλαδου για ίδιο λογαριασμό, μπορούν να δανειοδοτηθούν από την Α.Τ.Ε. και στην περίπτωση που αγοράζουν το ελαιόλαδο απευθείας από τους παραγωγούς, αφού υποβάλλουν στην Τράπεζα τιμολόγια αγοράς του ελαιόλαδου, θεωρημένα κατά τα προβλεπόμενα από τον κώδικα φορολογικών στοιχείων, με την προϋπόθεση ότι οι τιμές του ελαιόλαδου δε θα είναι κατώτερες από τις αντίστοιχες τιμές παρέμβασης κατά ποιοτική κατηγορία. Ο έλεγχος των τιμολογίων θα γίνεται από τα κατά τόπους καταστήματα της Α.Τ.Ε. 25.02.02 Διαδικασία χορήγησης ύψος χρηματοδότησης 1. Γενικά θ' ακολουθούνται οι οδηγίες που ισχύουν για τη χρηματοδότηση φορέων γεωργικών βιομηχανιών, με κυκλοφοριακό κεφάλαια. Στις κοινές γνωματεύσεις των περιφερειακών οργάνων, με τις οποίες θ' αξιολογούνται προτείνονται τα σχετικά αιτήματα των φορέων, θα γίνεται ανάλυση του προτεινόμενου ύψους χρηματοδότησής τους κατά ποιοτική κατηγορία και οξύτητα ελαιόλαδου.
L!U Ε1Δ. ΧΡΗΜ. Γ.Β, 2. Πέρα από τη όιαόικασία που προβλεπόταν μέχρι σήμερα (υποβολή αίτησης δανεισμού, νομιμοποιητικών στοιχείων κ.λπ.), για τη δανειοδότηση των φορέων θα υποβάλλονται τα εξής απαραίτητα δικαιολογητικά; α. Για τη χρηματοδότηση των δαιτανών εξαγοράς πρώτης ύλης: I. Αν πρόκειται για Συνεταιριστική Οργάνωση, που ενεργεί εμπορία τυποποίηση ελαιόλαδου για λογαριασμό των μελών της, η δανειοδότηση θα γίνεαι με προσκόμιση στην Τράπεζα υπεύθυνης δήλωσης του Ν. 105/69, στην οποία θα δηλώνεται η ποσότητα ελαιόλαδου κατά ποιοτική κατηγορία και οξύτητα και η αντίστοιχη τιμή του. Μ. Αν πρόκειται για επιχειρήσεις εμπορίας και τυποποίησης ελαιόλαδου, που αγοράζουν το προϊόν μέσω Συνεταιριστικών Οργανώσεων ή Συνεταιριστικές Οργανώσεις, που αγοράζουν μέσω άλλων Συνεταιρισμών, η δανειοδότηση για προκαταβολές ή εξόφληση των παραγωγών για την αξία του ελαιόλαδου θα γίνεται με βάση: το ιδιωτικό συμφωνητικό, ως το ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ No 24 του Παρ/τος, που θα υπογράφεται μεταξύ της επιχείρησης που ενεργεί την αγορά και της Συνεταιριστικής Οργάνωσης και θα θεωρείται από τη Διεύθυνση Γεωργίας και με την προϋπόθεση ότι οι τιμές των ελαιόλαδων δεν θα είναι κατώτερες των αντίστοιχων τιμών παρέμβασης κατά ποιοτική κατηγορία. Εφόσον το ιδιωτικό συμφωνητικό τροποποιηθεί, το νέο υπόδειγμα θα κοινοποιείται στις Υπηρεσίες της Τράπεζας, με τις αποφάσεις του Υπουργείου Γεωργίας με ειδική Εγκύκλιο. Αντίγραφο των θεωρημένων συμφωνητικών, θα κατατίθεται στην Τράπεζα προκειμένου να συναφθεί το δάνειο, το αργότερο σε 5 μέρες από την ημερομηνία θεώρησής του. Υπεύθυνη δήλωση του Ν. 105/69, στην οποία θα δηλώνεται από τη δανειοδοτούμενη επιχείρηση ή Συνεταιριστική Οργάνωση, ότι αποδέχεται να γίνεται η εξόφληση προς τις Συνεταιριστικές Οργανώσεις, σύμφωνα με τους όρους της σχετικής απόφασης του Υπουργείου Γεωργίας και με βάση τους όρους πληρωμής, που θ' αναφέρονται στο συμφωνητικό. β. Για τη χρηματοδότηση των λοιπών παραγωγικών δαπανών: Το πρόγραμμα εργασιών μεταποίησης (παραγωγή διάθεση έτοιμων προϊόντων). 3. Ειδικότερα, για τον υπολογισμό του ύψους της χρηματοδότησης, που αφορά την προμήθεια της πρώτης ύλης, θα λαμβάνονται υπόψη τιμές εξαγοράς, οι οποίες δεν θα είναι μικρότερες από τις αντίστοιχες τιμές παρέμβασης κατά ποιοτική κατηγορία για ελαιόλαδα συγκεκριμένης εσοδείας, που θα γνωστοποιούνται στις Υπηρεσίες με ειδική εγκύκλιο. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη δανειοδότηση των επιχειρήσεων (Συν/κών Ιδιωτικών) είναι ότι θα καταβάλλουν στον πωλητή, τουλάχιστον τις κατώτατες τιμές παρέμβασης. Το ύψος χρηματοδότησης μπορεί να φτάσει μέχρι την αξία του προϊόντος. 25.02.03 Διάρκεια δανείων επιτόκιο χορήγησης και ι περημερίας 1. Η διάρκεια των δανείων που χορηγούνται σε ανοικτό λογαριασμό, καθορίζεται σε 8 μήνες από την ημερομηνία υπογραφής της δανειστικής σύμβασης (σε περίπτωση χορήγησης προχρηματοδότησης, ημερομηνία έναρξης θα είναι η της δανειστικής σύμβασης) και οι αντίστοιχες χορηγήσεις θα επιβαρύνονται με επιτόκια που προβλέπονται κατά κατηγορία φορέα (Συν/κές Οργανώσεις κ.λπ. Ιδιώτες).