Marta Muñoz Mendoza Xefa da Área de Epidemioloxía. Subdirección Gandaría Xunta de Galicia XIV XORNADAS TÉCNICAS VACÚN LEITE

O PROGRAMA NACIONAL DE ERRADICACIÓN DA TUBERCULOSE BOVINA EN GALICIA. SITUACIÓN ACTUAL E RETOS INMEDIATOS Marta Muñoz Mendoza Xefa da Área de Epidemioloxía. Subdirección Gandaría Xunta de Galicia

Estrutura de la presentación Estructura Introdución á tuberculose bovina (TB) Evolución do programa nacional de erradicación da TB Situación actual da loita contra a TB en Galicia. Retos inmediatos Conclusións

Introdución á TB Impacto sanitario e económico da TB Axente que orixina a TB Patoxenia: mecanismo de infección Ferramentas para o diagnóstico da TB

Introdución á TB Impacto sanitario e económico da TB Enfermidade infecciosa CRÓNICA Reservorio principal: bovinos Países sen programa erradicación: impacto sanitario e económico: Sanitario: afecta ás persoas e a outros mamíferos http://elpais.com/elpais/201 6/10/28/planeta_futuro/147 7668309_331358.html Económico: os síntomas causan diminución da produción e morte dos animais XIV XORNADAS TÉCNICAS VACÚN LE

Introdución á TB Axente que orixina a TB Enfermidade producida por bacterias xénero Mycobacterium (micobacterias) Especies incluídas no complexo tuberculoso (MTBC): M. bovis M. caprae M. tuberculosis M. africanum M. microti M. pinnipedi M. Canetti ( ) (Murray et al., 1990; Collins, 2001; Acevedo-Whitehouse et al., 2005; Pereira-Suárez et al., 2006; Martín-Hernando et al., 2007; Hewison et al., 2011; Beirne et al., 2014; Ezemwa et al., 2015)

Introdución á TB Patoxenia: mecanismo de infección (i) Determinada por: Vía infección Factores derivados hóspede Factores derivados patóxeno (Corner, 1994; Buddle et al., 1995; Gutiérrez-Cancela, 1996; Gallagher et al., 1996; Pritchard et al., 1986; Gortázar et al., 2003; Martín-Hernando et al., 2007)

Introdución á TB Patoxenia: mecanismo de infección (iii) (Fuente: Pollock y Neill, 2002; Bezos et col., 2014))

Introdución á TB Introducción Ferramentas para o diagnóstico da TB Detección resposta inmune hóspede Detección directa axente etiolóxico Probas baseadas na resposta inmune de base celular Intradermotuberculinización (IDTB) Gamma interferon (IFN-γ) Probas baseadas na resposta inmune de base humoral ELISA TB Estudo histopatolóxico + Inmunohistoquímico Cultivo microbiolóxico + Identificación (RT-PCR) + Caracterización molecular (DVRspoligotyping, VNTRs)

Estrutura de la presentación Estructura Introdución á tuberculose bovina (TB) Evolución do programa nacional de erradicación da TB (PNETB) Situación actual da loita contra a TB en Galicia. Retos inmediatos Conclusións

Evolución do PNETB A TB en España A TB na UE Grandes cambios no PNETB

Evolución do PNETB A TB na UE

Evolución do PNETB A TB na UE Focos en países libres

Evolución do PNETB A TB na UE Estados membros con programas de erradicación de TB aprobados e cofinanciados 2016 Austria España Italia Irlanda Portugal Reino Unido

Evolución do PNETB A TB na UE Estados membros ou rexións oficialmente indemnes de TB Alemaña Austria* Bélxica Dinamarca Eslovaquia Eslovenia Estonia Finlandia Francia Italia (12/20 rexións) Letonia Luxemburgo Países Bajos Polonia Portugal: Algarve Reino Unido (Escocia) República Checa Suecia

Evolución do PNETB A TB na UE 159.436.000 euros: orzamento UE Sanidade Animal para programas cofinanciados 2016 62.756.000 euros: orzamento UE Sanidade Animal destinado á TB (39.1% do total) 2016 14.393.000 euros: orzamento UE Sanidade Animal UE destinado PNETB de España (22,9% orzamento UE destinado a TB e 9% de orzamento Sanidade Animal UE) So está cofinanciado o 50% de determinados gastos do PNETB

Evolución do PNETB Obxectivos xerais do PNETB Objetivo Intermedio Objetivo Final Rápido incremento del porcentaje de rebaños libres de tuberculosis Rápido incremento porcentaxe rabaños libres TB Recoñecemento rexións libres de TB Reconocimiento de regiones libres de brucelosis previamente a la erradicación de la enfermedad en todo el país previamente á erradicación en todo o país Requisitos Adicionales Medidas drásticas tras a detección focos TB Tras la detección de focos deben aplicarse medidas drásticas. Los SVO deben permanecer fuertes y con determinación y capacidad de decisión suficientes. El éxito de los programas de erradicación precisa también de sentido común y enfoques racionales SVO cualificados, fortes e capacidade decisión Sentido común e enfoques racionais

Evolución do PNETB Evaluación externa técnica, legal e financeira do Programa Nacional TB O Programa Nacional discutido entre CCAA e aprobado pola UE 1 Cumpre un marco legal establecido 2 Está auditado constantemente por: Comisión Europea Misións UE - FVO Subgrupos expertos Task Force (TB, BB, BOC) Magrama

Evolución do PNETB A prevalencia da TB aumentou en España: 1.72 ao 2.81% 14 12 10 11,77 11,14 11,17 10,78 10,21 9,18 8 7,46 % 6 4 2 4,20 4,01 3,67 3,08 3,69 3,68 5,91 5,68 5,21 5,35 4,57 2,14 1,72 1,63 1,28 1,38 1,26 3,44 2,81 2,81 2,49 2,11 2,24 2,14 1,80 1,76 1,52 1,63 1,59 1,65 1,51 1,33 1,31 1,39 1,72 0,89 0,75 0,66 0,58 0,52 0,47 0,40 0,31 0,42 0,49 0,48 0,41 0,36 0,28 0,23 0,28 0,41 0,55 0 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Year

Evolución do PNETB Non todas as CCAA!!! No centro-sur hai un problema!! Por qué? 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 PREVALENCIA DA TUBERCULOSE BOVINA EN ESPAÑA 2015 CCAA PREVALENCIA CANARIAS 0,00 GALICIA 0,08 PAÍS VASCO 0,16 ASTURIAS 0,28 CATALUÑA 0,32 NAVARRA 0,50 BALEARES 0,60 ARAGÓN 0,81 CANTABRIA 1,38 MURCIA 1,66 CASTELA E LEÓN 1,93 VALENCIA 2,73 A RIOXA 2,81 ESPAÑA 2,81 MADRID 3,86 CASTELA A MANCHA 7,63 ESTREMADURA 12,23 ANDALUCÍA 17,24

Evolución do PNETB Algunhas medidas novas aplicadas a partir de 2012 fixeron que aflorara a TB!! (i) Rabaños e áreas infectadas: Interpretación severa IDTB + Uso do INF Formación e actualización veterinarios equipos campo: 2500 veterinarios de campo en España 312 veterinarios en Galicia (132 veterinarios de campo + 161 de Medio Rural e 19 de Saúde Pública)

Evolución do PNETB Algunhas medidas novas aplicadas a partir de 2012 fixeron que aflorara a TB!! (ii) Probas previas movemento nas comarcas prevalencia >1% e en explotacións con antecedentes Reforzo inspección equipos veterinarios de campo Probas postmovemento Reforzo vixilancia fauna silvestre (PATUBES)

Evolución do PNETB Auditoria da UE 2016: ultimatum e presión FINANCIACIÓN COMPROMETIDA DESDE 2018 España tería que erradicar en 2030 As CCAA deberían erradicar nestas datas: EN 2020: Aragón, Asturias, Baleares, Cataluña, Galicia, Navarra e País Vasco (baixa prevalencia) EN 2025: Cantabria, Castela e León e Murcia (moderada prevalencia) EN 2030: Andalucía, Castela A Mancha, Estremadura, Madrid, A Rioxa e Valencia (alta prevalencia)

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Peculiaridades de Galicia Evolución do PNETB en Galicia Medidas específicas de loita contra a TB Romper os dogmas que rodean á TB

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Peculiaridades de Galicia Maior número rabaños país Tamaño medio rabaño máis baixo país Elevada atomización (vecindade) Numerosas explotacións multiespecie Carencias bioseguridade Excesivas compras de animais

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Evolución do PNETB en Galicia 1989: 16,2 % prevalencia rebaño 1997: 1 % 2005: 0,3% 2015: 0,08% (2,81% nacional, 17,24% Andalucia)

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Resumen características focos TB 2015 28 focos (64% novos e 36% persistentes) Detección: 83 % CSG 11 % vixilancia rutineira matadoiro 6 % seguimento reses Causas brote: Entrada animais infectados Relación epidemiolóxica con foco Recirculación foco antigo Baleiros sanitarios: 36% dos focos

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Medidas específicas de loita contra a TB Evolucionamos e actualizámonos porque a situación é diferente e non podemos actuar como fai 25 anos!! A prevalencia e a situación actual é distinta á dos anos noventa Racionalidade e sentido común, cun marco legal e sen esquecer o risco de TB

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Momento próximo á erradicación Síntomas, lesións, valor preditivo positivo baixo Data de erradicación Claves: Aumento da sensibilidade e especificidade Estudo epidemiolóxico individualizado explotación Aumento seguimento animais en matadoiro Estudo doutros hóspedes domésticos e silvestres Loita fronte á persistencia da TB Traballar na prevención

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Romper cos dogmas que rodean á TB A fauna silvestre é a culpable Todos son falsos Positivos Eu non podo facer nada, é unha loteria Matáronnas e logo estaban limpas

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos A fauna silvestre é a culpable Especie diana Aspecto a considerar España atlántica Centro-sur Península Xabaril Situación poboacional Poboacións silvestres Poboacións en parte manexadas ou recluídas en peches cinexéticos Prevalencia MTC (cultivo) 2,59% 60% (Ciudad Real, Vicente et al., 2013) O principal reservorio da TB son os bovinos Máis de 2000 xabarís analizados, 600 corzos, 200 carnívoros Causas focos TB Galicia: entrada animais infectados, rexurdimento focos

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Todos son falsos positivos Por qué é unha proba é boa cando é negativa e dubidamos se é positiva? Todos os países europeos libres erradicaron coa IDTB Os SVO deben investigar individualmente cada caso de sospeita para protexer o ao resto dos gandeiros É preciso realizar un estudo de avaliación de risco individualizado, para valorar o risco de TB e se non existe valorar a existencia doutras micobacterias (sen esquecer que poden existir infeccións mixtas nun mesmo rabaño ou animal!) As técnicas de IDTB e INF detectan animais infectados, pero estes aínda poden non ter lesións

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Matáronnas e logo estaban limpas Se o cultivo é positivo sabemos que a explotación estaba infectada pero se é negativo non podemos descartar a infección!! Moitos animais infectados non presentan lesións!! Por qué? As reses poden tardar anos en desenvolver lesións O cultivo laboratorial é moi difícil pola decontaminación previa que precisa e polo lento crecemento das micobacterias (mínimo 45 días) O cultivo exitoso das micobacterias é dificil nos casos de : As lesións poden tardar meses ou anos en producirse As lesións nos animais latentes son complexas de detectar Poden existir lesións en órganos que non son obxecto de mostraxe A carga bacteriana pode ser baixa A infección pode ser debida a cepas de crecemento lento...

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Eu non podo facer nada, é unha loteria O papel do gandeiro é moi importante para previr a infección: Evitando a entrada de reses na explotación A compra de animais é un gran risco No caso de compra ineludible é preferible en Galicia A compra de animais de países ou CCAA con prevalencia superior á de Galicia debería ser evitada Colaborando cos SVO no caso de focos de TB ou de seguimento de animais Garantindo bioseguridade da explotación Control de entrada persoas / animais externos, pediluvios, rodaluvios, non mixturar con animais doutras explotacións, manexo hixiénico dos puríns, limpeza axeitada na explotación... Garantindo manexo axeitado: mellor estado inmune do animal (limpeza de comedeiros e bebedeiros, evitar contaminación fecal/ oral, separación de novos/adultos, tratamentos preventivos, benestar animal, alimentación axeitada (...)

TOTAL 9.490 12.692 13.035 13.612 11.363 12.576 72.768 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TOTAL ANDALUCIA 37 0 2 0 13 30 82 ARAGON 779 1.052 1.605 1.851 1.833 2.067 9.917 ASTURIAS 1.713 2.122 2.017 2.114 1.606 1.725 9.187 BALEARES 18 18 0 171 68 9 284 CANTABRIA 2.879 3.591 3.918 4.284 3.553 3.621 21.846 CASTELA LEON 768 990 919 901 1.079 929 5.586 CASTELA-A MANCHA 14 15 0 0 0 35 54 CATALUÑA 0 12 50 66 50 88 266 ESTREMADURA 37 21 1 38 105 57 259 MADRID 21 0 0 15 2 3 41 NAVARRA 24 34 34 4 0 0 96 PAIS VASCO 2 12 2 33 34 10 93 TOTAL ESPAÑA 6.292 7.867 8.548 9.477 8.343 8.574 49.101 ALEMANIA 1.778 2.906 1.735 573 628 1.219 8.839 AUSTRIA 42 117 92 82 28 61 422 BÉLXICA 0 0 0 40 223 10 273 DINAMARCA 84 74 133 35 52 106 484 FRANCIA 825 765 673 1.311 630 788 4.992 HOLANDA 56 746 1.702 1.944 1.377 1.530 7.355 IRLANDA 0 0 0 0 0 2 2 ITALIA 198 0 1 0 30 6 235 LUXEMBURGO 9 126 91 129 1 167 523 POLONIA 31 0 0 0 0 0 31 PORTUGAL 60 16 60 21 51 113 321 REINO UNIDO 53 0 0 0 0 0 53 REPÚBLICA CHECA 0 75 0 0 0 0 75 SUIZA 62 0 0 0 0 0 62 TOTAL UE 3.198 4.825 4.487 4.135 3.020 4.002 23.667

Situación actual loita contra TB en Galicia. Retos inmediatos Vantaxes da erradicación Conseguiremos un avance crucial para a saúde pública e para a sanidade animal A gandaría de Galicia adquirirá un estatus sanitario moi privilexiado, o que repercutirá nas oportunidades de mercado e na valoración dos seus animais e produtos Diminuirá a presión diagnóstica sobre os gandeiros e observaremos a enfermidade desde outro punto de vista Poderemos destinar o custo do programa ao estudo doutras enfermidades e doutros problemas de importancia para a gandaría de Galicia

Conclusións Estructura É unha enfermidade altamente contaxiosa, moi persistente e de complexa erradicación. A TB existe ainda!! Os SVO estudan cada caso de sospeita e valoran o risco de TB É importante que o gandeiro colabore e confíe nos SVO Non esquezamos que antes de aplicar o PNETB tiñamos un 16% de TB en Galicia. Avanzamos moito e temos que continuar Moitos países europeos xa erradicaron e nos tamén podemos Galicia merece adquirir o estatus de libre de TB tras o esforzo realizado polos gandeiros e veterinarios nestes últimos 25 anos

! Moitísimas grazas!!!