Ορισµένες διαστάσεις της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας είναι η συνέχεια στόχων και στρατηγικών επιλογών στη βάση των πολιτικών αντιλήψεων του στρατηγού Ντε Γκώλ. Είτε στην προεδρία είτε στην αντιπολίτευση, ο Ντε Γκώλ ασκούσε καθοριστική επιρροή τόσο στη θεµελίωση, όσο και στη διαµόρφωση των µεγάλων διπλωµατικών επιλογών της Γαλλίας. Οι βασικοί λοιπόν στόχοι της χώρας που παραµένουν και σήµερα ακόµη αταλάντευτοι ήταν: 1) Κατοχή πυρηνικών όπλων. 2) Αντίθεση στην ιδεολογική και θεσµική περιχαράκωση µεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης. 3) Συµµετοχή στην Ατλαντική Συµµαχία (µε την προϋπόθεση ότι δεν έθετε σε κίνδυνο την αυτονοµία και την ανεξαρτησία χάραξης και εφαρµογής της εθνικής της στρατηγικής). 4) Προνοµιακές σχέσεις µε τη Γερµανία µε σκοπό να επηρεάζει την εξωτερική πολιτική της χώρας αυτής. 5) Ειδικές σχέσεις µε τις αναπτυσσόµενες χώρες. 6) Απόρριψη της ιδέας για υπερεθνική ολοκλήρωση. 7) Επιδίωξη «διευθυντηρίου» µεγάλων δυνάµεων µε ισότιµη γαλλική συµµετοχή (π.χ. συµµετοχή στο Συµβούλιο Ασφαλείας). Υπό το πρίσµα των ανωτέρω στόχων προκύπτει ότι οι γαλλικοί σχεδιασµοί έλαβαν χώρα για τους εξής λόγους: 1) ο υπέρτατος στόχος ήταν η αύξηση της σχετικής ισχύος του γαλλικού έθνους-κράτους. 2) η Γαλλία έπρεπε να έχει πλήρη έλεγχο επί των εθνικών µέσων διασφάλισης του συµφέροντος επιβίωσης.
Προάσπιση του εθνικού συµφέροντος, µεγιστοποίηση της ισχύος, ισορροπία ισχύος έναντι των ισχυρών Κρατών του κόσµου, ήταν οι αρχές πάνω στις οποίες οικοδοµήθηκε η ρεαλιστική πολιτική της µεταπολεµικής Γαλλίας και που συνεχίζουν να εµπνέουν τους ηγέτες της. Αυτό αντανακλάται και από τις δηλώσεις των τελευταίων. Στα αποµνηµονεύµατά του ο Ντε Γκώλ στο κεφάλαιο περί Ευρώπης γράφει: «Ο πόλεµος είναι εκείνος που κάνει τα Κράτη να γεννιούνται και να πεθαίνουν. Στο ενδιάµεσο διάστηµα δεν παύει να πλανιέται πάνω από την ύπαρξη τους». Ο πρωθυπουργός Mendes France δήλωνε επίσης, «ένα έθνος γίνεται πιο ανεξάρτητο, εάν έχει µια ισχυρή οικονοµία, εάν ευηµερεί, εάν αναπτύσσεται πιο γρήγορα από τους αντιπάλους του και εάν η βιοµηχανία του δεν επιζητεί πάρα πολύ ξένο κεφάλαιο». Πάλι ο Mendes France, δήλωνε αργότερα σχετικά µε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση: «θα πρέπει να σιγουρευτούµε ότι η οργάνωση της Ευρώπης δεν θέτει σε κίνδυνο του στόχους του εθνικού (οικονοµικού) προγραµµατισµού, αλλά µάλλον τους εξυπηρετεί περισσότερο». Βασικές πτυχές της πολιτικής σκέψης του Ντε Γκώλ Σύµφωνα µε την Γκωλική αντίληψη η κυρίαρχη πολιτική δύναµη που επισκιάζει όλους τους άλλους παράγοντες είναι η πραγµατικότητα του έθνους- Κράτους, η µόνη που συγκεντρώνει πίστη, νοµιµοφροσύνη και αφοσίωση. Το Κράτος είναι η βάση οργάνωσης του διεθνούς συστήµατος, που σηµαίνει ότι ο Ντε Γκώλ και οι διάδοχοί του θεωρούν τις διεθνείς σχέσεις ως ένα ανταγωνιστικό στίβο εθνικών συµφερόντων, στο πλαίσιο του οποίου ο πόλεµος αποφεύγεται µόνο εάν υπάρχει ισορροπία ισχύος και συµφερόντων.
Η εθνική ανεξαρτησία χρησιµεύει ως αρχή αιτιολόγησης των µεγάλων διπλωµατικών επιλογών. Η ανεξαρτησία είναι για το έθνος ότι είναι η ελευθερία για το άτοµο. Η ανεξαρτησία κερδίζεται και χάνεται καθηµερινά στον στίβο της διεθνούς πολιτικής υπό συνθήκες συνεχούς ρευστότητας και συνεχών ανακατατάξεων. Η ιδέα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Η ευρωπαϊκή πολιτική της Γαλλίας δεν αποβλέπει στην ενσωµάτωσηαφοµοίωση των εθνικών της δοµών σ ένα διεθνιστικό-υπερεθνικό πλαίσιο. Η ευρωπαϊκή πολιτική θεωρήθηκε ως µέσο για την αναβάθµιση της γαλλικής ισχύος στη διεθνή κατανοµή ισχύος (π.χ. η κοινοτική αναπτυξιακή πολιτική -Συµβάσεις Λοµέ και Κοτονού- δείχνει την προσαρµογή των αποφάσεων της ΕΟΚ-ΕΕ στις αναπτυξιακές ανάγκες και προσεγγίσεις της Γαλλίας). Η αποδοχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης από τη Γαλλία δεν είχε µόνο οικονοµικά κίνητρα. Όπως φάνηκε και από την κρίση του 1965-66, η οποία οδήγησε στο συµβιβασµό του Λουξεµβούργου το 1966, απώτερος στόχος των Γάλλων ήταν: - η αλλαγή των πολιτικών και θεσµικών ισορροπιών που εγκαθιδρύθηκαν µε τη Συνθήκη της Ρώµης. - η αποδυνάµωση των υπερεθνικών χαρακτηριστικών της τότε ΕΟΚ. - η ενδυνάµωση του διακυβερνητικού χαρακτήρα της Κοινότητας. Συνεπώς, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση εντάσσεται στα µεγάλα διακρατικά σύνολα (Grands ensembles) που σηµαίνουν διακρατικές συσπειρώσεις, δηλαδή κάτι περισσότερο από συµµαχία και κάτι λιγότερο από οµοσπονδία. Αυτές οι διακρατικές συσπειρώσεις θα προωθούσαν ολοένα και στενότερες σχέσεις µεταξύ των Εθνών της Ευρώπης, αλλά στα πλαίσια των οποίων η Γαλλία θα διαδραµάτιζε πρωτεύοντα ρόλο.
Πυρηνική Ισχύς Οι Γάλλοι πολιτικοί ηγέτες µε πρώτο τον Ντε Γκώλ πιστεύουν, ότι ο παράγοντας στρατιωτική ισχύς είναι πρωταρχικής σηµασίας. Αφού η κατάκτηση ισχύος στη διεθνή ιεραρχία δυνάµεων θεωρούνταν υπέρτατη επιδίωξη, φυσιολογικά η απόκτηση του πυρηνικού όπλου ήταν από τις πρώτες και µεγαλύτερες επιδιώξεις του στρατηγού Ντε Γκώλ. Στο πλαίσιο της προβληµατικής αυτής ερµηνεύεται η επιµονή των Γάλλων ηγετών πριν και µετά τον Ντε Γκώλ να αποκτήσει η Γαλλία πυρηνική ισχύ. Ο τελευταίος είδε το πυρηνικό όπλο ως «εξισωτή ισχύος» µε τις υπόλοιπες µεγάλες δυνάµεις, δηλαδή ως το µόνο και αναπόφευκτο µέσο για να κατακτήσει η Γαλλία κορυφαία θέση και σηµαντικό ρόλο στη διεθνή ιεραρχία Κρατών. Αντίληψη των Γάλλων έναντι της Ατλαντικής Συµµαχίας Οι Γάλλοι πολιτικοί ηγέτες και πρωτίστως ο Ντε Γκώλ, δεν σκόπευαν στη διάλυση της Ατλαντικής Συµµαχίας, αλλά ήθελαν να διατηρηθεί ως ύστατη «προφύλαξη». Αναφέρει µεταξύ άλλων, στα αποµνηµονεύµατά του: «το Κράτος δεν είχε ποτέ και δεν µπορεί να έχει δικαίωση και κατά µείζονα λόγο και διάρκεια, εάν δεν αναλάβει απ ευθείας την ευθύνη της εθνικής άµυνας». Αυτό αποδεικνύει τη δυσπιστία που τρέφουν οι Γάλλοι απέναντι σε συµµαχίες κάθε µορφής. Το 1960 προκαλείται η µεγαλύτερη κρίση στις σχέσεις των δύο πλευρών, µετά την υιοθέτηση του δόγµατος της «ευλύγιστης ανταπόδοσης» (reponse flexible) από το ΝΑΤΟ και την αποχώρηση της Γαλλίας από το στρατιωτικό σκέλος της συµµαχίας.
Συµπερασµατικά, η πολιτική των Γάλλων έχει ως βασικούς και αντικειµενικούς στόχους: 1) Να υπεραµυνθεί των εθνικών συµφερόντων. 2) Να συµµετέχει αλλά επηρεάζοντας αποτελεσµατικά τη θεσµική και πολιτική ανάπτυξη της Ευρώπης. 3) Να συµµετέχει και να επηρεάζει αποτελεσµατικά τη διαµόρφωση των διεθνών ισορροπιών. Γεώργιος Σπυρόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Τµήµα Δ.Ε.Ο.Π.Σ. - Πανεπιστήµιο Μακεδονίας Μάιος 2006